[gikan sa Asiryanhon, nga nagkahulogang “Si Asur Naghatag ug Usa ka Igsoong Lalaki”].

Usa ka manghod nga anak nga lalaki ug manununod ni Senakerib nga hari sa Asirya. Sa usa sa iyang mga inskripsiyon si Esar-hadon nagpamatuod sa Kasulatanhong asoy bahin sa kamatayon sa iyang amahan (Isa 37:​37, 38), nga nag-ingon: “Usa ka lig-ong determinasyon ang ‘midangat’ sa akong mga igsoon. Ilang gibiyaan ang mga diyos ug miliso sa ilang mapintas nga mga buhat, nga naglaraw ug daotan. . . . Aron maangkon ang pagkahari ilang gipatay si Senakerib, ang ilang amahan.”​—Ancient Records of Assyria and Babylonia, ni D. Luckenbill, 1927, Tomo II, pp. 200, 201.

Sa wala pa mamatay ang iyang amahan, si Esar-hadon miingon nga siya napili na ingong dayag nga manununod, ug lagmit siya nag-alagad  na ingong gobernador sa Babilonya sa wala pa mahimong hari sa Asirya. Human sa pagpatay sa iyang amahan, gisugilon ni Esar-hadon nga gigukod niya ang mga mamumuno ngadto sa Armenia (“ang yuta sa Ararat,” 2Ha 19:37), diin iyang gipildi sila. Ang iyang opisyal nga paghari giisip nga milungtad sa 12 ka tuig.

Sayo sa iyang paghari gisugdan ni Esar-hadon ang pagpasig-uli sa Babilonya, nga gilaglag ni Senakerib. Gipasig-uli ang templo sa Esagila ug, bahin sa siyudad mismo, si Esar-hadon nag-ingon: “Ang Babilonya . . . akong gitukod pag-usab, akong gipadak-an, akong gipatas-an, akong gihimong halangdon.”​—Ancient Records of Assyria and Babylonia, Tomo II, p. 244.

Ang iyang mga rekord nag-asoy sa mga pagpakiggubat batok sa mga Gimirrai o mga Cimerianhon, nga gituohan nga mao ang mga kaliwat ni Gomer. (Itandi ang Gen 10:2; Eze 38:6.) Iyang giagawan usab ang siyudad sa Sidon, gitukod ang usa ka bag-ong siyudad sa kanait nga dapit, nga iyang ginganlan ug Kar-Esarhadon. Sa usa sa iyang mga inskripsiyon iyang gitala ang mga 20 ka basalyo nga mga hari, lakip kang Manases sa Juda (Menasi nga hari sa Yaudi).

Ang rekord sa 2 Cronicas 33:10-13 nagpakita nga si Manases gidakop sa “mga pangulo sa kasundalohan nga iya sa hari sa Asirya” ug gidala ngadto sa Babilonya. Sa miagi, gituohan sa pipila nga kining paghisgot sa Babilonya maoy sayop, nga nag-isip sa Nineve nga mao ang dapit nga gidad-an kang Manases. Hinuon, sa ato nang nakita, si Esar-hadon, kansang mga inskripsiyon nagpakita nga siya maoy katalirongan ni Manases, nagtukod pag-usab sa Babilonya ug giingon nga “dili kaayo interesado kay sa ubang Asiryanhong hari sa pagpatahom sa iyang kaulohan, ang Nineve.” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible, giedit ni G. Buttrick, 1962, Tomo 2, p. 125) Kon ang pagdakop kang Manases nahitabo sa panahon sa paghari ni Esar-hadon, kini dili kasumpaki sa pagdala kaniya ngadto sa Babilonya, nga bahin sa iyang pagkapasig-uli nagpasigarbo pag-ayo si Esar-hadon. Apan, angayng matikdan nga ang anak nga lalaki ni Esar-hadon nga si Ashurbanipal naghisgot usab kang Manases ingong tighatag ug tributo panahon sa iyang paghari.

Ang “Kan-umag-lima ka Tuig.” Sa panahon sa pagtukod pag-usab sa templo sa Jerusalem ang pipila ka dili-Israelinhong mga molupyo sa yuta naghisgot nga gidala sila ngadto sa Samaria ni “Esar-hadon nga hari sa Asirya.” (Esd 4:2) Ang asoy nga ang mga Asiryanhon nagpadayon paglalin sa katawhan ngadto ug gikan sa Samaria hangtod sa iyang paghari, giisip sa pipila nga makatabang kini sa pagsabot bahin sa yugto sa “kan-umag-lima ka tuig” nga gihisgotan sa Isaias 7:8 maylabot sa paglaglag sa Epraim (lakip sa kaulohan niini sa Samaria). Ang kal-ang sa panahon sukad sa paghari ni Tiglat-pileser III (kinsa maoy nagsugod sa pagdestiyero sa katawhan gikan sa amihanang gingharian sa Israel wala madugay human sa tagna ni Isaias) hangtod sa paghari ni Esar-hadon motugot sa maong 65-ka-tuig nga yugto hangtod sa bug-os nga ‘paggupok’ sa Epraim “aron dili mahimong usa ka katawhan.”

Pagsakop sa Ehipto. Ang talagsaong militaryong kalamposan ni Esar-hadon mao ang pagsakop sa Ehipto, nga nagbuntog sa Ehiptohanong kasundalohan ilalom sa Etiopianhong magmamando nga si Tirhaka (nga gihisgotan nga “hari sa Etiopia” sa 2Ha 19:9) ug nag-ilog sa siyudad sa Mempis. Tungod niana gidugang ni Esar-hadon sa iyang daghang titulo ang “Hari sa mga hari sa Ehipto.”

Bisan pag giorganisar ni Esar-hadon ang Ehipto ingong mga distrito ug gitudlo ang Asiryanhong mga gobernador ibabaw sa mga prinsipe niini nga mga distrito, sulod sa duha ka tuig nahitabo ang pag-alsa. Ang Asiryanhong hari nangandam sa ikaduhang pagpakiggubat aron sa pagpukgo sa rebelyon, apan siya namatay sa Haran samtang nagpaingon didto. Diha sa iyang mga inskripsiyon si  Esar-hadon miingon: “Ako gamhanan, ako gamhanan sa ngatanan, ako usa ka bayani, ako dako kaayo, ako hilabihan ka dako.” (Ancient Records of Assyria and Babylonia, Tomo II, p. 226) Bisan pa niana, sama sa tanang dili hingpit nga mga tawo, siya gipakita nga ulipon gihapon sa pagmando ni Haring Sala ug Kamatayon, kinsa karon maoy nanag-iya kaniya.​—Itandi ang Sal 146:​3, 4; Ecc 9:4; Rom 5:21.

Sa wala pa siya mamatay si Esar-hadon naghimog kahikayan aron matino ang hapsay nga pagpuli sa trono pinaagi sa pagproklamar sa iyang anak nga lalaking si Ashurbanipal ingong manununod nga prinsipe, samtang nagtudlo sa laing anak nga lalaki, si Shamash-shum-u-kin nga mahimong hari sa Babilonya. Busa, sa pagkamatay ni Esar-hadon, si Ashurbanipal nahimong sunod nga monarko sa Asirya.