Ang inspiradong sulat nga gisulat ni apostol Pablo diha sa pinulongang Grego ngadto “sa mga kongregasyon sa Galacia.”​—Gal 1:​1, 2.

Magsusulat. Ang pasiunang tudling-pulong nagpaila kang Pablo ingong mao ang magsusulat niini nga basahon. (Gal 1:1) Dugang pa, ang iyang ngalan gigamit pag-usab diha sa teksto, ug iyang gihisgotan ang iyang kaugalingon diha sa unang persona. (5:2) Ang usa ka bahin sa sulat, nga usa ka awtobiograpiya o kaugalingong asoy sa kasaysayan sa kinabuhi, naghisgot bahin sa pagkakabig ni Pablo ug usab sa pipila sa iyang ubang mga kasinatian. Ang paghisgot sa iyang sakit sa unod (4:​13, 15) nahiuyon sa mga ekspresyon nga daw may kalangkitan niini nga sakit diha sa ubang mga basahon sa Bibliya. (2Co 12:7; Buh 23:1-5) Ang ubang mga sulat ni Pablo sagad nga gisulat sa usa ka sekretaryo, apan kini, siya miingon, gisulat pinaagi sa iyang “kaugalingong kamot.” (Gal 6:11) Halos sa tanan niyang ubang mga sinulat, siya nagpadala sa iyang kaugalingong mga pangomosta ug sa mga pangomosta sa iyang mga kauban, apan niini nga sulat wala niya kana himoa. Kon ang magsusulat sa sulat ngadto sa mga taga-Galacia usa pa ka impostor, lagmit gayod nga siya magngalan unta ug usa ka sekretaryo ug magpadala usab ug mga pangomosta, sama sa sagad nga gihimo ni Pablo. Busa ang paagi sa pagpahayag sa magsusulat ug ang iyang matinud-anon ug prangka nga estilo nagpamatuod sa pagkatinuod niini nga sulat. Dili makataronganong hunahunaon nga kini maoy gamagama lamang.

Ang sulat sagad nga wala duhaduhai ingong sulat ni Pablo gawas niadtong misulay sa pagsalikway kang Pablo ingong magsusulat sa tanang uban pang mga sulat nga sagad gipasidungog kaniya ingong iyang sinulat. Lakip sa sekular nga mga ebidensiya nga nagpaluyo nga si Pablo ang magsusulat niana mao ang usa ka pagkutlo nga gihimo ni Irenaeus (mga 180 K.P.) gikan sa sulat ngadto sa mga taga-Galacia ug nag-ingong kini gikan kang Pablo.

Kang Kinsa Gipadala. Dugay nang gilalisan kon unsa nga mga kongregasyon ang lakip sa “mga kongregasyon sa Galacia” (Gal 1:2) nga gipadad-an sa sulat. Sa pagpaluyo sa pangatarongan nga kini maoy wala-nganli nga mga kongregasyon sa  amihanang bahin sa lalawigan sa Galacia, giingon nga ang katawhan nga nagpuyo niining dapita maoy etniko nga mga taga-Galacia, samtang kadtong didto sa H maoy dili. Apan, sagad nga gigamit ni Pablo diha sa iyang mga sinulat ang opisyal nga Romanhong mga ngalan sa mga lalawigan, ug ang lalawigan sa Galacia sa iyang panahon naglakip sa habagatang Licaonianhon nga mga siyudad sa Iconio, Listra, ug Derbe ingon man sa siyudad sa Antioquia sa Pisidia. Sa tanan niini nga mga siyudad giorganisar ni Pablo ang Kristohanong mga kongregasyon sa iyang unang panaw sa pag-ebanghelyo sa dihang siya gikuyogan ni Bernabe. Ang mga kongregasyon sa mga siyudad sa Iconio, Listra, Derbe, ug Antioquia sa Pisidia mao gayod ang gipadad-an niini nga sulat, tungod kay gihisgotan niini nga sulat si Bernabe, usa nga dayag nga nailhan niadtong gisulatan ni Pablo. (2:​1, 9, 13) Walay timailhan sa ubang teksto sa Kasulatan nga si Bernabe nailhan sa mga Kristohanon sa amihanang bahin sa Galacia o nga si Pablo mihimog mga panaw latas sa maong teritoryo.

Ang gipatugbaw ni Pablo nga, “Oh walay salabotan nga mga taga-Galacia,” wala magpamatuod nga siya nagtumong lamang sa usa ka etnikong katawhan nga naggikan sa kaliwat nga Gallic sa amihanang bahin sa Galacia. (Gal 3:1) Hinunoa, si Pablo nagbadlong sa pipila diha sa mga kongregasyon didto tungod kay sila mitugot nga maimpluwensiyahan sa mga magtutuo sa Judaismo sa ilang taliwala, mga Hudiyo nga misulay sa pag-establisar sa ilang kaugalingong pagkamatarong pinaagi sa Moisesnong kahikayan puli sa ‘pagkamatarong tungod sa pagtuo’ nga gitagana sa bag-ong pakigsaad. (2:15–​3:14; 4:​9, 10) Labot sa rasa, ang “mga kongregasyon sa Galacia” (1:2) nga gisulatan ni Pablo maoy nagkasagol nga mga Hudiyo ug mga dili-Hudiyo, ug ang naulahi maoy tinuli nga mga kinabig ug dili-tinuli nga mga Hentil, ug walay duhaduha nga ang pipila maoy gikan sa kaliwat nga Celtic. (Buh 13:​14, 43; 16:1; Gal 5:2) Silang tanan sa katibuk-an, gitawag nga mga Kristohanon sa Galacia tungod kay ang dapit nga ilang gipuy-an gitawag man ug Galacia. Ang katibuk-ang diwa sa sulat nagpakita nga si Pablo nagsulat ngadto sa mga nailhan na niya pag-ayo sa habagatang bahin niini nga Romanhong lalawigan, dili ngadto sa mga dili gayod niya kaila nga nagpuyo sa amihanang bahin, nga dayag wala gayod niya maduaw.

Panahon sa Pagsulat. Ang yugto nga gikobrehan sa basahon maoy dili matino ang gidugayon, apan ang panahon sa pagsulat gibanabana nga tali sa mga 50 ug 52 K.P. Masabtan diha sa Galacia 4:13, nga si Pablo labing menos nakaduaw kaduha sa mga taga-Galacia una pa niya himoa ang maong sulat. Ang mga kapitulo 13 ug 14 sa Mga Buhat sa mga Apostoles naghubit sa usa ka pagduaw ni Pablo ug Bernabe ngadto sa habagatang mga siyudad sa Galacia niadtong mga 47 hangtod sa 48 K.P. Unya, human sa panagkatigom mahitungod sa pagtuli didto sa Jerusalem, mga 49 K.P., si Pablo, uban kang Silas, mibalik sa Derbe ug Listra sa Galacia ug ngadto sa ubang mga siyudad diin si Pablo ug Bernabe ‘nagmantala sa pulong ni Jehova’ (Buh 15:36–​16:1) sa unang pagpanaw. Lagmit nga human niini, samtang si Pablo didto sa laing dapit sa iyang ikaduhang misyonaryong pagpanaw, o kaha balik sa iyang paulianan, ang Antioquia sa Sirya, nga siya nakadawat ug balita nga nakapaaghat kaniya sa pagsulat ngadto sa “mga kongregasyon sa Galacia.”

Kon kini maoy sa panahon sa iyang usa ka tuig ug tunga nga pag-estar didto sa Corinto (Buh 18:​1, 11) nga gisulat ni Pablo kining sulata, nan lagmit nga kini gisulat tali sa tinghunlak sa 50 ug sa tingpamulak sa 52 K.P., ang samang yugto nga siya misulat sa iyang kanonikal nga mga sulat ngadto sa mga taga-Tesalonica.

Kon kini gisulat sa panahon sa iyang paghapit sa Efeso o human siya makabalik ngadto sa Antioquia sa Sirya ug “nakapalabay na ug pipila ka panahon didto” (Buh 18:​22, 23), kini lagmit gisulat niadtong mga 52 K.P. Apan lagmit nga dili sa Efeso kini gisulat, tungod kay kadiyot lamang siya nga miestar didto ug tungod kay kon ugaling si Pablo duol ra kaayo sa dihang iyang nadunggan ang pagtipas sa uban didto sa Galacia, madahom nga siya personal unta nga moduaw sa mga igsoon o kaha ipatin-aw diha sa iyang sulat kon nganong dili siya makaduaw sa maong panahon.

Ang giingon sa iyang sulat bahin sa mga taga-Galacia nga sila ‘dali ra kaayong napahilayo gikan sa Usa nga nagtawag kanila’ (Gal 1:6) mahimong magpaila nga ang sulat gisulat wala madugay human nga si Pablo miduaw sa mga taga-Galacia. Apan bisan pag ang pagsulat wala himoa una pa sa 52 K.P. didto sa Antioquia sa Sirya, sa gihapon daw sayo ra kaayo nga nahitabo ang maong pagtipas.

Pagkakanonikal. Ang unang ebidensiya sa pagkakanonikal sa basahon makita diha sa Muratorian Fragment ug diha sa mga sinulat ni Irenaeus, Clemente sa Alejandria, Tertullian, ug Origen. Kini nga mga tawo naghisgot sa ngalan niini nga basahon uban sa kadaghanan o sa tanang uban pang 26 ka basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Gihisgotan ang ngalan niini nga basahon diha sa pinamubo nga kanon ni Marcion ug gani gihisgotan usab ni Celsus, nga usa ka kaaway sa Kristiyanidad. Ang tanang ilado nga mga talaan sa mga basahon diha sa kanon sa inspiradong Kasulatan, labing menos hangtod sa panahon sa Ikatulong Konsilyo sa Cartago, niadtong 397 K.P., naglakip  sa basahon sa mga taga-Galacia. Atong makita nga kini gipreserbar karon, uban sa walo ka uban pang inspirado nga mga sulat ni Pablo, diha sa Chester Beatty Papyrus Num. 2 (P⁴⁶), nga usa ka manuskrito nga gituohang sa mga 200 K.P. Kini nagpamatuod nga ang unang mga Kristohanon midawat sa basahon sa mga taga-Galacia ingong usa sa mga sulat ni Pablo. Ang ubang karaan nga mga manuskrito, sama sa Sinaitic, Alexandrine, Vatican Num. 1209, Codex Ephraemi rescriptus, ug Codex Claromontanus, ingon man ang Syriac nga Peshitta, naglakip usab sa basahon sa mga taga-Galacia. Dugang pa, kini bug-os nga nahiuyon sa ubang mga sinulat ni Pablo ug sa ubang bahin sa Kasulatan nga gikan niana kini kanunayng nagkutlo.

Mga Sirkumstansiya nga Nalangkit sa Sulat. Ang sulat nagpabanaag sa daghang batasan sa katawhan sa Galacia sa panahon ni Pablo. Ang Gallic nga mga Celt gikan sa A nagsakop sa rehiyon sa ikatulong siglo W.K.P., ug busa ang Celtic nga impluwensiya maoy kusganon sa maong yuta. Ang mga Celt, o mga Gaul, giisip nga mabangis, luog nga katawhan, ug giingong sila naghalad sa ilang mga binilanggo sa gubat ingong mga halad nga tawo. Sila gihubit usab diha sa Romanhong literatura ingong emosyonal kaayo, matuotuohon nga katawhan, masinundanon sa daghang rituwal, ug kini nga relihiyosong batasan lagmit nga nag-impluwensiya kanila sa pagsalikway sa matang sa pagsimba nga walay rituwal sama sa Kristiyanidad.

Bisan pa niana, ang mga kongregasyon sa Galacia lagmit naglakip sa daghan nga kanhi mga pagano sama kanila, ingon man sa daghang kinabig gikan sa Judaismo nga wala sa bug-os mohunong sa makutihong pagsunod sa mga seremonyas ug sa ubang mga obligasyon sa Moisesnong Balaod. Ang mahuyang, mabalhinong batasan sa mga taga-Galacia nga kaliwat ug Celtic, magpatin-aw kon nganong sa usa ka panahon ang pipila diha sa mga kongregasyon sa Galacia madasigon alang sa  kamatuoran sa Diyos ug sa daklit nga panahon sa ulahi nahimong sayon nga tukbonon sa mga kaaway sa kamatuoran kinsa pursigido sa pagsunod sa Balaod ug kinsa miinsistir nga ang pagtuli ug uban pang mga kinahanglanon sa Balaod gikinahanglan alang sa kaluwasan.

Ang mga magtutuo sa Judaismo, nga mahimong maoy itawag niini nga mga kaaway sa kamatuoran, dayag nga naghimo pa gihapon sa pagtuli nga usa ka isyu bisan pag kining butanga human na tagda sa mga apostoles ug sa ubang mga ansiyano sa Jerusalem. Tingali usab, ang pipila ka Kristohanon sa Galacia nagpasignunot sa ubos nga moral nga mga sukdanan sa katawhan, ingon sa masabtan sa mensahe diha sa sulat gikan sa kapitulo 5, bersikulo 13, hangtod sa kataposan. Bisan pa niana, sa dihang nakaabot sa apostol ang balita bahin sa ilang pagtipas, siya naaghat sa pagsulat niini nga sulat nga adunay prangkang tambag ug kusganong pagdasig. Dayag nga ang direktang katuyoan sa iyang pagsulat mao ang pagpamatuod sa iyang pagkaapostol, pagsumpo sa bakak nga mga pagtulon-an sa mga magtutuo sa Judaismo, ug ang pagpalig-on sa mga igsoon sa mga kongregasyon sa Galacia.

Ang mga magtutuo sa Judaismo maoy malansison ug dili-sinsero. (Buh 15:1; Gal 2:4) Kining bakak nga mga magtutudlo nga misupak kang Pablo ug nagsalikway sa iyang posisyon ingong usa ka apostol nangangkon nga naghawas sa kongregasyon sa Jerusalem. Buot nila nga ang mga Kristohanon magpatuli, apan wala nila tinguhaa ang labawng kaayohan sa mga taga-Galacia, hinunoa, aron ang mga magtutuo sa Judaismo makahimog mga butang nga makapahimuot sa mga Hudiyo ug aron kini sila dili makahimog grabeng pagsupak. Ang mga magtutuo sa Judaismo dili buot nga mag-antos ug paglutos tungod kang Kristo.​—Gal 6:​12, 13.

Aron matuman ang ilang tumong, sila nangangkon nga ang buluhaton ni Pablo dili direkta nga gihatag kaniya, nga kini gikan lamang sa pipila ka tawo nga ilado diha sa Kristohanong kongregasyon​—dili gikan kang Kristo Jesus mismo. (Gal 1:​11, 12, 15-20) Buot nila nga ang mga taga-Galacia mosunod kanila (4:17), ug aron wad-on ang impluwensiya ni Pablo, ilang gipatuo una nga siya dili usa ka apostol. Dayag nga sila nangangkon nga sa dihang gibati ni Pablo nga kini mapuslanon alang kaniya, siya nagwali ug pagtuli. (1:10; 5:11) Misulay sila sa paghimog usa ka relihiyon nga sagol Kristiyanidad ug Judaismo, nga wala manghimakak nga direkta kang Kristo apan nangatarongan nga ang pagtuli mapuslanon sa mga taga-Galacia, nga kini makapauswag kanila diha sa Kristiyanidad, ug nga, dugang pa, pinaagi niini sila mahimong mga anak ni Abraham, kang kinsa ang pakigsaad sa pagtuli gihatag sa sinugdan.​—3:7.

Bug-os nga gipanghimakak ni Pablo ang mga gipangangkon niining bakak nga mga Kristohanon ug gipalig-on ang mga igsoon sa Galacia aron sila makabarog nga malig-on diha kang Kristo. Makapadasig nga makita nga ang mga kongregasyon sa Galacia nagpabiling maunongon kang Kristo ug mibarog ingong mga haligi sa kamatuoran. Si apostol Pablo miduaw kanila panahon sa iyang ikatulong misyonaryong panaw (Buh 18:23), ug si apostol Pedro nagpadala sa iyang unang sulat ngadto sa mga taga-Galacia, lakip sa uban pa.​—1Pe 1:1.

[Kahon sa panid 813]

MGA PANGUNANG PUNTO SA GALACIA

Usa ka sulat nga nagpasiugda sa pagpabili sa kagawasan nga nabatonan sa matuod nga mga Kristohanon pinaagi ni Jesu-Kristo

Gisulat usa ka tuig o tingali ubay-ubayng katuigan human nga ang mga taga-Galacia gipahibalo bahin sa desisyon sa nagamandong lawas nga ang pagtuli dili kinahanglanon sa mga Kristohanon

Gidepensahan ni Pablo ang iyang pagkaapostol

Ang pagkaapostol ni Pablo wala maggikan sa tawo kondili pinaagig pagtudlo gikan ni Jesu-Kristo ug sa Amahan; wala siya mokonsulta sa mga apostoles sa Jerusalem una siya magsugod sa pagpahayag sa maayong balita; tulo pa ka tuig sa ulahi nga siya daklit nga miduaw kang Cefas ug Santiago (1:​1, 13-24)

Ang maayong balita nga iyang gimantala iyang nadawat, dili gikan sa mga tawo, kondili pinaagig pagpadayag gikan kang Jesu-Kristo (1:10-12)

Tungod sa usa ka pagpadayag, si Pablo, uban kang Bernabe ug Tito, miadto sa Jerusalem labot sa isyu bahin sa pagtuli; wala siyay nahibaloan nga bag-o gikan kang Santiago, Pedro, ug Juan, apan sila miila nga siya gitugahan aron mahimong apostol sa mga nasod (2:1-10)

Didto sa Antioquia, sa dihang si Pedro sayop nga mibulag gikan sa dili-Hudiyong mga magtutuo kay nahadlok sa pipila ka igsoong miduaw gikan sa Jerusalem, si Pablo nagbadlong kaniya (2:11-14)

Ang usa ka tawo ikapahayag nga matarong pinaagi lamang sa pagtuo kang Kristo, dili pinaagi sa mga buhat sa balaod

Kon ang usa ka tawo ikapahayag nga matarong pinaagi sa mga buhat sa balaod, ang kamatayon ni Kristo wala na unta kinahanglana (2:15-21)

Ang mga taga-Galacia nakadawat sa espiritu sa Diyos tungod sa ilang pagsanong nga may pagtuo sa maayong balita, dili tungod sa mga buhat sa balaod (3:1-5)

Ang tinuod nga mga anak ni Abraham mao kadtong may pagtuo nga sama sa iyaha (3:6-9, 26-29)

Tungod kay dili hingpit nga makatuman sa Balaod, kadtong nagtinguha sa pagpamatuod sa ilang kaugalingon nga matarong pinaagi sa mga buhat sa Balaod nailalom sa usa ka tunglo (3:10-14)

Ang Balaod wala magpaimbalido sa saad nga nalangkit sa Abrahamikong pakigsaad, apan kini nagpadayag sa mga kalapasan ug nagsilbing magtutudlo nga nagatultol ngadto kang Kristo (3:15-25)

Barog nga malig-on diha sa Kristohanong kagawasan

Si Jesu-Kristo, pinaagi sa iyang kamatayon, naghatag kagawasan niadtong nailalom sa balaod, nga nagpaposible kanila nga mahimong mga anak sa Diyos (4:1-7)

Ang pagbalik ngadto sa usa ka kahikayan sa pagsaulog sa mga adlaw, mga bulan, mga yugto sa panahon, ug mga tuig maoy pagbalik ngadto sa pagkaulipon ug pagkahimong sama sa kahimtang ni Ismael, nga anak nga lalaki sa sulugoong babaye nga si Agar; uban sa iyang inahan siya gipapahawa gikan sa panimalay ni Abraham (4:8-31)

Kay napagawas na gikan sa sala ug wala na magapos sa Balaod, kinahanglang mosukol sila kang bisan kinsa nga moaghat kanila sa pagdawat sa yugo sa pagkaulipon (1:6-9; 5:1-12; 6:12-16)

Ayaw abusohi ang imong kagawasan apan sunda ang impluwensiya sa espiritu sa Diyos, nga magpadayag sa bunga niini diha sa imong kinabuhi ug maglikay sa mga buhat sa unod (5:13-26)

Ipasibo pag-usab diha sa espiritu sa kalumo ang bisan kinsa nga nakahimog sayop nga lakang; apan ang matag usa obligado nga magpas-an sa ilang kaugalingong luwan sa responsibilidad (6:1-5)