Usa ka lubnganan nga diha niana ipahiluna ang patayng lawas sa tawo nga may paglaom nga siya pagahinumdoman, ilabina sa Diyos.

Labot sa Gregong mga pulong nga gigamit sa pagtumong sa usa ka lubnganan, si A. T. Robertson diha sa Word Pictures in the New Testament (1932, Tomo V, p. 87) nag-ingon: “Ang taphos (lubnganan) nagkahulogan ug paglubong (thapto, ilubong) sama sa makita diha sa Mat. 23:​27, ang mnemeion (gikan sa mnaomai, mimnesko, hinumdoman) maoy usa ka handomanan (sepulcro ingong usa ka monyumento).” Kaamgid sa mne·meiʹon mao ang pulong nga mneʹma, nga mopatim-awng adunay susamang kahulogan, ug nagpunting usab sa “usa ka handomanan o talaan sa usa ka butang o sa usa ka tawong namatay, dayon sa usa ka sepulcro nga monyumento, ug busa usa ka lubnganan.”​—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, Tomo 2, p. 173.

Ang maong lubnganan mahimong kinalot diha sa yuta o ingong maoy sagad nga ginahimo sa mga Hebreohanon, lagmit usa ka kinaiyanhong langob o usa ka nitso nga gikalot diha sa bato. (Itandi ang Buh 7:16 ug Gen 23:​19, 20.) Ingon sa gipakita na, bisan tuod ang pulong nga taʹphos (lubnganan) nagpasiugda sa ideya sa paglubong, ang mga pulong nga mneʹma (lubnganan) ug mne·meiʹon (handomanang lubnganan) nagpasiugda sa ideya  sa pagtipig sa handomanan sa tawong namatay. Busa, kining ulahing mga pulong daw mas nagpasiugda sa ideya sa pagkapermanente kay sa taʹphos; kini kaamgid sa Latin nga pulong nga monumentum.

Mopatim-aw nga ang Hudiyohanong mga lubnganan naandang gihimo sa gawas sa mga siyudad, gawas lamang sa lubnganan sa mga hari. Ang tanang paghisgot sa maong mga lubnganan diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan mopatim-awng nagpakita nga anaa kini sa gawas sa mga siyudad, gawas sa paghisgot sa lubnganan ni David diha sa Buhat 2:29. Kay nahilain ug gilikayan usab sa mga Hudiyo tungod sa seremonyal nga kahugawan nga nalangkit niini, ang mga dapit nga nahimutangan sa maong mga lubnganan usahay nahimong puy-anan sa mga buang ug gidemonyohan nga mga tawo.​—Mat 8:28; Mar 5:5.

Dili Punog Dayandayan. Bisan tuod nagsilbing handomanan sa tawong namatay, ang handomanang mga lubnganan sa mga Hudiyo kasagaran dili punog dayandayan o mapasigarbohon. Ang pipila gani kasarangan ra kaayo ug dili mamatikdan mao nga mahimong kini matumban sa mga tawo nga dili makaalinggat niini. (Luc 11:44) Bisan tuod batasan sa paganong mga tawo sa ilang palibot ang paghimo sa ilang mga lubnganan nga mapasigarbohon segun sa itugot sa ilang mga kahimtang, ang unang mga lubnganan sa mga Hudiyo nga nadiskobrehan nailhan nga yano kaayo. Tungod kini kay ang mga Hudiyo wala magsimba sa mga patay ug wala magpasiugda sa bisan unsang ideya nga buhi pa ang mga patay diha sa kalibotan sa espiritu, mga ideya sama nianang gituohan sa mga Ehiptohanon, mga Canaanhon, ug mga Babilonyanhon. Busa, bisan tuod daghang kritiko ang nangangkon nga ang pagsimba sa nasod sa Israel sukad sa unang kapanahonan maoy panagtapo sa daghang pagtuo, buot ingnon, maoy bunga sa panag-usa sa nagkasumpaking mga pagtulon-an ug nga naugmad pinaagi sa pagdugang sa mga tinuohan ug mga batasan gikan sa naunang mga relihiyon, ang pangunang pagtutol sa maong relihiyosong kadunotan sa makausa pa makita sumala sa kayano sa ilang mga lubnganan. Apan, dihay mga kausaban. Gipakita ni Jesus nga sa iyang adlaw maoy batasan sa mga eskriba ug mga Pariseo ang pagdayandayan sa handomanang mga lubnganan sa mga manalagna ug sa uban pa. (Mat 23:​29, 30) Ubos sa Grego ug Romanhong impluwensiya, ang kiling taliwala sa mga adunahan sa maong panahon mao ang mas magarbohong mga lubnganan.

Gawas sa lubnganan ni Juan nga Tigbawtismo (Mar 6:29), ang pangunang mga lubnganan nga gihisgotan sa Kristohanon Gregong Kasulatan mao kadtong kang Lazaro ug kang Jesus. Ang lubnganan ni Lazaro mao ang tipikal nga lubnganan sa mga Hudiyo, usa ka langob nga may entrada nga gitakpan ug bato, ug kini nga entrada lagmit gamay ra kon atong itandi kini sa samang mga lubnganan nga nakaplagan didto sa Palestina. Ang konteksto nagpaila nga kini anaa sa gawas sa balangay.​—Ju 11:30-34, 38-44.

Lubnganan ni Jesus. Ang lubnganan nga gigamit sa paglubong kang Jesus maoy usa ka bag-ong lubnganan nga iya ni Jose nga taga-Arimatea; dili kini usa ka langob apan gikubkob kini diha sa usa ka dakong bato nga nahimutang sa usa ka tanaman nga dili halayo sa dapit nga gilansangan kang Jesus. Ang lubnganan may entrada nga nagkinahanglan ug usa ka dakong bato sa pagsira niini, ug mopatim-aw nga kini nga bato maoy linginon, nga usahay maoy gamiton. (Mat 27:57-60; Mar 16:​3, 4; Ju 19:​41, 42) Sa sulod niini, lagmit adunay samag tag-as nga mga lingkoranan nga gikubkob diha sa mga kilid o mga nitso nga gikubkob nga pinatindog diha sa bungbong nga niana ikapahiluna ang patayng mga lawas.​—Itandi ang Mar 16:5.

Dihay duha ka pangunang mga dapit nga gituohan nga maoy orihinal nga nahimutangan sa lubnganan ni Jesus. Ang usa mao ang tradisyonal nga dapit nga gitukoran sa Simbahan sa Santo Sepulcro. Ang laing dapit mao ang nailhang Lubnganan sa Tanaman, nga gikubkob diha sa dakong bato nga misiwil gikan sa kiliran sa usa ka bungtod ug kini nahimutang gihapon sa gawas sa presenteng mga paril sa siyudad. Apan, walay tinong pamatuod nga ang bisan hain niini nga mga dapit mao ang tinuod nga nahimutangan sa handomanang lubnganan nga gilubngan kang Jesus.​—Tan-awa ang GOLGOTHA.

“Mga Lubnganan Nabuksan” sa Pagkamatay ni Jesus. Ang teksto sa Mateo 27:​52, 53 nga naghisgot bahin sa “handomanang mga lubnganan [nga] nabuksan” tungod sa usa ka linog sa panahon sa pagkamatay ni Jesus nakapatunghag dakong diskusyon, kay ang pipila nagtuo man nga nahitabo ang usa ka pagkabanhaw. Ugaling, ang pagtandi sa mga teksto labot sa pagkabanhaw nagpatin-aw nga kining mga bersikuloha wala maghubit sa pagkabanhaw apan sa pagkasalibay lamang sa mga patayng lawas gikan sa ilang mga lubnganan, nga susama sa nahitabo sa dili pa kaayo dugayng panahon didto sa Ecuador niadtong 1949 ug usab didto sa Sonsón, Colombia, niadtong 1962, sa dihang 200 ka patayng lawas sa sementeryo ang nasalibay gikan sa ilang mga lubnganan tungod sa kusog nga pag-uyog sa yuta.​—El Tiempo, Bogotá, Colombia, Hulyo 31, 1962.

Nahinumdoman sa Diyos. Tungod sa pangunang ideya sa paghinumdom nga nalangkit sa mne·meiʹon, ang paggamit niini nga pulong (inay  sa taʹphos) diha sa Juan 5:28 maylabot sa pagkabanhaw sa “tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan” daw haom kaayo ug kini sukwahi kaayo sa ideya bahin sa bug-os nga pagsalikway ug pagwagtang sa usa ka butang gikan sa panumdoman nga maoy gihulagwayan sa Gehenna. (Mat 10:28; 23:33; Mar 9:43) Ang importansiya nga gipakita sa mga Hebreohanon alang sa paglubong (tan-awa ang LUBNGANAN, PAGLUBONG) nag-paila sa ilang tinguha nga sila unta pagahinumdoman, ilabina ni Jehova nga Diyos nga kaniya sila adunay pagtuo ingong “tigganti sa mga matinuorong nagapangita kaniya.” (Heb 11:​1, 2, 6) Talagsa ra nga ang mga Israelinhon magbutang ug mga inskripsiyon sa ilang mga lubnganan ug sa dihang adunay makaplagan sagad nga ngalan lamang ang anaa niini. Ang iladong mga hari sa Juda walay halangdong mga monyumento nga diha niana gikulit ang mga pasidungog ug mga nahimo nila, sama sa ginahimo sa mga hari sa ubang mga nasod. Busa dayag nga ang tinguha sa matinumanong mga tawo sa karaang kapanahonan mao nga ang ilang ngalan mahisulat unta diha sa “basahon sa handomanan” nga gihubit sa Malaquias 3:16.​—Itandi ang Ecc 7:1; tan-awa ang NGALAN.

Ang pangunang ideya sa paghinumdom nga nalangkit sa orihinal nga Gregong mga pulong alang sa “lubnganan” o “handomanang lubnganan” mohatag usab ug dugang kahulogan sa hangyo sa usa ka kriminal nga gilansang tupad kang Jesus nga miingon nga “hinumdomi ako sa dihang moabot ka na sa imong gingharian.”​—Luc 23:42.