[lagmit pinamubo sa Ahiram, nga nagkahulogang “Ang Akong Igsoon Maoy Hataas (Binayaw)”].

Sa Masoretikong teksto ang laing mga espeling makita diha sa pipila ka teksto: “Hirom” (1Ha 5:​10, 18; 7:40a) ug “Huram” (2Cr 2:3).

1. Hari sa Tiro ug mahigalaong katalirongan ni Haring David ug Solomon sa ika-11 nga siglo W.K.P.

Human mailog ni David ang salipdanan sa Zion ug nangandam alang sa pagtukod ug usa ka palasyo sa maong dapit, si Hiram nagpadalag mga mensahero aron hikayon ang usa ka kasabotan sa patigayon tali kaniya ug kang David. Dayon si Hiram nagsuplay kang David ug kahoyng sedro gikan sa kasadpang mga bakilid sa Lebanon ug ingon man mga artesano nga hanas sa pagtrabaho sa kahoy ug sa bato.​—2Sa 5:11; 1Cr 14:1.

Sa pagkadungog niya nga si David patay na ug nga si Solomon ang mipuli kaniya sa paghari, si Hiram nagpadala sa iyang mga alagad aron himoon pag-usab ang kasabotan sa panaghigala. (1Ha 5:1) Dayon gihangyo ni Solomon ang tabang ni Hiram sa pagsuplay ug mga materyales ug mga trabahante nga gikinahanglan sa pagtukod sa dakong templo, ug sa samang higayon nakigsabot nga  bayran ang mga trabahador ni Hiram ug daghang trigo, sebada, bino, ug lana. (1Ha 5:2-6; 2Cr 2:3-10) Tungod niini, gidayeg ni Hiram si Jehova, ug ang usa ka pakigsaad sa panaghigala gihimo tali sa duha ka nasod.​—1Ha 5:7-12; 2Cr 2:11-16.

Sa kataposan sa 20 ka tuig nga proyekto sa pagpanukod ni Solomon siya mihatag kang Hiram ug 20 ka siyudad, apan kini wala gayod makapahimuot sa mga mata ni Hiram. (1Ha 9:10-13; tan-awa ang CABUL Num. 2.) Dili tino kon kini ba nga mga siyudad giuli ni Hiram o kon gihatagan ba niya si Solomon ug laing mga siyudad. (2Cr 8:​1, 2) Dili usab tino kon ang paghatag ni Hiram kang Solomon ug 120 ka talanton nga bulawan ($46,242,000) gihimo human madawat ang gasa nga mga siyudad o kon kini ba giisip ingong baylo.​—1Ha 9:14.

Si Hiram nakigsosyo usab kang Solomon sa laing negosyo, diin si Solomon naghimog panon sa mga barko diha sa Gulpo sa ʽAqaba sa Ezion-geber. Unya si Hiram nagpadalag may kasinatian nga mga sakayanon aron mahimong mga tripulante niini uban sa mga alagad ni Solomon. Dugang pa niini nga mga barko nga naglawig sa katubigan gikan sa S nga kabaybayonan sa Aprika, si Hiram ug Solomon aduna pay ubang mga barko nga naglawig hangtod sa Tarsis, lagmit sa kasadpang tumoy sa Mediteranyo. Sa katibuk-an, kining dakong negosyo diha sa kadagatan nagdalag daghan kaayong bahandi​—bulawan, plata, garing, bililhong mga bato, mahalong mga kahoy, ug talagsaong mga hayop sama sa mga aliwas ug mga paboreyal.​—1Ha 9:26-28; 10:​11, 12, 22; 2Cr 8:18; 9:​10, 21; tan-awa ang EZION-GEBER.

2. Ang hanas nga artesano kinsa maoy nagbuhat sa kadaghanan sa mga kasangkapan sa templo ni Solomon. Ang iyang amahan maoy taga-Tiro, apan ang iyang inahan maoy usa ka balo “gikan sa tribo ni Neptali” (1Ha 7:​13, 14) “sa mga anak ni Dan.” (2Cr 2:​13, 14) Kining daw kalainan masulbad kon atong isipon, ingon sa pag-isip sa pipila ka eskolar, nga ang iyang inahan natawo sa tribo ni Dan, nabalo sa iyang unang bana nga gikan sa tribo ni Neptali, ug unya naminyo pag-usab sa usa ka taga-Tiro.

Si Hiram, ang hari sa Tiro (Num. 1), nagpadala niini nga Hiram aron dumalahon ang linain nga pagpanukod alang kang Solomon tungod sa iyang abilidad ug kasinatian sa paggama sa mga materyales nga bulawan, plata, tumbaga, puthaw, bato, ug kahoy. Si Hiram hanas usab kaayo sa pagtina, pagkulit, ug sa pagdisenyo sa tanang matang sa mga galamiton. Walay duhaduha nga sukad pa sa pagkabata siya nakadawat na ug teknikal nga pagbansay sa kahanas sa industriya sa maong panahon gikan sa iyang amahan nga taga-Tiro, kinsa usa ka batid nga artesano sa tumbaga.​—1Ha 7:13-45; 2Cr 2:​13, 14; 4:11-16.

Ang hari sa Tiro nagtawag niining tawhana nga Hiram-abi, nga lagmit usa ka bansag nga sa literal nagkahulogang “Si Hiram Akong Amahan.” (2Cr 2:13) Labot niini wala ipasabot sa hari nga si Hiram maoy iyang literal nga amahan apan, tingali, siya mao ang “magtatambag” sa hari o ang iyang “batid nga magbubuhat.” Sa susama, ang ekspresyon nga Hiram-abiv (sa literal, “Si Hiram Iyang Amahan”) lagmit nagkahulogang ‘Si Hiram mao ang iyang (nga mao, sa hari) batid nga magbubuhat.’​—2Cr 4:16.