[Kang (Iya ni) Juda].

Usa ka tawo nga iya sa tribo ni Juda. Ang ngalan wala gamita sa asoy sa Bibliya una pa ang pagkapukan sa napulo-ka-tribong gingharian sa Israel. Sa panahon ni Ezequias, si Isaias migamit ug usa ka adhetibong porma sa pulong, nga gihubad nga “pinulongan sa mga Hudiyo.” (Isa 36:​11, 13) Kasagaran, ang habagatang gingharian gitawag nga Juda, ug ang katawhan gitawag nga mga anak ni Juda o ang tribo sa mga anak ni Juda. Ang unang magsusulat sa Bibliya nga migamit sa ngalang mga Hudiyo nga direktang nagtumong niini nga mga tawo mao ang magsusulat sa mga basahon sa Mga Hari, nga walay duhaduha mao si Jeremias, kansang buluhaton sa pagpanagna nagsugod niadtong 647 W.K.P. (Tan-awa ang 2Ha 16:6; 25:25.) Human sa pagkadestiyero ang ngalan gipadapat ngadto sa bisan kinsang Israelinhon nga mibalik (Esd 4:12; 6:7; Neh 1:2; 5:17) ug sa kataposan, ngadto sa tanang Hebreohanon sa tibuok kalibotan, aron ipalahi sila gikan sa Hentil nga mga nasod. (Est 3:6; 9:20) Ang Hentil nga mga lalaki nga midawat sa Hudiyohanong pagtuo ug nahimong tinuling mga kinabig nagpahayag usab sa ilang kaugalingon nga mga Hudiyo. (Est 8:17) Apan, diha sa Hebreohanong Kasulatan ang ekspresyon nga “langyawng pumoluyo” mahimong magtumong sa usa ka tawo kinsa misagop sa relihiyon sa mga Hudiyo (Jer 22:3), ug bisan diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang maong mga tawo gipalahi usahay pinaagi sa terminong “mga kinabig.”​—Buh 2:10; 6:5; 13:43.

Sa bata pa si Jesus, ang mga astrologo miabot, nga nangutana: “Hain man ang usa nga natawong hari sa mga Hudiyo?” (Mat 2:​1, 2) Diha sa estaka sa pagsakit ni Jesus gibutang ni Pilato ang titulo nga “Jesus nga Nasaretnon ang Hari sa mga Hudiyo.”​—Ju 19:19.

Mahulagwayong Paggamit. Si apostol Pablo, sa pagpangatarongan nga ang mga Hudiyo nasayop sa ilang pagpagarbo ingong unodnong kaliwat ug sa pagsalig sa mga buhat sa Balaod aron maangkon ang pag-uyon sa Diyos, miingon: “Kay siya dili Hudiyo sa gawas lamang, ni ang pagkatinuli diha sa unod sa gawas lamang. Apan siya Hudiyo sa sulod, ug ang iyang pagkatinuli maoy sa kasingkasing pinaagi sa espiritu, ug dili pinaagi sa sinulat nga kalagdaan. Ang pagdayeg kaniya magagikan, dili sa mga tawo, kondili sa Diyos.” (Rom 2:​28, 29) Dinhi si Pablo, pinaagi sa paghimo ug gamayng kalainan sa kahulogan sa ngalang Juda, nagpakita nga ang tinuod nga pasukaranan aron uyonan sa Diyos mao ang pagkahimong usa ka alagad sa Diyos gikan sa kasingkasing, pinaagi sa espiritu. Kini nga argumento maoy susama sa iyang pangatarongan diha sa Roma kapitulo 4, nga ang matuod nga binhi ni Abraham mao kadtong nakabaton sa pagtuo ni Abraham. Dugang pa, iyang gipunting nga diha sa Kristohanong kongregasyon dili hinungdanon ang nasyonalidad, kay ‘wala may Hudiyo ni Grego [Hentil].’ (Gal 3:28) Ang binanhawng si Jesu-Kristo namulong ngadto sa kongregasyon sa Smirna, nga naghupay kanila bahin sa paglutos nga ilang naagoman, sa dakong bahin diha sa mga kamot sa mga Hudiyo, nga nag-ingon: “Nahibalo ako . . . sa pasipala nilang nagaingon nga sila mga Hudiyo, apan dili diay, hinunoa sinagoga sila ni Satanas.”​—Pin 2:9.