[Heb., keʹlev; Gr., kyʹon; ky·naʹri·on, ‘gamay nga iro’ (Mat 15:26)].

Alang sa mga Israelinhon kini nga hayop maoy mahugaw sa seremonyal nga paagi, ug busa lagmit nga sila wala gayod maghunahuna nga magbansay ug mga iro. (Lev 11:27; Isa 66:3) Bisan tuod ang mga karnero ug ang mga magbalantay sa kahayopan kanunayng gihisgotan diha sa Bibliya, si Job lamang, nga dili-Israelinhon, ang naghisgot sa “mga iro sa akong kahayopan.”​—Job 30:1.

Ang mga iro (Canis familiaris), sama sa mga langgam nga tigkaon ug mga patayng hayop, maoy tigkaon ug hugaw, ilabina diha sa mga siyudad. Ang Balaod naglatid nga ilabay ngadto sa mga iro ang unod nga gikuniskunis sa usa ka mapintas nga mananap. (Ex 22:31) Usahay hukman ni Jehova ang iyang mga kaaway pinaagi sa pagpakaon sa ilang patayng mga lawas o sa pagpatila sa ilang dugo ngadto sa mga iro nga tigkaon ug hugaw. Tungod sa hilabihang pagkadili-matinumanon ni Haring Jeroboam, Baasa, ug Ahab, ang bisan kinsa nga sakop sa ilang panimalay ug kinsa namatay sa siyudad pagakan-on sa mga iro. (1Ha 14:11; 16:4; 21:24) Ingong katumanan sa pulong ni Jehova, gitilaan sa mga iro ang dugo ni Ahab, ug ang unod sa iyang asawa nga si Jezebel gikaon sa mga iro. (1Ha 21:19; 22:38; 21:23; 2Ha 9:​10, 35, 36) Aron ipakita nga tilaan sa mga iro ang dugo sa mga kaaway sa katawhan ni Jehova, ang salmista misulat: “Aron ang dila sa imong mga iro makabaton sa bahin niini gikan sa mga kaaway.” (Sal 68:23) Gitagna nga ang mga iro makigbahin sa kagun-oban nga modangat sa dili-matinumanong Jerusalem ug Juda. Guyoron sa mga iro ang patayng mga lawas, kuniskunison, kaonon, ug tilaan ang dugo niini.​—Jer 15:3.

Masambingayong Paggamit. Ang makaluod nga batasan sa iro sa pagsuka sa gikaon ug unya sa ulahi kaonon kini pag-usab gigamit aron ihulagway ang dalan niadtong mitalikod sa pagkamatarong ug mibalik sa ilang kanhing mahugaw nga kahimtang. (2Pe 2:20-22; Pr 26:11) Ang mga tawong mahugaw sa moral gitawag nga mga iro. Ang balaod sa Diyos ngadto sa Israel nag-ingon: “Dili mo dad-on ang suhol sa usa ka pampam o ang bayad sa usa ka iro [“lalaking pampam,” AT; “lagmit nga usa ka pederast; usa nga nakigsekso pinaagi sa lubot, ilabina sa usa ka batang lalaki,” ftn sa Rbi8] ngadto sa balay ni Jehova nga imong Diyos alang sa bisan unsang panaad, tungod kay dulumtanan kini kang Jehova nga imong Diyos, bisan kining duha.” (Deu 23:18) Ang tanan kinsa, sama sa mga iro nga tigkaon ug hugaw diha sa kadalanan, nagabuhat ug dulumtanang mga butang, sama sa sodomiya, lesbianismo, kabangisan, ug kapintasan, dili pasudlon sa Bag-ong Jerusalem.​—Pin 22:15; tan-awa usab ang Flp 3:2.

Dugang pang nagpakita nga gitamay kining mapintas nga mga iro nga tigkaon ug hugaw mao ang mosunod nga mga pananglitan: “Usa ba ako ka iro?” mipatugbaw si Goliat kang David, tungod kay si David nakigharong kaniya uban ang usa ka sungkod. (1Sa 17:43) “Kinsa ba ang imong gigukod? Usa ka patay nga iro?” sukna ni David kang Haring Saul, sa ingon nagpakita nga siya walay bili ug sama sa usa ka patay nga iro nga dili makahimog kadaot ngadto kang Saul. (1Sa 24:14) Sa susama, si Mepiboset, ang anak nga lalaki ni Jonatan, sa pagpakigsulti kang Haring David, nagtawag sa iyang kaugalingon nga “patay nga iro,” ang labing ubos nga kahimtang. (2Sa 9:8; tan-awa usab ang 2Sa 3:8; 16:9; 2Ha 8:13.) Gitandi ni manalagnang Isaias ang nag-angkong espirituwal nga mga magbalantay sa Diyos ngadto sa amang ug nahikatulog nga mga iro nga hilabihan ang tinguha sa kalag, nga wala gayoy mahimo atubangan sa kapeligrohan. (Isa 56:​10, 11) Ang mga kaaway sa mga alagad ni Jehova gipakasama sa mga iro, ug ingon man ang mga Hentil. (Sal 22:​16, 20; 59:​6, 14; Mat 15:​26, 27; tan-awa ang SIROFENICIA, LUNGSORANON SA.) Gipakasama ni Jesu-Kristo sa mga iro ang mga tawo nga walay pagpabili sa espirituwal nga mga butang, nga nag-ingon: “Ayaw ihatag sa mga iro ang butang balaan.”​—Mat 7:6.

Sanglit ang mga iro mahulagwayong gilangkit sa dili paborableng mga butang, ang ubos kaayong kahimtang ni Lazaro sa sambingay ni Jesus tin-aw nga gipakita sa mga pulong, ‘Ang mga iro manganha ug motila sa iyang mga kabahong.’ (Luc 16:21) Hinunoa, ang tinamay nga iro mas maayo pa kay sa patayng leyon, kay ang buhing iro may kasayoran, apan ang patayng leyon, ang giilang harianong mananap, walay nahibaloan nga bisan unsa.​—Ecc 9:​4, 5.

Ang batasan sa iro sa paglala o pagtilap sa tubig samtang ang mga mata niini nagbantay sa palibot gihisgotan sa dihang ang Diyos nagsugo sa pagsulay sa mga boluntaryong kasundalohan ni Gideon. Kadto lamang mga alisto, nga nagtilap sa tubig gikan sa ilang mga kamot, “sama sa pagtilap sa iro,” ang pilion aron makiggubat batok sa Midian.​—Huk 7:5.