Mga tagna ug usa ka talaan sa kasaysayan nga gisulat ni Jeremias ubos sa pagtultol ni Jehova. Si Jeremias gisugo ingong manalagna sa ika-13 nga tuig ni Haring Josias (647 W.K.P.) aron sa pagpasidaan sa habagatang gingharian, ang Juda, sa nagsingabot nga kalaglagan niini. Kini nahitabo wala pay usa ka siglo human sa buluhaton ni manalagnang Isaias ug sa pagkapukan sa Israel, ang amihanang gingharian, ngadto sa mga Asiryanhon.

Pagkahan-ay. Ang basahon wala han-aya nga kronolohikanhon, apan gihan-ay sumala sa tema. Ang pagpetsa gipakita diin gikinahanglan, apan ang kadaghanan sa mga tagna mapadapat ngadto sa nasod sa Juda sulod sa katibuk-ang yugto sa mga paghari ni Josias, Jehoahaz, Jehoiakim, Jehoiakin, ug Zedekias. Sublisubling gisultihan sa Diyos si Jeremias nga ang nasod dili na mabangbang sa pagkadaotan, dili na mabag-o. Apan kadtong matul-id ug mga kasingkasing gihatagan ug kahigayonan nga magbag-o ug pangitaon ang kaluwasan. Labot sa kabililhon sa mga tagna niini sa atong adlaw, ang pagkahan-ay wala makaapektar sa pagsabot ug kapadapatan sa mga sinulat ni Jeremias.

Kon Kanus-a Gisulat. Ang kadaghanang bahin sa basahon ni Jeremias wala sulata sa panahon nga iyang gipahayag ang mga tagna. Hinunoa, dayag nga wala sulata ni Jeremias ang bisan unsa sa iyang mga mensahe hangtod nga siya gisugo ni Jehova, sa ikaupat nga tuig ni Haring Jehoiakim (625 W.K.P.), sa pagsulti ug sa pagpasulat sa tanang pulong nga gihatag kaniya ni Jehova hangtod niadtong higayona. Kini naglakip dili lamang sa mga pulong nga gisulti mahitungod sa Juda sa panahon ni Josias kondili sa mga mensahe sa paghukom usab nganha sa tanang kanasoran. (Jer 36:​1, 2) Ang nasulatan nga linukot nga basahon gisunog ni Jehoiakim sa dihang gibasa kini kaniya ni Jehudi. Apan si Jeremias gisugo nga isulat kini pag-usab, ug iyang gisulat kini pinaagi sa iyang sekretaryo nga si Baruk, uban sa daghang gidugang nga mga pulong.​—36:21-23, 28, 32.

Ang nahibiling bahin sa basahon dayag nga gidugang sa ulahi, apil na ang pasiuna, nga naghisgot sa ika-11 nga tuig ni Zedekias (Jer 1:3), ang ubang mga tagna nga gisulat ni Jeremias hangtod sa panahon nga siya mopahayag na niana (30:2; 51:60), ug ang sulat ngadto sa mga destiyero didto sa Babilonya (29:1). Dugang pa, ang mga mensahe nga gipamulong sa panahon sa paghari ni Zedekias ug ang mga asoy sa mga panghitabo human sa pagkapukan sa Jerusalem, hangtod sa mga 580 W.K.P., gidugang sa ulahi. Lagmit nga, bisan tuod ang linukot nga basahon nga gisulat ni Baruk mao ang pasukaranan alang sa dakong bahin sa basahon, human niana kini giedit ug gihan-ay ni Jeremias sa dihang gidugang ang ulahi nga mga seksiyon.

Pagkatinuod. Ang pagkatinuod sa Jeremias gidawat sa katibuk-an. Pipila lamang ka kritiko ang nagkuwestiyon niini pinasukad sa mga kalainan diha sa Hebreohanong Masoretiko nga teksto ug sa Gregong Septuagint ingon sa makita sa Alexandrine Manuscript. Adunay mas daghang kalainan tali sa Hebreohanon ug sa Gregong mga teksto sa basahon ni Jeremias kay sa uban pang basahon sa Hebreohanong Kasulatan. Ang Gregong Septuagint giingong mas mubo ug mga 2,700 ka pulong kay sa Hebreohanong teksto, o  ikawalo ka bahin sa basahon. Ang kadaghanan sa mga eskolar nagkauyon nga ang Gregong hubad niini nga basahon adunay sayop, apan wala kana magkunhod sa pagkakasaligan sa Hebreohanong teksto. Gituohan nga ang maghuhubad lagmit adunay usa ka Hebreohanong manuskrito nga lahi ug “matang,” usa ka linaing makuti nga rebisyon, apan ang makutihon nga pagtuon nagpadayag nga mahimong sayop ang maong pagtuo.

Ang katumanan sa mga tagna nga gitala ni Jeremias, lakip na ang kaundan niini, lig-ong nagpamatuod sa pagkatinuod sa basahon. Lakip sa daghang tagna ni Jeremias mao kanang natala diha sa tsart sa panid 1234.

Mga Prinsipyo ug mga Hiyas sa Diyos. Gawas pa sa mga katumanan nga among gitala, ang basahon naglatid ug mga prinsipyo nga mogiya kanato. Kini nagpasiugda nga ang pormalidad nga paagi sa pagsimba walay pulos sa panan-aw sa Diyos apan siya nagtinguha ug kinasingkasing nga pagsimba ug pagkamasinugtanon. Ang mga molupyo sa Juda gisultihan nga dili mosalig sa templo ug sa mga tinukod nga naglibot niini ug gipahimangnoan: “Magpatuli kamo alang kang Jehova, ug kuhaa ang mga yamis sa inyong mga kasingkasing.”​—Jer 4:4; 7:3-7; 9:​25, 26.

Ang basahon nagtaganag daghang ilustrasyon nga nagpadayag sa mga hiyas sa Diyos ug sa iyang mga pagpakiglabot sa iyang katawhan. Ang dakong mahigugmaong-kalulot ug kaluoy ni Jehova gipasundayag pinaagi sa iyang pagluwas sa nahibilin sa iyang katawhan ug sa kataposan sa pagpasig-uli kanila ngadto sa Jerusalem, ingon sa gitagna ni Jeremias. Ang pagpabili ug ang pagtagad sa Diyos alang niadtong nagpakitag kalulot sa iyang mga alagad ug ang iyang pagkahimong  Tigganti niadtong nangita ug nagmasinugtanon kaniya gipasiugda sa iyang pag-atiman sa mga Rekabita, kang Ebed-melek, ug kang Baruk.​—Jer 35:​18, 19; 39:16-18; 45:1-5.

Si Jehova sa pagkahalangdon gihubit ingong ang Maglalalang sa tanang butang, ang Hari hangtod sa panahong walay tino, ang bugtong matuod nga Diyos. Siya lamang ang usa nga angayng kahadlokan, ang Tigtul-id ug Tiggiya niadtong nagatawag sa iyang ngalan, ug ang usa kansang kasuko walay nasod nga makabarog. Siya mao ang Dakong Magkukulon, nga diha sa iyang kamot ang mga tawo ug mga nasod maoy sama sa yutang-kulonon, nga mahimo niyang umolon o dugmokon sumala sa iyang gikahimut-an.​—Jer 10; 18:1-10; Rom 9:19-24.

Ang basahon ni Jeremias nagbutyag nga gidahom sa Diyos nga ang iyang katawhan nga nagdala sa iyang ngalan mahimong usa ka himaya ug pagdayeg alang kaniya ug nga iyang giisip sila ingong suod kaniya. (Jer 13:11) Kadtong nagtagna sa bakak nga paagi ginamit ang iyang ngalan, nga nagsulti ug “pakigdait” ngadto kanila nga walay pakigdait ang Diyos, kinahanglang manubag sa Diyos tungod sa ilang mga pulong, ug sila mangapandol ug mangapukan. (6:13-15; 8:10-12; 23:16-20) Kadtong nagbarog atubangan sa katawhan ingong mga saserdote ug mga manalagna adunay dakong responsibilidad sa atubangan sa Diyos, kay, sama sa iyang giingon niadtong anaa sa Juda: “Wala ako magpadala sa mga manalagna, apan sila midagan. Wala ako magsulti kanila, apan sila nanagna. Apan kon sila nakabarog pa sa akong suod nga pundok, nan napadungog unta nila sa akong katawhan ang akong mga pulong, ug napatalikod unta nila sila gikan sa ilang daotang dalan ug gikan sa kadaotan sa ilang mga pakiglabot.”​—23:​21, 22.

Sama sa ubang mga basahon sa Bibliya, ang balaang nasod sa Diyos giisip nga may relasyon kaniya ingong usa ka asawa, ug ang pagkadili-matinumanon kaniya maoy usa ka “pagpamampam.” (Jer 3:1-3, 6-10; itandi ang San 4:4.) Apan, ang pagkamaunongon ni Jehova sa iyang mga pakigsaad dili mabungkag.​—Jer 31:37; 33:20-22, 25, 26.

Daghan ang maayong mga prinsipyo ug mga ilustrasyon nga anaa sa basahon, nga diha niana mikutlo ang ubang mga magsusulat sa Bibliya. Ug daghang uban pang malarawanon ug matagnaong mga sumbanan ang makaplagan nga adunay kapadapatan ug hinungdanong kahulogan alang sa modernong-adlaw nga Kristohanon ug sa iyang ministeryo.

[Kahon sa panid 1233]

MGA PANGUNANG PUNTO SA JEREMIAS

Usa ka rekord sa mga mensahe sa paghukom ni Jehova pinaagi kang Jeremias, maingon man usa ka asoy sa kaugalingong mga kasinatian sa manalagna ug sa pagpukan sa Babilonya sa Jerusalem

Ang pagsulat gisugdan mga 18 ka tuig sa wala pa mapukan ang Jerusalem, ug nakompleto mga 27 ka tuig human nianang hitaboa

Ang batan-ong si Jeremias gisugo ingong usa ka manalagna

Siya kinahanglang ‘magalumpag’ maingon man ‘magatukod’ ug ‘magatanom’

Si Jehova maglig-on kaniya alang sa maong buluhaton (1:1-19)

Gituman ni Jeremias ang iyang buluhaton “sa paglumpag”

Iyang giyagyag ang pagkadaotan sa Juda ug gimantala ang pagkatino sa kalaglagan sa Jerusalem; ang pagkaanaa sa templo dili makaluwas sa dili-matinumanong nasod; ang katawhan sa Diyos mahimong mga destiyero sulod sa 70 ka tuig didto sa Babilonya (2:1–​3:13; 3:19–​16:13; 17:1–​19:15; 24:1–​25:38; 29:1-32; 34:1-22)

Ang mga paghukom gipahibalo batok kang Zedekias ug Jehoiakim, maingon man batok sa mini nga mga manalagna, sa dili-matinumanong mga magbalantay, ug sa walay pagtuo nga mga saserdote (21:1–​23:2; 23:9-40; 27:1–​28:17)

Si Jehova nagtagna sa makauulaw nga mga kapildihan sa daghang nasod, lakip na sa mga Babilonyanhon (46:1–​51:64)

Gituman ni Jeremias ang iyang buluhaton “sa pagtukod” ug “sa pagtanom”

Siya nagpunting sa pagpasig-uli sa usa ka nahibiling Israelinhon ug sa pagpatindog ug “usa ka matarong nga turok” (3:14-18; 16:14-21; 23:3-8; 30:1–​31:26; 33:1-26)

Siya usab nagpahibalo nga si Jehova maghimog usa ka bag-ong pakigsaad uban sa iyang katawhan (31:27-40)

Ubos sa pagtultol ni Jehova, mipalit si Jeremias ug usa ka uma aron ipakita nga ang Israel seguradong makabalik gikan sa pagkadestiyero (32:1-44)

Iyang gipasaligan ang mga Rekabita nga sila magpabiling buhi, kay sila mituman sa ilang katigulangan nga si Jehonadab; ang ilang pagkamasinugtanon nagpadayag sa pagkadili-masinugtanon sa Israel ngadto kang Jehova (35:1-19)

Iyang gibadlong si Baruk ug gilig-on siya uban ang pasalig nga siya maluwas sa nagsingabot nga katalagman (45:1-5)

Si Jeremias nag-antos tungod sa iyang maisogong pagpanagna

Siya gidapatan ug gibutang sa sepohan sa tibuok gabii (20:1-18)

Usa ka laraw ang gihimo sa pagpatay kaniya tungod sa pagmantala sa kalaglagan sa Jerusalem, apan siya giluwas sa mga prinsipe (26:1-24)

Ang hari nagsunog sa linukot nga basahon ni Jeremias; si Jeremias sayop nga giakusahan nga siya mibiya aron modapig sa mga Babilonyanhon ug siya gidakop ug gibilanggo (36:1–​37:21)

Sa kataposan, siya gitambog sa lapokong atabay aron mamatay; giluwas siya ni Ebed-melek ug si Ebed-melek gisaaran nga panalipdan panahon sa nagsingabot nga kalaglagan sa Jerusalem (38:1-28; 39:15-18)

Mga panghitabo gikan sa pagkapukan sa Jerusalem hangtod sa pagkalagiw ngadto sa Ehipto

Ang Jerusalem napukan; si Haring Zedekias gidakop, ang iyang mga anak nga lalaki gipamatay, ug siya gibutaan ug gidala ngadto sa Babilonya (52:1-11)

Ang templo ug ang dagkong mga balay sa Jerusalem gipangsunog, ug ang kadaghanan sa katawhan gidala ngadto sa pagkadestiyero (39:1-14; 52:12-34)

Si Gedalias gitudlong gobernador sa pipila ka Israelinhon nga nahibilin, apan siya gipatay (40:1–​41:9)

Kay nangahadlok, ang katawhan mikalagiw ngadto sa Ehipto; si Jeremias nagpasidaan nga ang Ehipto mismo mapukan ug nga ang katalagman modangat kanila nianang yutaa (41:10–​44:30)

[Kahon sa pahina 1234]

MGA TAGNA NGA GIREKORD NI JEREMIAS

Mga Tagna nga Iyang Nakita nga Natuman

Ang pagkabihag ni Zedekias ug ang pagkalaglag sa Jerusalem pinaagi ni Nabucodonosor nga hari sa Babilonya (Jer 20:3-6; 21:3-10; 39:6-9)

Ang pagpalagpot gikan sa trono ug ang pagkamatay ni Haring Salum (Jehoahaz) samtang nabihag (Jer 22:​11, 12; 2Ha 23:30-34; 2Cr 36:1-4)

Ang pagkabihag ni Haring Conias (Jehoiakim) ngadto sa Babilonya (Jer 22:24-27; 2Ha 24:​15, 16)

Ang kamatayon, sulod sa usa ka tuig, sa mini nga manalagnang si Hananias (Jer 28:​16,17)

Ang pagkaluwas sa pipila ka Rekabita ug sa Etiopianhong si Ebed-melek sa pagkalaglag sa Jerusalem (Jer 35:19; 39:15-18)

Ang Ubang mga Tagna nga ang Katumanan Niini Girekord sa Kasaysayan

Ang Ehipto gisulong, gisakop ni Nabucodonosor (Jer 43:8-13; 46:13-26)

Ang pagbalik sa mga Hudiyo ug ang pagtukod pag-usab sa templo ug sa siyudad human sa 70 ka tuig nga pagkabiniyaan (Jer 24:1-7; 25:​11, 12; 29:10; 30:​11, 18, 19; itandi ang 2Cr 36:​20, 21; Esd 1:1; Dan 9:2.)

Ang Ammon nahimong biniyaan (Jer 49:2)

Ang Edom gilaglag ingong usa ka nasod (Jer 49:​17,18) (Sa pagkamatay sa mga Herodes, ang Edom nahanaw ingong usa ka nasod.)

Ang Babilonya mahimong usa ka permanenteng kagun-oban (Jer 25:12-14; 50:​35, 38-40)

Mga Tagna nga Adunay Makahuloganong Espirituwal nga Katumanan, Ingon sa Gipakita sa Kristohanon Gregong Kasulatan

Usa ka bag-ong pakigsaad gihimo uban sa balay sa Israel ug sa balay sa Juda (Jer 31:31-34; Heb 8:8-13)

Ang balay ni David dili mawad-an ug usa ka tawo nga molingkod sa trono sa gingharian sa walay kataposan (Jer 33:17-21; Luc 1:​32, 33)

Ang pagkapukan sa Dakong Babilonya maoy mas dako ug maoy simboliko nga kapadapatan sa mga pulong ni Jeremias batok sa karaang Babilonya, ingon sa gipakita sa mosunod nga mga pagtandi: Jer 50:2​—Pin 14:8; Jer 50:8; 51:​6, 45​—Pin 18:4; Jer 50:​15, 29​—Pin 18:​6, 7; Jer 50:23​—Pin 18:​8, 15-17; Jer 50:38​—Pin 16:12; Jer 50:​39, 40; 51:37​—Pin 18:2; Jer 51:8​—Pin 18:8-10, 15, 19; Jer 51:​9, 49, 56​—Pin 18:5; Jer 51:12​—Pin 17:​16, 17; Jer 51:13​—Pin 17:​1, 15; Jer 51:48​—Pin 18:20; Jer 51:55​—Pin 18:​22, 23; Jer 51:​63, 64​—Pin 18:21