[Si Jehova Naghatag].

Ang Cebuano nga hubad sa duha ka ngalang Hebreohanon, Yoh·na·thanʹ ug ang mas taas nga porma nga Yehoh·na·thanʹ.​—Tan-awa ang JEHONATAN.

1. Usa ka Levihanon nga nag-alagad ingong saserdote maylabot sa bakak nga pagsimba diha sa balay ni Miqueas sa Epraim ug sa ulahi sa mga  Danhanon. Ang asoy sa Maghuhukom kapitulo 17 ug 18 sublisubling naghisgot sa usa ka batan-ong Levihanon kinsa gitawag sa Maghuhukom 18:​30 ug “Jonatan nga anak nga lalaki ni Gersom, nga anak nga lalaki ni Moises.” Ang paghubit kaniya una pa niana ingong “sa banay ni Juda” lagmit maoy tungod lamang kay siya nagpuyo sa Betlehem sa teritoryo sa Juda.​—Huk 17:7.

Sa kataposan ang naglatagaw nga si Jonatan nakaabot sa balay ni Miqueas sa kabukiran sa Epraim. Si Miqueas nagpahimutang ug linilok nga larawan sa iyang balay. Miuyon si Jonatan sa pag-alagad ingong saserdote sa panimalay bisag siya dili sa banay ni Aaron ug migamit siya ug larawan sa pagsimba. Sa ulahi lima ka Danhanon nga nangitag usa ka dapit nga kapuy-an alang sa usa ka bahin sa ilang tribo nahimamat ni Jonatan. Sila naghangyo kaniya nga magpakisayod sa Diyos kon sila ba magmalamposon, ug siya naghatag kanila ug paborableng tubag sa ngalan ni Jehova.

Sa dihang ang pangunang bahin nga 600 ka Danhanon ingon man ang ilang pamilya ug kahayopan milabay sa balay ni Miqueas sa ilang pagpaingon sa amihanan, gikuha nila ang mga butang alang sa pagsimba lakip ang linilok nga larawan. Gihaylo usab nila ang mahakogong si Jonatan sa pagkuyog kanila, aron mahimong ilang saserdote ug dili lamang saserdote sa usa ka pamilya. (Huk 17:7–​18:21) Si Jonatan “ug ang iyang mga anak nga lalaki nahimong mga saserdote alang sa tribo sa mga Danhanon hangtod sa adlaw nga nadestiyero ang yuta.” (Huk 18:30) Ang pipila ka komentarista nagpadapat niini sa pagsakop sa distrito, sama nianang pagsakop ni Tiglat-pileser III, o sa tanang tribo sa amihanan niadtong 740 W.K.P. (2Ha 15:29; 17:6) Ugaling, sanglit si Samuel ang dayag nga nagsulat sa Mga Maghuhukom, gitumong gayod niini ang mas sayong kapadapatan. Ang Maghuhukom 18:31 naghisgot nga ang mga Danhanon naghupot sa linilok nga larawan nga “gipatindog alang sa ilang kaugalingon sa tanang adlaw nga ang balay sa matuod nga Diyos didto sa Shilo.” Kini nagpasabot nga ang nag-unang bersikulo mapadapat sa usa ka yugto sa panahon, ug kini nagpalig-on sa panglantaw nga ang pamilya ni Jonatan nag-alagad ingong mga saserdote hangtod ang Arka nailog sa mga Filistehanon. Gilantugian nga ang bersikulo 30 angayng hubaron nga, ‘hangtod sa adlawng ang arka gidala sa pagkadestiyero.’ (1Sa 4:​11, 22) Apan kini nga paghinapos bahin sa gidugayon sa pagkasaserdote sa pamilya ni Jonatan mahimong husto bisag dili usbon ang hubad, kay ang bersikulo 30 mahimong nagpakita nga ang yuta, sa usa ka diwa, gidala ngadto sa pagkadestiyero sa dihang nailog ang Arka.

2. Ang panganay ug paboritong anak nga lalaki sa Benjaminhon nga si Haring Saul, dayag nga pinaagi kang Ahinoam nga anak nga babaye ni Ahimaaz. (1Sa 14:​49, 50) Si Jonatan nailhan pag-ayo tungod sa iyang dili mahakogong pakighigala ug pagpaluyo kang David ingong umaabot nga hari ni Jehova.

Si Jonatan unang gihisgotan sa sayong katuigan sa paghari ni Saul ingong maisog nga komandante sa usa ka libo ka manggugubat. (1Sa 13:2) Busa niadtong panahona lagmit siya maoy labing menos 20 anyos ug busa hapit na mag-60 anyos sa dihang siya namatay sa mga 1078 W.K.P. (Num 1:3) Si David maoy 30 anyos sa pagkamatay ni Jonatan. (1Sa 31:2; 2Sa 5:4) Busa, sa panahon sa ilang panaghigalaay si Jonatan lagmit magulang ug mga 30 anyos kang David. Ang pagkahingkod nga batan-ong lalaki ni Jonatan sa dihang si Saul nahimong hari lagmit magpatin-aw sa iyang tinamdan ug panglantaw. Sa mga tuig sa iyang pagtubo siya tingali naimpluwensiyahan sa iyang amahan kinsa, hangtod sa panahong gipili ingong hari, nagpakitag pagkamakasaranganon, pagkamasinugtanon, ug pagtahod kang Jehova ug sa iyang mga kahikayan.​—1Sa 9:​7, 21, 26; 10:​21, 22.

Sa unang paghisgot kang Jonatan, siya maisogon ug malamposong nanguna sa usa ka libo ka tawo nga dili kaayo sinangkapan sa pagpakiggubat batok sa garison sa mga Filistehanon sa Geba. Ingong pagsanong, ang mga kaaway nagtigom sa Mikmas. Sa hilom si Jonatan ug ang iyang tigdala sa armadura mibiya kang Saul ug sa iyang mga tawo ug mipaduol sa nagkampong mga kaaway. Niini nga buhat pa lamang gipakita na ni Jonatan ang iyang kaisog, ang iyang katakos aron mosalig ang uban kaniya, ug ingon man ang iyang pag-ila sa pagtultol ni Jehova, kay ang iyang mga paglihok nag-agad man sa mga ilhanan gikan sa Diyos. Ang duha ka maisogong manggugubat nakapatay ug 20 ka Filistehanon, nga misangpot sa bug-os nga panaggubat ug kadaogan sa Israel. (1Sa 13:3–​14:23) Samtang nagpadayon ang panaggubat, si Saul sa dinalidali nanumpa sa pagtunglo kang bisan kinsa nga mokaon sa dili pa matapos ang gubat. Si Jonatan wala mahibalo niini ug mikaon ug ihalas nga dugos. Sa ulahi, sa dihang giatubang ni Saul, si Jonatan wala mahadlok nga mamatay tungod sa pagkaon ug dugos. Bisan pa niana siya gitubos o giluwas sa mga tawo, nga miila nga ang Diyos nag-uban kaniya niadtong adlawa.​—1Sa 14:24-45.

Kining maisogong paglihok tin-awng nagpamatuod nga si Jonatan maoy usa ka maisogon, takos, ug kusganong manggugubat. Siya ug si Saul takos sa paghubit nga “mas tulin sila kay sa mga agila” ug “mas kusgan sila kay sa mga leyon.” (2Sa 1:23) Siya maoy usa ka hanas nga magpapana. (2Sa 1:22;  1Sa 20:20) Ang iyang mga hiyas ingong lalaki lagmit nga nagpamahal gayod kaniya kang Saul. Dayag nga sila suod kaayo. (1Sa 20:2) Apan kini wala molabaw sa kasibot ni Jonatan sa Diyos ug sa iyang pagkamaunongon sa iyang higala nga si David.

Si David gidala ngadto sa palasyo sa hari aron sa pagtugtog ug musika alang kang Saul, sanglit ang espiritu ni Jehova mibiya na man sa hari ug gipulihan ug daotang espiritu​—butang nga lagmit namatikdan ni Jonatan. Bisag batan-on pa, si David maoy “usa ka maisog, gamhanan nga tawo ug usa ka manggugubat,” ug si Saul “nahigugma kaniya pag-ayo, ug siya nahimong iyang tigdala sa armadura.”​—1Sa 16:14-23.

Ang linaing panaghigalaay ni Jonatan ug David nagsugod human mapatay ni David si Goliat. Ang maong maisogong buhat sa paglaban sa katawhan ni Jehova ilabinang nakapatandog kang Jonatan. Nakadungog sa asoy ni David bahin niini, “ang kalag ni Jonatan nalanggikit sa kalag ni David, ug si Jonatan nahigugma kaniya ingon sa iyang kaugalingong kalag.” (1Sa 18:1) Ang duha ka maisogong manggugubat ug debotadong mga alagad sa Diyos “naghimog usa ka pakigsaad” sa panaghigalaay. Nakita ni Jonatan nga diha kang David ang espiritu sa Diyos. (1Sa 18:3) Wala niya lantawa nga may pangabugho si David ingong iyang karibal, sama sa gibuhat ni Saul. Hinunoa, ang iyang pagtahod sa paagi sa Diyos sa pagdumala sa mga butang maoy usa ka maayong panig-ingnan alang sa iyang mas batan-ong higala. Wala siya molihok uyon sa tinguha ni Saul sa pagpatay kang David apan, hinunoa, nagpasidaan kang David ug misulay sa pagpataliwala alang kaniya. Sa dihang napugos si David sa pagkalagiw, nakigkita si Jonatan kaniya ug mihimog pakigsaad aron si David magpanalipod kaniya ug sa iyang panimalay.​—1Sa 19:1–​20:17.

Nakigsulti pag-usab si Jonatan kang Saul bahin kang David, apan hapit siyang mapatay tungod niini, kay tungod sa pagsilaob sa kasuko gibangkaw ni Saul ang iyang kaugalingong anak. Sumala sa gikasabotan, nagkita si Jonatan ug David sa kapatagan diin didto sa dayag nagbansay sa pagpana ang anak sa hari. (1Sa 20:24-40) Gipalig-on pag-usab sa duha ka managhigala ang ilang bugkos sa pagmahal ug “naghinagkanay sila sa usag usa ug naghinilakay,” ingon sa gibuhat sa ubang mga tawo ug ingon usab sa gibuhat karon diha sa pipila ka kayutaan. (1Sa 20:41; Gen 29:13; 45:15; Buh 20:37) Sa ulahi nakita ni Jonatan si David sa kataposang higayon didto sa Hores ug iyang gipalig-on ang “iyang kamot labot sa Diyos”; ilang gipalig-on pag-usab ang ilang pakigsaad.​—1Sa 23:16-18.

Walay gipakita sa Bibliya nga si Jonatan mitabang sa iyang amahan sa mga paggukod niini kang David. Apan sa gubat batok sa mga kaaway sa Diyos, ang mga Filistehanon, si Jonatan nakig-away hangtod sa kamatayon, nga namatay sa samang adlaw nga namatay ang iyang duha ka igsoong lalaki ug ang iyang amahan. Gibitay sa mga Filistehanon ang ilang mga patayng lawas sa mga paril sa Bet-san. Apan, gikuha sila sa maisog nga mga tawo sa Jabes-gilead ug gilubong sila sa Jabes. Sa ulahi gibalhin ni David ang mga bukog ni Saul ug Jonatan ngadto sa Zela. (1Sa 31:1-13; 2Sa 21:12-14; 1Cr 10:1-12) Naguol pag-ayo si David sa kamatayon sa iyang suod nga higalang si Jonatan, nga miawit pa gani ug awit sa pagbangotan nga nag-ulohang “Ang Pana” tungod kang Saul ug Jonatan. (2Sa 1:17-27) Gipakita ni Haring David ang linaing kalulot sa bakol nga anak nga lalaki ni Jonatan nga si Mepiboset, kinsa singko anyos pa lamang sa dihang namatay ang iyang amahan. Sa kataposan siya nakabaton ug permanenteng dapit sa kan-anan sa hari. (2Sa 4:4; 9:10-13) Ang linya ni Jonatan nagpadayon sa daghang kaliwatan.​—1Cr 8:33-40.

3. Usa ka anak nga lalaki sa Hataas nga Saserdoteng si Abiatar ug nag-alagad ingong mensahero sa dihang si David mikalagiw sa Jerusalem panahon sa pag-alsa ni Absalom apan kinsa sa ulahi dayag nga midapig sa rebelyosong si Adonias. Ang amahan ni Jonatan nga si Abiatar mipanaw uban kang David sa dihang ang umaabot nga hari gigukod ni Saul, ug sa ulahi siya gihimong hataas nga saserdote. Sa panahon sa pag-ilog ni Absalom sa gingharian, gipadala ug balik ni David si Abiatar ug Zadok sa kaulohan aron sila makapadala kaniyag impormasyon. Dinhi unang gihisgotan sa asoy sa Bibliya ang saserdoteng anak nga lalaki ni Abiatar nga si Jonatan. Siya ug si Ahimaaz nga anak nga lalaki ni Zadok maoy nagdala sa hinungdanong mga mensahe gikan sa ilang mga amahan ug kang Husai ngadto kang David. (2Sa 15:27-29, 36) Ang duha ka mensahero imposibleng makasulod sa siyudad ug dili mailhan, busa sila nagpaabot didto sa tuboran o atabay nga ginganlan ug En-rogel nga duol sa siyudad. Sa dihang morag gipamatian ni Absalom ang tambag ni Husai, kini gipahibalo ngadto sa duha ka nagpaabot nga mga mensahero nga si Jonatan ug Ahimaaz. Nagdali sila sa pagpahibalo niini ngadto sa hari. Kay nakit-an ug gigukod, hapit sila masakpi. Pinaagi sa tabang sa usa ka babaye, sila mitago sa usa ka atabay hangtod nga wala nay kapeligrohan ug dayon miadto kang David ug nagtambag kaniya nga motabok sa Jordan.​—2Sa 17:15-22.

Sa naghinapos ang mga adlaw ni David, ang iyang anak nga si Adonias nakigkunsabo aron mahimong hari inay nga si Solomon, ug si Abiatar miabin kaniya. Tingali tungod kay naimpluwensiyahan sa pagpanguna sa iyang amahan, si Jonatan dayag nga mibiya kang David ug midapig kang Adonias. Si Jonatan ang nagdala ngadto sa nagbangketeng  mangingilog sa makapatugawng balita nga gipakyas ni David ang laraw pinaagi sa pagpalingkod kang Solomon ingong hari. Walay dugang gisulti nga bisan unsa ang Bibliya bahin kang Jonatan. Tingali kauban siya sa iyang amahan sa pagkahininginlan, apan bisan unsa pa ang nahitabo, ang katungdanan ingong hataas nga saserdote wala magpadayon diha sa iyang banay.​—1Ha 1:41-43; 2:​26, 27.

4. Pag-umangkon ni Haring David nga nagpatay sa usa ka higante nga nagbiaybiay sa Israel didto sa Gat. (2Sa 21:​20, 21; 1Cr 20:​6, 7) Kini nga Jonatan gitala ingong anak nga lalaki ni Simea, o Simei nga igsoong lalaki ni Haring David. Sanglit dunay Jehonadab nga gihisgotan sa 2 Samuel 13:3 ingong anak nga lalaki ni Simea nga igsoong lalaki ni David, gibati sa pipila ka komentarista nga gitumong ang pareho rang indibiduwal.​—Tan-awa ang JEHONADAB Num. 1.

5. Usa sa gamhanang mga tawo diha sa kasundalohan ni David. Siya maoy anak nga lalaki ni Sage nga Hararnon.​—2Sa 23:​8, 32; 1Cr 11:​26, 34.

6. Anak nga lalaki ni Uzzias, nga nagdumala sa mga bahandi ni Haring David “sa kayutaan, sa mga siyudad ug sa mga balangay ug sa mga torre,” nga lahi sa mga bahandi sa hari didto sa Jerusalem. (1Cr 27:25) Gihisgotan si Jonatan human hisgoti ang harianong mamahandi nga si Azmavet ug una pa hisgoti kadtong dunay kaakohan sa pag-atiman sa espesipikong mga buluhaton sama sa pag-atiman sa mga parasan o sa mga kaolibohan.​—1Cr 27:25-28.

7. Usa ka tawo sa pagsabot, usa ka sekretaryo ug magtatambag ni Haring David. (1Cr 27:32) Diha sa Masoretikong teksto gipaila ang relasyon ni Jonatan kang David sa Hebreohanong pulong nga dohdh, nga sa kasagaran nagkahulogang “uyoan.” Apan tungod sa duha ka paghisgot sa Kasulatan bahin sa pag-umangkon ni David nga ginganlan ug Jonatan, lagmit kining pulonga gigamit dinhi sa mas lapad nga diwa labot sa “paryente,” nga dinhi mahimong “anak sa igsoong lalaki” o “pag-umangkon.” (Ro; ftn sa AS; NW) Busa siya mao ra usab ang Num. 4.

8. Usa sa mga pangulo sa kasundalohan nga didto sa kapatagan sa dihang gisakop ni Nabucodonosor ang Jerusalem niadtong 607 W.K.P.; anak nga lalaki ni Karea ug igsoon ni Johanan. Human himoang tinugyanan si Gedalias alang sa mga tawong nabilin sa yuta, si Jonatan ug ang ubang mga pangulo sa kasundalohan gikan sa kapatagan miadto kaniya ug gipasaligan sila sa kaluwasan. (Jer 40:7-10) Dayag nga si Jonatan maoy lakip usab niadtong nagpasidaan kang Gedalias bahin sa kapeligrohan sa pagpatay kaniya apan wala niya pamatii.​—Jer 40:13-16.

9. Usa sa duha ka anak nga lalaki ni Jada ug kaliwat ni Juda pinaagi kang Hesron ug Jerameel. Ang iyang igsoong lalaki nga si Jeter namatay nga walay anak, apan si Jonatan may duha ka anak nga lalaki nga si Pelet ug Zaza.​—1Cr 2:​3, 25, 26, 28, 32, 33.

10. Usa ka Israelinhon sa banay ni Adin kansang anak nga lalaki nga si Ebed mibalik sa Jerusalem gikan sa Babilonya uban kang Esdras niadtong 468 W.K.P.​—Esd 8:​1, 6.

11. Anak nga lalaki ni Asahel kinsa misupak tingali sa sugyot ni Esdras nga papahawaon sa namalik nga mga Hudiyo ang ilang langyawng mga asawa. Ugaling, kini nga pagsupak gipasabot nga dili maoy tungod sa sugyot ni Esdras kondili tungod sa paagi sa pagpatuman niini.​—Esd 10:​15, ftn sa Rbi8.

12. Anak nga lalaki ni Joiada ug apo sa Hataas nga Saserdoteng si Eliasib. (Neh 12:​10, 11) Gituohan nga sa aktuwal ang bersikulo 11 angayng mabasa nga “Johanan” imbes nga “Jonatan” sanglit ang Nehemias 12:​22, 23 naghisgot kang Johanan ingong “anak nga lalaki ni Eliasib” ug ang “anak nga lalaki” mahimong magpasabot sa usa ka “apo nga lalaki.”​—Tan-awa ang JOHANAN Num. 7.

13. Saserdote nga maoy pangulo sa balay o banay sa amahan ni Maluki sa mga adlaw sa Hataas nga Saserdoteng si Joiakim.​—Neh 12:​12, 14.

14. Anak nga lalaki ni Semaias sa banay ni Asap ug amahan ni Zacarias, usa ka saserdoteng tigtrompeta nga kauban sa parada nga nagmartsa sa natukod pag-usab nga paril sa Jerusalem.​—Neh 12:​31, 35, 36.