Jordan
Ang pangunang suba sa Yutang Saad nga nahimong kinaiyanhon nga utlanan taliwala sa dakong bahin sa S ug sa K nga Palestina. (Jos 22:25) Sa karaang panahon, ang pag-agos sa suba sa Jordan nagsugod sa paggula niini gikan sa Dal-as sa Hula, usa ka kalamakan ug lanaw nga sa pagkakaron mihubas na. Ang dapit nga A sa Dal-as sa Hula adunay daghang kasapaan nga mao ang mga tinubdan sa tubig sa Jordan. Ang tulo ka dagkong sapa nga naglangkob sa Jordan, gikan sa S ngadto sa K, mao ang Nahr Banyas (Nahal Hermon), ang Nahr el-Leddan (Nahal Dan), ug ang Nahr Hasbani (Nahal Senir). Ang Yarmuk ug ang Jabok mao ang pangunang mga sapa nga nagaagos ngadto sa Jordan gikan sa S. Karong adlawa ang kinadak-ang bahin sa suba sa Jordan lapokon kaayo.
Sa dihang mogula gikan sa Dal-as sa Hula, ang Jordan moagos nga daw linaw kaayo sulod sa mga 3 km (2 mi) apan dayon mohaganas kini agi sa basaltong mga lugot padulong sa Dagat sa Galilea. Gikan sa habagatang tumoy sa Dagat sa Galilea, ang Jordan moikis-ikis padulong sa Patayng Dagat sa mga 320 km (200 mi), apan ang deretso nga distansiya maoy mga 105 km (65 mi) lamang.—HULAGWAY, Tomo 1, p. 334.
Sa distansiyang mga 16 km (10 mi) tali sa Dal-as sa Hula ug sa Dagat sa Galilea, ang Jordan modulhog ug mga 270 m (890 p). Samtang mopadayon kini pag-agos gikan sa Dagat sa Galilea ngadto sa Patayng Dagat, ang Jordan adunay 27 ka sulog nga mga busay nga modulhog ug dugang pang mga 180 m (590 p).
Sa ubos sa Dagat sa Galilea, ang Jordan moagos latas sa usa ka walog nga may gilapdong mga 6 ngadto sa 13 km (3.5 ngadto sa 8 mi). Apan sa Jerico kini nga walog may gilapdong mga 22 km (14 mi). Diha sa mas ubos nga lebel sa walog (ang Zor), nga may gilapdong mga 0.5 ngadto sa 3 km (0.3 ngadto sa 2 mi), ang Jordan moliko ug moikis-ikis latas sa bagang kalibonan sa mga sampinit ug mga kudyapa, mga bagon ug mga kahoykahoy, mga adelpa, mga tamarisko, mga kahoyng sause, ug mga alamo. Sa karaang panahon, ang mga leyon nagsuroysuroy diha “sa magarbohong kalibonan ubay sa Jordan.” (Jer 49:19; 50:44; Zac 11:3) Ang mga lobo ug mga irong ihalas makaplagan pa gihapon didto. Ang ting-init alangaang ug umogon kaayo niini nga lasang, nga ang temperatura moabot ug 38°C. (100°F.). Ug sa tingpamulak, sa dihang ang niyebe matunaw sa ibabaw sa Bukid sa Hermon, ang Jordan mobaha sa Zor.
Ang ibabaw nga lebel sa walog (ang Ghor) mas habog ug mga 46 m (150 p) kay sa lasang sa Jordan ug naulang kini sa upaw ug nakankan nga abohong mga bungtod nga anapog. Ang bahin sa Ghor nga miabot ug mga 40 km (25 mi) sa H sa Dagat sa Galilea adunay natikad na nga yuta ug mga sibsibanan. Gawas niini, ang kinadak-ang bahin sa Ghor wala pa matikad. Apan, sa panahon ni Abraham ug Lot, sa wala pa malaglag ang Sodoma ug Gomora, lagmit ang dakong bahin niini maoy mabungahon, ilabina ang kasikbit sa Patayng Dagat.—Gen 13:10, 11.
Ang mabaw nga katubigan sa Jordan ug ang daghang kusog nga sulog ug mga lilo niini maoy hinungdan nga kini dili malawigan. Giingon nga adunay labing menos 60 ka dapit nga maubogan aron makatabok sa suba basta dili magbaha. Sa karaang panahon ang pagkontrolar sa mga tabokanang dapit sa suba maoy usa ka bentaha sa militaryong paagi, sanglit kini maoy pangunang mga agianan aron makatabok sa Jordan.—Huk 3:28; 12:5, 6.
Kasagaran, ang bahin sa Jordan ubos sa Dagat sa Galilea nag-aberids ug 1 ngadto sa 3 m (3 ngadto sa 10 p) ang giladmon ug kapin kon kulang 27 ngadto sa 30 m (90 ngadto sa 100 p) ang gilapdon. Apan sa tingpamulak ang mga tampi sa Jordan maapawan ug sa maong panahon kini mas dako ug mas lawom. (Jos 3:15) Sa tingbaha ang nasod sa Israel nga gilangkoban sa mga lalaki, mga babaye, ug mga bata dili luwas nga makatabok sa Jordan, ilabina duol sa Jerico. Ang sulog didto kusog kaayo nga gani sa dili pa dugayng mga panahon may mga nangaligo didto nga gianod. Apan, sa milagrosong paagi gipapondo ni Jehova ang katubigan sa Jordan, nga nagpaarang sa mga Israelinhon sa pagtabok diha sa mamala nga yuta. (Jos 3:14-17) Kasiglohan sa ulahi ang usa ka susamang milagro nahitabo, kas-a kang Elias samtang kauban si Eliseo, ug kas-a kang Eliseo lamang.—2Ha 2:7, 8, 13, 14.
Ang Jordan gihisgotan usab bahin sa milagrosong pagkaayo ni Naaman. Kay gitabangan sa iyang mga alagad nga makabaton sa tukmang panglantaw, si Naaman, kinsa nag-isip sa mga suba sa Damasco nga mas maayo pa kay sa tanang tubig sa Israel, masinugtanong naligo sa pito ka higayon didto sa Jordan. Human sa ikapitong higayon siya bug-os nga naayo sa iyang pagkasanlahon.—2Ha 5:10-14.
Sa unang siglo K.P., si Juan nga Tigbawtismo nagtuslob sa daghang mahinulsolong mga Hudiyo Mat 3:1, 5, 6, 13-17; tan-awa ang DISTRITO SA JORDAN.
didto sa katubigan sa Jordan. Didto, nakapribilehiyo usab siya sa pagbawtismo kang Jesus, ang hingpit nga Anak sa Diyos.—