Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

FEATURE

Kaayohan sa Arkeolohiya

Kaayohan sa Arkeolohiya

ANG arkeolohiya makapainteres sa mga estudyante sa Bibliya. Ngano? Tungod kay sa daghang mga kahimtang ang mga kaplag sa mga arkeologo nakatabang sa pagpauswag sa atong pagsabot sa kinabuhi sa kapanahonan sa Bibliya ug sa orihinal nga mga pinulongan nga niana gisulat ang Kasulatan.

Usahay ang mga kaplag sa arkeolohiya nakapahilom pa gani niadtong misaway sa pagkatukma sa pipila ka panghitabo o mga pahayag diha sa Bibliya. Pananglitan, diha bay usa ka Babilonyanhong hari nga ginganlag Belsazar ug usa ka Asiryanhong hari nga ginganlag Sargon? Hangtod sa ika-19 nga siglo, kining mga ngalana makita lamang diha sa rekord sa Bibliya. (Isa 20:1; Dan 5:1) Apan ang mga kaplag sa palasyo ni Sargon didto sa Khorsabad ug ang nabantog karon nga Cronica ni Nabonido nagtuboy sa pagkamakasaysayanhon niini nga mga magmamando.

Wala kini magpasabot nga ang ebidensiya sa pagkatinuod sa Bibliya nagdepende sa mga kaplag sa arkeolohiya. Ang Israelinhong arkeologo nga si Yohanan Aharoni miingon: “Kon hisgotan na gani ang makasaysayanhon o makasaysayanhon-geograpikanhon nga interpretasyon, ang arkeologo mogawas gikan sa natad sa eksaktong mga siyensiya, ug siya kinahanglang mosalig sa kaugalingong mga paghukom ug mga pangagpas aron makamugna ug usa ka bug-os nga makasaysayanhong larawan.” Busa, sa dihang magtimbangtimbang sa ilang mga kaplag, ang mga arkeologo usahay dili mouyon sa Bibliya.

Kini ba angayng magpaduhaduha sa pagkatinuod sa Bibliya? Dili gayod. Ang usa ka pagtuo nga nagdepende lamang sa interpretasyon sa arkeolohikanhong mga kaplag sa pagkatinuod maoy mahuyang. Ang pamatuod nga ang Bibliya maoy inspirado sa Diyos makaplagan diha mismo sa Bibliya, ug dili sa arkeolohiya.

Ang bungdo nga may mga kagun-oban sa Bet-sean

DAYAGRAM: Tell el-Husn (Tel Bet Sheʼan)

Usa ka inskripsiyon nga nag-ingon: “Dinhi gidala ang mga bukog ni Uzzias, hari sa Juda. Dili pagabuksan.” Kini nagtimaan sa dapit nga gilubngan pag-usab sa mga bukog sa hari, dayag nga niadtong mga unang siglo K.P.

Ang Gezer nga kalendaryo, nga gituohang sukad pa sa ikanapulong siglo W.K.P., maoy usa sa labing karaan nga mga pananglitan sa karaang Hebreohanon nga sinulat

Si Sargon II, kansang paglungtad dugay nang giduhaduhaan sa mga kritiko, nahimong ilado kaayo sa mga arkeologo

Diha sa usa ka paril sa tunel nga nagkonektar sa Tubod sa Gihon ngadto sa Linaw sa Siloam (dayag nga gihimo ni Haring Ezequias) nakaplagan ang inskripsiyon nga gipakita dinhi nga naghubit kon sa unsang paagi milampos ang maong buluhaton