Usa ka maluloton nga disposisyon o panggawi, busa kaatbang sa pagkabagis o pagkamapig-oton. Ang kalumo suod nga nalangkit sa pagpaubos ug kaaghop.

Ang kalumo maoy usa ka kinahanglanon alang sa usa ka alagad sa Diyos, ilabina sa usa nga anaa sa responsableng posisyon sa pagkamagtatan-aw. Si apostol Pablo nag-ingon nga “ang ulipon sa Ginoo dili kinahanglang makig-away, kondili kinahanglang magmalumo [Gr., eʹpi·on] sa tanan.” (2Ti 2:24) Ang malumo nga tawo makasaranganon, dili sabaan, o langasan. Si Moises, ang tawo sa matuod nga Diyos, bisan tuod dili sa tanang higayon nagpasundayag ug hustong disposisyon, “mao ang labing maaghop sa tanang tawo sa ibabaw sa nawong sa yuta.” (Num 12:3; Sal 90:Sup) Ang iyang mga gipamulong sa usa ka okasyon giingong samag “alindahaw diha sa balili.”​—Deu 32:2.

Sa 1 Tesalonica 2:7 si Pablo naghubit sa iyang kaugalingon ug sa iyang mga kaubanan ingong “malumo sa inyong taliwala [mga taga-Tesalonica], sama sa usa ka nagpasusong inahan nga nagpangga sa iyang kaugalingong mga anak.” Kini tungod kay sila adunay tiunay nga gugma alang niadtong ilang gitudloan, ingon man kabalaka sa ilang espirituwal nga pagtubo. (1Te 2:8) Ang pulong nga eʹpi·oi (gihubad nga “lumo”) makaplagan diha sa Textus Receptus, Tischendorf, Merk, ug sa pipila ka manuskrito. Sumala kang W. E. Vine, ang eʹpi·os “kanunayng gigamit sa Gregong mga magsusulat sa paglarawan sa usa ka iwa uban sa badlongon nga mga bata o sa usa ka magtutudlo uban sa gahian nga mga estudyante, o sa mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak. Sa I Tes. 2:​7, ang Apostol migamit niini aron ilarawan ang iyang paggawi ug sa iyang mga isigkamisyonaryo ngadto sa mga nakombertir sa Tesalonica.”​—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, Tomo 2, p. 145.

Apan, sa 1 Tesalonica 2:​7, diha sa Gregong teksto ni Westcott ug Hort ug sa pipila ka manuskrito mabasa nga neʹpi·oi, “mga bata.” Maylabot niini, ang The New International Dictionary of New Testament Theology miingon: “Adunay duha ka hubad sa 1 Tes. 2:7: (a) ēpioi (kami malumo uban kaninyo); (b) nēpioi (mga bata). Ang kataposang letra sa gisundang pulong maoy n, ug mopatim-aw nga kini nga n nadoble pagkopya. Dugang pa ang interpretasyon sa ikaduhang hubad nagpatunghag suliran. Kay sa ber. 7b dili ang kaugalingon ni Pablo ang iyang gipakasama sa ‘mga bata’ kondili ang mga taga-Tesalonica; siya ug ang iyang mga kauban maoy samag mga iwa (trophos).”​—Giedit ni C. Brown, 1975, Tomo 1, p. 282.

 Ang laing Gregong pulong alang sa kalumo mao ang pra·ysʹ. Ang A New Testament Wordbook ni William Barclay nag-ingon bahin sa adhetibong pra·ysʹ: “Sa klasikal nga Grego kini maoy usa ka maanindot nga pulong. Bahin sa mga butang kini nagkahulogang ‘hinay’. Pananglitan, kini gigamit alang sa hinayng huyohoy sa hangin o sa hinayng tingog. Bahin sa mga tawo kini nagkahulogang ‘malumo’ o ‘mapuangoron’. . . . Adunay kalumo sa praus apan luyo sa kalumo adunay kalig-on nga sama sa puthaw . . . Dili kini usa ka mahuyang nga kalumo, usa ka sentimental nga pagbati, usa ka walay pagpakabana nga pagpakahilom.” (London, 1956, pp. 103, 104) Ang Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words nag-ingon nga ang nombreng pra·yʹtes “nagtumong dili lamang sa ‘panggawas nga panggawi sa tawo; ni sa iyang mga relasyon ngadto sa iyang mga isigkatawo; ni tipik lamang sa iyang kinaiyanhong disposisyon. Hinunoa, kini maoy usa ka kinaiyanhong hiyas sa kalag; ug ang pagpakita niini maoy una ug panguna ngadto sa Diyos. Pinaagi niini nga hiyas atong gidawat ang Iyang mga pagpakiglabot kanato ingong maayo, ug busa walay pakiglalis o pagtutol; kini suod nga nalangkit sa pulong nga tapeinophrosunē [pagpaubos], ug kaharmonya gayod niana.’”​—1981, Tomo 3, pp. 55, 56.

Ang pulong nga pra·ysʹ gihubad sa lainlaing paagi diha sa daghang bersiyon sa Bibliya ingong “maaghop,” “malumo,” “malumog-buot,” ug “malulot.” (KJ, AS, NW, NE) Apan ingon sa gipakita sa hubad ni Barclay nga nahisgotan na, ang pra·ysʹ mas bug-at pa kay sa kalulot ug, kon gamiton sa pagtumong sa mga tawo, kini nagkahulogang malumo, mapuangoron.

Bisan tuod si Jehova dili motugot sa sala ug pagkadaotan, siya mahigugmaong nagtaganag paagi sa pagduol kaniya pinaagi sa halad lukat ug sa pag-alagad ni Jesu-Kristo ingong saserdote. Busa, ang mga magsisimba ug mga alagad ni Jehova makaduol kaniya nga dili mobatig dili-angayng kahadlok ug kalisang. (Heb 4:16; 10:19-22; 1Ju 4:​17, 18) Hingpit gayod nga gihawasan ni Jesus si Jehova nga Diyos mao nga siya nakaingon: “Siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.” Siya usab miingon: “Umari kanako, kamong tanang nabudlayan ug nabug-atan, ug ako magapalagsik kaninyo. Isangon diha kaninyo ang akong yugo ug magtuon gikan kanako, kay ako malumog-buot [Gr., pra·ysʹ] ug mapainubsanon sa kasingkasing, ug kamo makakaplag ug kahayahay alang sa inyong mga kalag. Kay ang akong yugo masayon ug ang akong luwan magaan.” (Ju 14:9; Mat 11:28-30) Busa, si Jehova nga Diyos dali gayong maduol niadtong kinsa nahigugma kaniya, ug siya makapatunghag kalumo, dakong pagsalig, ug kalig-on niadtong mangamuyo kaniya.

Dili Kahuyangan Kondili Usa ka Hiyas sa Kalig-on. Ang kalumo wala magpasabot ug kahuyangan. Gikinahanglan ang kalig-on sa disposisyon nga magmalumo ngadto sa uban ug sa paghupay kanila o sa pagpuypoy sa ilang mga pagbati, ilabina kon ang usa ka tawo nahagit sa pagkasuko. Sa 2 Samuel 18:5 si David, usa ka tawong manggugubat, tungod sa inamahang gugma, nagsugo kang Joab nga magmaluluy-on o magmalumo sa iyang rebelyosong anak nga si Absalom. Ang Hebreohanong pulong dinhi (ʼat) nagtumong sa kalmado o malumo nga paglihok. Bisan tuod malumo, si apostol Pablo dili mahuyang, ingon sa gipamatud-an sa iyang katakos sa pagsulti nga maisogon kaayo sa dihang gikinahanglan, pananglitan, sa dihang iyang gisulat ang iyang una ug ikaduhang mga sulat ngadto sa Kristohanong kongregasyon sa Corinto.

Ang kalumo sa buot o sa espiritu dili usa ka mahuyang nga hiyas sa tawo. Si Jesu-Kristo miingon: “Ako malumog-buot ug mapainubsanon sa kasingkasing.” (Mat 11:29; 2Co 10:1) Bisan pa niana si Jesus gipaluyohan sa bug-os nga gahom sa iyang Amahan, ug siya malig-on sa kon unsay matarong; siya migamit ug dakong kagawasan sa pagsulti ug sa pagbuhat kon kini gikinahanglan.​—Mat 23:13-39; itandi ang 21:5.

Ingon niana ang tawong malumog-buot tungod kay siya adunay pagtuo ug tinubdan sa kalig-on. Siya dili daling mawad-an ug panimbang o mawad-an sa iyang maayong panghunahuna. Ang kawalay kalumo sa buot maoy resulta sa pagkawalay kasegurohan, kapakyasan, kawalay pagtuo ug paglaom, ug bisan sa pagkadesperado. Ang usa ka tawo nga dili malumog-buot gihubit sa proverbio: “Ang tawo nga walay pagpugong sa iyang espiritu maoy ingon sa siyudad nga nalusotan, nga walay paril.” (Pr 25:28) Siya dali ra kaayong maapektohan sa bisan unsa ug sa tanang dili maayong mga panghunahuna, nga mahimong magtukmod kaniya sa sayop nga mga buhat.

Usa ka Bunga sa Espiritu. Ang kalumo maoy usa ka bunga sa balaang espiritu sa Diyos, ang iyang aktibong puwersa. (Gal 5:​22, 23) Busa ang Diyos mao ang Tinubdan sa kalumo, ug ang usa ka tawo angayng mohangyo kaniya sa iyang espiritu ug mag-ugmad gayod niini nga bunga sa espiritu aron makabaton ug tinuod nga kalumo sa buot. Busa, dili kini mabatonan pinaagi lamang sa pagpakitag hugot nga determinasyon, kondili kini mabatonan pinaagi sa pagpakigsuod sa Diyos.

Ang usa nga dili malumo dali rang mapungot, mapig-oton, walay pagpugong-sa-kaugalingon, ug  daling makakitag away. Sa laing bahin, ang Kristohanon gitambagan nga huptan ang panaghiusa ug pakigdait pinaagi sa “pagpaubos sa hunahuna ug kalumo.”​—Efe 4:1-3.

Ang pangabugho ug panaglalis, kon tugotang mogamot ug motubo, motultol ngadto sa tanang matang sa kasamok. Ang kalumo, sa laing bahin, makapugong sa pagtungha sa maong mga kahimtang taliwala sa mga sumusunod ni Kristo. Busa, ang magsusulat sa Bibliya nga si Santiago nag-awhag niadtong maalamon ug masinaboton diha sa kongregasyon sa pagpakitag “maayong panggawi” pinaagi sa “kalumo nga iya sa kaalam,” “ang kaalam nga gikan sa itaas.”​—San 3:​13, 17.

Sa Bibliya, ang “kalumo” gilambigit kanunay sa “espiritu,” pananglitan, “kalumo sa espiritu,” o “malumong espiritu.” Busa, ang tinuod nga kalumo maoy labaw pa sa usa ka panggawas, lumalabay o panagsa lang ipakita nga hiyas; hinunoa, kini maoy bahin sa pagkatawo, o taras sa usa ka tawo. Si apostol Pedro nagpasiugda niini nga kamatuoran sa dihang siya miingon: “Ug himoa nga ang inyong dayandayan dili anha sa panggawas nga pagsalapid sa buhok ug sa pagsul-ob ug mga pahiyas nga bulawan o sa pagsul-ob ug panggawas nga mga besti, kondili diha sa natago nga pagkatawo sa kasingkasing pinaagi sa dili-madunot nga sapot sa malinawon ug malumong espiritu, nga dakog bili sa mga mata sa Diyos.”​—1Pe 3:​3, 4.

Si apostol Pablo misulat: “Isul-ob ninyo ang . . . kalumo,” nga sa hapaw nga pagbasa daw nagpakita nga kini maoy usa lamang ka tabon alang sa panggawas nga dagway; apan diha sa samang konteksto siya mitambag: “Isul-ob ang bag-ong pagkatawo, nga pinaagi sa tukmang kahibalo gibag-o sumala sa larawan sa Usa nga naglalang niini.” (Col 3:​10, 12; Efe 4:22-24) Kini nagpakita nga ang kalumo sa pagkatinuod maoy usa ka hiyas sa personalidad, nga pangunang nabatonan ingong usa ka bunga sa espiritu sa Diyos pinaagi sa tukmang kahibalo ug pagpadapat niana, inay nga kinaiyanhong napanunod lamang.

Kinahanglanon Alang Niadtong Nagadumala. Sa iyang sulat ngadto sa batan-ong si Timoteo bahin sa mga instruksiyon sa hustong pag-atiman sa kongregasyon, si Pablo nagsugo kaniya bahin sa pagdumala sa malisod nga mga butang, nga nag-ingon: “Ang ulipon sa Ginoo dili kinahanglang makig-away, kondili kinahanglang magmalumo sa tanan, may katakos sa pagpanudlo, nagapadayon sa pagpugong sa kaugalingon bisan ilalom sa daotan, malumong nagatudlo niadtong nagasupak; kay basin ug itugot sa Diyos nga sila maghinulsol.” (2Ti 2:​24, 25) Dinhi atong makita ang kaamgiran tali sa kalumo ug hataas-nga-pailob. Ang indibiduwal nahibalo kon nganong angay niyang atubangon ang kalisdanan: Ang Diyos nagtugot niini, ug ingong usa ka magtatan-aw siya kinahanglang magdumala niini alang sa kaayohan sa usa o sa mga indibiduwal nga nalangkit. Kinahanglan niyang sagubangon ang kalisdanan hangtod nga kini masulbad, nga dili sobrang mabug-atan.

Si Tito nga laing magtatan-aw nga nagpuyo sa Creta, gitambagan usab sa pagpahinumdom sa iyang Kristohanong mga igsoon nga ‘magmakataronganon, magpasundayag ug bug-os nga kalumo sa tanang tawo.’ Aron ipasiugda kang Tito ang panginahanglan sa kalumo, gihatagan ug pagtagad ni Pablo ang dili malabwan nga gugma ug kaluoy sa Diyos nga gipakita pinaagi sa iyang Anak, nga nag-awhag nga talikdan ang karaang mga dalan sa pagdaot sa uban ug ang pagdumot ug sundon ang bag-ong dalan nga motultol sa kinabuhing walay kataposan.​—Tit 3:1-7.

Dugang pa, gisultihan ni Pablo ang mga hamtong sa espirituwal diha sa kongregasyon, nga naglatid sa kaakohan ngadto kanila: “Bisan pag ang usa ka tawo makahimog sayop nga lakang sa dili pa niya himatngonan kini, kamo nga may espirituwal nga mga katakos paningkamoti nga ipasibo pag-usab ang maong tawo diha sa espiritu sa kalumo, samtang ang matag usa kaninyo magbantay sa iyang kaugalingon, basin unya ug kamo usab matental.” (Gal 6:1) Angay nilang hinumdoman kon sa unsang paagi ang Diyos nakiglabot kanila. Sa pagbuhat niana, dili nila angayng badlongon nga mapig-oton ang usa ka tawo nga nakasala kondili angay nilang paningkamotan nga ipasibo siya diha sa espiritu sa kalumo. Kini mas epektibo ug mapuslanon sa tanang nalangkit.

Ang kalumo dakog mahimo sa dihang makiglabot sa usa ka malisod nga kahimtang o sa usa ka nasuko nga tawo, nga magpasayon sa kalisod, samtang ang pagkamapig-oton magpasamot sa dili-maayong kahimtang. Ang proverbio nag-ingon: “Ang tubag, kon malumo, makapahilayo sa kaaligutgot, apan ang pulong nga makapasakit makapapukaw sa kasuko.” (Pr 15:1) Ang kalumo adunay dakong puwersa. “Pinaagi sa pagpailob ang komandante malukmay, ug ang malumo nga dila makabali ug bukog.”​—Pr 25:15.

Hinungdanon sa Dihang Gidisiplina. Ang laing maayong prinsipyo nga nalangkit sa kalumo o pagkakalmado gilatid ni Solomon. Mahitungod kini sa atong kiling nga lagmit magpakitag rebelyosong espiritu sa dihang tul-iron o badlongon sa usa ka tawong may awtoridad. Lagmit nga kita masuko pag-ayo nga dili na magpasakop, nga isurender dayon ang posisyon nga gihatag kanato.  Apan si Solomon nagpasidaan: “Kon ang espiritu sa usa ka magmamando motindog batok kanimo, ayaw biyai ang imong dapit, kay ang pagkakalma makapuypoy sa dagkong mga sala.” (Ecc 10:4; itandi ang Tit 3:2.) Ang hustong tinamdan sa pagkakalmado ug kalumo sa dihang gidisiplina dili lamang makapugong sa dugang nga kasuko gikan sa awtoridad kondili magpaarang usab kanato sa pagpauswag sa atong personalidad pinaagi sa paghupot sa atong maayong panghunahuna ug sa pagpabilin sa atong tinudlong dapit, o posisyon, ug ipadapat ang disiplina.

Tinuod kini ilabina kon ang magmamando mao si Jehova nga Diyos ug kon ang disiplina naggikan niadtong iyang gitugyanan ug awtoridad. (Heb 12:7-11; 13:17) Kini mapadapat usab sa atong relasyon uban sa kalibotanong mga awtoridad nga gitugotan sa Diyos sa pagmando. (Rom 13:1-7) Bisan kon ang maong magmamando lagmit mapig-otong mangayo sa Kristohanon ug katarongan bahin sa paglaom nga anaa kaniya, ang Kristohanon, bisan tuod hugot nga nagsugot pag-una sa Diyos, angayng motubag “uban ang kalumo sa buot ug halawom nga pagtahod.”​—1Pe 3:15.

Usa ka Makapahiusa nga Puwersa. Makapahimuot ug makaamot sa kalinaw kon ang usa ka tawo mosulti ug mogawi nga malumo. Ang maong tawo daling duolon, dili kalisangan, ug ang iyang panggawi makaamot sa espirituwal nga kalig-on sa uban. Ang pagkamapig-oton, pagkabagis, pagkasabaan, ug ang pagkalaw-ay manulti magpabahin ug magpahilayo sa uban. Apan ang kalumo makadani ug makapahiusa. Si Jehova gihisgotan nga nagtigom sa iyang mga nating karnero ug nagkugos kanila diha sa iyang sabakan (nagtumong sa dagkong mga pilo sa ibabawng bahin sa besti, diin ang mga nating karnero usahay kugoson sa mga magbalantay). (Isa 40:11) Ang iyang Anak nga si Jesu-Kristo miingon sa Jerusalem: “Pagkasubsob nga buot kong tigomon ang imong mga anak, sa paagi nga ang usa ka himungaan magatigom sa iyang mga piso ilalom sa iyang mga pako!” “Apan,” siya midugang, “dili kamo buot niini.” (Mat 23:37) Busa, sila nakaagom ug mabangis nga pagtratar sa mga kamot sa Romanhong kasundalohan sa dihang ang ilang siyudad gilaglag niadtong 70 K.P.

Sayop nga Kalumo. Ang kalumo sa tingog o panggawi, sama sa pagkabugnawng manulti, dili kanunayng magpamatuod sa tinuod nga kalumo. Kini maoy usa ka hiyas nga, aron mahimong tiunay gayod, kinahanglang maggikan sa kasingkasing. Samtang si Job, nga alagad sa Diyos, nag-antos diha sa mga kamot ni Satanas tungod sa usa ka pagsulay sa iyang integridad ngadto sa Diyos, siya binaba nga giatake sa iyang tulo ka higala. Ilang giakusahan si Job nga may tinagong sala, pagkadaotan, ug pagkagahian, nga nagpasumbingay usab nga siya kuno usa ka apostata ug nga ang iyang mga anak nangamatay diha sa mga kamot sa Diyos tungod sa ilang pagkadaotan. Bisan pa niana ang usa sa tulo, si Elipaz, miingon kang Job: “Ang mga paghupay sa Diyos dili ba igo alang kanimo, o ang pulong nga gisulti kanimo sa kalumo?” (Job 15:11) Busa, ang pipila sa ilang mga gipamulong lagmit nga gisulti sa bugnawng tingog, apan hait nga mga pulong, sa ingon dili gayod tinuod nga malumo.