Ang Linatin nga Gregong termino nga Khri·sti·a·nosʹ, nga makaplagan lamang sa tulo ka higayon diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, maoy gingalan sa mga sumusunod ni Kristo Jesus, ang mga tigpaluyo sa Kristiyanidad.​—Buh 11:26; 26:28; 1Pe 4:16.

“Didto sa Antioquia [Sirya] nga ang mga tinun-an pinaagi sa pagtultol sa Diyos unang gitawag nga mga Kristohanon.” (Buh 11:26) Busa, posible nga kini nga ngalan gigamit na sukad pa sa tuig 44 K.P. sa dihang ang mga panghitabo nga natala palibot niini nga teksto nahitabo, bisan tuod dili ingon niana ang mahimong ipasabot sa gramarya niini nga prase; ang pipila nagtuo nga kini nga ngalan gigamit sa mas ulahi pa ug diyutay. Kon kanus-a man kana, basta niadtong mga 58 K.P., sa siyudad sa Cesarea, ang termino ilado na kaayo ug gigamit bisan sa mga opisyal sa publiko, kay sa maong panahon si Haring Herodes Agripa II miingon kang Pablo: “Sa mubong panahon makombinsir mo ako nga mahimong Kristohanon.”​—Buh 26:28.

Ang mga magsusulat sa Bibliya sa pagtawag sa mga isigkamagtutuo o sa paghubit sa mga sumusunod ni Kristo migamit sa mga ekspresyon sama sa “mga magtutuo sa Ginoo,” “mga igsoon” ug “mga tinun-an” (Buh 5:14; 6:3; 15:10), “mga pinili” ug “mga matinumanon” (Col 3:12; 1Ti 4:12), “mga ulipon sa Diyos” ug “mga ulipon ni Kristo Jesus” (Rom 6:22; Flp 1:1), “mga balaan,” “kongregasyon sa Diyos,” ug “niadtong nagatawag sa Ginoo.” (Buh 9:13; 20:28; 1Co 1:2; 2Ti 2:22) Kini nga mga termino nga may doktrinal nga kahulogan gigamit sa panguna ingong mga pagtawag diha sa sulod sa kongregasyon. Ngadto sa mga tagagawas ang Kristiyanidad gitawag nga ‘Ang Dalan’ (Buh 9:2; 19:​9, 23; 22:4), ug ang mga magsusupak mitawag niini ingong “sekta sa mga Nasaretnon” o ingong ‘kini nga sekta.’​—Buh 24:5; 28:22.

Didto sa Antioquia sa Sirya unang nailhan ingong mga Kristohanon ang mga sumusunod ni Kristo. Lagmit gayod nga dili ang mga Hudiyo ang unang mitawag sa mga sumusunod ni Jesus ingong “mga Kristohanon” (Grego) o “mga Mesiyanista” (Hebreohanon), kay dili nila isalikway si Jesus ingong ang Mesiyas, o Kristo, ug dayon hilom nga moila kaniya ingong ang Dinihogan, o Kristo, pinaagi sa pagtawag sa iyang mga sumusunod nga “mga Kristohanon.” Ang pipila naghunahuna nga ang mga pagano lagmit maoy nagbansag kanila nga mga Kristohanon ingong pagbiaybiay o pagyubit, apan ang Bibliya nagpakita nga kini maoy hinatag-sa-Diyos nga ngalan; sila ‘pinaagi sa pagtultol sa Diyos gitawag nga mga Kristohanon.’​—Buh 11:26.

Ang Gregong berbo nga khre·ma·tiʹzo niini nga teksto sagad nga gihubad lamang nga “gitawag,” ug kini mao ang hubad sa Buhat 11:26 diha sa kadaghanang mga hubad. Apan, adunay mga hubad nga nagpaila nga ang Diyos may kalabotan sa pagpili sa ngalang “Kristohanon.” Makaiikag labot niini mao ang Bag-ong Kalibotang Hubad, ang Young’s Literal Translation, ug ang The Simple English Bible. Ang Young’s mabasa: “Ang mga tinun-an usab unang gitawag sa Diyos nga mga Kristohanon didto sa Antioquia.”

Ang Gregong pulong nga khre·ma·tiʹzo sumala sa paggamit niini diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan kanunayng gilangkit sa usa ka butang nga dili-kinaiyanhon, labot sa orakulo, o gikan sa Diyos. Ang Exhaustive Concordance of the Bible ni Strong, sa Gregong diksiyonaryo niini (1890, p. 78), naghubit niini ingong “pagbungat ug orakulo . . . nga mao, gipahayag sa Diyos.” Ang Greek and English Lexicon ni Edward Robinson (1885, p. 786) naghatag sa kahulogan: “Gipamulong agig pagtahod sa tubag sa Diyos, orakulo, pahayag, sa pagtubag, sa pagsulti ingong orakulo, sa pagpasidaan gikan  sa Diyos.” Ang Greek-English Lexicon of the New Testament ni Thayer (1889, p. 671): “sa paghatag ug sugo o pahimangno gikan sa Diyos, sa pagtudlo gikan sa langit . . . sugoon, tambagan, hatagan ug instruksiyon gikan sa Diyos . . . nga mahimong tigpamaba sa mga pinadayag gikan sa Diyos, sa pagpahibalo sa mga sugo sa Diyos.” Si Thomas Scott diha sa iyang Explanatory Notes bahin niini nga teksto (1832, Tomo III, p. 419) nag-ingon: “Ang maong pulong nagpasabot nga kini gihimo pinaagi sa pagpadayag sa Diyos: kay sagad kini ang kahulogan niini diha sa Bag-ong Tugon, ug gihubad nga ‘gipasidan-an gikan sa Diyos’ o ‘gipasidan-an sa Diyos,’ bisan tuod nga walay pulong alang sa DIYOS diha sa Grego.” Labot sa Buhat 11:​26, ang Commentary ni Clarke nag-ingon: “Ang pulong [khre·ma·tiʹsai] sa atong kasagarang teksto, nga among gihubad nga gitawag, nagpasabot diha sa Bag-ong Tugon, sa pagtudlo, pagpasidaan, o pagduso, pinaagi sa pagtultol sa Diyos. Niini nga diwa, gigamit ang maong pulong, Mat. ii. 12 . . . Busa, kon ang ngalan gihatag pinaagi sa pagtudlo sa Diyos, lagmit gayod nga si Saulo ug Bernabe gitultolan sa paghatag niini; ug busa ang ngalang Kristohanon naggikan sa Diyos.”​—Tan-awa ang Mat 2:​12, 22; Luc 2:26; Buh 10:22; Rom 7:​3, Int; Heb 8:5; 11:7; 12:​25, diin kini nga Gregong berbo makita.

Ang Kasulatan naghisgot kang Jesu-Kristo ingong ang Pamanhonon, ang Ulo ug Bana sa iyang dinihogang mga sumusunod. (2Co 11:2; Efe 5:23) Busa, haom gayod, maingon nga ang asawa malipay sa pagdawat sa ngalan sa iyang bana, sa ingon kining “pangasaw-onon” nga matang ni Kristo nalipay sa pagdawat sa usa ka ngalan nga nagpaila sa mga sakop niini ingong iya ni Kristo. Niini nga paagi ang mga nagapaniid niining unang-siglong mga Kristohanon daling nakaila kanila dili lamang pinaagi sa ilang buluhaton kondili pinaagi usab sa ilang ngalan ingong bug-os nga lahi gikan sa mga nagasunod sa Judaismo; nga kini usa ka nagalambo nga asosasyon nga walay pagpinig sa Hudiyo ni sa Grego apan ang tanan nagkahiusa ilalom sa ilang Ulo ug Lider, si Jesu-Kristo.​—Gal 3:26-28; Col 3:11.

Kon Unsay Kahulogan sa Pagkahimong Usa ka Kristohanon. Gipaabot ni Jesus ang pagdapit nga mahimong iyang sumusunod, nga nag-ingon: “Kon adunay buot mosunod kanako, padumilia siya sa iyang kaugalingon ug ipapas-an ang iyang estaka sa pagsakit ug magpadayon sa pagsunod kanako.” (Mat 16:24) Kadtong kinsa tinuod nga mga Kristohanon adunay bug-os nga pagtuo nga si Jesu-Kristo maoy linaing Dinihogan ug bugtong nga Anak sa Diyos, ang Sinaad nga Binhi nga naghalad sa iyang tawhanong kinabuhi ingong lukat, gibanhaw ug gibayaw ngadto sa tuong kamot ni Jehova, ug nakadawat ug awtoridad sa pagbuntog sa iyang mga kaaway ug sa pagbindikar sa pagkasoberano ni Jehova. (Mat 20:28; Luc 24:46; Ju 3:16; Gal 3:16; Flp 2:9-11; Heb 10:​12, 13) Gilantaw sa mga Kristohanon ang Bibliya ingong ang inspiradong Pulong sa Diyos, ang bug-os nga kamatuoran, nga mapuslanon sa pagpanudlo ug sa pagdisiplina sa katawhan.​—Ju 17:17; 2Ti 3:16; 2Pe 1:21.

Labaw pa ang gikinahanglan sa matuod nga mga Kristohanon kay sa pagpahayag lamang sa ilang pagtuo. Kinahanglan nga ang pagtuo ipasundayag pinaagi sa mga buhat. (Rom 10:10; San 2:​17, 26) Kay natawo ingong mga makasasala, kadtong nahimong mga Kristohanon naghinulsol, mitalikod, nagpahinungod sa ilang mga kinabuhi ngadto kang Jehova, aron sa pagsimba ug sa pag-alagad kaniya, ug dayon nagpabawtismo sa tubig. (Mat 28:19; Buh 2:38; 3:19) Kinahanglan silang magmahinlo sa ilang kaugalingon gikan sa pakighilawas, sa idolatriya, ug sa pagkaon ug dugo. (Buh 15:​20, 29) Ilang gihukas ang ilang daang mga personalidad uban sa ilang mga pagsinta sa kasuko, malaw-ayng pulong, pagpamakak, pagpangawat, paghuboghubog, ug “mga butang nga sama niini,” ug ilang gipahiuyon ang ilang mga kinabuhi sa mga prinsipyo sa Bibliya. (Gal 5:19-21; 1Co 6:9-11; Efe 4:17-24; Col 3:5-10) “Ayaw tugoti,” misulat si Pedro ngadto sa mga Kristohanon, “nga aduna kaninyoy mag-antos ingong usa ka mamumuno o usa ka kawatan o usa ka mamumuhat ug daotan o usa ka hilabtanon sa mga butang sa uban.” (1Pe 4:15) Ang mga Kristohanon kinahanglan nga magmaluloton ug may konsiderasyon, malumog-buot ug hataas-ug-pailob, nga sa pagkamahigugmaon nagpakitag pagpugong-sa-kaugalingon. (Gal 5:​22, 23; Col 3:12-14) Sila nagtagana ug nag-atiman sa mga sakop sa ilang panimalay ug nahigugma sa ilang mga silingan sama sa ilang kaugalingon. (1Ti 5:8; Gal 6:10; Mat 22:36-40; Rom 13:8-10) Ang pangunang hiyas nga magpaila kanila ingong tinuod nga mga Kristohanon mao ang ilang talagsaong gugma alang sa usag usa. “Pinaagi niini,” miingon si Jesus, “ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma sa inyong taliwala.”​—Ju 13:​34, 35; 15:​12, 13.

Ang tinuod nga mga Kristohanon nagsundog sa panig-ingnan ni Jesus ingong ang Dakong Magtutudlo ug Matinumanong Saksi ni Jehova. (Ju 18:37; Pin 1:5; 3:14) ‘Lakaw paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran’ mao ang sugo sa ilang Lider. (Mat 28:​19, 20) Sa pagtuman niini, ang mga Kristohanon ‘nanaksi sa publiko ug sa balay ug balay,’ nga nag-awhag sa katawhan sa bisan diin sa pagkalagiw gikan sa Dakong Babilonya ug sa pagbutang sa ilang paglaom ug pagsalig sa  Gingharian sa Diyos. (Buh 5:42; 20:​20, 21; Pin 18:​2-4) Kini sa pagkatinuod maoy maayong balita, apan tungod sa pagmantala sa maong mensahe ang mga Kristohanon nakaagom ug hilabihang paglutos ug pag-antos, sama sa naagoman usab ni Jesu-Kristo. Ang iyang mga sumusunod dili labaw kaniya; igo na nga sila mahisama kaniya. (Mat 10:​24, 25; 16:21; 24:9; Ju 15:20; 2Ti 3:12; 1Pe 2:21) Kon ang usa “nag-antos ingong usa ka Kristohanon, ayaw siya pabatia ug kaulaw, hinunoa kinahanglang magpadayon siya sa paghimaya sa Diyos niining ngalana,” nagtambag si Pedro. (1Pe 4:16) Ang mga Kristohanon naghatag kang “Cesar” kon unsa ang iya sa labaw nga mga awtoridad niini nga kalibotan​—dungog, pagtahod, buhis​—apan sa samang higayon sila nagpabiling bulag sa mga kalihokan niini nga kalibotan (Mat 22:21; Ju 17:16; Rom 13:1-7), ug tungod niana sila gidumtan sa kalibotan.​—Ju 15:19; 18:36; 1Pe 4:​3, 4; San 4:4; 1Ju 2:15-17.

Sayon nga masabtan kon nganong ang katawhan nga may hataas nga mga prinsipyo sa moralidad ug integridad, inubanan sa kusganong mensahe nga gipahayag uban ang hilabihang kadasig ug kawalay lipodlipod, nakakuha dayon ug pagtagad niadtong unang siglo. Pananglitan, ang misyonaryong mga panaw ni Pablo maoy samag mikaylap nga sunog sa kasagbotan nga nagpadilaab sa kasiyudaran​—sa Antioquia sa Pisidia, Iconio, Listra, Derbe, ug Perga sa usa ka panaw; sa Filipos, Tesalonica, Berea, Atenas, ug Corinto sa laing panaw​—nga tungod niana ang katawhan mohunong, maghunahuna, ug mobarog, sa pagdawat o kaha sa pagsalikway sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. (Buh 13:14–​14:26; 16:11–​18:17) Linibo ang mibiya sa ilang bakak nga relihiyosong mga organisasyon, bug-os kasingkasing nga misagop sa Kristiyanidad, ug madasigong mibuhat sa buluhatong pagwali ingong pagsundog kang Kristo Jesus ug sa mga apostoles. Tungod niini, sila nahimong mga tumong sa pagdumot ug paglutos, nga pangunang gihulhog sa bakak nga relihiyosong mga pangulo ug sa politikanhong mga magmamando nga nakadawat ug sayop nga impormasyon. Ang ilang lider nga si Jesu-Kristo, ang Prinsipe sa Pakigdait, gipatay tungod sa sumbong nga sedisyon; niadtong panahona ang mahigugmaon sa pakigdait nga mga Kristohanon giakusahan nga ‘nagtugaw sa atong siyudad,’ “nagpagubot sa gipuy-ang yuta,” ug ingong usa ka katawhan nga “ginasupak bisan diin.” (Buh 16:20; 17:6; 28:22) Sa panahon nga gisulat ni Pedro ang iyang unang sulat (mga 62-64 K.P.) mopatim-aw nga ang buluhaton sa mga Kristohanon ilado na kaayo sa mga dapit sama sa “Ponto, Galacia, Capadocia, Asia, ug Bitinia.”​—1Pe 1:1.

Pamatuod Gikan sa Sekular nga mga Reperensiya. Ang sekular nga mga magsusulat sa unang duha ka siglo miila usab sa presensiya ug impluwensiya sa unang mga Kristohanon diha sa ilang paganong kalibotan. Pananglitan, si Tacitus, usa ka Romanong historyador nga natawo sa mga 55 K.P., naghisgot bahin sa hulungihong nga nag-akusar kang Nero ingong responsable sa pagsunog sa Roma (64 K.P.), ug dayon nag-ingon: “Busa, aron mahunong ang hulungihong, gipasanginlan ni Nero ingong mga sad-an, ug gisilotan sa hilabihan kapintas, ang usa ka grupo sa mga tawo, nga giayran tungod sa ilang mga bisyo [sumala sa panglantaw sa mga Romano], nga gitawag sa panon sa katawhan ingong mga Kristohanon. . . . Dayon una, ang miangkon nga mga membro sa maong sekta gidakop; ug unya, tungod sa ilang pagbutyag, daghan ang gihukman nga sad-an, dili gumikan sa pagpanunog kondili gumikan sa pagdumot sa tawhanong rasa. Ug ang ilang kataposan giduyogan sa pagyubit: gibestihan silag mga panit sa ihalas nga mga mananap ug gikuniskunis sa mga iro hangtod namatay; o sila gilansang diha sa mga krus, ug, sa dihang walay kahayag sa adlaw sila gisunog aron magsilbing mga suga sa kagabhion.” (The Annals, XV, XLIV) Si Suetonius, laing Romanong historyador, nga natawo sa hinapos sa unang siglo K.P., nag-asoy sa mga panghitabo sa panahon sa paghari ni Nero, nga nag-ingon: “Gisilotan ang mga Kristohanon, usa ka grupo sa mga tawo nga nagsunod sa usa ka bag-o ug makadaot nga patuotuo.”​—The Lives of the Caesars (Nero, XVI, 2).

Si Flavius Josephus, sa iyang Jewish Antiquities (XVIII, 64 [iii, 3]), naghisgot sa pipila ka panghitabo sa kinabuhi ni Jesus, ug midugang: “Ug ang tribo sa mga Kristohanon, nga gitawag pinasukad kaniya, hangtod niining adlawa [mga 93 K.P.] wala mahanaw.” Si Pliny nga Manghod, ang gobernador sa Bitinia sa 111 o 112 K.P., kay nakaatubang ug ‘suliran bahin sa mga Kristohanon,’ misulat ngadto kang Emperador Trajan, nga naglatid sa mga paagi nga iyang gigamit ug nangayog tambag. “Personal ko silang gipangutana kon sila ba mga Kristohanon,” misulat si Pliny. Kon sila moangkon, sila pagasilotan. Apan, ang uban “nanghimakak nga sila mga Kristohanon o mga Kristohanon kanhi.” Sa dihang gisulayan, sila wala lamang maghalad ug paganong mga halad apan sila gani “nagpasipala sa ngalan ni Kristo: nasayod ako nga walay usa niining mga butanga nga maagni sa pagbuhat ang si bisan kinsang tiunay nga Kristohanon.” Sa pagtubag niini nga sulat, si Trajan midayeg kang Pliny sa iyang paagi sa pagdumala sa maong butang: “Gisunod nimo ang hustong paagi . . . sa imong pagsusi sa mga kaso sa mga tawo nga gisumbong  ingong mga Kristohanon.”​—The Letters of Pliny, X, XCVI, 3, 5; XCVII, 1.

Ang unang-siglo nga Kristiyanidad walay mga templo, wala magtukod ug mga halaran, wala mogamit ug mga krusipiho, ug wala mogamit ug linaing mga besti ug mga titulo sama nianang sa mga klero. Ang unang mga Kristohanon walay gisaulog nga mga pista opisyal ug midumili sa tanang serbisyo militar. “Ang maampingong pagrepaso sa tanang impormasyon nga mabatonan nagpakita nga, hangtod sa panahon ni Marcus Aurelius [nga nagmando sa 161-180 K.P.], walay Kristohanon nga nagsundalo; ug walay sundalo, human mahimong Kristohanon, ang nagpabilin sa serbisyo militar.”​—The Rise of Christianity, ni E. Barnes, 1947, p. 333.

Bisan pa niana, ingon sa gipaila sa sulat ni Pliny, dihay pipila nga nagpailang mga Kristohanon ang mikompromiso sa dihang gisulayan. Ingon sa gitagna, ang espiritu sa apostasya nagsugod na sa wala pa mamatay ang mga apostoles. (Buh 20:​29, 30; 2Pe 2:1-3; 1Ju 2:​18, 19, 22) Sulod sa yugto nga wala pay 300 ka tuig, ang umahan sa trigo sa Kristiyanidad nalukop na sa mga bunglayon sa apostatang mga antikristo hangtod sa punto nga ang daotang si Constantino nga Bantogan (nga maoy responsable sa pagpatay sa dili mokubos pito niya ka suod nga mga higala ug mga paryente) gilangkit diha sa mga hitabo nga mitultol sa pagkamugna sa relihiyon sa estado nga nagtakoban ingong “Kristiyanidad.”