Usa ka makapaaslom o makapatubo nga substansiya nga isagol sa minasa o sa mga likido, ilabina usa ka bahin sa igpapatubo nga minasa nga gipreserbar aron gamiton sa pagluto. Kini nga matang sa igpapatubo gipaila sa Hebreohanong pulong nga seʼorʹ (“minasang igpapatubo”; Ex 12:15) ug sa Gregong pulong nga zyʹme (“lebadura”; Luc 13:21). Ang may lebadura gipaila sa Hebreohanong pulong nga cha·metsʹ.​—Lev 2:11.

Ang bino, ang gipabahal o gipakisom nga duga sa mga ubas o sa ubang mga prutas, dugay nang nailhan sa tawo. Siyempre, ang bino mobahal bisag dili butangan ug lebadura o pangpakisom.

Ang unang mga Ehiptohanon naghimog serbesa, nga nagkinahanglag lebadura alang sa produksiyon niini, ug sila naglutog may lebadura ug walay lebadura nga tinapay. Ang mga Hebreohanon lagmit pamilyar sa “serbesa nga ginama sa trigo.” (Isa 1:22; Os 4:​18, NW; Lexicon in Veteris Testamenti Libros, ni L. Koehler ug W. Baumgartner, Leiden, 1958, p. 646) Ang ihalas nga igpapatubo nga mahimong makuha gikan sa mga selula sa pipila ka turok nga fungus lagmit nagsilbing usa sa mga igpapatubo alang niini nga mga produkto. Sa mga pagpangubkob didto sa Ehipto may nadiskobrehang daan na kaayong tinapay nga adunay patayng mga selula sa igpapatubo. Gikaingon usab nga ang mga Ehiptohanon migamit ug natron (sodium carbonate) sa paghimog tinapay. Ang sodium carbonate dili makapatubo nga sama nianang sa minasang igpapatubo, apan kini makapatunghag mga bulabula aron motubo ang tinapay. Sa Ehipto, sama sa Israel, ang pangunang pamaagi sa paghimog tinapay mao ang pagsalin ug minasa gikan sa unang gihimo nga tinapay, patuboon kini, ug gamiton ang nahibiling minasang igpapatubo aron sa pagpatubo sa bag-ong himoon nga tinapay.

Sa Balaod sa Diyos Ngadto sa Israel. Walay halad-nga-lugas nga itanyag sa mga Israelinhon pinaagig kalayo ngadto kang Jehova ang himoon nga “may lebadura.” (Lev 2:11) Apan, ang lebadura mahimong gamiton maylabot sa mga halad-sa-panag-ambit ingong pasalamat, diin ang magtatanyag boluntaryong maghalad niini uban ang espiritu sa pagkamapasalamaton tungod sa daghang panalangin ni Jehova. Angay nga usa kini ka sadya nga pagpangaon; ang tinapay nga may lebadura kasagarang kan-on sa malipayong mga okasyon. Lakip sa karne (sa ato pa, ang hayop) nga gitanyag, ug sa mga tinapay nga walay igpapatubo, siya magdala ug siningsing nga mga tinapay nga may lebadura, nga dili ibutang sa ibabaw sa halaran kondili kan-on sa magtatanyag ug sa nagdumalang saserdote.​—Lev 7:11-15.

Sa pagtanyag sa mga unang bunga sa pag-ani sa trigo, sa adlaw sa Pentekostes, ang hataas nga saserdote magtabyog sa atubangan ni Jehova ug duha ka tibuok nga tinapay nga walay lebadura nga ginama gikan sa trigo. (Lev 23:15-21) Angayng matikdan nga, sa adlaw sa Pentekostes 33 K.P., ang unang mga membro sa Kristohanong kongregasyon, nga mao, ang mga tinun-an  ni Jesu-Kristo nga gikuha gikan sa taliwala sa mga Hudiyo, gidihogan sa balaang espiritu. Si Jesu-Kristo, ingong dakong Hataas nga Saserdote ni Jehova, nakatanyag sa atubangan sa Diyos sa una sa iyang dinihogan sa espiritung mga igsoon. Kini sila gikuha gikan sa makasasalang katawhan. (Buh 2:1-4, 41) Mga tulo ka tuig ug upat ka bulan sa ulahi, ang unang dili-tinuling mga Hentil nga nakabig sa Kristiyanidad, si Cornelio ug ang iyang panimalay, gidihogan sa balaang espiritu, sa ingon gitanyag sa atubangan sa Diyos. Kini usab sila naggikan sa makasasalang katawhan.​—Buh 10:​24, 44-48; Rom 5:12.

Ang Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo mokabat ug pito ka adlaw human sa adlaw sa Paskuwa, nga mao ang Abib, o Nisan, 15-21. Sulod sa maong mga adlaw dili gayod makaplagan ang may lebadurang tinapay ni ang bisan unsang minasang igpapatubo diha sa mga balay sa mga Israelinhon o “makita” uban kanila. (Ex 12:14-20; 13:​6, 7; 23:15) Kini nagpahinumdom kanila sa ilang dali nga kaluwasan gikan sa Ehipto pinaagi sa kamot ni Jehova, sa dihang wala na silay panahon sa paghulat nga motubo pa ang ilang minasa apan, tungod sa ilang pagdalidali, nagdala niini uban kanila lakip sa ilang masahan nga mga pasong.​—Ex 12:34.

Simbolikong Kahulogan. Ang “lebadura” sagad gigamit sa Bibliya sa pagtumong sa sala o kadunotan. Gisultihan ni Jesu-Kristo ang iyang mga tinun-an: “Pagbantay sa lebadura sa mga Pariseo ug sa mga Saduseo,” ug, “Bantayi ang lebadura sa mga Pariseo, nga maoy pagkasalingkapaw.” Sa primero ang mga tinun-an wala makasabot nga si Jesus migamit ug simbolismo, apan sila sa kapulihay nakasabot ra nga siya nagpasidaan kanila nga magbantay batok sa bakak nga doktrina ug salingkapawng mga binuhatan, “sa pagtulon-an sa mga Pariseo ug sa mga Saduseo,” nga ang maong pagtulon-an adunay makadaot nga epekto. (Mat 16:​6, 11, 12; Luc 12:1) Gihisgotan usab niya si Herodes (dayag nga lakip ang mga sumusunod sa iyang partido) diha sa usa sa iyang mga pasidaan, nga nag-ingon: “Bukha kanunay ang inyong mga mata, pagbantay sa lebadura sa mga Pariseo ug sa lebadura ni Herodes.” (Mar 8:15) Si Jesus maisogong nagsaway sa mga Pariseo ingong mga salingkapaw nga naghatag lamang ug pagtagad sa kon unsay makita sa gawas. (Mat 23:25-28) Iyang giladlad ang sayop nga mga pagtulon-an sa mga Saduseo. Iyang giyagyag ang pagkamaluibon sa politika ug pagkasalingkapaw sa mga sumusunod sa partido ni Herodes.​—Mat 22:15-21; Mar 3:6.

Gigamit ni apostol Pablo ang samang simbolismo sa dihang iyang gisugo ang Kristohanong kongregasyon sa Corinto sa pagpalagpot sa usa ka imoral nga tawo gikan sa kongregasyon, nga nag-ingon: “Wala ba kamo mahibalo nga ang diyutayng lebadura magpatubo sa tibuok minasa? Kuhaa ang daang lebadura, aron kamo mahimong bag-ong minasa, ingon nga kamo walay igpapatubo. Kay, sa pagkatinuod, si Kristo nga atong inihaw sa paskuwa gihalad na.” Dayon tin-aw niyang gipakita kon unsay buot niyang ipasabot sa “lebadura”: “Tungod niana atong saulogon ang pista, dili pinaagi sa daan nga lebadura, ni pinaagi sa lebadura sa kangil-aran ug pagkadaotan, kondili pinaagi sa mga tinapay nga walay igpapatubo sa katim-os ug sa kamatuoran.” (1Co 5:6-8) Gihubit dinhi ni Pablo ang malarawanong kahulogan sa Hudiyohanong Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo, nga mosunod gilayon sa pagsaulog sa Paskuwa. Maingon nga ang usa ka diyutay nga minasang igpapatubo sa ngadtongadto makapatubo sa tibuok minasa, mao man usab ang kongregasyon ingong usa ka lawas mahimong mahugaw sa panan-aw ni Jehova kon dili nila hanawon kining makapadunot nga impluwensiya sa imoral nga tawo. Sila kinahanglang molihok sa pagkuha sa “lebadura” gikan sa ilang taliwala, maingon nga ang mga Israelinhon dili mahimong magbaton ug lebadura diha sa ilang mga balay panahon sa pista.

Ang lebadura gilangkit sa pagkadunot bisan sa mga hunahuna sa mga katawhan sa kakaraanan nga dili mga Hebreohanon. Pananglitan, si Plutarch, usa ka Gregong biograpo, naghisgot niini ingong “mao gayod usab ang produkto sa kadunotan, ug nagpatunghag kadunotan diha sa minasa nga sagolan niini.”​—Moralia, IV, “The Roman Questions,” 109.

Pinaagig makantalitahong mga pulong nga gisultihan ni Jehova ang malapasong Israel sa adlaw ni Amos: “Gikan nianang may lebadura pagpaaso kamo ug halad-sa-pagpasalamat, ug imantala ang kinabubut-ong mga halad.” (Am 4:5) Ang Diyos nagsulti kanila nga ang tanan nilang pagsimba didto sa Bethel ug sa Gilgal maoy paglapas batok kaniya, busa sila mahimong magtuman sa ilang gusto ug magtanyag ug may lebadura ug walay lebadura nga tinapay sa ibabaw sa halaran​—nga maghalad ug bisan unsa. Kining tanan wala gihapoy kapuslanan tungod kay sila nanagbuhat man ug idolatriya.