Magpapana
Usa ka tawo nga mogamit ug busogan ug pana. Pinaagi sa paggamit sa busogan ug pana human sa Lunop ang tawo makahimo sa pagpatay (alang sa pagkaon, besti, ug kapuy-an) sa mga hayop nga tulin kaayo ug peligroso kaayo nga dakpon kon wala kini nga hinagiban. Sa dihang mitungha si Nimrod, ang mga magpapana lagmit gipugos sa pag-alagad kaniya.
Niadtong ika-20 nga siglo W.K.P., si Ismael nga panganayng anak nga lalaki ni Abraham “nahimong usa ka magpapana” aron mabuhi sa kamingawan. (Gen 21:20) Sa susama, si Esau, ang apong lalaki ni Abraham, hanas nga mogamit ug pana. (Gen 27:3) Ang mga monyumento nagpamatuod nga sukad sa unang mga panahon, ang pangunang tig-atake nga mga manggugubat sa Ehipto maoy mga magpapana, ug adunay mga eskultora usab nga mga magpapana nga Babilonyanhon. Sa mga adlaw ni Josue (Jos 24:12) ug David (1Cr 12:1, 2), ug human niana, ang mga magpapana maoy importanteng bahin sa kasundalohan sa Israel. (2Cr 14:8; 26:14) Ang mga magpapana sa mga Filistehanon nagpana kang Haring Saul, ang mga magpapana sa mga Siryanhon nagpana kang Haring Ahab, ug ang mga magpapana sa mga Ehiptohanon nagpana kang Haring Josias.—1Sa 31:1-3; 1Ha 22:34, 35; 2Cr 35:20, 23.
Ang mga linilok didto sa Nineve naghulagway sa Asiryanhong mga magpapana nga nagsakay ug mga karo nga nagdalag duha ka busogan, ang usa taas, ug ang usa mubo. Sa dihang itiro ang usa ka pana, sila maghawid ug mga reserbang pana, aron subsob ang ilang pagtiro. Ang taktika sa mga Asiryanhon sa pag-atake sa ilang mga kaaway maoy pinaagi sa pagpaulan kanilag mga pana, ug dayon gukdon sila pinaagig espada ug bangkaw.
Ang mga Persianhon gitawag nga mao ang labing ekspertong mga magpapana sa kalibotan. Ang mga linilok gikan sa Persepolis ug Susa naghulagway sa mga sundalong Medianhon ug Persianhon nga sinangkapan sa mga pana o busogan ug mga udyongan. Gikan sa pangedarong 5 hangtod sa 20, ang mga batang Persianhon gitudloan na sa pagpana ug pagsakay sa kabayo; ang ilang mga mangangabayo maoy mga eksperto bisan sa pagpana nga patalikod. Ang abtik ug walay sabod nga paglihok sa mga magpapana mao ang pangunang taktika sa Persianhong estratehiya sa pagsulong sa mga kaaway pinaagi sa pagpaulan ug mga pana.
Ang Kasadpang mga imperyo sa Gresya ug Roma wala kaayo mogamit sa busogan ug pana ingon sa paggamit niini sa Sidlakang mga nasod, bisan tuod may mga panahon nga ang mga magpapana dakog nahimo sa ilang mga kadaogan. Lagmit nga tungod kini sa paagi sa mga Grego sa pagbingat sa mga busogan paingon sa ilang lawas, nga dili kaayo epektibong paagi, inay sa pagbingat sa busogan paingon sa ilang aping o mata ingon sa gihimo sa mga Ehiptohanon ug mga Persianhon. Mopatim-aw nga ang ilang batid nga mga magpapana maoy mga mersenaryo nga Cretanhon ug taga-Asia, samtang ang mga Grego ug mga Romano misalig sa espada ug bangkaw.—Tan-awa ang HINAGIBAN, ARMADURA.
Mahulagwayong Paggamit. Dayag nga naghisgot sa pagdaogdaog kang Jose sa iyang mga igsoon, si Jacob miingon sa iyang anak nga lalaking si Jose: “Ang mga magpapana [sa literal, mga tag-iyag mga pana] nagsigeg hasi kaniya ug nagpana kaniya.” (Gen 49:23) Si Job miingon bahin sa daw gihambin nga kasuko sa Diyos batok kaniya: “Ang iyang mga magpapana naglibot kanako.” (Job 16:13) Ang Hebreohanong pulong nga rav, nga gihubad dinhi nga “magpapana” naggikan sa ra·vavʹ, nga nagkahulogang “pagtiro.” (Gen 49:23) Ang Hebreohanong pulong nga rav makaplagan usab sa Proverbio 26:10, nga mabasa: “Ang nagasuhol sa usa ka hungog o ang nagasuhol sa mga lumalabay maoy ingon sa usa ka magpapana nga nagapataroy sa tanang butang.” Kini nga proverbio nagpasiugda sa kadaot nga mahimong ipahinabo sa dihang ang usa nga anaa sa responsableng posisyon magagamit sa usa ka tawo nga dili kuwalipikado alang sa usa ka partikular nga buluhaton.