Manaol
[Heb., peʹres].
Usa sa “naglupad nga mga linalang” nga gibaod ingong mahugaw ug dili pagakan-on, sumala sa pakigsaad sa Balaod. (Lev 11:13; Deu 14:12) Ang Hebreohanong ngalan niini (peʹres) sa literal nagkahulogang “ang tigbali.” Kay nagsabot niini nga nagtumong sa pagbali sa mga bukog sa tukbonon nga himoon sa usa ka langgam nga mandadagit, ang King James Version naghubad sa peʹres ingong “ossifrage,” usa ka ngalan nga naggikan sa Latin ug nagkahulogang “tigbali ug bukog.” Ang uban nagtuo nga ang Hebreohanong ngalan nagpaila sa usa ka langgam nga “nagwataswatas sa tukbonon niini,” ug busa dili basta lamang usa ka tigbali ug mga bukog.
Ang manaol (Pandion haliaëtus) mopatim-aw nga kapamilya sa banog apan may pipila ka kalainan, nga lakip niini mao ang mga tiil nga sama nianang sa bukaw. Ang ulo ug sungo sa manaol kaamgid nianang sa banog, ang itaas nga bahin sa lawas ug ang mga pako maoy dagtom nga kape ug ang ilalom nga mga bahin maoy puti ug may budlis nga kape. Ang gitas-on niini mosukod ug mga 65 sm (26 pul.), ug ang bukhad sa mga pako niini maoy halos 1.8 m (6 p). Ang manaol makaplagan sa tibuok kalibotan, nga nagpuyo duol sa halapad nga katubigan, diin kini maningaon ug mga isda nga nagalangoy duol sa ibabaw sa tubig. Kini nga langgam daw walay hago nga magalupad ibabaw sa katubigan, nga madanihong magbiyobiyo ug magpautaw-utaw hangtod nga kini makakaplag sa iyang tukbonon. Dayon kini kalit nga motiurok, kusganong modapat sa tubig nga una ang mga tiil, usahay motidlom pa gani sa tubig. Kini nasangkapan pag-ayo niining matanga sa pagpanikop, nga may kupkop nga balhibo sa ilalom nga mga bahin niini aron makasugakod sa epekto inigdapat sa tubig, ug may tag-as, kurbado, hait kaayong mga kuyamoy nga misiwil gikan sa gaspang nga mga kuko, nga magpaarang sa langgam sa pagkupot pag-ayo sa danglog nga tukbonon niini. Ang mga maniniid nag-ingon nga sa pagdala sa isda ngadto sa baybayon aron sa pagkaon niini, ang manaol kanunayng magkupot sa isda nga ang ulo niini mag-atubang sa unahan, sa ingon dili kaayo sungsong sa hangin. Ang manaol komon kaayo diha sa baybayon ug sa kapuloan sa habagatang Sinai.
Ang uban nagtuo nga ang langgam nga gitawag sa Hebreohanong pulong nga peʹres naglakip sa agila sa dagat (Haliaëtus albicilla, lahi sa manaol) ug sa lammergeier (Gypaetus barbatus), usa ka buwitre nga nahibaloan nga magdala ug mga bukog ug mga bao sa itaas ug dayon ihulog kini diha sa kabatoan aron kini mabuak.