[gikan sa Heb. nga Miriam, lagmit nga nagkahulogang “Masuklanon”].

Dunay unom ka Maria nga gihisgotan sa Bibliya.

1. Si Maria nga inahan ni Jesus. Siya mao ang anak nga babaye ni Heli, apan ang talaan sa kagikan nga gihatag ni Lucas nagtala sa bana ni Maria nga si Jose ingong ang “anak ni Heli.” Ang Cyclopædia ni M’Clintock ug Strong (1881, Tomo III, p. 774) nag-ingon: “Sa paghimo sa ilang mga talaan sa kagikan, nahibaloan sa kadaghanan nga ang mga Hudiyo magtala lamang sa mga lalaki, dili itala ang ngalan sa anak nga babaye, ug kon ang dugo sa apohang lalaki mapasa ngadto sa apong lalaki pinaagi sa usa ka anak nga babaye, ang bana sa maong anak nga babaye ang itala ingong mao ang anak nga lalaki sa apohang lalaki sa banay sa inahan (Num. xxvi, 33; xxvii, 4-7).” Walay duhaduha nga tungod niini ang historyador nga si Lucas nag-ingon nga si Jose mao ang “anak ni Heli.”​—Luc 3:23.

Si Maria naggikan sa tribo ni Juda ug usa ka kaliwat ni David. Busa ikaingon bahin sa iyang anak nga si Jesus nga siya “naggikan sa binhi ni David sumala sa unod.” (Rom 1:3) Pinaagi sa iyang amaama nga si Jose, nga usa ka kaliwat ni David, si Jesus adunay legal nga katungod sa trono ni David, ug pinaagi sa iyang inahan, ingong mao ang “kaliwat,” “binhi,” ug “gamot” ni David, nahuptan niya ang kinaiyanhong katungod sa pagpanunod sa “trono ni David nga iyang amahan.”​—Mat 1:1-16; Luc 1:32; Buh 13:​22, 23; 2Ti 2:8; Pin 5:5; 22:16.

Kon husto ang tradisyon, ang asawa ni Heli, ang inahan ni Maria, mao si Ana, kansang igsoong babaye may anak nga babaye nga ginganlan ug Elisabet, ang inahan ni Juan nga Tigbawtismo. Pinasukad niini nga tradisyon, si Elisabet maoy ig-agaw ni Maria. Ang Kasulatan mismo nag-ingon nga si Maria maoy paryente ni Elisabet, nga “gikan sa mga anak nga babaye ni Aaron” sa tribo ni Levi. (Luc 1:​5, 36) Gituohan sa pipila nga ang igsoong babaye ni Maria mao si Salome, ang asawa ni Zebedeo, kansang duha ka anak nga lalaki, si Santiago ug Juan, maoy lakip sa mga apostoles ni Jesus.​—Mat 27:​55, 56; Mar 15:40; 16:1; Ju 19:25.

Giduaw sa Manulonda. Sa pagsugod sa 2 W.K.P., ang manulondang si Gabriel gipadala sa Diyos ngadto sa babayeng ulay nga si Maria sa lungsod sa Nasaret. “Maayong adlaw, usa nga pinaboran kaayo, si Jehova nagauban kanimo,” mao ang talagsaon kaayong pangomosta sa manulonda. Sa dihang siya giingnan nga siya manamkon ug manganak ug usa ka anak nga lalaki nga pagatawgong Jesus, si Maria, nga nianang panahona maoy sinayoran pa lamang kang Jose, nangutana, “Unsaon ba pagkahitabo niini, nga wala man ako makigdulog sa usa ka lalaki?” “Pagakunsaran ikaw sa balaang espiritu, ug pagalandongan ikaw sa gahom sa Labing Hataas. Tungod niana usab ang matawo pagatawgong balaan, Anak sa Diyos,” miingon ang manulonda. Naghinamhinam sa pagpaabot, apan uban sa nahiangay nga pagkamakasaranganon ug pagpaubos, siya mitubag: “Tan-awa! Ang ulipong babaye ni Jehova! Matuman unta kana kanako sumala sa imong gipahayag.”​—Luc 1:26-38.

Aron dugang mapalig-on ang iyang pagtuo alang niining hinungdanong kasinatian, giingnan si Maria nga ang iyang paryenteng si Elisabet, bisan pa sa iyang pagkatigulang, unom na ka bulang mabdos, tungod kay sa milagrosong paagi ang gahom ni Jehova naghanaw sa iyang pagkaapuli. Si Maria miduaw kaniya, ug sa misulod siya sa balay ni Elisabet, ang bata sa tagoangkan ni Elisabet miulpot sa kalipay, nga tungod niana iyang gipahalipayan si Maria, nga nag-ingon: “Bulahan ikaw sa mga kababayen-an, ug bulahan ang bunga sa imong tagoangkan!” (Luc 1:​36, 37, 39-45) Busa si Maria nagpatugbaw sa inspiradong mga pulong nga nagpadako kang Jehova tungod sa iyang kaayo.​—Luc 1:46-55.

Human makaduaw sa mga tulo ka bulan kang Elisabet didto sa kabungtoran sa Juda, mipauli si Maria sa Nasaret. (Luc 1:56) Sa dihang nasayran ni Jose (lagmit pinaagi sa pagbutyag ni Maria bahin sa maong butang ngadto kaniya) nga siya nagmabdos, siya buot makigdiborsiyo kaniya sa tago inay nga iladlad siya sa publikong kaulawan. (Ang mga sinayoran giisip na ingong minyo, ug gikinahanglan ang usa ka diborsiyo aron putlon ang maong kasabotan.) Apan ang manulonda ni Jehova nagpakita, ug nagpadayag kang Jose nga ang gisabak ni Maria maoy pinaagi sa balaang espiritu. Busa gituman ni Jose ang instruksiyon sa Diyos ug gikuha si  Maria ingong iyang asawa, “apan siya wala makigdulog kaniya hangtod nga siya nanganak ug usa ka anak nga lalaki; ug iyang ginganlan siya nga Jesus.”​—Mat 1:18-25.

Gipanganak si Jesus sa Betlehem. Samtang kini nga drama padayong nadayag, ang mando ni Cesar Agusto, nga nagpugos sa tanan nga magparehistro sa lungsod nga iyang natawhan, napamatud-ang maoy pagbuot sa Diyos kon bahin sa eksaktong panahon niini, kay ang tagna mahitungod sa dapit diin matawo si Jesus kinahanglang matuman. (Miq 5:2) Busa, gidala ni Jose si Maria, kinsa “talianak na,” sa usa ka hago nga panaw nga mga 110 km (68 mi) gikan sa ilang balay sa Nasaret sa A paingon sa Betlehem sa H. Tungod kay wala nay lawak nga ilang kasak-an diha sa mga abotanan, gipakatawo ang bata ubos sa labing timawang mga kahimtang, nga ang bag-ong nahimugsong bata gipahigda diha sa usa ka pasungan. Lagmit nahitabo kini niadtong mga Oktubre 1 sa tuig 2 W.K.P.​—Luc 2:​1-7; tan-awa ang MGA HULAGWAY, Tomo 2, p. 537; JESU-KRISTO.

Human makadungog sa giingon sa manulonda: “Natawo kaninyo karong adlawa ang usa ka Manluluwas, nga mao ang Kristo nga Ginoo, sa siyudad ni David,” ang mga magbalantay sa kahayopan nagdali sa pag-adto sa Betlehem ug didto nakita nila ang ilhanan: Ang bata ni Maria “giputos sa mga bakbak ug nagahigda sa usa ka pasungan.” Ilang giasoy ngadto sa malipayong pamilya kon unsa ang giawit sa dakong koro sa mga manulonda: “Himaya sa Diyos sa kahitas-an, ug sa yuta pakigdait taliwala sa mga tawo nga iyang gikahimut-an.” Busa si Maria “nagtipig niining tanan nga mga pulong, nga naghimog mga panghinapos diha sa iyang kasingkasing.”​—Luc 2:8-20.

Sa ikawalo nga adlaw gipatuli ni Maria ang iyang anak agig pagsunod sa balaod ni Jehova. Human sa ika-40 nga adlaw, siya ug ang iyang bana nagdala sa bata ngadto sa templo sa Jerusalem aron itanyag ang gilagda nga halad. Gilagda sa Balaod nga ang ihalad maoy usa ka laki nga nating karnero ug usa ka piso nga salampati o tukmo. Kon ang pamilya dili makaarang sa paghalad ug karnero, duha ka tukmo ug duha ka piso nga salampati ang ihalad. Ang paghalad ni Maria ug “usa ka paris nga tukmo o duha ka piso nga salampati” nagpakita nga si Jose maoy usa ka kabos nga tawo. (Luc 2:21-24; Lev 12:1-4, 6, 8) Si Simeon, nga usa ka tawong matarong, sa pagkakita sa bata nagdayeg kang Jehova kay gitugotan siya nga makakita sa Manluluwas sa dili pa siya mamatay sa iyang pagkatigulang. Miliso ngadto kang Maria, siya miingon: “Oo, ang imo mismong kalag pagalapsan sa usa ka taas nga espada,” nga wala magpasabot nga siya duslakon sa usa ka literal nga espada, apan hinunoa nagpasabot sa kasakit ug pag-antos nga iyang maagoman maylabot sa gitagnang kamatayon sa iyang anak diha sa estaka sa pagsakit.​—Luc 2:​25-35.

Mibalik sa Nasaret. Sa ulahi, ang usa ka manulonda nagpasidaan kang Jose bahin sa usa ka daotang laraw ni Herodes nga Bantogan sa pagpatay sa bata, ug iyang gisugo si Jose sa pagkalagiw nga dala si Jesus ngadto sa Ehipto. (Mat 2:1-18) Human mamatay si Herodes, ang pamilya mibalik ug mipuyo sa Nasaret, diin didto sa misunod nga mga tuig, si Maria nanganak sa uban pang mga anak, labing menos upat ka anak nga lalaki ug maingon man mga babaye.​—Mat 2:19-23; 13:​55, 56; Mar 6:3.

Bisag wala ilagda sa Balaod nga ang mga babaye motambong, nabatasan na ni Maria ang pag-uban kang Jose kada tuig sa panaw nga mga 150 km (93 mi) paingon sa Jerusalem alang sa tinuig nga pagsaulog sa Paskuwa. (Ex 23:17; 34:23) Sa usa niini nga mga panaw, niadtong mga 12 K.P., ang pamilya padulong na sa pagpauli sa dihang, human makapanaw ug usa ka adlaw nga distansiya gikan sa Jerusalem, ilang nadiskitahan nga ang batang si Jesus wala diay uban kanila. Dihadiha ang iyang mga ginikanan mibalik sa Jerusalem aron sa pagpangita kaniya. Human sa tulo ka adlaw ilang nakaplagan siya didto sa templo nga namati ug nangutana sa mga magtutudlo. Si Maria mipatugbaw: “Anak, nganong gibuhatan mo man kami sa ingon? Ania, ang imong amahan ug ako nabalisa sa pagpangita kanimo.” Si Jesus mitubag: “Nganong gipangita pa man ninyo ako? Wala ba kamo mahibalo nga ako kinahanglang ania sa balay sa akong Amahan?” Sa walay duhaduha, ang makataronganong dapit nga makaplagan ang Anak sa Diyos mao ang templo, diin siya makadawat ug Kasulatanhong instruksiyon. “Maampingong gitipigan [ni Maria] kining tanan nga mga pulong sulod sa iyang kasingkasing.”​—Luc 2:41-51.

Kining 12-anyos nga batang si Jesus nagpakitag talagsaong kahibalo bisan pa sa iyang pangedaron. “Kadtong tanan nga nagpatalinghog kaniya nahibulong kanunay sa iyang pagsabot ug sa iyang mga tubag.” (Luc 2:47) Ang kahibalo ug pagsabot ni Jesus sa Kasulatan nagsumbalik-silaw sa maayong ginikananong pagbansay. Si Maria maingon man si Jose lagmit kugihan gayod kaayo sa pagtudlo ug pagbansay sa bata, nga nagmatuto kaniya diha “sa disiplina ug sa pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova” ug nag-ugmad diha kaniya nga pabilhan ang batasan sa pagtambong sa sinagoga sa matag Igpapahulay.​—Luc 4:16; Efe 6:4.

Gitahod, Gihigugma ni Jesus. Human sa iyang bawtismo, wala pakitai ni Jesus ug linaing pagpalabi si Maria; iyang gitawag siya, dili ingong “inahan,” kondili sa yano ingong “babaye.” (Ju 2:4;  19:26) Kini dili gayod usa ka ekspresyon sa pagkawalay-pagtahod, ingon tingali sa pagsabot sa modernong-adlaw nga paggamit sa Cebuano. Sa Aleman, pananglitan, ang pagkagamit niini nga pulong nagpasabot ug ginang, Gng., senyora. Si Maria mao ang unodnong inahan ni Jesus; apan sukad nga siya gianak pinaagi sa balaang espiritu sa panahon sa iyang bawtismo, siya sa panguna maoy Anak sa Diyos, ug ang iyang “inahan” mao ang “Jerusalem sa itaas.” (Gal 4:26) Gipasiugda ni Jesus kini nga kamatuoran sa dihang si Maria ug ang uban niyang mga anak sa usa ka higayon nagbalda kang Jesus sa panahon sa usa ka sesyon sa pagpanudlo pinaagi sa paghangyo kaniya nga mogawas ngadto sa ilang nahimutangan. Gipahibalo ni Jesus nga ang iyang tinuod nga inahan ug suod nga mga paryente mao kadtong sakop sa iyang espirituwal nga banay, nga ang espirituwal nga mga butang mas hinungdanon kay sa unodnong mga intereses.​—Mat 12:46-50; Mar 3:31-35; Luc 8:19-21.

Sa dihang nahurot na ang bino sa usa ka kasal didto sa Cana sa Galilea ug si Maria miingon kang Jesus, “Wala na silay bino,” siya mitubag: “Unsay labot ko kanimo, babaye? Ang akong takna wala pa moabot.” (Ju 2:1-4) Gigamit dinhi ni Jesus ang usa ka karaang matang sa pangutana nga kadaghan makita sa Hebreohanong Kasulatan (Jos 22:24; Huk 11:12; 2Sa 16:10; 19:22; 1Ha 17:18; 2Ha 3:13; 2Cr 35:21; Os 14:8) ug unom ka beses makita sa Gregong Kasulatan. (Mat 8:29; Mar 1:24; 5:7; Luc 4:​34; 8:28; Ju 2:4) Sa literal nga pagkahubad, ang pangutana mao: “Unsay alang kanako ug kanimo?” nga nagkahulogang, “Unsay gikausahan natong duha?” o, “Unsay atong gikausahan?” o, “Unsay labot ko kanimo?” Sa matag higayon nga gigamit kini, ang pangutana nagpakita ug pagtutol sa usa ka butang nga gisugyot, gilaraw, o gidudahan. Busa, si Jesus mahigugmaong nagpahayag sa iyang malumong pagbadlong niining paagiha, nga nagpakita sa iyang inahan nga ang pagsugo kaniya maggikan dili sa iyang inahan kondili sa Supremong Awtoridad nga nagpadala kaniya. (1Co 11:3) Tungod sa kinaiyanhong pagkasensitibo ug pagkamapainubsanon ni Maria, dali niyang nasabtan ang punto ug gidawat ang pagtul-id. Mitalikod ug gipasagdan si Jesus nga manguna, gisultihan niya ang mga tig-alagad: “Bisag unsay isulti niya kaninyo, buhata ninyo.”​—Ju 2:5.

Si Maria nagtindog sa kilid sa estaka sa pagsakit sa dihang si Jesus gilansang. Alang kaniya, si Jesus labaw pa kay sa usa ka hinigugmang anak, siya mao ang Mesiyas, iyang Ginoo ug Manluluwas, ang Anak sa Diyos. Si Maria lagmit nga usa na ka babayeng balo niining panahona. Busa, si Jesus, ingong panganay sa panimalay ni Jose, nagtuman sa iyang responsibilidad pinaagi sa paghangyo kang apostol Juan, lagmit nga iyang ig-agaw, sa pagdala kang Maria ngadto sa iyang balay ug sa pag-atiman kaniya ingong iyang kaugalingong inahan. (Ju 19:​26, 27) Nganong wala siya ipiyal ni Jesus ngadto sa usa sa iyang mga igsoon sa inahan? Wala hisgoti kon ang usa kanila didto ba niadtong tungora. Dugang pa, dili pa sila mga magtutuo, ug giisip ni Jesus nga mas hinungdanon ang espirituwal nga relasyon kay sa unodnong relasyon.​—Ju 7:5; Mat 12:​46-50.

Usa ka Matinumanong Tinun-an. Ang kataposang gihisgotan sa Bibliya bahin kang Maria nagpakita nga siya usa ka babayeng may pagtuo ug pagkamahinalaron nga suod gihapong nakig-uban sa ubang mga matinumanon human mokayab si Jesus. Ang 11 ka apostoles, si Maria, ug ang uban nagkatigom didto sa itaas nga lawak, ug “nga may panag-uyon, kini silang tanan nagpadayon sa pag-ampo.”​—Buh 1:​13, 14.

2. Si Maria nga igsoon ni Marta ug Lazaro. Sa Betania, mga 2 ka Romanhong milya (2.8 km; 1.7 mi) gikan sa Patukoranan sa Templo didto sa Jerusalem ug nahimutang sa S nga bakilid sa Bukid sa mga Olibo, si Jesus miduaw sa balay niini nga mga higala kinsa siya may linaing pagmahal. (Ju 11:18) Sa panahon sa usa ka pagduaw ni Jesus sa ikatulong tuig sa iyang ministeryo, sa iyang tinguha nga mahimong maayong tig-abiabi, si Marta sobrang nabalaka alang sa pisikal nga katagbawan ni Jesus. Sa laing bahin, si Maria nagpakitag lahi nga matang sa pagkamaabiabihon. Siya ‘milingkod sa tiilan sa Ginoo ug nagpadayon sa pagpamati sa iyang pulong.’ Sa dihang mireklamo si Marta tungod kay ang iyang igsoon wala motabang kaniya, gidayeg ni Jesus si Maria, nga nag-ingon: “Sa iyang bahin, gipili ni Maria ang maayong bahin, ug dili kini pagakuhaon gikan kaniya.”​—Luc 10:38-42.

Nakakita Kang Lazaro nga Gibanhaw. Pipila ka bulan human sa gihisgotang pagduaw sa ilang balay, si Lazaro nasakit ug himalatyon na. Busa gipahibalo ni Maria ug Marta si Jesus, kinsa lagmit nga didto sa S sa Jordan sa Perea. Apan, sa panahong miabot si Jesus, si Lazaro upat na ka adlaw nga patay. Kay nahibalo sa pag-abot ni Jesus, si Marta miadto gilayon aron sa pagsugat kaniya, samtang si Maria “nagpabiling naglingkod sa balay.” Ayha pa midali paggawas si Maria aron sa pagsugat kaniya sa dihang nakabalik na si Marta gikan sa ilayang bahin sa balangay ug mihunghong sa iyang nagmagul-anong igsoon, “Ania ang Magtutudlo ug gipatawag ka niya.” Siya mibakho sa iyang tiilan, “Ginoo, kon dinhi ka pa ang akong igsoon dili unta mamatay.” Gigamit niya ang sama gayod nga mga pulong nga gipamulong sa iyang igsoon sa dihang si Marta unang misugat kang Jesus. Sa pagkakita sa mga luha ni Maria ug niadtong  sa mga Hudiyo nga kauban niya, ang Agalon miagulo ug mihilak. Human himoa ni Jesus ang kahibulongang milagro sa pagbanhaw kang Lazaro gikan sa mga patay, ‘daghan sa mga Hudiyo nga nangadto kang Maria [aron sa paghupay kaniya] . . . nagbutang ug pagtuo kang Jesus.’​—Ju 11:1-45.

Nagdihog Kang Jesus ug Lana. Lima ka adlaw una pa ang kataposang Paskuwa ni Jesus, siya ug ang iyang mga tinun-an nahimong mga bisita na usab didto sa Betania, nianang panahona didto sa balay ni Simon nga sanlahon, diin didto usab si Maria ug ang iyang pamilya. Si Marta nagsilbi sa panihapon; si Maria sa makausa pa naghatag sa iyang pagtagad sa Anak sa Diyos. Samtang si Jesus naglingkod, si Maria “mikuha ug usa ka libra sa pinahumotan nga lana, lunsay nga nardo, nga mahal kaayo” (nagkantidad ug mga usa ka tuig nga suhol) ug mibubo niini sa ulo ug mga tiil ni Jesus. Bisan tuod wala pabilhi sa kadaghanan niadtong higayona, kining buhata nga gihimo tungod sa gugma ug pagtamod kang Jesus, sa pagkatinuod, nagkahulogan sa pagpangandam alang sa taliabot nga kamatayon ug paglubong kang Jesus. Sama sa una, ang gipahayag nga gugma ni Maria gisaway sa uban, ug sama sa una, ang iyang gugma ug pagkamahinalaron gidepensahan ug gipabilhan pag-ayo ni Jesus. “Bisan diin gani sa tibuok kalibotan igawali kining maayong balita,” siya mipahayag, “ang gibuhat niini nga babaye igaasoy usab ingon nga paghandom kaniya.”​—Mat 26:6-13; Mar 14:3-9; Ju 12:1-8.

Ang panghitabo nga gihisgotan, ang pagdihog ni Maria kang Jesus nga gitaho ni Mateo, Marcos, ug Juan, dili angayng pakasaypon nga mao ra usab ang pagdihog nga gihisgotan sa Lucas 7:36-50. Ang duha ka panghitabo adunay pipila ka kaamgiran, apan adunay mga kalainan. Ang naunang panghitabo, nga gitaho ni Lucas, nahitabo sa amihanang distrito sa Galilea; ang ulahi, sa habagatan didto sa Betania sa Judea. Ang nauna maoy didto sa balay sa usa ka Pariseo; ang ulahi maoy didto sa balay ni Simon nga sanlahon. Ang unang pagdihog gihimo sa usa ka babayeng wala hinganli nga nailhan sa publiko ingong “makasasala,” lagmit nga usa ka pampam; ang ulahi gihimo sa igsoon ni Marta nga si Maria. Dihay kal-ang usab nga kapin sa usa ka tuig tali sa duha ka panghitabo.

Ang pipila ka kritiko nangatarongan nga ang asoy ni Juan kasumpaki sa asoy ni Mateo ug Marcos kay kini nag-ingon nga ang pahumot gibubo diha sa mga tiil ni Jesus inay nga diha sa iyang ulo. (Mat 26:7; Mar 14:3; Ju 12:3) Sa pagkomento bahin sa Mateo 26:​7, si Albert Barnes nag-ingon: “Bisan pa niana, walay panagsumpaki. Lagmit pareho niyang gibubo kini sa iyang ulo ug sa iyang mga tiil. Kay gitala ni Mateo ug Marcos ang nauna, si Juan, kinsa misulat ug bahin sa iyang ebanghelyo aron itala ang mga panghitabo nga wala nila ilakip, nag-asoy nga ang pahumot gibubo usab diha sa mga tiil sa Manluluwas. Ang pagbubo ug pahumot diha sa ulo maoy komon. Ang pagbubo niini diha sa mga tiil maoy usa ka buhat sa talagsaong pagpaubos ug pagmahal ngadto sa Manluluwas, ug busa takos gayod nga itala.”​—Barnes’ Notes on the New Testament, 1974.

3. Si Maria Magdalena. Ang ngalan niya (nga nagkahulogang “Taga (Iya sa) Magdala”) lagmit naggikan sa ngalang Magdala (tan-awa ang MAGADAN), usa ka lungsod sa kasadpang baybayon sa Dagat sa Galilea nga nahimutang mga tungatunga sa Capernaum ug Tiberias. Walay rekord nga si Jesus nakaduaw niining lungsora sukad, bisan tuod siya migugol ug dakong panahon sa palibot nga mga lugar. Dili usab matino kon mao ba kini ang lungsod o dapit nga gipuy-an ni Maria. Sanglit gihisgotan siya ni Lucas ingong “Maria nga gitawag nga Magdalena,” gituohan sa pipila nga si Lucas adunay gipasabot nga espesyal o talagsaon.​—Luc 8:2.

Gihinginlan ni Jesus ang pito ka demonyo gikan kang Maria Magdalena, nga igo nang katarongan aron siya magbutang ug pagtuo kaniya ingong ang Mesiyas ug magpasundayag sa maong pagtuo pinaagi sa talagsaong mga buhat sa pagkamahinalaron ug pag-alagad. Siya unang gihisgotan sa asoy sa ikaduhang tuig sa pagsangyaw ni Jesus, sa dihang siya ug ang iyang mga apostoles “mipanaw gikan sa siyudad ug siyudad ug gikan sa balangay ug balangay, nga nagwali ug nagpahayag sa maayong balita sa gingharian sa Diyos.” Duyog kang Juana nga asawa sa sinaligang tawo ni Herodes, kang Susana, ug sa ubang mga babaye, si Maria Magdalena nagpadayon sa pag-alagad sa mga panginahanglan ni Jesus ug sa iyang mga apostoles gikan sa iyang kaugalingong mga kabtangan.​—Luc 8:1-3.

Ang labing prominenteng paghisgot bahin kang Maria Magdalena maoy may kalabotan sa kamatayon ug pagkabanhaw ni Jesus. Sa dihang si Jesus, ingong ang Kordero sa Diyos, gidala aron ihawon, usa siya sa mga babaye “nga mikuyog kang Jesus gikan sa Galilea aron sa pag-alagad kaniya” ug “naglantaw sa layolayo” samtang si Jesus gibitay diha sa estaka sa pagsakit. Kauban niya mao ang inahan ni Jesus nga si Maria, si Salome, ug usab “ang lain pang Maria” (Num. 4).​—Mat 27:​55, 56, 61; Mar 15:40; Ju 19:25.

Human ilubong si Jesus, si Maria Magdalena ug ang uban pang mga babaye miadto aron sa pag-andam ug mga yerbang-paalimyon ug pinahumotan nga lana sa wala pa magsugod ang Igpapahulay sa pagsalop sa adlaw. Dayon pagkahuman sa  Igpapahulay, sa pagbanagbanag sa adlaw, sa unang adlaw sa semana, si Maria ug ang uban pang mga babaye nagdalag pinahumotan nga lana ngadto sa lubnganan. (Mat 28:1; Mar 15:47; 16:​1, 2; Luc 23:​55, 56; 24:1) Sa pagkakita ni Maria nga ang lubnganan abli ug walay sulod, siya midagan aron sa pagtaho niining makapakurat nga balita ngadto kang Pedro ug Juan, nga parehong midagan paingon sa lubnganan. (Ju 20:1-4) Sa dihang nakabalik na si Maria ngadto sa lubnganan, nakabiya na si Pedro ug Juan, ug maoy nianang panahona nga iyang gisusi ang sulod ug nakurat sa pagkakita sa duha ka manulonda nga puti ug besti. Unya milingi siya sa luyo ug nakita si Jesus nga nagtindog. Kay nagtuo nga siya mao ang hardinero, siya nangutana kon hain ang patayng lawas aron atimanon niya kini. Sa dihang siya mitubag nga “Maria!” nailhan dayon niya kon kinsa siya ug siya mahinangpong migakos kaniya, nga nag-ingon, “Rab·boʹni!” Apan dili na kadto panahon sa pagpakitag yutan-ong pagbati. Si Jesus magpabilin uban kanila sa hamubo na lamang nga panahon. Si Maria kinahanglang magdali sa pagpahibalo sa ubang mga tinun-an bahin sa iyang pagkabanhaw ug nga si Jesus mosaka na, sumala sa iyang giingon, “ngadto sa akong Amahan ug inyong Amahan ug ngadto sa akong Diyos ug inyong Diyos.”​—Ju 20:11-18.

4. “Ang lain pang Maria.” Siya mao ang asawa ni Clopas (Alfeo) (tan-awa ang CLOPAS) ug ang inahan ni Santiago nga Gamay ug ni Joses. (Mat 27:​56, 61; Ju 19:25) Ang tradisyon, bisag walay Kasulatanhong pagpaluyo, nag-ingon nga si Clopas ug si Jose nga amaama ni Jesus maoy magsoon. Kon tinuod, kana maghimo niini nga Maria nga iyaan ni Jesus, ug ang iyang mga anak ingong mga ig-agaw ni Jesus.

Si Maria dili lamang usa sa mga babaye “nga mikuyog kang Jesus gikan sa Galilea aron sa pag-alagad kaniya” kondili usa usab sa mga nakasaksi sa paglansang kaniya. (Mat 27:55; Mar 15:​40, 41) Kauban ni Maria Magdalena, siya nagpabilin sa gawas sa lubnganan niadtong makapasubong kahaponon, sa Nisan 14. (Mat 27:61) Sa ikatulong adlaw, silang duha ug ang uban pa miadto sa lubnganan dala ang mga yerbang-paalimyon ug pinahumotan nga lana aron haplasan ang lawas ni Jesus ug, sa ilang kakurat, nakita nila nga abli na ang lubnganan. Gipahayag sa manulonda nga si Kristo nabanhaw na gikan sa mga patay, busa siya nagsugo, “Pangadto kamo, sultihi ang iyang mga tinun-an.” (Mat 28:​1-7; Mar 16:1-7; Luc 24:1-10) Samtang diha pa sila sa dalan, ang nabanhaw nga Jesus nagpakita ngadto niini nga Maria ug sa uban pa.​—Mat 28:​8, 9.

5. Si Maria nga inahan ni Juan Marcos. Siya mao usab ang iyaan ni Bernabe. (Buh 12:12; Col 4:10) Ang iyang balay gigamit ingong tigomanan sa unang Kristohanong kongregasyon sa Jerusalem. Ang iyang anak nga lalaki nga si Marcos maoy suod nga kauban ni apostol Pedro, kinsa dayag nga dakog gikatabang sa espirituwal nga pagtubo ni Marcos, kay si Pedro naghisgot bahin kaniya ingong “si Marcos nga akong anak.” (1Pe 5:13) Si Pedro, sa dihang nakagawas sa bilanggoan ni Herodes, mideretso sa pag-adto sa balay ni Maria “diin didto ubay-ubay ang nagkatigom ug nag-ampo.” Ang balay lagmit nga dakodako gayod, ug ang pagkaanaay sulugoong babaye didto nagpasabot nga si Maria maoy usa ka arangan nga babaye. (Buh 12:12-17) Sanglit gihisgotan nga iyang balay, ug dili sa iyang bana, siya lagmit nga usa ka babayeng balo.​—Buh 12:12.

6. Si Maria sa Roma. Gipangomosta siya ni Pablo diha sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Roma ug gikomendahan tungod sa iyang “daghang paghago” alang sa kongregasyon sa Roma.​—Rom 16:6.