Ang sangkap sa pagtan-aw, episyente kaayo, mopasibo-sa-kaugalingon nga “kamera” nga nagpasa ug mga mensahe ngadto sa utok, diin ang butang nga nakapokus sa retina sa mata mainterpretar ingong talan-awon. Ang Hebreohanong ʽaʹyin ug ang Gregong o·phthal·mosʹ parehong gigamit sa literal ug mahulagwayong mata. Ang Hebreohanong termino gigamit usab alang sa “tuboran” o “tubod.” (Gen 24:13; Ex 15:27) Ang pagkabaton ug duha ka mata, sama sa nabatonan sa tawo, nagpaarang nga makita ang mga butang diha sa tulo ka dimensiyon. Ang pagkawala sa panan-aw maoy usa ka dako kaayong kabilinggan tungod kay ang panan-aw lagmit mao ang labing importante nga agianan sa komunikasyon ngadto sa hunahuna.

Ang mata mao ang usa sa labing matahom nga mga bahin sa lawas. (Aw 1:15; 4:9; 7:4) Ang depekto sa mata makadaot sa dagway ug makahatag ug kabilinggan mao nga ubos sa pakigsaad sa Balaod ang usa dili makaalagad ingong saserdote kon siya buta o may sakit ang usa ka mata. (Lev 21:​18, 20) Sa Israel, ubos sa Balaod, ang tawo nga magdaot sa mata sa iyang ulipon kinahanglang maghatag sa ulipon ug kagawasan. (Ex 21:26) Aron pakaulawan ug pukanon ang gahom sa ilang mga kaaway, ang pipila ka karaang mga nasod nagsunod sa mabangis nga batasan sa pagbuta sa iladong mga tawo taliwala sa nabihag nga mga kaaway.​—Huk 16:21; 1Sa 11:2; 2Ha 25:7.

Ang pagkagama sa mata nagpadayag sa katingalahang disenyo sa Magbubuhat niini, ug ang sistema sa pag-interpretar sa utok sa kon unsay gipasa sa mata wala pa gayod masabti sa mga siyentipiko. Kining tanan nagpunting sa intelihensiya sa Tigdisenyo niini. Si Jehova nga Diyos mismo ang nagpamatuod nga siya ang naghimo sa mata, nga nag-ingon: “Ang Usa nga nagaumol sa mata, dili ba siya makakita?”​—Sal 94:9; Pr 20:12.

Mga Mata ni Jehova. Gitabangan sa Diyos ang mga tawo nga masabtan ug mapabilhan ang mga butang labot kaniya pinaagi sa pagtandi niini sa mga butang nga atong nakita ug nailhan pag-ayo. Busa siya mahulagwayong naghisgot bahin sa iyang “mga mata” nga nagtan-aw sa iyang katawhan, nga dayag nagpakita sa iyang pagbantay ug mahigugmaong kahangawa kanila. Si apostol Pedro nag-ingon: “Ang mga mata ni Jehova anaa sa mga matarong.” (1Pe 3:12) Gipasiugda sa Diyos kini nga kahangawa ug kasensitibo alang sa ilang kaayohan sa dihang iyang gihisgotan ang iyang mga alagad ingong “tawotawo” sa iyang mata, nga naglarawan nga sila bililhon sa iyang panan-aw ug andam nga molihok sa dihang sila hilabtan sa iyang kaaway.​—Deu 32:10; Sal 17:8.

Sa paghubit labot sa pagpaniid sa Diyos sa ginabuhat sa tanang tawo, si Jeremias misulat nga ang Iyang “mga mata gibuka nganha sa tanang dalan sa mga anak sa mga tawo, aron sa paghatag sa matag usa sumala sa iyang mga dalan.” (Jer 32:19) Mahitungod sa bug-os nga pagkamaalamon ni Jehova ug sa iyang katuyoan sa pagpakitag hustisya ngadto sa tanan, si apostol Pablo misulat: “Walay linalang nga dili dayag sa iyang panan-aw, apan ang tanang butang hubo ug binuksan sa mga mata niya nga kaniya manubag kita.” (Heb 4:13; 2Cr 16:9; Sal 66:7; Pr 15:3) Mahitungod sa pag-usisa sa Diyos sa mga tawo, ang salmista miingon: “Ang iyang mga mata magatan-aw, ang iyang masidlakong mga mata magausisa sa mga anak sa mga tawo.”​—Sal 11:4.

 Ang katakos ni Jehova sa pag-ila sa mga kinaiya ug mga hilig sa tawo o sa iyang henetikong kahulmahan samtang siya giumol pa sulod sa tagoangkan, sama sa kahimtang ni Jacob ug Esau (Gen 25:21-23; Rom 9:10-13), makita sa mga pulong sa salmistang si David: “Ang imong mga mata nakakita bisan sa binhi pa ako sa tagoangkan, ug ang tanan nga bahin niini nahisulat diha sa imong basahon, mahitungod sa mga adlaw sa dihang kini sila naumol ug wala pay usa kanila.”​—Sal 139:​15, 16.

Masambingayong Paggamit. Ang mata sa tawo maoy usa ka importante nga agianan sa komunikasyon ngadto sa hunahuna, nga makaimpluwensiya pag-ayo sa mga emosyon ug mga buhat. Gitental ni Satanas si Eva nga tinguhaon ang butang nga iyang nakita. (Gen 3:6) Siya misulay sa pagdaldal kang Jesus nga makasala pinaagi sa dili hustong pagtinguha sa mga butang nga iyang nakita. (Luc 4:5-7) Ug si apostol Juan nagsulti kanato nga “ang tinguha sa mga mata” maoy usa sa mga butang nga naggikan niining kalibotana, nga nagakahanaw. (1Ju 2:​16, 17) Daghan sa mga emosyon ang gipahayag usab pinaagi sa mga mata, mao nga gigamit sa Kasulatan ang mga ekspresyon nga “mapahitas-ong mga mata” (Pr 6:17); “magilakong mga mata” (sa daotan ug maninental nga babaye​—Pr 6:25); “mga mata nga puno sa pagpanapaw” (2Pe 2:14); ang “mata nga dili-mahinatagon” (Pr 23:6); ang ‘masinahong mata’ (Pr 28:22); ang ‘mata nga daotan’ (‘daotang mata,’ KJ); kining naulahi wala magpasabot sa usa ka mata nga may mahikong gahom kondili sa mata nga may daotang katuyoan, nga kasukwahi sa mata nga “maluloton.”​—Mat 20:15; Pr 22:9.

Ang mga senyas pinaagi sa mga mata tin-awng nagapahayag sa mga pagbati sa indibiduwal. Kini mahimong magpakitag kaluoy o kawalay kaluoy (Deu 19:13); kini mahimong ‘mokidhat’ sa pagtamay, o sa paglaraw ug pagkasalingkapaw. (Sal 35:19; Pr 6:13; 16:30) Ang usa nga dili buot motuman o mohimo ug usa ka buhat alang sa uban mahimong ingnon nga nagpiyong o nagtago sa iyang mga mata. (Mat 13:15; Pr 28:27) Ang mga mata sa hungog giingong “anaa sa kinatumyan sa yuta,” nga naglirawliraw nga walay tinong tumong, ug ang iyang hunahuna naglatagaw sa tanang dapit gawas sa dapit diin kini angayng maanaa. (Pr 17:24) Ngani, ang kahimsog, kusog, o kalipay sa usa ka tawo madayag diha sa hitsura sa iyang mga mata. (1Sa 14:27-29; Deu 34:7; Job 17:7; Sal 6:7; 88:9) Si Haring Jehosapat miingon kang Jehova: “Ang among mga mata gipunting nganha kanimo.”​—2Cr 20:12.

Sa pipila ka konteksto ang “mga mata” nagtumong sa panglantaw sa usa ka tawo (Gen 19:14; Pr 12:15; Mat 21:42), presensiya (Gen 23:11), kahibalo (Num 15:24), pagtagad (Gen 44:21; Luc 4:20), o simpatiya (Pr 28:27). Ang Hebreohanong pulong nga ʽaʹyin (mata) mahimong magtumong usab sa dagway sa usa ka butang, sama sa “dayag nga nawong” sa yuta (Ex 10:​5, ftn sa Rbi8), sa “dagway” sa mana ug sa sinubong (Num 11:​7, ftn sa Rbi8; Eze 1:4), sa ‘kidlap’ sa bino (Pr 23:31), sa “kidlap” sa yelo (Eze 1:22), ug sa pagkasamag tumbaga “tan-awon” (Dan 10:6).​—Itandi ang Zac 5:​6, ftn sa Rbi8.

Pagkakita sa Diyos; Kang Jesus. Ang espiritung mga linalang, ang mga manulonda, makahimo sa pagtan-aw sa kasilaw ni Jehova (Mat 18:10; Luc 1:19), usa ka butang nga dili mahimo sa tawhanong mga mata, kay si Jehova miingon kang Moises: “Walay tawo nga makakita kanako ug mabuhi pa.” (Ex 33:20) Si Juan miingon: “Walay tawo nga nakakita sa Diyos sa bisan unsang panahon.” (Ju 1:18) Busa, sa dihang giingnan ni Jesus ang iyang tinun-an nga si Felipe: “Siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan” (Ju 14:9), ug sa dihang si apostol Juan miingon: “Siya nga nagabuhat sa daotan wala makakita sa Diyos” (3Ju 11), dayag nga sila naghisgot sa pagkakita sa Diyos, dili pinaagig pisikal nga mga mata kondili pinaagi sa gihubit ni apostol Pablo nga ‘mga mata sa kasingkasing.’ (Efe 1:18) Kadtong nakakita pinaagi sa mga mata sa kasingkasing mao kadtong nakaila gayod sa Diyos, nagpabili sa iyang mga hiyas, ug mao nga si Juan nakaingon: “Siya nga wala mahigugma wala makaila sa Diyos, tungod kay ang Diyos gugma.”​—1Ju 4:8.

Mao man usab, tungod kay si Jesus miingon nga ‘ang kalibotan dili na makakita kaniya’ (Ju 14:19), ang pahayag sa Pinadayag 1:7 nga “Ang tanang mata makakita kaniya [Jesu-Kristo],” nagtumong gayod, dili sa literal nga mata kondili sa epekto diha sa hunahuna sa mga tawo nga makakita sa mga ebidensiya pinaagi sa ilang literal nga mga mata sa dihang siya magalaglag sa iyang mga kaaway. Hinunoa, ang Bibliya tin-aw nga nagpakita nga kadtong gitawag sa Diyos alang sa langitnong kinabuhi uban ni Kristo sa literal makakita sa Diyos, maong kinahanglan silang banhawon diha sa usa ka langitnon nga espirituhanong lawas.​—1Pe 1:4; 1Co 15:50-54; itandi ang 1Pe 3:18.

Espirituwal nga Panan-aw. Ang espirituwal nga mata maingon man ang pisikal nga mata maoy gasa gikan sa Diyos. (Pr 20:12) Siya nagsaad nga ayohon ang espirituwal nga mga mata ingon man usab ang pisikal nga mga mata ug wad-on ang tanang hinungdan sa mga luha. (Isa 35:5; Pin 21:4) Ang usa ka tawo dili makasabot sa mga katuyoan sa Diyos kon wala ang gasa sa espirituwal nga panan-aw. Sa laing bahin, gitagoan ni Jehova ang kamatuoran gikan sa mga mata niadtong gahian o  sukihan, nga gitugotang ‘mongitngit ang ilang mga mata.’ (Rom 11:8-10; Luc 19:42) “Sila may [literal nga] mga mata, apan sila dili makakita [sa espirituwal nga paagi].”​—Jer 5:21; Isa 59:10.

Gipunting usab ni Jesus nga ang espirituwal nga panan-aw sa usa ka tawo kinahanglang magpabiling idlot ug nakapokus. Siya miingon: “Ang lampara sa lawas mao ang mata. Nan, kon yano [sinsero; usa rag tinan-awan; nakapokus; mahinatagon] ang imong mata, ang imong tibuok lawas mahimong hayag; apan kon daotan ang imong mata, ang imong tibuok lawas mahimong ngitngit. Kon sa pagkatinuod ang kahayag nga anaa kanimo maoy kangitngit, pagkadako gayod niana nga kangitngit!” (Mat 6:​22, 23, ftn sa Rbi8) Si Jesus dugang nagtambag nga ang usa ka tawo dili angayng mangahas sa pagkuha sa usa ka “uhot” gikan sa mata sa iyang igsoon aron siya makapahamtang ug mas dalawatong mga paghukom, kon ang iya mismong katakos sa pagpahamtang ug hustong paghukom nababagan tungod sa usa ka “salagunting” nga anaa sa iyang mata.​—Mat 7:3-5.

Nakita ni apostol Juan ang trono sa Diyos ug naglibot niini ang upat ka buhing linalang nga nalukop sa mga mata sa atubangan ug sa likod. (Pin 4:​6, 8) Ang mga linalang nga nagbaton niini nga mga sangkap makahimo sa pagbantay kanunay, nga makakita sa tanang butang. Bug-os nilang makita kon unsay nagakahitabo dinhi sa yuta ug tagdon ang Diyos sa tanang butang ug bantayan ang tanang ilhanan sa mga butang nga buot niyang pagabuhaton. (Itandi ang Sal 123:2; usab ang Eze 1:18; 10:12.) Gitambagan ni Jehova ang iyang mga alagad nga dili tugotan ang iyang mga pulong nga ‘mahilayo gikan sa ilang mga mata.’​—Pr 4:​20, 21; Luc 10:23; tan-awa ang PAGKABUTA.

Tan-awa ang MATA SA DAGOM.