Merodak-baladan
[gikan sa Babilonyanhon, nga nagkahulogang “Si Marduk Naghatag ug Anak nga Lalaki”].
“Ang anak nga lalaki ni Baladan” ug hari sa Babilonya nga nagpadalag mga sulat ug usa ka gasa kang Haring Ezequias sa Juda human maulii ang maong hari gikan sa pagkasakit. (Isa 39:1) Siya gitawag ug “Berodak-baladan” sa 2 Hari 20:12, apan kini nga kalainan giisip sa kadaghanan nga maoy resulta sa sayop sa magkokopya, o kaha tungod sa pagsulay sa paggamit ug katumbas nga letra alang sa usa ka Akadianhong konsonante nga ang paglitok maoy tali sa “m” ug “b.”
Ang ngalang Merodak-baladan makita diha sa Asiryanhon ug Babilonyanhong mga inskripsiyon nga cuneiform ingong “Marduk-apla-iddina.” Diha niana siya gihisgotan ingong magmamando sa usa ka Caldeanhong distrito nga nailhan ingong Bit-Yakin, nga nahimutang sa kalamakan ibabaw sa ulohan sa Gulpo sa Persia ug sa H sa Babilonya. Siya nangangkon nga harianon ug kaliwat, nga nagpaila sa ngalan ni Haring Eriba-Marduk sa Babilonya (giisip nga hari sa sayong bahin sa ikawalong siglo W.K.P.) ingong iyang katigulangan.—Iraq, London, 1953, Tomo XV, p. 124.
Si Tiglat-pileser III, kansang pagmando miabot hangtod sa paghari ni Haring Ahaz sa Juda (761-746 W.K.P.), naghisgot kang Merodak-baladan ingong magmamando sa usa ka Caldeanhong tribo nga nagpasidungog kaniya sa dihang ang mga Asiryanhon misulong sa Babilonya.
2Ha 20:13) ngadto sa mga mensahero nga Caldeanhon bug-os nga gisaway sa manalagnang si Isaias ingong timailhan sa umaabot nga pagpanakop sa Babilonya sa Juda.—Isa 39:2-7.
Nagpadalag mga Delegado Ngadto Kang Ezequias. Giingon nga si Merodak-baladan misulod sa Babilonya ug giproklamar ang iyang kaugalingon nga hari sa panahon sa paglingkod ni Sargon II sa Asiryanhong trono. Ang gihimo ni Merodak-baladan gipaluyohan sa mga Elamihanon, ug bisan tuod si Sargon sa wala madugay naningkamot sa pagpalagpot kaniya gikan sa Babilonya, ang Caldeanhon nakahimo sa paghupot sa iyang posisyon sulod sa mga 12 ka tuig, sumala sa Babylonian King List. Lagmit niining panahona nga siya nagpadala sa iyang mga delegado ngadto kang Haring Ezequias, sa ika-14 nga tuig niining Judeanhong hari (732 W.K.P.) o sa wala madugay human niana. Gituohan sa pipila, lakip sa Hudiyong historyador nga si Josephus, nga ang mga pahalipay ni Merodak-baladan sa pagkanaulian ni Ezequias naglangkit ug labaw pa kay sa usa ka pormalidad ug nga ang iyang nagpahipi nga motibo mao ang tinguha nga mabatonan ang pagpaluyo sa gingharian sa Juda, uban nianang sa Elam, diha sa usa ka panag-abin batok sa Asirya. Bisan pa niana, ang pagpakita ni Ezequias sa harianong tipiganan sa bahandi ug sa tipiganan sa iyang mga hinagiban (Gipildi sa Asirya. Sa hapit nang matapos ang iyang pagmando sa Babilonya sulod sa mga 12 ka tuig, nakita ni Merodak-baladan nga naputol ang pangunang pagpaluyo kaniya sa Elam tungod sa Asiryanhong kadaogan batok nianang maong gingharian, ug human niadto siya giatake ug napugos sa pag-eskapo gikan sa Babilonya. Bisan tuod nailog ang Babilonya sa mga Asiryanhon, mopatim-aw nga nahuptan ni Merodak-baladan ang iyang posisyon ingong magmamando sa Bit-Yakin. Ang Babylonian King List nagpakita sa ikaduhang paghari sulod sa siyam ka bulan (si Polyhistor nag-ingon nga unom ka bulan) ni “Mardukaplaiddin” ingong hari sa Babilonya sulod sa ikaduhang tuig human sa kamatayon ni Sargon. Gidawat kini sa kadaghanan ingong nagtumong sa samang hari nga mihimog ikaduhang paningkamot aron ipahiluna ang iyang kaugalingon diha sa trono sa Babilonya. Apan, angayng matikdan nga ang Babilonyanhong mga inskripsiyon niining bahina naghisgot kaniya ingong “Mardukaplaiddin, usa ka lumad sa Habi,” nga lahi kang “Mardukaplaiddin, [sa] dinastiya sa Dagat nga Nasod,” labot sa unang paghari. (Ancient Near Eastern Texts, giedit ni J. Pritchard, 1974, p. 272) Kining ikaduhang paghari mubo ra kaayo, kay ang Asiryanhon nga si Haring Senakerib miokupar dayon sa Babilonya, ug si Merodak-baladan kinahanglang modangop sa Elam, diin didto lagmit iyang gitapos ang iyang ambisyosong karera. Bisan pa sa mga kapakyasan ni Merodak-baladan, sa ulahing mga panahon ang mga Caldeanhon ang nahimong dominante nga etnikong pundok diha sa Imperyo sa Babilonya.