[Kinuha [nga mao, giluwas gikan sa tubig]].

“Tawo sa matuod nga Diyos,” pangulo sa nasod sa Israel, tigpataliwala sa pakigsaad sa Balaod, manalagna, maghuhukom, komandante, historyador, ug magsusulat. (Esd 3:2) Si Moises natawo niadtong 1593 W.K.P. sa Ehipto, anak nga lalaki ni Amram, apo ni Kohat, ug apo sa tuhod ni Levi. Ang iyang inahan nga si Jokebed maoy igsoong babaye ni Kohat. (Apan, tan-awa ang JOKEBED.) Si Moises manghod ug tulo ka tuig sa iyang igsoon nga si Aaron. Si Miriam nga ilang igsoong babaye mas magulang ug pipila ka tuig.​—Ex 6:​16, 18, 20; 2:7.

Sayong Kinabuhi sa Ehipto. Si Moises, usa ka batang “matahom gayod sa atubangan sa Diyos,” naluwas gikan sa mando ni Paraon sa pagpuo sa tanang bag-ong natawo nga batang lalaki nga Hebreohanon. Gitagoan siya sa iyang inahan sulod sa tulo ka bulan, dayon gibutang sulod sa usa ka arka nga papiro nga gibutang sa taliwala sa mga tangbo sa tampi sa Suba sa Nilo, diin nakit-an siya sa anak nga babaye ni Paraon. Pinaagi sa maalamong buhat sa iyang inahan ug sa iyang igsoon nga babaye, si Moises giatiman ug gibansay sa iyang inahan nga gisuholan sa anak nga babaye ni Paraon, kinsa misagop dayon kang Moises ingong iyang anak. Ingong sakop sa panimalay ni Paraon, siya “natudloan sa tanang kaalam sa mga Ehiptohanon,” nahimong “gamhanan sa iyang mga pulong ug mga buhat,” nga walay duhaduha gamhanan sa mental ug pisikal nga mga katakos.​—Ex 2:1-10; Buh 7:20-22.

Bisan pa sa iyang pinaborang kahimtang ug sa mga kahigayonan nga gitanyag kaniya sa Ehipto, ang kasingkasing ni Moises maoy dapig sa naulipong katawhan sa Diyos. Ngani, siya naglaom nga gamiton sa Diyos aron sa pagluwas kanila. Sa ika-40 nga tuig sa iyang kinabuhi, samtang nagtan-aw sa mga palas-anong gipas-an sa iyang Hebreohanong mga igsoon, iyang nakita ang usa ka Ehiptohanon nga naghampak sa usa ka Hebreohanon. Sa pagdepensa sa iyang isigka-Israelinhon, iyang gipatay ang Ehiptohanon ug gilubong siya sa balas. Niining higayona gihimo ni Moises ang labing hinungdanong desisyon sa iyang kinabuhi: “Tungod sa pagtuo si Moises, sa pagkadako na, midumili nga tawgong anak sa anak nga babaye ni Paraon, nga mipalabi nga daogdaogon uban sa katawhan sa Diyos inay magpahimulos sa umalaging kalipay sa pagpakasala.” Sa ingon gisalikway ni Moises ang kadungganan ug materyalismo nga iya untang mapahimuslan ingong sakop sa panimalay sa gamhanang si Paraon.​—Heb 11:​24, 25.

Sa pagkatinuod, gibati ni Moises nga miabot na ang panahon nga siya makahatag ug kaluwasan sa mga Hebreohanon. Apan wala nila pabilhi ang iyang mga paningkamot, ug si Moises napugos sa pagkalagiw gikan sa Ehipto sa dihang nadungog ni Paraon ang iyang pagpatay sa usa ka Ehiptohanon.​—Ex 2:11-15; Buh 7:23-29.

 Kap-atan ka Tuig sa Midian. Usa ka halayong panaw ang pagtadlas sa teritoryo sa kamingawan paingon sa Midian, diin midangop si Moises. Didto, sa usa ka atabay, gipakita na usab ang kaisog ug pagkaandam ni Moises sa paggamit ug kusog aron tabangan kadtong nagaantos sa inhustisya. Sa dihang gipapahawa sa mga magbalantay sa kahayopan ang pito ka anak nga babaye ni Jetro ug ang ilang mga karnero, giluwas ni Moises ang mga babaye ug gipainom ang ilang mga karnero. Tungod niini gidapit siya sa balay ni Jetro, diin siya nag-alagad kang Jetro ingong usa ka magbalantay sa iyang mga karnero ug sa kadugayan naminyo sa usa sa mga anak nga babaye ni Jetro nga si Zipora, kinsa nanganak kaniya ug duha ka anak nga lalaki, si Gersom ug Eliezer.​—Ex 2:16-22; 18:2-4.

Pagbansay alang sa umaabot nga pag-alagad. Bisag katuyoan sa Diyos nga luwason ang mga Hebreohanon pinaagi sa kamot ni Moises, wala pa moabot ang gitakdang panahon sa Diyos; dili pa usab kuwalipikado si Moises nga mangulo sa katawhan sa Diyos. Kinahanglang moagi pa siya ug pagbansay sulod sa 40 ka tuig. Kinahanglang ugmaron pa gayod niya ang mga hiyas nga pailob, kaaghop, pagpaubos, pagkamainantoson, kalumo sa buot, pagpugong sa kaugalingon, ug sa pagkat-on nga maghulat kang Jehova aron siya mahimong usa ka tawong takos nga manguna sa katawhan sa Diyos. Kinahanglan pa siyang bansayon ug andamon aron makalahutay sa mga pagkawala sa kadasig, sa mga kahigawad, ug sa mga kalisod nga iyang masinati, ug sa pagdumala pinaagi sa mahigugmaong kalulot, pagkakalmado, ug kalig-on tungod sa kadaghan sa problema nga ipatungha sa usa ka dakong nasod. Nakabaton siyag dakong kahibalo, ug ang iyang pagbansay ingong sakop sa panimalay ni Paraon sa walay duhaduha nakahatag kaniyag dignidad, pagsalig, ug pagkatimbang ug nagpadako sa iyang katakos sa pag-organisar ug sa pagsugo. Apan ang ubos nga trabaho sa pagkamagbalantay sa kahayopan sa Midian nakahatag ug gikinahanglang pagbansay aron maugmad ang maayong mga hiyas nga mas hinungdanon alang sa buluhaton nga anaa sa iyang unahan. Sa susama, si David nakaagi ug malisod nga pagbansay bisag human na madihogi ni Samuel ug si Jesu-Kristo gibansay, gisulayan, ug gipamatud-an, aron hingpiton ingong Hari ug Hataas nga Saserdote hangtod sa kahangtoran. “Nakakat-on siya [si Kristo] sa pagkamasinugtanon gikan sa mga butang nga iyang giantos; ug human siya mahingpit siya nahimong may kaakohan alang sa walay kataposang kaluwasan sa tanan nga masinugtanon kaniya.”​—Heb 5:​8, 9.

Ang Iyang Pagkatudlo Ingong Manluluwas. Sa hapit nang matapos ang iyang 40 ka tuig nga pagpuyo sa Midian, si Moises nagbantay sa mga karnero ni Jetro duol sa Bukid sa Horeb sa dihang natingala siya sa pagkakita sa usa ka tunokong tanom nga nagdilaab sa kalayo apan wala maut-ot. Sa pagduol niya aron susihon kining dakong katingad-anan, ang manulonda ni Jehova misulti gikan sa nagdilaab nga kalayo, nga nagpahibalo nga miabot na ang panahon sa Diyos sa pagluwas sa Israel gikan sa pagkaulipon ug nagsugo kang Moises sa pag-adto pinaagi sa Iyang halandomong ngalang Jehova. (Ex 3:1-15) Busa gitudlo sa Diyos si Moises ingong Iyang manalagna ug hawas, ug si Moises nianang higayona tukmang pagatawgon nga dinihogan, o mesiyas, o ang “Kristo” ingon sa makita sa Hebreohanon 11:26. Pinaagi sa manulonda, gihatag ni Jehova ang mga pamatuod nga ikapakita ni Moises sa mga ansiyano sa Israel. Kini maoy pinaagi sa tulo ka milagro ingong mga ilhanan. Dinhi, sa unang higayon sa Kasulatan, atong mabasa ang usa ka tawo nga gitugahan ug gahom aron sa paghimog mga milagro.​—Ex 4:1-9.

Si Moises wala madiskuwalipikar tungod sa pagpanuko. Apan nagpanuko si Moises, nga nangatarongang siya dili larinong manulti. Ania ang usa ka nabag-ong Moises, nga lahi kaayo kaniadto, nga sa iyang kaugalingong pagbuot nagtanyag sa iyang kaugalingon ingong manluluwas sa Israel 40 ka tuig una pa niana. Nagpadayon siya sa pagbalibad kang Jehova, nga sa kataposan mihangyo kang Jehova nga ipahigawas siya sa maong buluhaton. Bisag nakapasuko kini sa Diyos, wala niya isalikway si Moises apan gihatag ang igsoon ni Moises nga si Aaron ingong tigpamaba. Busa, maingon nga si Moises maoy hawas sa Diyos, mao man usab si Moises nahimong sama sa “Diyos” ngadto kang Aaron, nga misulti ingong hawas alang kaniya. Sa misunod nga panagkita uban sa mga ansiyano sa Israel ug sa pagpakigkita kang Paraon, mopatim-awng gihatagan sa Diyos si Moises ug mga instruksiyon ug mga sugo ug si Moises, sa baylo, misulti niini ngadto kang Aaron, busa si Aaron ang aktuwal nga nakigsulti sa atubangan ni Paraon (usa ka manununod ni Paraon nga kaniya mikalagiw si Moises 40 ka tuig sa miagi). (Ex 2:23; 4:10-17) Sa ulahi, si Jehova naghisgot kang Aaron ingong “manalagna” ni Moises, nga nagpasabot, maingon nga si Moises maoy manalagna nga gisugo sa Diyos, si Aaron usab angayng sugoon ni Moises. Dugang pa, gisultihan si Moises nga siya gihimong “Diyos ngadto kang Paraon,” sa ato pa, gihatagan ug gahom ug awtoridad sa Diyos ibabaw kang Paraon, aron nga niining higayona siya dili na angayng mahadlok pa sa hari sa Ehipto.​—Ex 7:​1, 2.

 Bisag nagbadlong kaniya, wala ikanselar sa Diyos ang buluhaton ni Moises tungod sa iyang pagpanuko nga dawaton ang dako kaayong tahas ingong manluluwas sa Israel. Wala mobalibad si Moises tungod sa pagkatigulang, bisag siya 80 anyos na. Kap-atan ka tuig sa ulahi, sa edad nga 120 anyos, kusgan ug alisto pa gihapon si Moises. (Deu 34:7) Sulod sa iyang 40 ka tuig sa Midian, daghag panahon si Moises sa pagpamalandong, ug nakita gayod niya ang sayop nga iyang nahimo sa iyang pagpaningkamot sa pagluwas sa mga Hebreohanon sa iyang kaugalingong paagi. Siya nakaamgo na sa iyang kaugalingong kakulangan. Ug human niining dugay nga panahon, nga halayo sa tanang kalihokan sa katawhan, walay duhaduha nga siya nakuratan nga tanyagan ug kalit niining buluhatona.

Sa ulahi ang Bibliya nagsulti kanato: “Ang tawo nga si Moises mao ang labing maaghop sa tanang tawo sa ibabaw sa nawong sa yuta.” (Num 12:3) Ingong tawong maaghop, nakasabot siya nga siya tawo lamang, nga may mga pagkadili-hingpit ug mga kahuyangan. Wala niya iduso ang iyang kaugalingon ingong dili-mabuntog nga pangulo sa Israel. Gipahayag niya, dili ang pagkahadlok kang Paraon, kondili ang tim-os nga pagkaamgo sa iyang mga limitasyon.

Atubangan ni Paraon sa Ehipto. Niining tungora si Moises ug Aaron maoy hinungdanon kaayong mga tawo diha sa usa ka ‘gubat sa mga diyos.’ Pinaagi sa kaugalingong salamangkero nga mga saserdote, nga ang mga pangulo dayag nga ginganlag Janes ug Jambres (2Ti 3:8), gipatawag ni Paraon ang gahom sa tanang diyos sa Ehipto batok sa gahom ni Jehova. Ang unang milagro nga gibuhat ni Aaron sa sugo ni Moises sa atubangan ni Paraon nagpakita sa pagkalabaw ni Jehova batok sa mga diyos sa Ehipto, bisan pa niana si Paraon labi pang nagmagahi. (Ex 7:8-13) Sa ulahi, sa nahitabo ang ikatulong hampak, bisan ang mga saserdote napugos sa pagdawat, “Kini mao ang tudlo sa Diyos!” Ug sila grabe kaayong naapektohan sa hampak sa mga hubag mao nga silang tanan wala gani makahimo sa pagpakita sa atubangan ni Paraon aron sa pagkontra kang Moises panahon sa maong hampak.​—Ex 8:16-19; 9:10-12.

Ang mga hampak nagpalukmay ug nagpagahi. Si Moises ug Aaron nahimong mga tigpahibalo sa matag usa sa Napulo ka Hampak. Ang hampak nahitabo ingon sa gipahibalo, nga nagpamatuod nga si Moises gisugo ingong hawas ni Jehova. Ang ngalan ni Jehova namantala ug nabaniog sa Ehipto, nga nagpalukmay ug nagpagahi labot sa maong ngalan​—nagpalukmay sa mga Israelinhon ug sa pipila sa mga Ehiptohanon; nagpagahi kang Paraon ug sa iyang mga magtatambag ug mga tigpaluyo. (Ex 9:16; 11:10; 12:29-39) Inay motuo nga ilang napasuko ang ilang mga diyos, ang mga Ehiptohanon nahibalo nga si Jehova maoy naghukom sa ilang mga diyos. Sa dihang napahamtang na ang siyam ka hampak, si Moises usab nahimong “dako kaayo diha sa yuta sa Ehipto, sa mga mata sa mga alagad ni Paraon ug sa mga mata sa katawhan.”​—Ex 11:3.

Dihay dakong kausaban usab sa mga tawo sa Israel. Gidawat nila sa sinugdan ang mga pamatuod ni Moises, apan human makasinatig nagkalisod nga mga kahimtang sa pagtrabaho ubos sa sugo ni Paraon, sila mireklamo batok kaniya hangtod nga midangop si Moises kang Jehova tungod kay nawad-an ug kadasig. (Ex 4:29-31; 5:19-23) Sa maong panahon ang Labing Hataas nagpalig-on kaniya pinaagi sa pagpahibalo nga Iya nang tumanon niining higayona ang gilantaw ni Abraham, Isaac, ug Jacob, nga mao, ang bug-os nga pagpadayag sa kahulogan sa iyang ngalang Jehova pinaagi sa pagluwas sa Israel ug sa paghimo niining usa ka dakong nasod didto sa yutang saad. (Ex 6:1-8) Bisan pa niana ang mga tawo sa Israel wala mamati kang Moises. Apan niining higayona, human sa ikasiyam nga hampak, sila bug-os nga mipaluyo kaniya, mikooperar aron nga, human sa ikanapulo nga hampak, iyang maorganisar sila ug mapagula sila sa mahapsay nga paagi, nga “nahan-ay alang sa gubat.”​—Ex 13:18.

Gikinahanglan ang kaisog ug pagtuo sa pag-atubang kang Paraon. Pinaagi lamang sa kusog ni Jehova ug pinaagi sa paglihok sa iyang espiritu diha kanila nga si Moises ug Aaron nakahimo sa buluhatong gitahas kanila. Palandonga ang palasyo ni Paraon, ang hari sa dili malalis nga gahom sa kalibotan niadtong panahona. Ania ang di-hitupngang kahalangdon, ang mapahitas-ong si Paraon nga gituohang usa ka diyos mismo, gilibotan sa iyang mga magtatambag, mga komandante militar, mga bantay, ug mga ulipon. Dugang pa, dihay relihiyosong mga lider, ang salamangkerong mga saserdote, nga maoy pangunang mga magsusupak ni Moises. Kining mga tawhana, gawas kang Paraon, maoy labing gamhanang mga tawo sa gingharian. Kining tanang talagsaong hut-ong nahan-ay sa pagpaluyo kang Paraon dapig sa mga diyos sa Ehipto. Ug si Moises ug Aaron miatubang kang Paraon, dili kas-a, apan sa makadaghan, ug ang kasingkasing ni Paraon labi pang nagmagahi sa matag pag-atubang, tungod kay determinado siyang huptan ang bililhong mga ulipong Hebreohanon ilalom sa iyang pagmando. Ngani, human ipahibalo ang ikawalong hampak, si Moises ug Aaron gipapahawa gikan sa atubangan ni Paraon, ug  human sa ikasiyam nga hampak sila gimandoan nga dili na mosulay sa pagpakita pag-usab sa nawong ni Paraon aron sila dili mamatay.​—Ex 10:​11, 28.

Uban niining mga butanga sa hunahuna, dayag lamang nga si Moises sublisubli gayod nga mihangyo kang Jehova alang sa pasalig ug kusog. Apan angayng mahibaloan nga wala gayod siya mapakyas sa pagtuman sa bug-os sa tanang gisugo ni Jehova. Wala gayod niya kuhaig usa ka pulong ang mga pulong nga gihatag ni Jehova kaniya nga isulti ngadto kang Paraon, ug maayo gayod ang pagpanguna ni Moises nga, sa panahon sa ikanapulo nga hampak, “gibuhat sa tanang anak sa Israel ang sumala sa gisugo ni Jehova kang Moises ug kang Aaron. Ilang gibuhat ang ingon gayod.” (Ex 12:50) Gilantaw si Moises sa mga Kristohanon ingong panig-ingnan sa talagsaong pagtuo. Si apostol Pablo naghisgot bahin kaniya: “Tungod sa pagtuo siya mibiya sa Ehipto, apan dili kay nahadlok sa kasuko sa hari, kay siya nagpabiling lig-on nga daw nakakita sa Usa nga dili-makita.”​—Heb 11:27.

Sa wala pa ang ikanapulo nga hampak, si Moises nakapribilehiyo sa pagsugod sa Paskuwa. (Ex 12:1-16) Didto sa Pulang Dagat, kinahanglang atubangon ni Moises ang dugang nga mga reklamo sa katawhan, nga daw wala nay kalingkawasan ug hapit nang pamatyon. Apan iyang gipakita ang pagtuo sa usa ka tinuod nga pangulo ubos sa gamhanang kamot ni Jehova, nga nagpasalig sa Israel nga laglagon ni Jehova ang migukod nga Ehiptohanong kasundalohan. Niining masulayong kahimtang dayag nga mituaw siya kang Jehova, kay ang Diyos miingon kaniya: “Nganong ikaw nagpadayon sa pagtuaw kanako?” Dayon gisugo sa Diyos si Moises nga iisa ang iyang sungkod ug ituy-od ang iyang kamot ibabaw sa dagat ug pikason kini. (Ex 14:10-18) Daghang siglo sa ulahi si apostol Pablo miingon, bahin sa maong pagtabok sa Israel sa Pulang Dagat: “Ang tanan natong mga katigulangan nailalom sa panganod ug ang tanan milatas sa dagat ug ang tanan nabawtismohan ngadto kang Moises pinaagi sa panganod ug sa dagat.” (1Co 10:​1, 2) Gihimo ni Jehova ang pagbawtismo. Aron maluwas gikan sa migukod nga mga mamumuno, ang Hudiyong mga katigulangan kinahanglang makighiusa kang Moises ingong pangulo ug mosunod sa iyang pagpanguna samtang siya magdala kanila sa pagtabok sa dagat. Busa ang tibuok kongregasyon sa Israel, sa ingon, gituslob ngadto sa ilang manluluwas ug pangulo nga si Moises.

Tigpataliwala sa Pakigsaad sa Balaod. Sa ikatulo nga bulan human sa Pagpanggula gikan sa Ehipto, gipasundayag ni Jehova sa atubangan sa tibuok Israel ang pagkadako sa awtoridad ug responsibilidad nga iyang gihatag sa iyang alagad nga si Moises ingon man ang kasuod sa posisyon ni Moises uban sa Diyos. Atubangan sa tibuok Israel, nga nagkatigom sa tiilan sa Bukid sa Horeb, gipaadto ni Jehova si Moises sa bukid ug, pinaagi sa usa ka manulonda, nakigsulti kaniya. Sa usa ka okasyon nakapribilehiyo si Moises nga makasinati sa lagmit labing makahahadlok nga kasinatian ni bisan kinsang tawo sa wala pa moabot si Jesu-Kristo. Didto sa itaas sa bukid, nga nag-inusara, gihatagan siya ni Jehova ug panan-awon sa iyang himaya, nagtabon sa iyang “palad” kang Moises ingong salipod, nagtugot kang Moises nga makakita sa iyang “likod,” dayag nga mao ang banaag niini nga pagpadayag sa himaya sa Diyos. Dayon siya nakigsulti kang Moises sa personal, pagaingnon pa.​—Ex 19:​1-3; 33:18-23; 34:4-6.

Gisultihan ni Jehova si Moises: “Dili ka arang makakita sa akong nawong, tungod kay walay tawo nga makakita kanako ug mabuhi pa.” (Ex 33:20) Ug kasiglohan sa ulahi, si apostol Juan misulat: “Walay tawo nga nakakita sa Diyos sa bisan unsang panahon.” (Ju 1:18) Gisultihan sa Kristohanong martir nga si Esteban ang mga Hudiyo: “Mao kini siya [si Moises] ang didto sa kongregasyon sa kamingawan uban sa manulonda nga misulti kaniya sa Bukid sa Sinai.” (Buh 7:38) Busa si Jehova gihawasan didto sa bukid pinaagi sa usa ka manulonda. Bisan pa niana, hilabihan gayod ang himaya ni Jehova ingon sa gipadayag sa hawas nga manulonda ni Jehova nga tungod niana ang panit sa nawong ni Moises misilaw mao nga ang mga anak sa Israel dili makatan-aw kaniya.​—Ex 34:29-35; 2Co 3:​7, 13.

Gihimo sa Diyos si Moises ingong tigpataliwala sa pakigsaad sa Balaod uban sa Israel, usa ka suod nga posisyon nga wala gayod sukad mahupti ni bisan kinsang tawo sa atubangan sa Diyos gawas kang Jesu-Kristo, ang Tigpataliwala sa bag-ong pakigsaad. Pinaagi sa dugo sa mga halad nga hayop giwisikan ni Moises ang basahon sa pakigsaad, nga naghawas kang Jehova ingong usa ka “hingtungdan” o partido sa pakigsaad, ug ang katawhan (walay duhaduha ang hawas nga mga ansiyano) ingong ang lain nga “hingtungdan.” Iyang gibasa ang basahon sa pakigsaad ngadto sa katawhan, kinsa mitubag, “Kami andam nga mobuhat ug magmasinugtanon sa tanang gisulti ni Jehova.” (Ex 24:3-8; Heb 9:19) Sa iyang katungdanan isip tigpataliwala, nakapribilehiyo si Moises sa pagdumala sa pagtukod sa tabernakulo ug sa paghimo sa mga kasangkapan niini, nga ang sumbanan niini gihatag sa Diyos kaniya, ug sa pagtudlo sa katungdanan sa pagkasaserdote, sa pagdihog sa tabernakulo ug kang Aaron  nga hataas nga saserdote pinaagi sa lana nga may linaing sambog. Dayon iyang gidumala ang unang opisyal nga mga pag-alagad sa bag-ong napahinungod nga mga saserdote.​—Ex kap 25-29; Lev kap 8, 9.

Usa ka takos nga tigpataliwala. Mitungas si Moises sa Bukid sa Horeb sa makadaghan, nga nagpabilin sa duha ka okasyon sulod sa 40 ka adlaw ug gabii. (Ex 24:18; 34:28) Human sa una niining mga okasyona mibalik siya nga nagdalag duha ka papan nga bato nga “sinulatan sa tudlo sa Diyos,” nga naundan sa “Napulo ka Pulong” o sa Napulo ka Sugo, ang paninugdan nga mga balaod sa pakigsaad sa Balaod. (Ex 31:18; Deu 4:13) Niining unang okasyon gipakita ni Moises nga siya kuwalipikado gayod nga mahimong tigpataliwala kang Jehova ug sa Israel ug pangulo niining dakong nasod nga tingali tulo ka milyon o kapin pa. Sa dihang si Moises didto sa bukid, gipahibalo siya ni Jehova nga ang katawhan miliso sa idolatriya ug si Jehova miingon: “Busa karon pasagdi ako, aron ang akong kasuko mosilaob batok kanila ug puohon ko sila, ug himoon ko ikaw nga usa ka dakong nasod.” Ang dihadihang tubag ni Moises nagbutyag nga ang pagbalaan sa ngalan ni Jehova mao ang labing hinungdanon alang kaniya​—nga siya bug-os nga dili mahakogon ug wala magtinguha ug kabantog sa iyang kaugalingon. Wala siyay gipangayo alang sa iyang kaugalingon apan, hinunoa, nagpakitag kabalaka sa ngalan ni Jehova nga bag-o pa Niyang gibayaw pinaagi sa milagro sa Pulang Dagat, ug nagpabili sa saad sa Diyos ngadto kang Abraham, Isaac, ug Jacob. Ingong pag-uyon sa pangamuyo ni Moises, giluwas ni Jehova ang katawhan. Dinhi makita nga giisip ni Jehova si Moises nga nakatuman gayod sa iyang buluhaton ingong tigpataliwala ug nga Iyang gitahod ang kahikayan nga niana iyang gitudlo si Moises sa maong katungdanan. Busa, “nagbasol si Jehova sa kadaotan nga iyang gisulti nga buhaton ngadto sa iyang katawhan”—sa ato pa, tungod sa nabag-o nga mga kahimtang, iyang giusab ang iyang tinamdan labot sa pagpadangat ug kadaotan kanila.​—Ex 32:7-14.

Ang kasibot ni Moises alang sa matuod nga pagsimba samtang siya nag-alagad sa Diyos gipakita sa dihang siya milugsong gikan sa bukid. Sa pagkakita sa mga idolatroso nga naghudyaka, iyang gilabay ang mga papan, nga nagpusgay niini, ug giawhag sa pagduol kaniya kadtong modapig kang Jehova. Ang tribo ni Levi miduyog kang Moises, ug iyang gisugo sila nga pamatyon kadtong nakigbahin sa bakak nga pagsimba. Miresulta kini sa pagpatay sa mga 3,000 ka tawo. Unya siya mibalik kang Jehova, gidawat ang dakong sala sa katawhan, ug nangamuyo: “Apan karon kon imong pasayloon ang ilang sala,​—ug kon dili, papasa ako, palihog, gikan sa imong basahon nga imong gisulat.” Wala masuko ang Diyos sa pangamuyo ni Moises ingong tigpataliwala, apan mitubag: “Ang bisan kinsa nga nakasala batok kanako, ako siyang papason gikan sa akong basahon.”​—Ex 32:19-33.

Sa makadaghan si Moises naghawas kang Jehova maylabot sa pakigsaad, nagsugo nga sundon ang matuod, hinlo nga pagsimba ug nagsilot sa mga dili masinugtanon. Sa makadaghan siya usab nagpataliwala sa nasod, o sa mga indibiduwal, ug sa ilang kalaglagan sa kamot ni Jehova.​—Num 12; 14:11-21; 16:20-22, 43-50; 21:7; Deu 9:18-20.

Pagkadili-mahakogon, Pagpaubos, Kaaghop. Ang pangunang mga interes ni Moises mao ang ngalan ni Jehova ug ang Iyang katawhan. Busa wala niya tinguhaa ang dungog o posisyon. Sa dihang mikunsad ang espiritu ni Jehova sa pipila ka tawo sa kampo ug sila migawi ingong mga manalagna, buot silang pugngan sa katabang ni Moises nga si Josue, nga tingali gibati niya nga sila nagpamenos sa dungog ug awtoridad ni Moises. Apan mitubag si Moises: “Nangabugho ka ba alang kanako? Ayaw, nanghinaot ako nga ang tanang katawhan ni Jehova mga manalagna, tungod kay si Jehova magabutang sa iyang espiritu diha kanila!”​—Num 11:24-29.

Bisag siya ang gitudlo ni Jehova nga pangulo sa dakong nasod sa Israel, andam si Moises nga modawat ug tambag gikan sa uban, ilabina kon kini makaayo alang sa nasod. Sa wala madugay human mobiya ang mga Israelinhon gikan sa Ehipto, si Jetro miduaw kang Moises, nga nagdala sa asawa ug mga anak ni Moises. Namatikdan ni Jetro kon unsa ka bug-at ang trabaho ni Moises, nga nagpaugtas kaniya samtang nagdumala sa mga problema sa tanan nga mianha kaniya. Maalamon niyang gisugyot ang usa ka mahapsay nga kahikayan nga niana idelegar ni Moises ang pipila ka responsibilidad ngadto sa uban, aron mogaan ang iyang luwan. Namati si Moises sa tambag ni Jetro, gidawat kini, ug giorganisar ang mga tawo sa linibo, ginatos, tagkalim-an, ug tagnapulo, nga may usa ka pangulo sa matag pundok ingong maghuhukom. Ang lisod lamang nga mga kaso ang dad-on ngadto kang Moises. Mamatikdan usab nga si Moises, samtang nagpatin-aw kang Jetro sa iyang gibuhat, miingon: “Kon sila [ang katawhan] adunay kaso nga motungha, kini modangat gayod kanako ug ako magahukom tali sa usa nga hingtungdan ug sa lain, ug ang mga hukom sa matuod nga Diyos ug ang iyang mga balaod akong ipahibalo.” Pinaagi niini gipakita ni Moises nga iyang giila ang iyang  katungdanan sa paghukom, dili sumala sa iyang kaugalingong mga ideya, kondili sumala sa mga hukom ni Jehova ug nga, dugang pa niana, siya may kaakohan sa pagtabang sa katawhan nga mahibalo ug makaila sa mga balaod sa Diyos.​—Ex 18:5-7, 13-27.

Sublisubli nga gipunting ni Moises si Jehova, ug dili ang iyang kaugalingon, ingong tinuod nga Pangulo. Sa dihang ang mga tawo mireklamo mahitungod sa pagkaon, gisultihan sila ni Moises: “Ang inyong mga pagbagulbol dili batok kanamo [kang Moises ug Aaron], kondili batok kang Jehova.” (Ex 16:​3, 6-8) Malagmit tungod kay gibati ni Miriam nga mamenosan ang iyang pagkaprominente tungod kay anaa ang asawa ni Moises, sa kasina ug sa pagkadili-matinahoron siya ug si Aaron misulti batok kang Moises ug sa iyang awtoridad. Gipakita sa rekord nga ang ilang sinultihan talamayon kaayo tungod kay niining higayona nga kini giingon: “Ang tawo nga si Moises mao ang labing maaghop sa tanang tawo sa ibabaw sa nawong sa yuta.” Dayag nga si Moises nagpanuko nga mangatarongan sa iyang kaugalingon, nga sa kaaghop giantos ang pag-abuso. Apan nasuko si Jehova niini nga hagit, nga sa pagkatinuod maoy pag-insulto kang Jehova mismo. Iyang gihusay ang problema ug gikastigo ug maayo si Miriam. Ang gugma ni Moises sa iyang igsoong babaye nagtukmod kaniya nga magpataliwala alang kang Miriam, nga mituaw: “Palihog, Oh Diyos! Palihog, ayoha intawon siya!”​—Num 12:1-15.

Pagkamasinugtanon, Paghulat Kang Jehova. Si Moises naghulat kang Jehova. Bisag gitawag siya nga maghahatag ug balaod sa Israel, iyang giila nga ang mga balaod wala maggikan kaniya. Wala siya magbuotbuot sa paghukom sa mga butang sumala sa iyang kaugalingong kahibalo. Sa legal nga mga kaso nga wala pa madumala kanhi o sa mga kaso nga wala niya tukmang hisabti kon unsaon pagpadapat ang balaod, iyang itugyan ang butang ngadto kang Jehova aron maestablisar ang usa ka hudisyal nga hukom. (Lev 24:10-16, 23; Num 15:32-36; 27:1-11) Mainampingon siya sa pagtuman sa mga instruksiyon. Sa makuting trabaho sa pagtukod sa tabernakulo ug sa paghimo sa mga kasangkapan niini ug sa mga besti sa mga saserdote, gihimo ni Moises ang mainampingon kaayong pagdumala. Ang rekord nag-ingon: “Ug gibuhat ni Moises ang sumala sa tanan nga gisugo ni Jehova kaniya. Siya nagbuhat sa ingon gayod.” (Ex 40:16; itandi ang Num 17:11.) Sublisubli natong mabasa ang ubang mga pulong nga ang mga butang gibuhat “sumala sa gisugo ni Jehova kang Moises.” (Ex 39:​1, 5, 21, 29, 31, 42; 40:​19, 21, 23, 25, 27, 29) Makaayo alang sa mga Kristohanon nga gibuhat kadto ni Moises, kay gipunting ni apostol Pablo nga kining mga butanga maoy “landong” ug ilustrasyon sa mga butang nga langitnon.​—Heb 8:5.

Nasayop si Moises. Samtang ang Israel nagkampo sa Kades, lagmit sa ika-40 nga tuig sa ilang paglatagaw, si Moises nakahimog seryosong sayop. Ang pagtagad sa hitabo magpalalom sa atong pagpabili sa kamatuoran nga dili lamang si Moises dako kaayog katungdanan kondili nailalom usab sa bug-at kaayong responsibilidad kang Jehova ingong pangulo ug tigpataliwala sa nasod. Tungod sa kanihit sa tubig, ang mga tawo nakiglalis pag-ayo kang Moises nga nagbasol kaniya sa pagdala kanila gikan sa Ehipto ngadto sa umaw nga kamingawan. Dako gayod ang pag-antos ni Moises, giagwanta ang pagkasukihan ug pagkadili-mapinasakopon sa mga Israelinhon, nakig-ambit sa ilang mga kalisod, ug nagpataliwala kanila sa dihang sila makasala, apan dinhi sa makadiyot nawad-an siya sa kaaghop ug kalumo sa buot. Kay naglagot ug nayugot, si Moises ug Aaron mibarog atubangan sa katawhan ingon sa gisugo ni Jehova. Apan imbes ipunting ang pagtagad kang Jehova ingong Magtatagana, sila maharasong misulti sa katawhan ug nagpunting sa pagtagad sa ilang kaugalingon, diin si Moises miingon: “Paminaw, karon, kamong mga masuklanon! Gikan ba niining dakong bato nga kami magpagula ug tubig alang kaninyo?” Pinaagi niana, gihapak ni Moises ang bato ug gipabuhagay ni Jehova ang tubig, nga igo alang sa katawhan ug sa ilang mga panon sa kahayopan. Apan wala mahimuot ang Diyos sa panggawi ni Moises ug Aaron. Napakyas sila sa ilang pangunang responsibilidad, nga mao, ang pagbayaw sa ngalan ni Jehova. Sila “wala magmatinumanon” kang Jehova, ug si Moises ‘nagpahinayak sa pagsulti pinaagi sa iyang mga ngabil.’ Sa ulahi si Jehova nagsugo: “Tungod kay kamo wala magpakitag pagtuo kanako sa pagbalaan kanako atubangan sa mga mata sa mga anak sa Israel, nan kamo dili magadala niini nga kongregasyon ngadto sa yuta nga akong ihatag gayod kanila.”​—Num 20:1-13; Deu 32:50-52; Sal 106:​32, 33.

Usa ka Magsusulat. Si Moises ang magsusulat sa Pentateuko, ang unang lima ka basahon sa Bibliya, nga mao, ang Genesis, Exodo, Levitico, Numeros, ug Deuteronomio. Ang iyang pagkamagsusulat gidawat sa mga Hudiyo sa tibuok nilang kasaysayan, diin kini nga seksiyon sa Bibliya nailhan nila ingong Torah, o Balaod. Si Jesus ug ang Kristohanong mga magsusulat kanunayng naghisgot kang Moises ingong naghatag sa Balaod. Gipasidunggan siya sa kadaghanan nga mao ang nagsulat sa basahon ni Job, usab sa Salmo 90 ug, lagmit, sa 91.​—Mat 8:4; Luc 16:29; 24:27; Rom 10:5; 1Co 9:9; 2Co 3:15; Heb 10:28.

 Iyang Kamatayon ug Paglubong. Ang igsoon ni Moises nga si Aaron namatay sa edad nga 123 samtang ang Israel nagkampo sa Bukid sa Hor, sa utlanan sa Edom, sa ikalimang bulan sa ika-40 nga tuig sa ilang panaw. Gidala ni Moises si Aaron sa bukid, gihukas ang mga besti sa pagkasaserdote ni Aaron, ug gisul-ob kini sa kamagulangang anak ug manununod ni Aaron nga si Eleasar. (Num 20:22-29; 33:37-39) Mga unom ka bulan sa ulahi, ang Israel nakaabot sa Kapatagan sa Moab. Dinhi gipatin-aw ni Moises ang Balaod pinaagi sa sunodsunod nga mga pakigpulong ngadto sa nagkatigom nga nasod, gibatbat ang mga kausaban nga gikinahanglan sa dihang mabag-o na ang kahimtang sa pagkinabuhi sa Israel gikan sa pagbalhinbalhin sa pagkampo ngadto sa permanenteng pagkinabuhi diha sa ilang kaugalingong yuta. Sa ika-12 nga bulan sa ika-40 nga tuig (sa tingpamulak sa 1473 W.K.P.), iyang gipahibalo sa katawhan nga si Josue ang gitudlo ni Jehova nga mopuli kaniya ingong pangulo. Dayon gisugo si Josue ug gitambagan nga magmaisogon. (Deu 31:1-3, 23) Sa kataposan, human moawit ug usa ka awit ug human panalangini ang katawhan, si Moises mitungas sa Bukid sa Nebo sumala sa sugo ni Jehova, una aron makita ang Yutang Saad gikan sa bantaaw nga dapit niining bukira, dayon aron mamatay.​—Deu 32:48-51; 34:1-6.

Si Moises nag-edad ug 120 sa panahon sa iyang kamatayon. Sa pagpamatuod nga siya baskog pa, ang Bibliya nag-ingon: “Ang iyang mata wala mohalap, ug ang iyang kusog wala mobiya.” Gilubong siya ni Jehova sa dapit nga wala sukad mahibaloi. (Deu 34:5-7) Lagmit kini maoy aron dili malit-agan ang mga Israelinhon sa bakak nga pagsimba pinaagi sa paghimo sa iyang lubnganan nga usa ka ampoanan. Dayag nga tinguha sa Yawa nga gamiton ang lawas ni Moises alang sa maong katuyoan, kay si Judas, ang Kristohanong tinun-an ug igsoon-sa-inahan ni Jesu-Kristo, nagsulat: “Sa dihang si Miguel nga arkanghel may panagbingkil sa Yawa ug nakiglalis bahin sa lawas ni Moises, siya wala mangahas sa pagpakanaog ug hukom batok kaniya sa mapasipalahong mga pulong, kondili miingon: ‘Hinaot si Jehova magabadlong kanimo.’” (Jud 9) Sa wala pa motabok ngadto sa Canaan ubos sa pagpanguna ni Josue, gituman sa Israel ang 30-ka-adlaw nga yugto sa pagbangotan alang kang Moises.​—Deu 34:8.

Usa ka Manalagna nga Nailhan ni Jehova “Nawong sa Nawong.” Sa dihang gihagit ni Miriam ug Aaron ang awtoridad ni Moises, gisultihan sila ni Jehova: “Kon adunay usa ka manalagna kaninyo alang kang Jehova, ipaila ko ang akong kaugalingon kaniya sa usa ka panan-awon. Ako makigsulti kaniya sa usa ka damgo. Dili ingon niana ang akong alagad nga si Moises! Siya gipiyalan sa tibuok nakong balay. Baba sa baba ako nakigsulti kaniya, sa ingon nagpakita kaniya, ug dili pinaagi sa mga tigmo; ug ang dagway ni Jehova mao ang iyang nakita. Nan, nganong kamo wala mahadlok sa pagsulti batok sa akong alagad, batok kang Moises?” (Num 12:6-8) Ang paniklop sa basahon sa Deuteronomio nagbatbat sa linaing baroganan ni Moises uban kang Jehova: “Apan wala pa gayoy mitindog nga manalagna sa Israel nga sama kang Moises, nga nailhan ni Jehova nawong sa nawong, mahitungod sa tanang ilhanan ug milagro nga gipadala ni Jehova kaniya aron buhaton sa yuta sa Ehipto kang Paraon ug sa tanan niyang mga alagad ug sa tibuok niyang yuta, ug mahitungod sa tanang kamot nga kusgan ug sa tanang dakong pagkamakalilisang nga gibuhat ni Moises atubangan sa mga mata sa tibuok Israel.”​—Deu 34:10-12.

Sumala sa mga pulong ni Jehova, si Moises, bisag siya sa literal wala makakita sa mismong persona ni Jehova, sama sa nahisgotan na, nakapahimulos sa mas direkta, malungtaron, ug suod nga relasyon uban kang Jehova kay kang bisan kinsang manalagna sa wala pa si Jesu-Kristo. Ang pulong ni Jehova: “Baba sa baba ako nakigsulti kaniya,” nagbutyag nga si Moises personal nga nakig-atubang sa Diyos (pinaagi sa mga manulonda, nga makaduol sa mismong presensiya sa Diyos; Mat 18:10). (Num 12:8) Ingong tigpataliwala sa Israel, siya nakapahimulos sa usa ka halos mapinadayonong pagpakigsulti kang Jehova. Sa tanang panahon siya makahimo sa pagpresentar sa mga problema sa nasod ug sa pagdawat sa tubag sa Diyos. Gipiyalan ni Jehova si Moises ‘sa tibuok Niyang balay,’ nga gigamit si Moises ingong iyang suod nga hawas sa pag-organisar sa nasod. (Num 12:7; Heb 3:​2, 5) Ang ulahing mga manalagna nagpadayon lamang sa pagtukod diha sa pundasyon nga gipahimutang pinaagi kang Moises.

Ang pagpakiglabot ni Jehova kang Moises talagsaon kaayo nga morag si Moises nakakita gayod sa Diyos pinaagi sa iyang kaugalingong mga mata, inay kay usa lamang ka panan-awon o damgo nga pinaagi niana madungog niya nga mosulti ang Diyos, nga maoy kasagarang paagi nga makigkomunikar ang Diyos sa iyang mga manalagna. Ang mga pakiglabot ni Jehova kang Moises maoy tinuod kaayo mao nga si Moises misanong nga morag siya nakakita “sa Usa nga dili-makita.” (Heb 11:27) Dayag nga ang epekto niini diha kang Moises susama sa epekto diha kang Pedro labot sa panan-awon sa pagkausab sa dagway kasiglohan sa ulahi. Ang panan-awon tinuod kaayo alang kang Pedro nga gani siya nakig-ambit pa niana, nga nagsulti apan  wala makaamgo sa iyang gipanulti. (Luc 9:28-36) Ug si apostol Pablo sa ingon usab nakakitag usa ka panan-awon nga tinuod kaayo nga siya sa ulahi miingon sa iyang kaugalingon: “Kon diha ba sa lawas ako wala mahibalo, o gawas ba sa lawas ako wala mahibalo; ang Diyos nahibalo.”​—2Co 12:1-4.

Walay duhaduha nga ang talagsaong kalamposan ni Josue sa pag-establisar sa Israel sa Yutang Saad maoy, sa usa ka sukod, tungod sa maayong mga hiyas nga gitisok diha kaniya sa pagbansay ug sa panig-ingnan ni Moises. Si Josue maoy alagad ni Moises “sukad pa sa iyang pagkabatan-on.” (Num 11:28) Dayag nga siya maoy usa ka komandante sa kasundalohan ubos ni Moises (Ex 17:​9, 10) ug suod kaayo ni Moises ingong iyang tig-alagad sa daghan niyang kasinatian.​—Ex 24:13; 33:11; Deu 3:21.

Naglarawan Kang Jesu-Kristo. Gitin-aw ni Jesu-Kristo nga si Moises nagsulat bahin kaniya, kay sa usa ka okasyon iyang gisultihan ang iyang mga magsusupak: “Kon mituo kamo kang Moises motuo unta kamo kanako, kay siya misulat man bahin kanako.” (Ju 5:46) “Sugod kang Moises ug sa tanang Manalagna,” sa dihang uban sa iyang mga tinun-an, “gibadbad [ni Jesus] kanila ang mga butang maylabot sa iyang kaugalingon diha sa tibuok nga Kasulatan.”​—Luc 24:​27, 44; tan-awa usab ang Ju 1:45.

Lakip sa mga butang nga gisulat ni Moises bahin kang Kristo Jesus mao ang mga pulong ni Jehova: “Usa ka manalagna akong patindogon alang kanila gikan sa taliwala sa ilang mga igsoon, sama kanimo; ug igabutang ko ang akong mga pulong diha sa iyang baba, ug siya mosulti gayod kanila sa tanan nga akong isugo kaniya.” (Deu 18:​18, 19) Sa pagkutlo niining tagnaa si apostol Pedro wala magduhaduha nga kini nagtumong kang Jesu-Kristo.​—Buh 3:19-23.

Sa daghang paagi dihay malarawanong katumbas tali niining duha ka dagkong manalagna, si Moises ug Jesu-Kristo. Sa pagkabata ang duha nakalingkawas sa pinakyaw nga pagpatay nga gisugo sa tagsatagsa ka magmamando sa ilang panahon. (Ex 1:22; 2:1-10; Mat 2:13-18) Si Moises gitawag gikan sa Ehipto uban sa “panganay” ni Jehova, ang nasod sa Israel, nga niana si Moises mao ang pangulo sa nasod. Si Jesus gitawag gikan sa Ehipto ingong panganay nga Anak sa Diyos. (Ex 4:​22, 23; Os 11:1; Mat 2:​15, 19-21) Ang duha nagpuasa sulod sa 40 ka adlaw sa mga dapit sa kamingawan. (Ex 34:28; Mat 4:​1, 2) Ang duha mianhi sa ngalan ni Jehova, ang ngalan mismo ni Jesus nagkahulogang “Si Jehova Maoy Kaluwasan.” (Ex 3:13-16; Mat 1:21; Ju 5:43) Si Jesus, sama kang Moises, ‘nagmantala sa ngalan ni Jehova.’ (Deu 32:3; Ju 17:​6, 26) Ang duha talagsaon sa kaaghop ug pagpaubos. (Num 12:3; Mat 11:28-30) Ang duha nakabaton sa labing katuohang mga pamatuod aron ipakita nga sila gipadala sa Diyos​—kahibulongang mga milagro sa nagkalainlaing matang, hinuon mas dako ang nahimo ni Jesu-Kristo kay kang Moises pinaagi sa pagbanhaw sa mga patay.​—Ex 14:21-31; Sal 78:12-54; Mat 11:5; Mar 5:38-43; Luc 7:11-15, 18-23.

Si Moises maoy tigpataliwala sa pakigsaad sa Balaod tali sa Diyos ug sa nasod sa Israel. Si Jesus maoy Tigpataliwala sa bag-ong pakigsaad tali sa Diyos ug sa “balaang nasod,” ang espirituwal nga “Israel sa Diyos.” (1Pe 2:9; Gal 6:16; Ex 19:3-9; Luc 22:20; Heb 8:6; 9:15) Ang duha nag-alagad ingong mga maghuhukom, maghahatag ug balaod, ug pangulo. (Ex 18:13; 32:34; Dan 9:25; Mal 4:4; Mat 23:10; Ju 5:​22, 23; 13:34; 15:10) Si Moises gipiyalan ug matinumanon sa iyang pagkapiniyalan diha sa ‘balay sa Diyos,’ sa ato pa, ang nasod o kongregasyon sa Israel. Ingong Anak sa Diyos gipakita ni Jesus ang pagkamatinumanon sa balay sa Diyos nga iyang gitukod, nga mao, ang nasod o kongregasyon sa espirituwal nga Israel. (Num 12:7; Heb 3:2-6) Ug bisan sa kamatayon dihay pagkapareho: Gitagoan sa Diyos ang lawas ni Moises ug ni Jesus.​—Deu 34:​5, 6; Buh 2:31; Jud 9.

Sa hapit nang matapos ang 40-ka-tuig nga pagpuyo ni Moises sa kamingawan, samtang siya nagbantay sa panon sa kahayopan sa iyang ugangang lalaki, ang manulonda sa Diyos milagrosong nagpakita kaniya diha sa nagdilaab nga tunokong tanom sa tiilan sa Bukid sa Horeb. Didto gisugo siya ni Jehova sa pagluwas sa Iyang katawhang Israel gikan sa Ehipto. (Ex 3:1-15) Busa ang Diyos nagtudlo kang Moises ingong Iyang manalagna ug hawas, ug busa si Moises niining higayona tukmang pagatawgon nga dinihogan, o “Kristo.” Aron makadawat nianang hamiling katungdanan, kinahanglang talikdan ni Moises “ang mga bahandi sa Ehipto” ug palabihon nga “daogdaogon uban sa katawhan sa Diyos” ug busa antoson ang pagpakaulaw. Apan alang kang Moises ang “pagpakaulaw sa Kristo” maoy mga bahandi nga labaw pa kay sa tanang bahandi sa Ehipto.​—Heb 11:24-26.

Ang kaamgid niini makita diha kang Jesu-Kristo. Sumala sa gipahibalo sa manulonda bahin sa iyang pagkatawo sa Betlehem, siya mahimong “usa ka Manluluwas, nga mao ang Kristo nga Ginoo.” Siya nahimong Kristo, o Dinihogan, human siya mabawtismohi sa manalagnang si Juan sa Suba sa Jordan. (Luc 2:​10, 11; 3:21-23; 4:16-21) Human niadto iyang gidawat nga siya “ang Kristo,”  o Mesiyas. (Mat 16:​16, 17; Mar 14:​61, 62; Ju 4:​25, 26) Gitutok usab ni Jesu-Kristo ang iyang mga mata sa ganti ug wala igsapayan ang pagpakaulaw kaniya sa mga tawo, sama sa gibuhat ni Moises. (Flp 2:​8, 9; Heb 12:2) Ngadto niining Dakong Moises nga ang Kristohanong kongregasyon nabawtismohan​—ngadto kang Jesu-Kristo, ang gitagnang Manalagna, Manluluwas, ug Pangulo.​—1Co 10:​1, 2.