Mutya ug Bililhong Bato
Ang usa ka mutya lagmit maoy usa ka bililhong bato, usa ka bato nga himoonong alahas (usa ka bato nga bililhon o dili kaayo mahalon nga gitabas ug gipasinaw), o usa ka bato nga itaod diha sa mga pahiyas nga gama sa mahalong metal (sa panguna, bulawan o plata). Ang mga pahiyas gisul-ob sa mga lalaki ug babaye sukad pa sa sayong kapanahonan sa Bibliya ingong mga dayandayan. Karong adlawa ang diamante, esmeralda, rubi, ug sapiro giisip gayod ingong bililhong mga bato, samtang ang ubang talagsaon ug nindot nga mga bato giisip nga dili kaayo bililhon. Bisan pa niana, ang Hebreohanong termino nga gihubad nga “bililhon nga bato” lapad ug kapadapatan, ingon sa gipakita sa Ezequiel 28:12, 13. Kining bililhon nga mga bato sa panguna gipalahi gikan sa ubang mga minerales tungod kay kini talagsaon, nindot, ug lig-on.
Ang unang paghisgot sa Bibliya maylabot sa bililhong bato maoy sa Genesis 2:11, 12, diin ang Havila gipaila ingong usa ka yuta nga adunay maayong bulawan, “tagok sa bedelio ug batong onyx.”
Ang bahandi sa sinugdan gisukod pinasukad sa nabatonang bililhong mga bato sa usa ka tawo; sama sa mga haring si Solomon ug Ezequias nga lagmit nakabaton ug daghan kaayo niini. (1Ha 10:11; 2Cr 9:10; 32:27) Ang bililhong mga bato gihatag ingong mga gasa (1Ha 10:2, 10; 2Cr 9:1, 9), nabatonan ingong bahin sa mga inagaw sa gubat (2Sa 12:29, 30; 1Cr 20:2), ug, taliwala sa karaang mga taga-Tiro, ingong mga butang nga gipamaligya (Eze 27:16, 22). Sa dinasig nga awit sa pagbangotan labot sa “hari sa Tiro,” si Ezequiel miingon: “Ang tanang bililhon nga bato maoy imong tabon, rubi, topasyo ug haspe; krisolito, onyx ug jade; sapiro, turquesa ug esmeralda; ug gama sa bulawan ang imong mga enggaste ug ang imong mga suksokanan diha kanimo.” (Eze 28:12, 13) Ang simbolikong Dakong Babilonya gilarawan nga gidayandayanan pag-ayo ug bililhong mga bato.—Pin 17:3-5; 18:11-17.
Bisan tuod ang mga tawo kanhi nagtabas ug nagpasinaw sa bililhong mga bato, sa katibuk-an wala nila kini matabas nga may mga kanto, o nawong, ingon sa gibuhat sa mga artesano sa modernong mga panahon. Ang batong ismeril (corundum) o dinugmok nga ismeril gigamit sa mga Hebreohanon ug mga Ehiptohanon sa pagpasinaw sa bililhong mga bato. Sagad kining mga batoha giporma ug gikulitan. Lagmit ang mga Hebreohanon dugay nang nahibalo kon unsaon pagkulit sa bililhong mga bato una pa sila maulipon sa Ehipto, diin ang pagkulit nahimong bahin usab sa arte. Ang timbre nga singsing ni Juda lagmit kinulitan. (Gen 38:18) Alang sa dugang nga mga paghisgot bahin sa mga alahas ug mga pahiyas kanhi, tan-awa ang KADENILYA SA TIIL; LOBITOS; PULSERAS; BARPIN; ARIYOS; KULENTAS; SINGSING SA ILONG; DAYANDAYAN, PAHIYAS; SINGSING.
Paggamit nga Nalangkit sa Pagsimba. Ang mga Israelinhon, nga didto sa kamingawan, nakapribilehiyo sa pag-amot sa nagkalainlaing bililhong mga butang alang sa tabernakulo ug sa epod ug sa tabon sa dughan sa hataas nga saserdote, nga sa walay duhaduha nag-amot sa mga butang nga gihatag kanila sa mga Ehiptohanon sa dihang giawhag sila sa pagbiya. (Ex 12:35, 36) Kini naglakip sa “mga batong onyx ug mga batong pang-enggaste alang sa epod ug alang sa tabon sa dughan.” (Ex 25:1-7; 35:5, 9, 27) Ang epod sa hataas nga saserdote may duha ka batong onyx diha sa mga sul-otan sa abaga, nga may mga ngalan sa 6 sa 12 ka tribo sa Israel nga gikulit diha sa matag bato. Ang “tabon sa dughan sa paghukom” gidayandayanan ug upat ka laray sa bililhong mga bato, ug ang asoy nag-ingon: “Usa ka laray sa rubi, topasyo ug esmeralda mao ang unang laray. Ug ang ikaduhang laray maoy turquesa, sapiro ug haspe. Ug ang ikatulong laray maoy batong leshʹem, agata ug amatista. Ug ang ikaupat nga laray maoy krisolito ug onyx ug jade. Ilang gipahimutang kini diha sa mga enggaste nga bulawan nga hal-opan kanila.” Ang ngalan sa usa sa 12 ka tribo sa Israel gikulit diha sa matag usa niini nga mga bato.—Ex 39:6-14; 28:9-21; tan-awa ang TABON SA DUGHAN.
Bisan tuod wala tugoti ni Jehova si David nga maoy motukod sa templo sa Jerusalem (1Cr 22:6-10), malipayong giandam sa tigulang nga hari ang bililhong mga materyales alang sa pagtukod niini, lakip ang “mga batong onyx, ug mga bato nga ibutang uban sa gahing argamasa, ug gagmayng mga bato nga mosayko, ug ang tanang bililhon nga bato, ug ang alabastrong mga bato nga daghan kaayo.” Daghan gayod ang iyang giamot nga mga materyales, ug miamot usab ang katawhan sa katibuk-an. (1Cr 29:2-9) Sa dihang gitukod ni Solomon ang templo, iyang “gihaklapan ang balay ug bililhon nga bato alang sa pagpatahom,” o gidayandayanan kini uban sa bililhong mga bato.—2Cr 3:6.
Mahulagwayong Paggamit. Si apostol Pablo, human ipaila si Jesu-Kristo ingong patukoranan nga diha kaniya magtukod ang mga Kristohanon, naghisgot ug nagkalainlaing materyales sa pagpanukod maylabot sa Kristohanong ministeryo. Iyang gipakita nga ang piliong mga materyales maglakip sa mahulagwayong “bililhong mga bato” nga makalahutay sa puwersa sa “kalayo.”—Ang bililhong mga bato gigamit usahay sa Kasulatan sa pagsimbolo sa mga hiyas nga langitnon o espirituwal nga mga butang o mga persona. Ang kalangitan nabuksan alang kang Ezequiel, ug diha sa duha ka panan-awon iyang nakita ang upat ka pak-an nga buhing mga linalang nga inubanan sa upat ka ligid, nga ang dagway sa matag ligid gipakasama sa “gilak sa krisolito,” sa ato pa, adunay bulok nga dalag o lagmit berde. (Eze 1:1-6, 15, 16; 10:9) Sa ulahi, nakita ni Daniel ang usa ka manulonda, “usa ka tawo nga nagbestig lino,” kansang “lawas sama sa krisolito.”—Dan 10:1, 4-6.
Si Ezequiel usab, sa dihang nagtan-aw sa usa ka panan-awon sa himaya ni Jehova, nakakitag “samag bato nga sapiro [usa ka lutong asul], sama sa usa ka trono.” (Eze 1:25-28; 10:1) Ang himaya ni Jehova nga Diyos gipakasama sa masanag nga katahom sa mga mutya, kay sa dihang nakita ni apostol Juan ang langitnong trono sa Diyos, siya miingon: “Ang naglingkod may panagway nga sama sa usa ka batong haspe ug sa usa ka bililhong pulag-bulok nga bato, ug ang trono gilibotan sa usa ka balangaw nga sama ug esmeralda tan-awon.”—Pin 4:1-3, 9-11.
“Ang balaang siyudad, ang Bag-ong Jerusalem,” nga mao, “ang asawa sa Kordero,” gihulagway nga adunay kasidlak nga “ingon sa usa ka batong bililhon kaayo, ingon sa usa ka batong haspe nga naggilakgilak nga sama katin-aw sa kristal.” Ang 12 ka pundasyon sa paril niini “gidayandayanan sa tanang matang sa bililhong bato,” usa ka matang sa bato alang sa matag pundasyon: haspe, sapiro, kalsidonya, esmeralda, sardonika, sardio, krisolito, berilo, topasyo, krisopraso, hasinto, ug amatista. Ang 12 ka ganghaan sa siyudad hinimo sa 12 ka perlas.—Pin 21:2, 9-21; tan-awa ang KORALES ug ang mga artikulo sa tagsatagsa ka matang sa bililhong mga bato.