Ang berbo nga “paghinulsol” nagkahulogan ug “pag-usab sa hunahuna maylabot sa nangagi (o giplano) nga buhat o paggawi kay nagbasol o wala mahimuot niini,” o “nagbasol, naguol, o nabalisa tungod sa nabuhat o wala mabuhat.” Sa daghang teksto kini mao ang ideya sa Hebreohanong na·chamʹ. Ang na·chamʹ mahimong magkahulogang “magbasol, magtuman sa usa ka yugto sa pagbangotan, maghinulsol” (Ex 13:17; Gen 38:12; Job 42:6), ingon man “hupayon ang kaugalingon” (2Sa 13:39; Eze 5:13), “pahuwasan ang kaugalingon (pananglitan, sa mga kaaway).” (Isa 1:24) Pagbasol man o paghupay, kini naglangkit ug kausaban sa hunahuna o pagbati.

Sa Grego, duha ka berbo ang gigamit maylabot sa paghinulsol: ang me·ta·no·eʹo ug me·ta·meʹlo·mai. Ang una gilangkoban sa me·taʹ, nga nagkahulogang “human,” ug sa no·eʹo (kaamgid sa nous, nga nagtumong sa hunahuna, disposisyon, o moral nga kaamgohan), nga nagkahulogang “pag-ila, pagsabot, pagkasabot diha sa kaisipan, o pagkasayod.” Busa, ang me·ta·no·eʹo sa literal nagkahulogang human-mahibaloi (kasukwahi sa nahibaloan-daan) ug nagpasabot sa pag-usab sa hunahuna, tinamdan, o katuyoan sa usa. Ang me·ta·meʹlo·mai, sa laing bahin, naggikan sa meʹlo, nga nagkahulogang “may pagmahal sa o may interes sa.” Tungod sa prefix nga me·taʹ (human) kini nga berbo nagpasabot ug ‘pagbasol’ (Mat 21:29; 2Co 7:8), o ‘paghinulsol.’

Busa, ang me·ta·no·eʹo nagpasiugda sa nabag-ong panglantaw o disposisyon, ang pagsalikway sa nangagi o giplanong buhat o aksiyon ingong dili tilinguhaon (Pin 2:5; 3:3), samtang ang me·ta·meʹlo·mai nagpasiugda sa pagbasol nga gibati sa tawo. (Mat 21:29) Ingon sa gikomento sa Theological Dictionary of the New Testament (giedit ni G. Kittel, Tomo IV, p. 629): “Busa, sa dihang ang B[ag-ong] T[ugon] nagbulag sa mga kahulogan [niini nga mga termino], kini nagpasundayag sa tin-aw nga pagkaamgo sa dili-mausab nga diwa sa duha ka konsepto. Sa kasukwahi, ang Helenistikong paggamit sagad nagwala sa kalainan sa maong duha ka pulong.”​—Gihubad ni G. Bromiley, 1969.

Siyempre, ang nausab nga panglantaw sagad duyogan sa nausab nga pagbati, o ang pagbati sa pagbasol tingali mag-una ug motultol sa usa ka tinong kausaban sa panglantaw o tinguha. (1Sa 24:5-7) Busa ang duha ka termino, bisan tuod adunay kalainan sa kahulogan, suod nga nalangkit.

 Ang Paghinulsol sa Tawo Tungod sa mga Sala. Ang hinungdan kon nganong gikinahanglan ang paghinulsol maoy tungod sa sala, ang pagkapakyas sa pag-abot sa matarong nga mga kinahanglanon sa Diyos. (1Ju 5:17) Sanglit ang tanang katawhan nabaligya ngadto sa sala pinaagi kang Adan, ang tanan niyang mga kaliwat kinahanglang maghinulsol. (Sal 51:5; Rom 3:23; 5:12) Ingon sa gipakita sa artikulong PAGPASIG-ULI, ang paghinulsol (nga sundan sa pagkakabig) maoy usa ka kinahanglanon aron ang tawo mapasig-uli ngadto sa Diyos.

Ang paghinulsol tingali maoy maylabot sa katibuk-ang dalan sa pagkinabuhi sa usa ka tawo, usa ka dalan nga kasukwahi sa katuyoan ug kabubut-on sa Diyos ug, hinunoa, maoy kaharmonya sa kalibotan nga ilalom sa pagkontrolar sa Kaaway sa Diyos. (1Pe 4:3; 1Ju 2:15-17; 5:19) O kini lagmit maylabot sa usa ka partikular nga aspekto sa kinabuhi sa usa ka tawo, usa ka sayop nga buhat nga nagdaot ug nagmantsa sa usa ka dalawaton nga dalan; kini tingali maoy usa lamang ka sayop nga buhat o bisan usa ka sayop nga hilig, kiling, o tinamdan. (Sal 141:​3, 4; Pr 6:16-19; San 2:9; 4:13-17; 1Ju 2:1) Busa ang gidak-on sa kasaypanan tingali halapad kaayo o medyo espesipiko.

Sa susama, ang gidak-on sa paglapas sa tawo gikan sa pagkamatarong mahimong dako o gamay, ug makataronganon nga ang gidak-on sa pagbasol kinahanglang motumbas sa gidak-on sa paglapas. Ang mga Israelinhon “nagmaalsahon sa hilabihan gayod” batok kang Jehova ug “nagakaut-ot” sa ilang mga kasal-anan. (Isa 31:6; 64:​5, 6; Eze 33:10) Sa laing bahin, si apostol Pablo naghisgot sa ‘tawo kinsa nakahimog sayop nga lakang sa dili pa niya himatngonan kini,’ ug nagtambag nga kadtong adunay espirituwal nga mga katakos ‘maningkamot sa pagpasibo pag-usab sa maong tawo diha sa espiritu sa kalumo.’ (Gal 6:1) Sanglit maluluy-ong gitagad ni Jehova ang unodnong kahuyangan sa iyang mga alagad, sila dili kinahanglan nga padayong mobatig pagbasol tungod sa ilang mga sayop gumikan sa napanunod nga pagkadili-hingpit. (Sal 103:8-14; 130:3) Kon sila tim-os nga nagalakaw diha sa mga dalan sa Diyos, sila mahimong magmalipayon.​—Flp 4:4-6; 1Ju 3:19-22.

Ang paghinulsol mahimong himoon niadtong nakapahimulos nag inuyonang relasyon uban sa Diyos apan nahisalaag ug nawad-an sa pag-uyon ug panalangin sa Diyos. (1Pe 2:25) Ang Israel adunay pakigsaad uban sa Diyos​—sila maoy “usa ka katawhan nga balaan” nga gipili gikan sa tanang kanasoran (Deu 7:6; Ex 19:​5, 6); ang mga Kristohanon usab nakabaton ug matarong nga baroganan atubangan sa Diyos pinaagi sa bag-ong pakigsaad nga gipataliwad-an ni Kristo. (1Co 11:25; 1Pe 2:​9, 10) Mahitungod niadtong mga nahisalaag, ang paghinulsol motultol sa pagkapasig-uli sa ilang matarong nga relasyon uban sa Diyos ug sa mga kaayohan ug mga panalangin tungod niana nga relasyon. (Jer 15:19-21; San 4:8-10) Alang niadtong wala pa makapahimulos kanhi sa maong relasyon uban sa Diyos, sama sa paganong mga katawhan sa dili-Israelinhong mga nasod sa dihang gipatuman pa ang pakigsaad sa Diyos uban sa Israel (Efe 2:​11, 12) ug usab alang niadtong mga tawo sa nagkalainlaing mga rasa o nasod nga gawas sa Kristohanong kongregasyon, ang paghinulsol maoy panguna ug kinahanglanong lakang aron makabaton ug matarong nga baroganan atubangan sa Diyos, uban ang paglaom sa kinabuhing walay kataposan.​—Buh 11:18; 17:30; 20:21.

Ang paghinulsol mahimong sa pangkatibuk-an ug sa tinagsatagsa. Busa, tungod sa pagsangyaw ni Jonas, naghinulsol ang tibuok siyudad sa Nineve, gikan sa hari hangtod sa ‘labing gamay kanila,’ kay sa panan-aw sa Diyos silang tanan nakaambit sa kasaypanan. (Jon 3:5-9; itandi ang Jer 18:​7, 8.) Ubos sa pagdasig ni Esdras, ang tibuok kongregasyon sa nahibalik nga mga Israelinhon miila sa ilang pagkasad-an atubangan sa Diyos ingong usa ka katilingban, ug sila nagpahayag ug paghinulsol pinaagi sa ilang mga hawas nga mga prinsipe. (Esd 10:7-14; itandi ang 2Cr 29:​1, 10; 30:1-15; 31:​1, 2.) Ang kongregasyon sa Corinto nagpahayag ug paghinulsol tungod kay ilang gitugotan sa ilang taliwala ang usa nga nagabatasan sa grabeng kalapasan. (Itandi ang 2Co 7:8-11; 1Co 5:1-5.) Bisan ang mga manalagnang si Jeremias ug Daniel wala sa bug-os magpahigawas sa ilang kaugalingon sa pagkasad-an sa dihang gisugid ang kasaypanan sa Juda nga mitultol sa pagkapukan niini.​—Lam 3:40-42; Dan 9:​4, 5.

Kon unsay gikinahanglan sa tinuod nga paghinulsol. Ang paghinulsol naglangkit sa hunahuna ug kasingkasing. Kinahanglang ilhon ang pagkasayop sa dalan o buhat, ug kini nagkinahanglan sa pagdawat nga ang mga sukdanan ug kabubut-on sa Diyos maoy matarong. Ang pagkawalay-alamag o pagkalimot sa iyang kabubut-on ug mga sukdanan maoy babag sa paghinulsol. (2Ha 22:​10, 11, 18, 19; Jon 1:​1, 2; 4:11; Rom 10:​2, 3) Tungod niini si Jehova maluluy-ong nagpadalag mga manalagna ug mga magwawali aron awhagon ang mga tawo sa paghinulsol. (Jer 7:13; 25:4-6; Mar 1:​14, 15; 6:12; Luc 24:27) Pinaagi sa pagmantala sa maayong balita nga gihimo sa Kristohanong kongregasyon, ug ilabina sukad sa panahon sa pagkakabig ni Cornelio, ang Diyos “nagsugo sa katawhan nga silang tanan sa bisan diin angayng managhinulsol.” (Buh 17:​22, 23, 29-31; 13:​38, 39) Ang Pulong  sa Diyos​—sinulat man o binaba​—mao ang paagi sa ‘pagdani’ kanila, sa pagkombinsir kanila sa pagkamatarong sa dalan sa Diyos ug sa pagkasayop sa ilang kaugalingong mga dalan. (Itandi ang Luc 16:​30, 31; 1Co 14:​24, 25; Heb 4:​12, 13.) Ang balaod sa Diyos maoy “hingpit, nga nagapahiuli sa kalag.”​—Sal 19:7.

Si Haring David naghisgot sa ‘pagtudlo sa mga malinapason sa mga dalan sa Diyos aron sila makabalik ngadto kaniya’ (Sal 51:13), sa walay duhaduha kini nga mga makasasala maoy mga isigka-Israelinhon. Si Timoteo gisugo nga dili makig-away sa dihang makiglabot sa mga Kristohanon sa mga kongregasyon nga iyang gialagaran, kondili ‘malumong magatudlo niadtong nagasupak’ kay basin itugot sa Diyos nga sila “maghinulsol nga motultol ngadto sa tukmang kahibalo sa kamatuoran, ug sila maulian sa ilang hustong panimuot gikan sa lit-ag sa Yawa.” (2Ti 2:23-26) Busa, ang awhag nga maghinulsol mahimong himoon sa sulod sa kongregasyon sa katawhan sa Diyos, ingon man sa gawas niini.

Kinahanglang masabtan sa tawo nga siya nakasala batok sa Diyos. (Sal 51:​3, 4; Jer 3:25) Kini tatawng makita kon ang nalangkit mao ang dayag o direktang pagpasipala, sayop nga binabang paggamit sa ngalan sa Diyos, o pagsimba sa ubang mga diyos, sama sa paggamit ug idolong mga imahen. (Ex 20:2-7) Apan bisan ang giisip tingali sa usa ka tawo nga “pribadong butang” o butang nga tali lamang kaniya ug sa laing tawo, ang mga sayop nga nahimo kinahanglang ilhon ingong mga sala batok sa Diyos, usa ka dili pagtahod kang Jehova. (Itandi ang 2Sa 12:7-14; Sal 51:4; Luc 15:21.) Bisan ang mga sayop nga nahimo tungod sa pagkawalay-alamag o dili-tinuyo kinahanglang ilhon nga magpahimong sad-an sa usa ka tawo atubangan sa Soberanong Magmamando, si Jehova nga Diyos.​—Itandi ang Lev 5:17-19; Sal 51:​5, 6; 119:67; 1Ti 1:13-16.

Ang kinadak-ang bahin sa buluhaton sa mga manalagna mao ang pagkombinsir sa Israel labot sa sala niini (Isa 58:​1, 2; Miq 3:8-11), kini man idolatriya (Eze 14:6), inhustisya, pagpanglupig sa isigkatawo (Jer 34:14-16; Isa 1:​16, 17), imoralidad (Jer 5:7-9), o kaha ang dili pagsalig kang Jehova nga Diyos, tungod kay misalig sa mga tawo ug sa militaryong kusog sa kanasoran (1Sa 12:19-21; Jer 2:35-37; Os 12:6; 14:1-3). Ang mensahe ni Juan nga Tigbawtismo ug ni Jesu-Kristo maoy pag-awhag sa mga Hudiyo aron maghinulsol. (Mat 3:​1, 2, 7, 8; 4:17) Giyagyag ni Juan ug Jesus ang katawhan ug ang ilang relihiyosong mga pangulo ingong nagpakamatarong-sa-kaugalingon, nagsunod ug hinimog-tawo nga mga tradisyon, ug ingong mga salingkapaw, busa nagladlad sa makasasalang kahimtang sa nasod.​—Luc 3:​7, 8; Mat 15:1-9; 23:1-39; Ju 8:31-47; 9:​40, 41.

Pagkasabot sa diwa pinaagi sa kasingkasing. Busa, labot sa paghinulsol kinahanglan nga aduna unay pagkadungog ug pagkakita uban ang pagsabot, nga nahiangay sa usa ka madinawatong kasingkasing. (Itandi ang Isa 6:​9, 10; Mat 13:13-15; Buh 28:​26, 27.) Dili lamang ang hunahuna makaila ug makasabot sa kon unsay madungog sa mga dalunggan ug makita sa mga mata, kondili mas hinungdanon, kadtong maghinulsol “makasabot sa diwa niini pinaagi sa ilang mga kasingkasing.” (Mat 13:15; Ju 12:40; Buh 28:27) Busa, dili lamang kay ilhon diha sa ilang mga kaisipan ang pagkasayop sa ilang mga dalan kondili ilhon usab kini diha sa ilang mga kasingkasing. Alang niadtong aduna nay kahibalo sa Diyos, kini mahimong magpasabot sa ilang ‘paghinumdom diha sa ilang kasingkasing’ niini nga kahibalo bahin kaniya ug sa iyang mga sugo (Deu 4:39; itandi ang Pr 24:32; Isa 44:18-20) aron nga sila “makaamgo.” (1Ha 8:47) Kon matarong ang kahimtang sa ilang kasingkasing sila matukmod sa ‘pagbag-o sa ilang hunahuna, nga pamatud-an sa ilang kaugalingon ang maayo, dalawaton, ug hingpit nga kabubut-on sa Diyos.’​—Rom 12:2.

Kon ang kasingkasing sa tawo adunay pagtuo ug gugma sa Diyos, aduna gayoy tim-os nga pagbasol, kasubo tungod sa sayop nga dalan. Ang pagpabili sa pagkamaayo ug pagkadako sa Diyos magpahinabo sa mga malinapason nga mobatig tim-os nga pagbasol tungod kay nakahimo silag kaulawan sa iyang ngalan. (Itandi ang Job 42:1-6.) Ang gugma alang sa silingan magpahinabo usab kanila nga mobatig kasubo tungod sa kadaot nga ilang nahimo ngadto sa uban, tungod sa ilang daotang panig-ingnan, tingali tungod kay ilang nadaot ang reputasyon sa katawhan sa Diyos taliwala sa mga tagagawas. Sila mangayog pasaylo tungod kay buot nilang pasidunggan ang ngalan sa Diyos ug mohimog maayo alang sa ilang silingan. (1Ha 8:​33, 34; Sal 25:7-11; 51:11-15; Dan 9:​18, 19) Sa pagkamahinulsolon sila mibating “dugmok ug kasingkasing,” “nahugno ug mapaubsanon sa espiritu” (Sal 34:18; 51:17; Isa 57:15), sila ‘mabasolon sa espiritu ug nagpangurog sa pulong sa Diyos,’ nga nag-awhag sa paghinulsol (Isa 66:2), ug tungod niini, sila “mangadto nga magakurog kang Jehova ug sa iyang pagkamaayo.” (Os 3:5) Sa dihang si David milihok nga binuangbuang maylabot sa pagsenso, ang iyang ‘kasingkasing naghasol kaniya.’​—2Sa 24:10.

Busa kinahanglang adunay tinong pagsalikway sa daotang dalan, usa ka kinasingkasing nga pagdumot niini, pagkayugot niini (Sal 97:10; 101:3; 119:104; Rom 12:9; itandi ang Heb 1:9; Jud 23), kay  “ang pagkahadlok kang Jehova mao ang pagdumot sa daotan,” nga naglakip sa pagbayaw-sa-kaugalingon, pagkagarboso, daotang dalan, ug sa baba nga matuison. (Pr 8:13; 4:24) Uban niini, kinahanglang adunay paghigugma sa pagkamatarong ug hugot nga determinasyon nga padayong mosubay sa matarong nga dalan. Kon wala kining pagdumot sa daotan ug paghigugma sa pagkamatarong, wala gayoy tiunay nga panukmod alang sa paghinulsol, walay ipahinabong tinuod nga pagkakabig. Busa, si Haring Rehoboam nagpaubos sa iyang kaugalingon ilalom sa kasuko ni Jehova, apan human niadto si Rehoboam ‘nagbuhat ug daotan, kay ang iyang kasingkasing wala niya ibutang nga lig-on sa pagpangita kang Jehova.’​—2Cr 12:12-14; itandi ang Os 6:4-6.

Kasubo sa diyosnong paagi, dili sa kalibotan. Si apostol Pablo, sa iyang ikaduhang sulat ngadto sa mga taga-Corinto, naghisgot sa “kasubo sa diyosnong paagi” nga ilang gipahayag tungod sa pagbadlong nga gihatag kanila diha sa iyang unang sulat. (2Co 7:8-13) Siya “nagbasol” (me·ta·meʹlo·mai) nga misulat nga pintok kaayo kanila ug nakapasakit kanila, apan siya wala na magbasol sa dihang nakita nga ang kasubo nga napatungha sa iyang pagbadlong maoy usa ka diyosnong matang, nga mitultol sa tim-os nga paghinulsol (me·taʹnoi·a) sa ilang sayop nga tinamdan ug dalan. Siya nahibalo nga ang kasakit nga iyang nahimo kanila maoy alang sa ilang kaayohan ug ‘dili makadaot’ kanila. Ang kasubo nga motultol sa paghinulsol maoy butang nga dili nila angayng basolan, kay kini ang nagtipig kanila diha sa dalan sa kaluwasan; kini ang nagluwas kanila gikan sa pagkahulog sa pagtuo o apostasya ug naghatag kanilag paglaom sa kinabuhing walay kataposan. Iyang gitandi kini nga kasubo sa “kasubo sa kalibotan [nga] mopatunghag kamatayon.” Kana wala maggikan sa pagtuo ug sa paghigugma sa Diyos ug sa pagkamatarong. Ang kasubo sa kalibotan, gumikan sa kapakyasan, kahigawad, kapildihan, silot tungod sa kasaypanan, ug kaulaw (itandi ang Pr 5:3-14, 22, 23; 25:8-10), sagad inubanan o mopatunghag kapait, kayugot, kasina; ug kini walay dumalayong kaayohan, walay pag-uswag, walay tinuod nga paglaom. (Itandi ang Pr 1:24-32; 1Te 4:​13, 14.) Ang kalibotanong kasubo magbangotan sa dili-maayong mga sangpotanan sa sala, apan kini dili magbangotan sa sala mismo ug sa kaulawan nga ipatungha niini sa ngalan sa Diyos.​—Isa 65:13-15; Jer 6:13-15, 22-26; Pin 18:9-11, 15, 17-19; itandi ang Eze 9:4.

Ang nahitabo kang Cain nag-ilustrar niini, sanglit siya ang unang tawo nga giawhag sa Diyos nga maghinulsol. Si Cain gipasidan-an sa Diyos sa ‘pagbuhat ug maayo’ aron dili siya madaog sa sala. Inay nga maghinulsol sa iyang mabunoong pagdumot, siya nagtugot niini nga magtukmod kaniya sa pagpatay sa iyang igsoon. Sa dihang gipangutana sa Diyos, siya malinglahon nga mitubag, ug sa diha lamang nga gipahamtang kaniya ang silot nga siya nagpasundayag ug pagbasol​—pagbasol tungod sa kabug-at sa silot, dili tungod sa sayop nga nahimo. (Gen 4:5-14) Sa ingon iyang gipakita nga siya “naggikan sa usa nga daotan.”​—1Ju 3:12.

Ang kalibotanong kasubo gipasundayag usab ni Esau sa dihang iyang nahibaloan nga ang iyang igsoong si Jacob nakadawat sa panalangin sa pagkapanganay (usa ka katungod nga sa kawalay pagpabili gibaligya ni Esau kang Jacob). (Gen 25:29-34) Si Esau mituaw “sa hilabihang kakusog ug kapait,” uban ang mga luha nga nagtinguhag “paghinulsol” (me·taʹnoi·a)​—dili sa iyang kaugalingon, apan sa “kausaban sa hunahuna” sa iyang amahan. (Gen 27:34; Heb 12:​17, Int) Iyang gibasolan ang nahanaw kaniya apan dili ang iyang materyalistikong tinamdan nga maoy hinungdan sa iyang ‘pagtamay sa katungod sa pagkapanganay.’​—Gen 25:34.

Si Judas, human budhii si Jesus, “nagbasol [porma sa me·ta·meʹlo·mai],” misulay sa pag-uli sa hiphip nga iyang nakuha, ug human niadto naghikog pinaagig pagbitay. (Mat 27:3-5) Ang kagrabe sa iyang salaod ug, lagmit, ang makahahadlok nga katinoan sa paghukom sa Diyos batok kaniya dayag nga nakahasol pag-ayo kaniya. (Itandi ang Heb 10:​26, 27, 31; San 2:19.) Iyang gibati ang pagbasol sa pagkasad-an, pagkawala sa paglaom, bisan kahigawad, apan wala gayoy ikapakita nga iyang gipahayag ang diyosnong kasubo nga motultol sa paghinulsol (me·taʹnoi·a). Iyang gipangita, dili ang Diyos, kondili ang Hudiyong mga pangulo aron isugid ang iyang sala ngadto kanila, nga nag-uli sa salapi lagmit uban ang sayop nga hunahuna nga sa usa ka paagi iyang mabakwi ang iyang nahimo nga salaod. (Itandi ang San 5:​3, 4; Eze 7:19.) Dugang pa sa salaod sa pagbudhi ug sa iyang gihimo nga misangpot sa kamatayon sa usa ka tawong inosente, iya pang gidugangan ang iyang mga sala pinaagig pagbuno sa kaugalingon. Ang iyang dalan maoy sukwahi nianang kang Pedro, kansang paghilak sa hilabihan human ilimod ang iyang Ginoo maoy tungod sa kinasingkasing nga paghinulsol, nga mitultol sa iyang pagkapasig-uli.​—Mat 26:75; itandi ang Luc 22:​31, 32.

Nan, ang pagbasol, pagmahay, ug paghilak dili usa ka tinong sukdanan sa tinuod nga paghinulsol; ang motibo sa kasingkasing maoy magtino. Gipahayag ni Oseas ang mahukmanong pagsaway ni Jehova batok sa Israel, kay diha sa ilang kalisdanan “sila wala magpakitabang [kaniya] uban sa ilang kasingkasing, bisan pag sila mitiyabaw diha sa ilang mga higdaanan. Tungod sa ilang mga lugas  ug sa tam-is nga bino sila nagbagdoybagdoy na lang . . . Ug sila namalik, dili ngadto sa mas hataas.” Ang ilang pag-agulo alang sa kahupayan sa panahon sa katalagman maoy tinukmod sa kahakog, ug sa dihang gihatagag kahupayan, wala nila gamita ang kahigayonan sa pagpauswag sa ilang relasyon uban sa Diyos pinaagi sa mas suod nga pagsubay sa iyang hataas nga mga sukdanan (itandi ang Isa 55:8-11); sila nahisamag “usa ka luag nga pana [o, busogan]” nga dili gayod makaigo sa puntirya niini. (Os 7:14-16; itandi ang Sal 78:57; San 4:3.) Ang pagpuasa, paghilak, ug pagminatay nahiangay​—kon ang mga mahinulsolon ‘mogisi sa ilang mga kasingkasing’ ug dili lamang sa ilang mga besti.​—Joe 2:​12, 13; tan-awa ang PAGPUASA; PAGBANGOTAN.

Pagsugid sa kasaypanan. Nan, ang mahinulsolong tawo magpaubos sa iyang kaugalingon ug mangita sa nawong sa Diyos (2Cr 7:​13, 14; 33:10-13; San 4:6-10), nga mangamuyo sa iyang kapasayloan. (Mat 6:12) Dili siya sama sa nagpakamatarong-sa-kaugalingon nga Pariseo sa sambingay ni Jesus kondili sama sa maniningil ug buhis nga gihulagway ni Jesus nga nagpukpok sa iyang dughan ug nag-ingon, “Oh Diyos, magmapuangoron ka kanako nga usa ka makasasala.” (Luc 18:9-14) Si apostol Juan miingon: “Kon kita magapahayag: ‘Kita walay sala,’ kita nagpahisalaag sa atong kaugalingon ug wala kanato ang kamatuoran. Kon atong isugid ang atong mga sala, siya kasaligan ug matarong nga mopasaylo kanato sa atong mga sala ug mohinlo kanato gikan sa tanang pagkadili-matarong.” (1Ju 1:​8, 9) “Siya nga nagatabon sa iyang kalapasan dili molampos, apan siya nga nagasugid ug nagabiya niini pagakaluy-an.”​—Pr 28:13; itandi ang Sal 32:3-5; Jos 7:19-26; 1Ti 5:24.

Ang pag-ampo ni Daniel diha sa Daniel 9:15-19 maoy usa ka sulondan sa tim-os nga pagsugid, nga nagpahayag ug dakong kabalaka alang sa ngalan ni Jehova ug nagpasukad sa hangyo niini “dili tungod sa among matarong nga mga buhat . . . kondili tungod sa imong dagayang kaluoy.” Itandi usab ang mapainubsanong kapahayagan sa anak nga mausikon. (Luc 15:17-21) Ang sinserong mga mahinulsolon ‘magabayaw sa ilang mga kasingkasing uban sa ilang mga kamot ngadto sa Diyos,’ nga magsugid sa ilang kalapasan ug mangayog kapasayloan.​—Lam 3:40-42.

Pagsugid sa mga sala sa usag usa. Ang tinun-ang si Santiago nagtambag: “Sa dayag isugid ninyo ang inyong mga sala sa usag usa ug pag-ampo alang sa usag usa, aron kamo mangaayo.” (San 5:16) Kini nga pagsugid wala himoa tungod kay adunay tawong moalagad ingong “magtatabang [“tigpaluyo,” RS]” alang sa tawo ngadto sa Diyos, sanglit si Kristo lamang ang naghupot niini nga katungdanan pinasukad sa iyang halad pasig-uli. (1Ju 2:​1, 2) Ang mga tawo, sa ilang kaugalingon, dili gayod makatul-id sa sayop ngadto sa Diyos, alang sa ilang kaugalingon o alang sa uban, sanglit sila dili makatagana sa gikinahanglang pagtabon-sa-sala. (Sal 49:​7, 8) Apan, ang mga Kristohanon makatabang sa usag usa, ug ang ilang mga pag-ampo alang sa ilang mga igsoon, bisan tuod walay epekto sa pagpahamtang sa Diyos sa hustisya (sanglit ang lukat lamang ni Kristo ang makapatunghag kapasayloan sa mga sala), mahinungdanon alang sa Diyos sa paghangyo sa iyang paghatag sa gikinahanglang tabang ug kusog ngadto sa usa nga nakasala ug nangayog tabang.​—Tan-awa ang PAG-AMPO (Ang Pagtubag sa mga Pag-ampo).

Pagkakabig​—Usa ka Pagliso. Tungod sa paghinulsol hunongon na sa tawo ang iyang daotang dalan ug isalikway kini ug siya determinado na sa pagsubay sa matarong nga dalan. Kon tinud-anay, sundan gayod kini sa “pagkakabig.” (Buh 15:3) Diha sa Hebreohanon ug Grego ang mga berbo nga nalangkit sa pagkakabig (Heb., shuv; Gr., streʹpho; e·pi·streʹpho) nagkahulogan lamang ug “pagliso, pagpahilayo, o pagbalik.” (Gen 18:10; Pr 15:1; Jer 18:4; Ju 12:40; 21:20; Buh 15:36) Kon gamiton sa espirituwal nga diwa, kini mahimong magtumong sa pagpahilayo gikan sa Diyos (busa pagbalik ngadto sa makasasalang dalan [Num 14:43; Deu 30:17]) o kaha pagliso ngadto sa Diyos gikan sa sayop nga dalan.​—1Ha 8:33.

Ang pagkakabig nagpasabot ug labaw pa kay sa tinamdan o binabang pagpahayag lamang; kini naglangkit sa “mga buhat nga nahiangay sa paghinulsol.” (Buh 26:20; Mat 3:8) Kini maoy aktibong ‘pagtinguha,’ ‘pagpangita,’ ‘pagpakisayod’ kang Jehova uban sa tibuok nga kasingkasing ug kalag sa usa ka tawo. (Deu 4:29; 1Ha 8:48; Jer 29:12-14) Nagkahulogan kini sa pagtinguha sa pag-uyon sa Diyos pinaagi ‘sa pagpamati sa iyang tingog’ sumala sa gipahayag sa iyang Pulong (Deu 4:30; 30:​2, 8), ‘sa pagpakitag hait nga salabotan labot sa iyang pagkamatinud-anon’ pinaagig mas maayong pagsabot ug pagpabili sa iyang mga dalan ug kabubut-on (Dan 9:13), sa pagtuman ug sa ‘pagbuhat’ sa iyang mga sugo (Neh 1:9; Deu 30:10; 2Ha 23:​24, 25), sa ‘pagbantay sa mahigugmaong-kalulot ug hustisya’ ug sa ‘paglaom kanunay sa Diyos’ (Os 12:6), sa paghunong sa paggamit ug relihiyosong mga imahen o sa pag-idolo sa mga linalang aron “itumong nga walay pagtipas ang kasingkasing [sa usa ka tawo] ngadto kang Jehova ug mag-alagad kaniya lamang” (1Sa 7:3; Buh 14:11-15; 1Te 1:​9, 10), ug sa paglakaw diha sa iyang mga dalan ug dili sa dalan sa kanasoran (Lev 20:23) o sa iyang  kaugalingong dalan (Isa 55:6-8). Ang mga pag-ampo, mga halad, mga pagpuasa, ug ang pagpangilin sa sagradong mga pista walay kapuslanan ug walay bili sa Diyos gawas kon kini ubanan sa maayong mga buhat, hustisya, paghanaw sa pagpanglupig ug kapintasan, ug sa pagpasundayag ug kaluoy.​—Isa 1:10-19; 58:3-7; Jer 18:11.

Kini nagkinahanglan ug “usa ka bag-ong kasingkasing ug usa ka bag-ong espiritu” (Eze 18:31); ang kausaban sa panghunahuna, panukmod, ug tumong sa kinabuhi sa usa ka tawo magpatunghag usa ka bag-ong kaisipan, disposisyon, ug moral nga puwersa. Alang sa usa ka tawo kansang dalan sa kinabuhi nausab, ang resulta maoy usa ka “bag-ong pagkatawo nga gilalang sumala sa kabubut-on sa Diyos sa matuod nga pagkamatarong ug pagkamaunongon” (Efe 4:17-24), nga nahigawas sa imoralidad, hakog nga pangibog, ingon man sa mapintas nga sinultihan ug panggawi. (Col 3:5-10; itandi ang Os 5:4-6.) Alang sa maong mga tawo ‘gipasugwak’ sa Diyos ang espiritu sa kaalam ug gipahibalo kanila ang iyang mga pulong.​—Pr 1:23; itandi ang 2Ti 2:25.

Sa ingon ang tinuod nga paghinulsol adunay tinuod nga epekto, magpatunghag puwersa, magtukmod sa tawo sa ‘pagbalik.’ (Buh 3:19) Busa si Jesus nakaingon kanilang didto sa Laodicea: “Magmasiboton ug maghinulsol.” (Pin 3:19; itandi ang Pin 2:5; 3:​2, 3.) Makita niini ang ‘dakong pagkamatinuoron, pagpahigawas sa kaugalingon, diyosnong kahadlok, pagpangiliw, ug pagtul-id sa sayop.’ (2Co 7:​10, 11) Ang dili pagpakabana aron tul-iron ang mga sayop nga nahimo nagpakita sa kawalay tinuod nga paghinulsol.​—Itandi ang Eze 33:​14, 15; Luc 19:8.

Ang ekspresyon nga “tawo nga bag-ong nakabig,” “bag-ong kinabig” (RS), sa Grego (ne·oʹphy·tos) literal nga nagkahulogang “bag-ong natanom” o “bag-ong tubo.” (1Ti 3:6) Ang maong tawo dili angayng itudlo sa ministeryal nga mga katungdanan diha sa kongregasyon kay basin siya “moburot sa pagpagarbo ug mahulog sa paghukom nga gipakanaog batok sa Yawa.”

Unsa ang “patay nga mga buhat” nga angayng hinulsolan sa mga Kristohanon?

Ang Hebreohanon 6:​1, 2 nagpakita nga ang “pangunang doktrina” naglakip sa ‘paghinulsol gikan sa patay nga mga buhat, ug sa pagtuo ngadto sa Diyos,’ nga gisundan sa pagtulon-an bahin sa mga bawtismo, sa pagpandong sa mga kamot, sa pagkabanhaw, ug sa walay kataposang paghukom. Ang “patay nga mga buhat” (usa ka ekspresyon nga makaplagan lamang pag-usab sa Heb 9:14) dayag nga nagpasabot dili lamang sa makasasalang mga buhat sa kasaypanan, mga buhat sa makasasalang unod nga motultol sa usa ka tawo ngadto sa kamatayon (Rom 8:6; Gal 6:8), kondili sa tanang buhat nga patay sa espirituwal, walay pulos, dili-mabungahon.

Kini maglakip sa mga buhat sa pagpakamatarong-sa-kaugalingon, mga paningkamot sa mga tawo sa pagpundar sa ilang kaugalingong pagkamatarong nga bulag kang Kristo Jesus ug sa iyang halad lukat. Busa, ang pormal nga pagsunod sa Balaod sa Hudiyong relihiyosong mga pangulo ug sa uban maoy “patay nga mga buhat” tungod kay wala niini ang hinungdanong sangkap nga mao ang pagtuo. (Rom 9:30-33; 10:2-4) Tungod niini sila napandol kang Kristo Jesus, ang ‘Pangulong Ahente sa Diyos sa paghatag ug paghinulsol sa Israel ug kapasayloan sa mga sala,’ inay nga maghinulsol. (Buh 5:31-33; 10:43; 20:21) Ingon man usab ang pagsunod sa Balaod, nga daw kini padayon pang gipatuman, nahimong “patay nga mga buhat” human kini tumana ni Kristo Jesus. (Gal 2:16) Sa susama, ang tanang buhat nga mapuslanon unta mahimong “patay nga mga buhat” kon kini wala himoa tungod sa gugma, ang gugma sa Diyos ug gugma sa silingan. (1Co 13:1-3) Sa baylo, ang gugma kinahanglang makita “sa buhat” ug pinasukad “sa kamatuoran,” nga kaharmonya sa kabubut-on ug mga dalan sa Diyos nga gipahayag kanato pinaagi sa iyang Pulong. (1Ju 3:18; 5:​2, 3; Mat 7:21-23; 15:6-9; Heb 4:12) Ang usa ka tawo nga tungod sa pagtuo moliso ngadto sa Diyos pinaagi kang Kristo Jesus maghinulsol gikan sa tanang buhat nga tukmang isipong “patay nga mga buhat,” ug human niana maglikay niini, sa ingon ang iyang tanlag mahimong hininloan.​—Heb 9:14.

Ang bawtismo (pagtuslob sa tubig), gawas sa bawtismo ni Jesus, maoy usa ka simbolo nga gitagana sa Diyos nga nalangkit sa paghinulsol alang niadtong anaa sa Hudiyohanong nasod (nga napakyas sa pagtuman sa pakigsaad sa Diyos samtang gipatuman pa kini) ug niadtong sa katawhan sa kanasoran nga ‘miliso’ aron sa paghatag ug sagradong pag-alagad sa Diyos.​—Mat 3:11; Buh 2:38; 10:45-48; 13:​23, 24; 19:4; tan-awa ang BAWTISMO.

Dili-mahinulsolon. Ang kakulang sa tinuod nga paghinulsol misangpot sa pagkadestiyero sa Israel ug Juda, sa duha ka kalaglagan sa Jerusalem, ug sa kataposan, sa bug-os nga pagsalikway sa Diyos sa nasod. Sa dihang gibadlong, sila wala gayod mobalik sa Diyos apan padayong “nagabalik ngadto sa dalan nga gidawat sa kadaghanan, sama sa usa ka kabayo nga nagadasdas ngadto sa panggubatan.” (Jer 8:4-6; 2Ha 17:12-23; 2Cr 36:11-21; Luc 19:41-44; Mat 21:33-43; 23:​37, 38) Sanglit diha  sa ilang kasingkasing dili nila buot nga maghinulsol ug “mobalik,” ang ilang nadungog ug nakita wala maghatag kanila ug pagsabot ug kahibalo; usa ka “taptap” ang nagtabon sa ilang mga kasingkasing. (Isa 6:​9, 10; 2Co 3:12-18; 4:​3, 4) Ang dili-matinumanon nga relihiyosong mga pangulo ug mga manalagna, ingon man ang bakak nga babayeng mga manalagna, nakaamot niini, nga nagpalig-on sa katawhan diha sa ilang kasaypanan. (Jer 23:14; Eze 13:​17, 22, 23; Mat 23:​13, 15) Ang mga tagna sa Kristohanong Kasulatan nagtagna nga ang umaabot nga paglihok sa Diyos sa pagbadlong sa mga tawo ug sa pag-awhag kanila sa paghinulsol isalikway usab sa daghan. Kini nagtagna nga ang mga butang nga ilang pagaantoson magpagahi ug magpayugot lamang kanila hangtod pa gani sa punto nga ilang pasipalahan ang Diyos, bisan tuod nga ang ilang kaugalingong pagsalikway sa iyang matarong nga mga dalan mao ang pangunang hinungdan sa tanan nilang mga kagul-anan ug mga hampak. (Pin 9:​20, 21; 16:​9, 11) Ang maong mga tawo ‘nagtigom ug kapungot alang sa ilang kaugalingon sa adlaw sa pagpadayag sa paghukom sa Diyos.’​—Rom 2:5.

Dili na maghinulsol. Kadtong ‘tinuyo nga nagpakasala’ human makadawat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran wala nay purohan nga maghinulsol, kay sila misalikway sa katuyoan mismo nga alang niana ang Anak sa Diyos namatay ug sa ingon miduyog niadtong mga nagsentensiya kaniya sa kamatayon, nga samag ‘naglansang pag-usab sa Anak sa Diyos alang sa ilang kaugalingon ug nagpakaulaw kaniya sa dayag.’ (Heb 6:​4-8; 10:26-29) Busa kini maoy sala nga dili mapasaylo. (Mar 3:​28, 29) Mas maayo pa unta alang niini nga mga tawo kon “wala nila mahibaloi sa tukma ang dalan sa pagkamatarong kay sa human nila kini mahibaloi sa tukma magpahilayo gikan sa balaang sugo nga gitugyan kanila.”​—2Pe 2:20-22.

Sanglit si Adan ug Eva maoy hingpit nga mga linalang, ug sanglit ang sugo sa Diyos kanila maoy tin-aw ug ilang nasabtan, dayag nga ang ilang pagkasala maoy tinuyo ug dili ikapasangil tungod sa tawhanong kahuyangan o pagkadili-hingpit. Busa, ang mga pulong sa Diyos ngadto kanila human niana wala mag-awhag ug paghinulsol. (Gen 3:16-24) Ingon usab niana ang kahimtang sa espiritung linalang nga nag-aghat kanila sa pagrebelde. Ang iyang dulnganan ug ang dulnganan sa ubang mga linalang nga manulonda nga miduyog kaniya maoy walay-kataposang kalaglagan. (Gen 3:​14, 15; Mat 25:41) Si Judas, bisan tuod dili hingpit, suod nga nakig-uban sa kaugalingong Anak sa Diyos apan nahimong maluibon; siya gihisgotan ni Jesus ingong “anak sa kalaglagan.” (Ju 17:12) Ang apostatang “tawo sa kalapasan” gitawag usab nga “anak sa kalaglagan.” (2Te 2:3; tan-awa ang ANTIKRISTO; APOSTASYA; TAWO SA KALAPASAN.) Sa ingon usab, ang tanang giklasipikar ingong mahulagwayong “mga kanding” sa panahon sa harianong paghukom ni Jesus sa katawhan “mamahawa ngadto sa walay kataposang kalaglagan,” sila dili awhagon nga maghinulsol.​—Mat 25:​33, 41-46.

Pagkabanhaw Magtaganag Kahigayonan. Sa kasukwahi, sa dihang nagpahayag ngadto sa pipila ka Hudiyohanong mga siyudad sa unang siglo, si Jesus naghisgot sa usa ka umaabot nga adlaw sa paghukom nga niana sila malangkit. (Mat 10:​14, 15; 11:20-24) Kana nagpasabot nga labing menos adunay pipila gikan sa maong mga siyudad ang pagabanhawon, ug bisan tuod nga tungod sa ilang kanhing dili-mahinulsolong tinamdan sila malisdan pag-ayo sa paghinulsol, sila makabaton ug kahigayonan nga magpakitag mapainubsanong paghinulsol ug “moliso” sa pagkakombertir ngadto sa Diyos pinaagi kang Kristo. Kadtong dili mobuhat niana makaagom ug walay kataposang kalaglagan. (Itandi ang Pin 20:11-15; tan-awa ang ADLAW SA PAGHUKOM.) Apan, kadtong misubay sa dalan nga sama sa kadaghanang mga eskriba ug mga Pariseo, nga tinuyong nakig-away sa pagpadayag sa espiritu sa Diyos pinaagi kang Kristo, dili pagabanhawon, ug sa ingon sila dili ‘makakalagiw gikan sa paghukom sa Gehenna.’​—Mat 23:​13, 33; Mar 3:22-30.

Ang kriminal diha sa estaka. Ang kriminal diha sa estaka nga nagpakitag pagtuo kang Jesus, nga gilansang tupad kaniya, gisaaran nga mahiuban sa Paraiso. (Luc 23:39-43; tan-awa ang PARAISO.) Bisan tuod gisabot sa pipila nga pinaagi niini nga saad gipasaligan ang kriminal ug kinabuhing walay kataposan, ang daghang teksto nga nahisgotan na wala magpamatuod niini. Bisan tuod iyang gidawat ang pagkasayop sa salaod nga iyang nabuhat kon itandi sa pagkainosente ni Jesus (Luc 23:41), walay pamatuod nga nahimo na niining kriminal ang ‘pagdumot sa pagkadaotan ug paghigugma sa pagkamatarong’; sa iyang himalatyong kahimtang siya dili na ‘makaliso’ ug makapatunghag “mga buhat nga nahiangay sa paghinulsol”; siya wala pa mabawtismohi. (Buh 3:19; 26:20) Busa mopatim-aw nga sa iyang pagkabanhaw gikan sa mga patay siya hatagan ug kahigayonan sa pagsubay niini nga dalan.​—Itandi ang Pin 20:​12, 13.

Sa unsang paagi ang Diyos, kinsa hingpit, “magbasol”?

Sa kadaghanang kahimtang diin ang Hebreohanong na·chamʹ gigamit sa diwa nga “pagbasol,” kini nagtumong kang Jehova nga Diyos. Ang Genesis  6:​6, 7 nag-ingon nga “si Jehova nagbasol nga iyang gibuhat ang mga tawo sa yuta, ug siya nasakitan diha sa iyang kasingkasing,” kay ang ilang pagkadaotan hilabihan gayod mao nga ang Diyos nakahukom nga iyang paphaon sila gikan sa nawong sa yuta pinaagi sa tibuok-yutang Lunop. Kini dili mahimong magpasabot nga ang Diyos nagbasol sa diwa nga siya nasayop diha sa iyang paglalang, kay “hingpit ang iyang kalihokan.” (Deu 32:​4, 5) Ang pagbasol mao ang kaatbang sa makapalipayng pagkatagbaw ug pagmaya. Busa, lagmit gayod nga ang Diyos nagbasol nga human niya lalanga ang tawo, ang ilang panggawi nahimong daotan kaayo nga tungod niana siya karon mapugos (ug makataronganong molihok) sa paglaglag sa tanang tawo gawas kang Noe ug sa iyang pamilya. Kay ang Diyos ‘dili malipay sa kamatayon sa tawong daotan.’​—Eze 33:11.

Ang Cyclopædia ni M’Clintock ug Strong nagkomento: “Ang Diyos gikaingon nga naghinulsol [na·chamʹ, nagbasol]; apan kini pagasabton lamang ingong pag-usab sa iyang pagpakiglabot ngadto sa iyang mga linalang, kini man pagtuga ug kaayohan o pagpahamtang ug kadaot​—ug kini nga kausaban sa pagpakiglabot sa Diyos maoy gumikan sa pagkausab sa iyang mga linalang; ug busa, sa pagsulti sumala sa pagsulti sa mga tawo, ang Diyos ikaingon nga naghinulsol.” (1894, Tomo VIII, p. 1042) Ang matarong nga mga sukdanan sa Diyos nagpabiling mao gihapon, malig-on, walay-kausaban, dili-mabalhinon. (Mal 3:6; San 1:17) Walay sirkumstansiya nga makapausab sa iyang hunahuna bahin niini, sa pagtalikod gikan niini, o sa pagbiya niini. Apan, ang tinamdan ug mga reaksiyon sa iyang intelihenteng mga linalang niining hingpit nga mga sukdanan ug sa pagpadapat niini sa Diyos mahimong maayo o daotan. Kon maayo, kini makapahimuot sa Diyos; kon daotan, kini makapabasol. Dugang pa, ang tinamdan sa linalang mahimong mausab gikan sa maayo ngadto sa daotan o sa daotan ngadto sa maayo, ug sanglit ang Diyos dili mag-usab sa iyang mga sukdanan aron ipahiuyon kanila, ang iyang kalipay (ug mga panalangin) mahimong mausab ngadto sa pagbasol (ug pagdisiplina o pagsilot) o kaha ang pagbasol mahimong kalipay. Busa, ang iyang mga paghukom ug mga desisyon dili gayod hininayak, mabalhinon, dili-kasaligan, o sayop; sa ingon ang iyang panggawi dili gayod walay-katinoan o hiwi.​—Eze 18:21-30; 33:7-20.

Ang usa ka magkukulon tingali magsugod sa paghimog usa ka matang sa sudlanan ug unya bag-ohon ang porma niini kon ang sudlanan “nadaot sa kamot sa magkukulon.” (Jer 18:​3, 4) Pinaagi niini nga pananglitan si Jehova naghulagway, dili nga siya samag usa ka tawong magkukulon nga ‘nagdaot sa yutang-kulonon pinaagi sa iyang kamot,’ kondili, nga siya adunay awtoridad ingong Diyos ibabaw sa katawhan, awtoridad sa pagpahaom sa iyang mga pagpakiglabot kanila sumala sa ilang pagsanong o dili pagsanong sa iyang pagkamatarong ug kaluoy. (Itandi ang Isa 45:9; Rom 9:19-21.) Busa siya mahimong ‘magbasol sa katalagman nga iyang gihunahunang ipahamtang’ sa usa ka nasod, o ‘magbasol sa maayo nga iyang giingon sa iyang kaugalingon nga buhaton alang sa kaayohan niini,’ nga ang tanan nagdepende sa reaksiyon sa nasod maylabot sa iyang kanhing mga pagpakiglabot niini. (Jer 18:5-10) Busa, dili kay nasayop ang Dakong Magkukulon nga si Jehova kondili ang tawhanong “yutang-kulonon” mao ang nakasinatig “metamorphosis” (pagkausab sa porma o mga bahin) labot sa kahimtang sa kasingkasing niini, nga nakapabasol o nakausab sa pagbati ni Jehova.

Ingon niana ang kahimtang sa mga indibiduwal ingon man sa mga nasod, ug sanglit si Jehova nga Diyos naghisgot sa iyang ‘pagbasol’ bahin sa pipila sa iyang mga alagad, sama kang Haring Saul, nga mitalikod gikan sa pagkamatarong, kana nagpakita nga ang Diyos wala magpiho-daan sa umalabot niini nga mga tawo. (Tan-awa ang PAGKAHIBALO-DAAN, PAGBUOT-DAAN.) Ang pagbasol sa Diyos labot sa pagtipas ni Saul wala magpasabot nga ang pagpili sa Diyos kaniya ingong hari maoy sayop ug tungod niana angayng pagabasolan. Hinunoa, ang Diyos nagbasol tungod kay si Saul, ingong may kagawasan sa pagpili, wala mopahimulos sa talagsaong pribilehiyo ug kahigayonan nga gihatag kaniya sa Diyos, ug tungod kay ang pagkausab ni Saul nagkinahanglan sa pag-usab sa mga pakiglabot sa Diyos kaniya.​—1Sa 15:​10, 11, 26.

Ang manalagna nga si Samuel, sa pagpahayag sa grabeng paghukom sa Diyos labot kang Saul, nag-ingon nga “ang Halangdon sa Israel dili magbakak, ug dili Siya magbasol, kay dili Siya yutan-ong tawo nga magbasol.” (1Sa 15:​28, 29) Ang yutan-ong mga tawo sagad nga dili matinud-anon sa ilang pulong, dili motuman sa ilang mga saad, o dili mosunod sa mga kondisyones sa ilang mga kasabotan; ingong dili hingpit, sila masayop sa paghukom, nga tungod niana sila magbasol. Ang Diyos dili gayod ingon niana.​—Sal 132:11; Isa 45:​23, 24; 55:​10, 11.

Ang pakigsaad sa Diyos nga gihimo tali sa Diyos ug sa “tanang unod” human sa Lunop, pananglitan, bug-os nga naggarantiya nga ang Diyos dili na gayod magpalunop pag-usab sa tibuok yuta. (Gen 9:8-17) Busa, walay posibilidad nga usbon sa Diyos kini nga pakigsaad o ‘basolan kini.’ Sa susama, sa iyang pakigsaad kang Abraham, ang Diyos “nangilabot uban ang usa ka panumpa” ingong “usa ka legal  nga garantiya” aron “ipasundayag nga mas dagaya ang pagkadili-mausab sa iyang katuyoan ngadto sa mga manununod sa saad,” ang iyang saad ug ang iyang panumpa ingong “duha ka butang nga walay pagkausab nga niini dili gayod mahimo nga mamakak ang Diyos.” (Heb 6:13-18) Ang gipanumpaang pakigsaad sa Diyos ngadto sa iyang Anak alang sa usa ka pagkasaserdote nga sama nianang kang Melquisedek maoy butang nga dili usab ‘pagabasolan’ sa Diyos.​—Heb 7:​20, 21; Sal 110:4; itandi ang Rom 11:29.

Apan, sa pagpahayag ug saad o sa paghimog pakigsaad, ang Diyos mahimong maglatid ug mga kinahanglanon, mga kondisyon nga angayng tumanon niadtong gisaaran o gipakigsaaran. Siya misaad sa Israel nga sila mahimong iyang “linaing katigayonan” ug “usa ka gingharian sa mga saserdote ug usa ka balaan nga nasod,” kon sila hugot nga magasugot sa iyang tingog ug magatuman sa iyang pakigsaad. (Ex 19:​5, 6) Ang Diyos nagmatinud-anon sa iyang pakigsaad, apan ang Israel napakyas; sila milapas niana nga pakigsaad sa daghang higayon. (Mal 3:​6, 7; itandi ang Neh 9:16-19, 26-31.) Busa, sa dihang sa kataposan ang Diyos nagnulo niana nga pakigsaad iyang gihimo kini uban ang bug-os nga hustisya, nga ang mabasol sa dili pagkatuman sa iyang saad mao mismo ang nakasalang mga Israelinhon.​—Mat 21:43; Heb 8:7-9.

Sa samang paagi ang Diyos mahimong “magbasol” ug “mobiya” gikan sa pagpahamtang ug silot sa dihang ang iyang pasidaan sa maong buhat makapausab sa tinamdan ug panggawi sa mga nakasala. (Deu 13:17; Sal 90:13) Sila mibalik kaniya ug siya ‘mibalik’ kanila. (Zac 8:3; Mal 3:7) Imbes nga ‘masakitan,’ siya karon magmaya, kay wala siyay kalipay sa pagpahamtang ug kamatayon sa mga makasasala. (Luc 15:10; Eze 18:32) Bisan tuod siya dili motipas gikan sa iyang matarong nga mga sukdanan, ang Diyos motabang aron ang mga tawo makabalik ngadto kaniya; gidasig sila nga himoon kini. Siya malulotong nagdapit kanila nga mobalik, nga ‘nagbukhad sa iyang mga kamot’ ug nag-ingon pinaagi sa iyang mga hawas, “Palihog, talikod kamo, . . . aron ako dili magpahinabog katalagman kaninyo,” “Palihog, ayaw buhata kining matanga sa dulumtanang butang nga akong gidumtan.” (Isa 65:​1, 2; Jer 25:​5, 6; 44:​4, 5) Siya naghatag ug igong panahon aron sila mag-usab (Neh 9:30; itandi ang Pin 2:20-23) ug nagpakitag dakong pagkamapailobon ug pagkamainantoson, sanglit “siya wala magtinguha nga adunay malaglag apan nagtinguha nga ang tanan makakab-ot sa paghinulsol.” (2Pe 3:​8, 9; Rom 2:​4, 5) Usahay maluloton niyang gitino nga ang iyang mensahe maoy inubanag gamhanang mga buhat, o mga milagro, nga nagpamatuod nga gikan sa Diyos ang buluhaton sa iyang mga mensahero ug nakatabang nga mapalig-on ang pagtuo niadtong mga naminaw. (Buh 9:32-35) Sa dihang ang iyang mensahe dili sundon, siya magpahamtang ug disiplina; siya magkuha sa iyang pabor ug panalipod, sa ingon magtugot sa mga dili-mahinulsolon nga makaagom ug kawalad-on, gutom, pag-antos sa pagdaogdaog gikan sa ilang mga kaaway. Kini lagmit makapaamgo kanila, magpasig-uli sa ilang hustong pagkahadlok sa Diyos, o makapamatngon kanila nga ang ilang ginahimo maoy kabuangan ug nga ang ilang mga prinsipyo maoy sayop.​—2Cr 33:10-13; Neh 9:​28, 29; Am 4:6-11.

Apan, ang iyang pailob adunay kinutoban, ug kon kini mosangko na sa kinutoban siya ‘kapoyan na sa pagbasol’; nan ang iyang desisyon sa pagsilot dili na mausab. (Jer 15:​6, 7; 23:​19, 20; Lev 26:14-33) Siya dili na lamang basta “maghunahuna” o “maglalang” ug katalagman batok kanila (Jer 18:11; 26:3-6) apan miabot na sa usa ka dili-mabakwi nga desisyon.​—2Ha 23:24-27; Isa 43:13; Jer 4:28; Sof 3:8; Pin 11:​17, 18.

Ang pagkaandam sa Diyos sa pagpasaylo sa mga mahinulsolon, ingon man ang iyang maluluy-ong paghatag ug kahigayonan nga mapasaylo bisan pa ang sublisubli nga mga kasal-anan, nagsilbing sulondan alang sa tanan niyang mga alagad.​—Mat 18:​21, 22; Mar 3:28; Luc 17:​3, 4; 1Ju 1:9; tan-awa ang PASAYLO, PAGPASAYLO.