Ang Gregong pulong nga a·naʹsta·sis sa literal nagkahulogang “pagbangon; pagbarog.” Kanunay kining gigamit diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan maylabot sa pagkabanhaw sa mga patay. Ang Hebreohanong Kasulatan diha sa Oseas 13:​14, nga gikutlo ni apostol Pablo (1Co 15:​54, 55), naghisgot sa paghanaw sa kamatayon ug sa pagwagtang sa gahom sa Sheol (Heb., sheʼohlʹ; Gr., haiʹdes). Ang sheʼohlʹ gihubad sa lainlaing bersiyon ingong “lubnganan” ug “gahong.” Ang mga patay giingon nga moadto didto. (Gen 37:35; 1Ha 2:6; Ecc 9:10) Ang paggamit niini diha sa Kasulatan, uban sa paggamit sa Gregong katumbas niini nga haiʹdes diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, nagpakita nga kini nagtumong, dili sa indibiduwal nga lubnganan, kondili sa komon nga lubnganan sa katawhan, sa katibuk-ang dapit-lubnganan. (Eze 32:21-32; Pin 20:13; tan-awa ang HADES; SHEOL.) Ang pagwagtang sa gahom sa Sheol nagkahulogan sa pagpagula niadtong diha niana, nga nagpasabot nga haw-asan ang katibuk-ang dapit-lubnganan. Siyempre, kini nanginahanglan ug pagkabanhaw, usa ka pagbangon gikan sa walay-kinabuhing kahimtang sa kamatayon o gikan sa lubnganan alang niadtong atua didto.

Pinaagi Kang Jesu-Kristo. Gipakita sa nahisgotan na nga ang pagtulon-an sa pagkabanhaw makita diha sa Hebreohanong Kasulatan. Bisan pa niana, gikinahanglan ni Jesu-Kristo nga ‘maghatag ug kahayag nganha sa kinabuhi ug sa pagkadili-madunoton pinaagi sa maayong balita.’ (2Ti 1:10) Si Jesus miingon: “Ako ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi. Walay makaadto sa Amahan kon dili pinaagi kanako.” (Ju 14:6) Kon sa unsang paagi moabot gayod ang kinabuhing walay kataposan, ug labaw pa niana, ang pagkadili-madunoton alang sa pipila, gipadayag pinaagi sa maayong balita bahin kang Jesu-Kristo. Ang apostol nagpamatuod nga ang pagkabanhaw maoy usa ka tinong paglaom, nga nangatarongan: “Karon kon si Kristo ginawali nga siya gibangon gikan sa mga patay, naunsa man nga ang pipila sa taliwala ninyo nagaingon nga walay pagkabanhaw sa mga patay? Kon, sa pagkatinuod, walay pagkabanhaw sa mga patay, wala usab diay bangona si Kristo. Apan kon si Kristo wala bangona, ang among pagwali tino nga kawang, ug ang atong pagtuo kawang. Dugang pa, kami usab makaplagang bakakon nga mga saksi labot sa Diyos, tungod kay kami nagpamatuod batok sa Diyos nga iyang gibangon si Kristo, apan kinsa wala diay niya bangona kon ang mga patay sa pagkatinuod dili pagabangonon. . . . Labot pa, kon si Kristo wala bangona, ang inyong pagtuo walay pulos; kamo anaa pa sa inyong mga sala. . . . Hinunoa, karon si Kristo gibangon na gikan sa mga patay, ang unang bunga kanilang nangatulog sa kamatayon. Sanglit ang kamatayon pinaagi man sa usa ka tawo, ang pagkabanhaw sa mga patay pinaagi usab sa usa ka tawo.”​—1Co 15:12-21.

Si Kristo sa dinhi pa sa yuta mihimog mga pagbanhaw. (Luc 7:11-15; 8:49-56; Ju 11:38-44) Pinaagi lamang ni Jesu-Kristo nga posible ang pagkabanhaw, nga may kinabuhing walay kataposan human niana.​—Ju 5:26.

Usa ka Tino nga Katuyoan sa Diyos. Gipunting ni Jesu-Kristo ngadto sa mga Saduseo, usa ka sekta nga wala magtuo sa pagkabanhaw, nga ang mga sinulat ni Moises diha sa Hebreohanong Kasulatan, nga ilang gihuptan ug giangkong gituohan, nagpamatuod nga adunay pagkabanhaw; si  Jesus nangatarongan nga sa dihang si Jehova miingon nga Siya “ang Diyos ni Abraham ug ang Diyos ni Isaac ug ang Diyos ni Jacob” (kinsa mga patay na), Siya nag-isip sa maong mga tawo nga buhi tungod kay katuyoan Niya, ang “Diyos, dili sa mga patay, kondili sa mga buhi,” ang pagbanhaw kanila. Ang Diyos, tungod sa iyang gahom, “nagabuhi sa mga patay ug nagatawag sa mga butang nga wala ingong daw namao na.” Gilakip ni Pablo kini nga kamatuoran sa paghisgot bahin sa pagtuo ni Abraham.​—Mat 22:​23, 31-33; Rom 4:17.

Ang katakos sa Diyos sa pagbanhaw. Alang sa Usa nga may katakos ug gahom sa paglalang sa tawo sumala sa Iyang kaugalingong larawan, nga may hingpit nga lawas ug may potensiyal alang sa bug-os nga pagpahayag sa katingalahang mga kinaiyahan nga gitisok diha sa tawhanong personalidad, ang pagbanhaw sa usa ka tawo dili dakong problema. Kon ang siyentipikanhong mga prinsipyo nga gipundar sa Diyos mahimong gamiton sa mga siyentipiko aron sa pagtipig ug sa ulahi sa paggama pag-usab sa usa ka makita ug madungog nga esena pinaagi sa usa ka video recording, pagkasayon ra kaayo alang sa dakong Unibersohanong Soberano ug Maglalalang sa pagbanhaw sa usa ka tawo pinaagi sa paghulad pag-usab sa samang personalidad diha sa bag-ong giporma nga lawas. Mahitungod sa pagpasig-uli sa katakos ni Sara aron makapatunghag anak diha sa iyang pagkatigulang, ang manulonda miingon: “Aduna bay butang nga talagsaon kaayo alang kang Jehova?”​—Gen 18:14; Jer 32:​17, 27.

Kon sa Unsang Paagi Mitungha ang Panginahanglan sa Pagkabanhaw. Sa sinugdanan ang pagkabanhaw wala kinahanglana. Dili kini bahin sa orihinal nga katuyoan sa Diyos alang sa katawhan, tungod kay ang kamatayon dili mao ang kinaiyanhon ug ang katuyoan alang sa katawhan. Hinunoa, gipakita sa Diyos nga katuyoan niya nga ang yuta mapuno sa buhi nga mga tawo, dili sa nagakaut-ot, nagakamatay nga rasa. Ang iyang buhat maoy hingpit, busa walay depekto, pagkadili-hingpit, o sakit. (Deu 32:4) Gipanalanginan ni Jehova ang unang tawhanong paris, gisugo sila nga magdaghan ug pun-on ang yuta. (Gen 1:28) Ang maong panalangin tino nga wala maglakip sa sakit ug kamatayon; ang Diyos wala magtakda ug limitadong gitas-on sa kinabuhi sa tawo, apan siya misulti kang Adan nga ang pagkadili-masinugtanon mao ang magpahinabog kamatayon. Kini nagpasabot nga kon magmasinugtanon, ang tawo mabuhi sa walay kataposan. Ang pagkadili-masinugtanon mosangpot sa dili pag-uyon sa Diyos ug sa pagkuha sa iyang panalangin, nga magdala ug tunglo.​—Gen 2:17; 3:17-19.

Busa, ang kamatayon misulod sa tawhanong rasa tungod sa paglapas ni Adan. (Rom 5:12) Tungod sa pagkamakasasala sa ilang amahan ug sa misangpot nga pagkadili-hingpit, ang mga kaliwat ni Adan dili makabaton ug panulondon nga kinabuhing walay kataposan gikan kaniya; sa pagkatinuod, dili bisan ang paglaom nga mabuhi sa walay kataposan. “Ni ang usa ka daot nga kahoy makabungag maayong bunga,” matod ni Jesus. (Mat 7:​17, 18; Job 14:​1, 2) Ang pagkabanhaw gipasulod, o gidugang, aron mabuntog kini nga kabilinggan alang sa mga anak ni Adan nga buot magmasinugtanon sa Diyos.

Katuyoan sa Pagkabanhaw. Ang pagkabanhaw nagpakita dili lamang sa walay kinutobang gahom ug kaalam ni Jehova kondili usab sa iyang gugma ug kaluoy ug nagbindikar kaniya ingong Tigtipig niadtong nag-alagad kaniya. (1Sa 2:6) Kay nagbaton ug gahom sa pagbanhaw, siya arang makapakita nga ang iyang mga alagad magmatinumanon kaniya bisan hangtod sa kamatayon. Siya makatubag sa akusasyon ni Satanas nga nangangkong “panit alang sa panit, ug ang tanang butang nga anaa sa usa ka tawo iyang ihatag tungod sa iyang kalag.” (Job 2:4) Mahimong tugotan ni Jehova si Satanas nga mobuhat hangtod sa kinutoban, bisan hangtod sa pagpatay sa pipila aron lamang paluyohan ang iyang bakak nga mga akusasyon. (Mat 24:9; Pin 2:10; 6:11) Ang kamatuoran nga ang mga alagad ni Jehova andam nga mohatag sa ilang kinabuhi alang sa pag-alagad kaniya nagpamatuod nga ang ilang pag-alagad maoy, dili tungod sa hakog nga mga hinungdan, kondili tungod sa gugma. (Pin 12:11) Kini nagpamatuod usab nga ilang giila Siya ingong ang Labing Gamhanan, ang Soberano sa Uniberso, ug ang Diyos sa gugma, kinsa makahimo sa pagbanhaw kanila. Kini nagpamatuod nga sila naghatag ug bug-os nga pagkamahinalaron kang Jehova tungod sa iyang katingalahang mga hiyas ug dili tungod sa kahakog sa materyal nga mga katarongan. (Tagda ang pipila ka pagtuaw sa iyang mga alagad, sama sa gitala sa Rom 11:33-36; Pin 4:11; 7:12.) Ang pagkabanhaw usab maoy usa ka paagi nga tungod niana matino ni Jehova nga ang iyang katuyoan sa yuta, ingon sa gisulti ngadto kang Adan, matuman.​—Gen 1:28.

Mahinungdanon alang sa kalipay sa tawo. Ang pagkabanhaw sa mga patay, nga usa ka dili-takos nga kalulot sa Diyos, mahinungdanon alang sa kalipay sa katawhan ug sa paghanaw sa tanang kadaot, pag-antos, ug pagpanglupig nga midangat sa tawhanong rasa. Kining mga butanga midangat sa tawo tungod sa iyang pagkadili-hingpit ug sa iyang sakit, sa mga gubat nga iyang gisangka, sa mga pagbuno nga iyang gihimo, ug sa mabangis nga mga buhat nga gihimo sa daotang mga tawo  tungod sa paghulhog ni Satanas nga Yawa. Dili kita bug-os nga magmalipayon kon dili kita motuo sa pagkabanhaw. Ang maong pagbati gipahayag ni apostol Pablo niini nga mga pulong: “Kon niining kinabuhia lamang kita naglaom diha kang Kristo, sa tanang tawo kita ang labing angayng pagakaluy-an.”​—1Co 15:19.

Unsa ka Sayo nga Gihatag ang Paglaom sa Pagkabanhaw? Human makasala ug magdalag kamatayon si Adan nganha sa iyang kaugalingon ug sa ingon nagpasulod sa kamatayon ngadto sa iyang umalabot nga kaliwatan, ang Diyos, sa dihang namulong ngadto sa halas, miingon: “Ug ibutang ko ang panag-away tali kanimo ug sa babaye ug tali sa imong binhi ug sa iyang binhi. Siya magsamad kanimo sa ulo ug ikaw magsamad kaniya sa tikod.”​—Gen 3:15.

Ang usa nga sa sinugdan maoy nagpahinabo sa kamatayon pagahanawon. Si Jesus miingon ngadto sa relihiyosong mga Hudiyo nga misupak kaniya: “Kamo gikan sa inyong amahan nga Yawa, ug buot ninyong buhaton ang mga tinguha sa inyong amahan. Kana siya usa ka mamumuno sa iyang pagsugod, ug siya wala mobarog nga lig-on diha sa kamatuoran, tungod kay ang kamatuoran wala kaniya.” (Ju 8:44) Kini ang nagpamatuod nga ang Yawa mao ang nakigsulti pinaagi sa halas, ug nga siya maoy mamumuno sukad pa sa sinugdan sa iyang bakak, yawan-ong dalan. Diha sa panan-awon nga gihatag sa ulahi ni Kristo ngadto kang Juan, iyang gibutyag nga si Satanas nga Yawa gitawag usab nga “ang orihinal nga halas.” (Pin 12:9) Nagamhan ni Satanas ang katawhan, naimpluwensiyahan niya ang mga anak ni Adan, pinaagi sa pag-aghat sa ilang amahan nga si Adan sa pagrebelde sa Diyos. Busa sa unang tagna, sa Genesis 3:​15, si Jehova mihatag ug paglaom nga kining Halas pagahanawon. (Itandi ang Rom 16:20.) Dili lamang ang ulo ni Satanas ang dugmokon kondili ang tanan niyang mga buhat usab bungkagon, laglagon, o wagtangon. (1Ju 3:8; NW, KJ, AT) Ang katumanan niini nga tagna nanginahanglan sa paghanaw sa kamatayon nga midangat tungod kang Adan, lakip na ang pagpasig-uli pinaagig pagkabanhaw sa mga kaliwat ni Adan nga atua sa Sheol (Hades) tungod sa iyang sala, diin ang mga epekto niana ilang napanunod.​—1Co 15:26.

Ang paglaom sa kagawasan nanginahanglan sa pagkabanhaw. Si apostol Pablo naghubit sa kahimtang nga gitugotan sa Diyos nga molungtad human makasala ang tawo ug sa Iyang katuyoan sa paghimo niini: “Kay ang kalalangan gipailalom sa pagkawalay-pulos [nga natawo sa sala ug ang tanan nag-atubang sa kamatayon], dili pinaagi sa kaugalingong kabubut-on niini [ang mga anak ni Adan nga nahimugso sa kalibotan nga nag-atubang niini nga kahimtang, apan sila sa ilang kaugalingon walay mahimo labot sa nahimo ni Adan, ug sila walay kapilian] kondili pinaagi kaniya [ang Diyos, pinaagi sa iyang kaalam] nga nagsakop niini, pinasukad sa paglaom aron nga ang kalalangan usab ipagawas gikan sa pagkaulipon sa pagkadunot ug makabaton sa mahimayaong kagawasan sa mga anak sa Diyos.” (Rom 8:​20, 21; Sal 51:5) Aron masinati ang katumanan niini nga paglaom sa mahimayaong kagawasan, ang mga nangamatay kinahanglang banhawon; kinahanglan silang pagawason gikan sa kamatayon ug sa lubnganan. Busa, pinaagi sa iyang saad labot sa “binhi” nga magdugmok sa ulo sa halas, ang Diyos nagbutang ug katingalahang paglaom atubangan sa katawhan.​—Tan-awa ang BINHI.

Ang pasukaranan sa pagtuo ni Abraham. Ang ebidensiya diha sa rekord sa Bibliya nagpadayag nga sa dihang si Abraham misulay sa paghalad sa iyang anak nga si Isaac siya may pagtuo sa katakos ug katuyoan sa Diyos sa pagbanhaw sa mga patay. Ug ingon sa giasoy sa Hebreohanon 11:17-19, iyang gidawat ug balik si Isaac gikan sa mga patay “sa masambingayong paagi.” (Gen 22:1-3, 10-13) Si Abraham adunay pasukaranan sa pagtuo sa pagkabanhaw tungod sa saad sa Diyos mahitungod sa “binhi.” (Gen 3:15) Dugang pa, siya ug si Sara nakasinati nag usa ka butang nga ikatandi sa pagkabanhaw pinaagi sa pagpasig-uli sa ilang mga gahom sa pagsanay. (Gen 18:9-11; 21:​1, 2, 12; Rom 4:19-21) Si Job mipahayag sa samang pagtuo, nga nag-ingon, diha sa iyang hilabihang kasakit: “Oh nga sa Sheol imo unta akong tagoan, . . . nga imo unta akong tagalan ug panahon ug hinumdoman ako! Kon ang usa ka tawo nga lig-on ug lawas mamatay, mabuhi ba siya pag-usab? . . . Ikaw motawag, ug ako motubag kanimo. Kay ikaw mangandoy sa buhat sa imong mga kamot.”​—Job 14:13-15.

Mga pagkabanhaw sa wala pa ihatag ang lukat. Ang mga pagpamanhaw gibuhat ni o pinaagi ni manalagnang Elias ug Eliseo. (1Ha 17:17-24; 2Ha 4:32-37; 13:​20, 21) Apan, kini nga mga tawong gibanhaw namatay pag-usab, sama niadtong gibanhaw ni Jesus sa dihang dinhi pa siya sa yuta ug usab niadtong gibanhaw sa mga apostoles. Kini nagpadayag nga dili sa tanang kahimtang nga ang pagkabanhaw maoy ngadto sa kinabuhing walay kataposan.

Tungod kay gibanhaw sa iyang higala nga si Jesus, si Lazaro lagmit nga buhi niadtong Pentekostes 33 K.P., sa dihang ang balaang espiritu gibubo ug ang unang mga membro nga may langitnong pagtawag (Heb 3:1) gidihogan ug gianak sa espiritu.  (Buh 2:1-4, 33, 38) Ang pagbanhaw kang Lazaro maoy sama niadtong gibuhat ni Elias ug Eliseo. Apan dayag nga kini nagbukas kang Lazaro sa kahigayonan nga makadawat ug pagkabanhaw nga sama nianang kang Kristo, nga dili unta niya mabatonan kon wala pa siya banhawa. Pagkatalagsaong buhat sa gugma nga gipakita ni Jesus!​—Ju 11:38-44.

“Mas maayong pagkabanhaw.” Si Pablo nag-ingon labot niadtong matinumanong mga tawo sa kakaraanan: “Ang mga babaye midawat sa ilang mga patay pinaagi sa pagkabanhaw; apan ang uban nga mga tawo gisakit tungod kay dili man sila modawat ug kagawasan pinaagi sa lukat, aron nga makabaton sila ug mas maayong pagkabanhaw.” (Heb 11:35) Kini nga mga tawo nagpasundayag ug pagtuo sa paglaom sa pagkabanhaw, nga nahibalong ang kinabuhi sa maong panahon dili mao ang labing importanteng butang. Ang pagkabanhaw nga mabatonan nila ug sa uban pinaagi kang Kristo moabot human sa iyang pagkabanhaw ug pagpakita didto sa langit atubangan sa iyang Amahan uban sa bili sa iyang halad lukat. Sa maong panahon iyang gilukat ang katungod sa kinabuhi sa tawhanong rasa, nga nahimong potensiyal nga “Amahang Walay Kataposan.” (Heb 9:​11, 12, 24; Isa 9:6) Siya maoy usa ka “nagahatag-kinabuhi nga espiritu.” (1Co 15:45) Anaa kaniya “ang mga yawi sa kamatayon ug sa Hades [Sheol].” (Pin 1:18) Kay aduna nay awtoridad sa paghatag ug kinabuhi nga walay kataposan, sa takdang panahon sa Diyos iyang himoon ang “mas maayong pagkabanhaw,” sanglit kadtong makasinati niini mabuhi hangtod sa kahangtoran; walay usa kanila nga kinahanglan pang mamatay pag-usab. Kon magmasinugtanon, sila magpadayon nga buhi.

Langitnong Pagkabanhaw. Si Jesu-Kristo gitawag nga “ang panganay gikan sa mga patay.” (Col 1:18) Siya ang kinaunahan nga gibanhaw ngadto sa kinabuhing walay kataposan. Ug ang iyang pagkabanhaw maoy “diha sa espiritu,” ngadto sa kinabuhi sa langit. (1Pe 3:18) Dugang pa, siya gibanhaw ngadto sa usa ka mas taas nga matang sa kinabuhi ug sa mas taas nga posisyon kay sa iyang gihuptan didto sa mga langit sa wala pa siya moanhi sa yuta. Gihatag kaniya ang pagkawalay-kamatayon ug pagkadili-madunoton, nga walay unodnong linalang nga makabaton, ug nahimong “hataas pa kay sa mga langit,” ikaduha lamang kang Jehova nga Diyos diha sa uniberso. (Heb 7:26; 1Ti 6:14-16; Flp 2:9-11; Buh 2:34; 1Co 15:27) Ang pagbanhaw kaniya gihimo mismo ni Jehova nga Diyos.​—Buh 3:15; 5:30; Rom 4:24; 10:9.

Apan, sulod sa 40 ka adlaw human sa iyang pagkabanhaw si Jesus nagpakita sa iyang mga tinun-an sa lainlaing mga okasyon pinaagig nagkalainlaing unodnong mga lawas, sama sa gihimo sa mga manulonda nga nagpakita sa mga tawo sa kakaraanan. Sama sa maong mga manulonda, siya adunay gahom sa pagpatungha ug sa paghanaw sa maong unodnong mga lawas sa kaugalingon niyang pagbuot, aron ipakita nga siya nabanhaw. (Mat 28:8-10, 16-20; Luc 24:13-32, 36-43; Ju 20:14-29; Gen 18:​1, 2; 19:1; Jos 5:13-15; Huk 6:​11, 12; 13:​3, 13) Ang iyang daghang pagpakita, ug ilabina ang iyang pagpakita sa kapin sa 500 ka tawo sa usa ka higayon, naghatag ug lig-ong pamatuod sa kamatuoran sa iyang pagkabanhaw. (1Co 15:3-8) Ang iyang pagkabanhaw, nga gipamatud-an pag-ayo, naghatag ug “garantiya ngadto sa tanang tawo” bahin sa pagkatino sa umaabot nga adlaw sa panudya o paghukom.​—Buh 17:31.

Pagkabanhaw sa “mga igsoon” ni Kristo. Kadtong mga “tinawag ug pinili ug matinumanon,” mga sumusunod sa tunob ni Kristo, iyang “mga igsoon,” kinsa gianak sa espirituwal nga paagi ingong “mga anak sa Diyos,” gisaaran sa usa ka pagkabanhaw nga sama sa iyaha. (Pin 17:14; Rom 6:5; 8:​15, 16; Heb 2:11) Si apostol Pedro misulat ngadto sa mga isigka-Kristohanon: “Bulahan ang Diyos ug Amahan sa atong Ginoong Jesu-Kristo, kay sumala sa iyang dakong kaluoy kita iyang gipahimugso pag-usab ngadto sa usa ka buhi nga paglaom pinaagi sa pagkabanhaw ni Jesu-Kristo gikan sa mga patay, ngadto sa usa ka dili-madunoton ug wala-mahugawi ug dili-malawos nga panulondon. Gitagana kini sa mga langit alang kaninyo.”​—1Pe 1:​3, 4.

Gihubit usab ni Pedro ang paglaom nga ilang gihuptan ingong “bililhon ug dagko kaayong mga saad, aron nga pinaagi niini kamo mahimong mga mag-aambit sa kinaiyahan nga iya sa Diyos.” (2Pe 1:4) Sila kinahanglang moagi ug kausaban sa kinaiyahan, talikdan ang tawhanong kinaiyahan aron mabatonan ang kinaiyahan nga “iya sa Diyos,” sa ingon makigbahin kang Kristo diha sa iyang himaya. Sila kinahanglang mamatay sa kamatayon nga sama sa kamatayon ni Kristo​—nga huptan ang integridad ug talikdan ang tawhanong kinabuhi hangtod sa kahangtoran​—ug dayon sila makadawat sa walay-kamatayon, dili-madunoton nga mga lawas sama sa lawas ni Kristo pinaagi sa pagkabanhaw. (Rom 6:3-5; 1Co 15:​50-57; 2Co 5:1-3) Si apostol Pablo nagpatin-aw nga dili ang lawas ang banhawon, kondili hinunoa, iyang gipakasama ang ilang kasinatian sa pagpugas ug sa pagturok sa usa ka binhi, sanglit “ang Diyos magahatag niini ug lawas sumala sa iyang gikahimut-an.” (1Co 15:35-40) Ang pagabanhawon mao ang kalag, ang persona, uban sa usa ka lawas nga moangay sa palibot nga ngadto niana siya pagabanhawon sa Diyos.

 Sa kahimtang ni Jesu-Kristo, gitugyan niya ang iyang tawhanong kinabuhi ingong halad lukat alang sa kaayohan sa katawhan. Ang ika-40 nga Salmo gipadapat ngadto kaniya pinaagi sa inspiradong magsusulat sa basahon sa Mga Hebreohanon, nga naghulagway kang Jesus nga nag-ingon, sa dihang siya mianhi “sa kalibotan” ingong Mesiyas sa Diyos: “Ang halad ug gasa wala nimo tinguhaa, apan ikaw nag-andam ug lawas alang kanako.” (Heb 10:5) Si Jesus mismo miingon: “Sa pagkatinuod, ang tinapay nga akong ihatag mao ang akong unod alang sa kinabuhi sa kalibotan.” (Ju 6:51) Busa si Kristo dili makabawi sa iyang lawas diha sa pagkabanhaw, nga sa ingon magbawi sa halad nga gitanyag ngadto sa Diyos alang sa katawhan. Gawas pa, si Kristo dili na mopuyo sa yuta. Ang iyang puloy-anan maoy didto sa mga langit uban sa iyang Amahan, kinsa dili unodnon, kondili espiritu. (Ju 14:3; 4:24) Busa si Jesu-Kristo nakadawat ug usa ka mahimayaon nga walay-kamatayon, dili-madunoton nga lawas, kay ‘siya ang aninag sa himaya ni Jehova ug ang tukma nga larawan sa iyang pagkamao, ug iyang gipatunhay ang tanang butang pinaagi sa pulong sa iyang gahom; ug human siya makahimog paglunsay alang sa atong mga sala siya milingkod sa tuong kamot sa Halangdon sa kahitas-an. Busa siya nahimong labaw pa kay sa mga manulonda [nga maoy gamhanang espiritung mga persona], nga sa ingon siya nakapanunod sa usa ka ngalan nga mas hamili kay sa ila.’​—Heb 1:​3, 4; 10:​12, 13.

Ang matinumanong mga igsoon ni Kristo, nga miduyog kaniya didto sa mga langit, nagbiya sa tawhanong kinabuhi. Gipakita ni apostol Pablo nga sila makabaton ug bag-ong mga lawas nga gihulad pag-usab alang sa ilang bag-ong palibot: “Alang kanato, ang atong pagkalungsoranon nagalungtad sa mga langit, nga gikan sa maong dapit usab kita maikagong nagahulat sa usa ka manluluwas, ang Ginoong Jesu-Kristo, kinsa magausab sa atong gipaubos nga lawas aron mahiuyon sa iyang mahimayaong lawas sumala sa paglihok sa gahom nga iyang nabatonan.”​—Flp 3:​20, 21.

Panahon sa langitnong pagkabanhaw. Ang langitnong pagkabanhaw sa kaubang mga manununod ni Kristo nagsugod human mobalik si Jesu-Kristo sa langitnong himaya, sa paghatag ug unang pagtagad sa iyang espirituwal nga mga igsoon. Si Kristo mismo gitawag nga “ang unang bunga kanilang nangatulog sa kamatayon.” Dayon si Pablo miingon nga ang matag usa pagabanhawon sumala sa iyang kaugalingong han-ay, “si Kristo ang unang bunga, pagkahuman kadtong mga iya ni Kristo panahon sa iyang presensiya.” (1Co 15:​20, 23) Kini sila, ingong ang “balay sa Diyos,” nailalom sa paghukom sa panahon sa ilang tibuok pagkinabuhi ingong Kristohanon, sugod sa unang mga kaubanan nila niadtong Pentekostes. (1Pe 4:17) Sila maoy “usa ka matang [sa literal, pipila] sa unang mga bunga.” (San 1:​18, Int; Pin 14:4) Si Jesu-Kristo mahimong itandi sa unang mga bunga sa sebada nga gihalad sa mga Israelinhon sa Nisan 16 (“si Kristo ang unang bunga”), ug ang iyang espirituwal nga mga igsoon ingong “unang mga bunga” (“usa ka matang sa unang mga bunga”) mahimong itandi sa unang mga bunga sa trigo nga gihalad sa adlaw sa Pentekostes, ang ika-50 nga adlaw sukad sa Nisan 16.​—Lev 23:4-12, 15-20.

Kini sila nailalom sa paghukom, mao nga sa pagbalik ni Kristo panahon na nga ihatag ang ganti ngadto kanila, ang iyang matinumanong mga dinihogan, sama sa iyang gisaad sa iyang 11 ka matinumanong mga apostoles sa gabii una pa siya mamatay: “Ako moadto aron sa pag-andam ug dapit alang kaninyo. Ug usab, . . . ako moanhi pag-usab ug pagadawaton ko kamo nganhi kanako, aron nga kon asa ako kamo atua usab.”​—Ju 14:​2, 3; Luc 19:12-23; itandi ang 2Ti 4:​1, 8; Pin 11:​17, 18.

Ang “kasal sa Kordero.” Kini sila ingong usa ka lawas gitawag nga iyang (umaabot nga) “pangasaw-onon” (Pin 21:9); sila gisaad kaniya sa kaminyoon, ug sila pagabanhawon ngadto sa mga langit aron makigbahin sa “kasal sa Kordero.” (2Co 11:2; Pin 19:​7, 8) Si apostol Pablo naglaom nga makadawat sa iyang langitnong pagkabanhaw. (2Ti 4:8) Sa dihang ang “presensiya” ni Kristo mahitabo na, adunay pipila sa iyang espirituwal nga mga igsoon nga buhi pa dinhi sa yuta, nga ‘dapiton sa panihapon sa kasal sa Kordero,’ apan kadtong mga kaubanan nila nga namatay na hatagan sa unang pagtagad pinaagi sa pagkabanhaw. (Pin 19:9) Kini gipatin-aw sa 1 Tesalonica 4:​15, 16: “Kay kini ang among isulti kaninyo pinaagi sa pulong ni Jehova, nga kitang mga buhi nga makapabiling buhi hangtod sa presensiya sa Ginoo dili gayod mag-una kanila nga nangatulog sa kamatayon; kay ang Ginoo manaog gikan sa langit uban sa singgit sa pagsugo, uban sa tingog sa arkanghel ug uban sa trompeta sa Diyos, ug kadtong nangamatay nga nahiusa kang Kristo mouna pagbangon.”

Dayon si Pablo midugang: “Pagkahuman kitang mga buhi nga makapabiling buhi, duyog kanila, pagasakgawon sa mga panganod sa pagsugat sa Ginoo diha sa kahanginan; ug sa ingon niana kita mahiuban kanunay sa Ginoo.” (1Te 4:17) Busa, sa panahon nga sila makahuman sa ilang yutan-ong kinabuhi nga matinumanon diha sa kamatayon, ang mga nahibilin nga gidapit sa “panihapon sa kasal sa Kordero” banhawon gilayon aron moduyog sa ilang mga isigkamembro sa pangasaw-onon nga matang didto sa langit. Sila dili “mangatulog sa kamatayon”  sa diwa nga maghulat diha sa dugayng pagkatulog, sama sa pagkatulog sa mga apostoles apan, inigkamatay, “mangausab, sa daklit, sa pagpamilok sa mata, sa panahon sa kataposan nga trompeta. Kay ang trompeta motingog, ug ang mga patay pagabangonon nga dili-madunoton, ug kita mangausab.” (1Co 15:​51, 52) Apan, dayag nga “ang kasal sa Kordero” dili mahitabo hangtod nga ang paghukom gipahamtang na batok sa “Dakong Babilonya.” (Pin 18) Human ihulagway ang kalaglagan niining “dakong bigaon,” ang Pinadayag 19:7 nag-ingon: “Magmaya kita ug maglipay pag-ayo, ug ihatag nato kaniya ang himaya, tungod kay ang kasal sa Kordero miabot na ug ang iyang asawa nakaandam na sa iyang kaugalingon.” Sa dihang ang tanang 144,000 sa kataposan makadawat na sa pag-uyon ug “matimbrehan” na ingong mga matinumanon ug banhawon na ngadto sa mga langit, ang kasal pagahimoon.

Unang pagkabanhaw. Ang Pinadayag 20:​5, 6 naghisgot sa pagkabanhaw niadtong maghari kauban ni Kristo ingong “ang unang pagkabanhaw.” Si apostol Pablo naghisgot usab bahin niining unang pagkabanhaw ingong “mas sayo nga pagkabanhaw gikan sa mga patay [sa literal, ang paggula sa pagkabanhaw ang paggula gikan sa (mga) patay].” (Flp 3:​11, NW, Ro, Int) Labot sa ekspresyon nga gigamit ni Pablo dinhi, ang Word Pictures in the New Testament ni Robertson (1931, Tomo IV, p. 454) nag-ingon: “Dayag nga si Pablo naghunahuna lamang dinhi sa pagkabanhaw sa mga magtutuo gikan sa mga patay ug busa duha ka ex [paggula] (ten exanastasin ten ek nekron). Si Pablo wala manghimakak sa usa ka katibuk-ang pagkabanhaw pinaagi niini nga mga pulong, apan nagpasiugda nianang sa mga magtutuo.” Ang Commentaries ni Charles Ellicott (1865, Tomo II, p. 87) nag-ingon bahin sa Filipos 3:11: “‘Ang pagkabanhaw gikan sa mga patay;’ nga mao, ingon sa gipadayag sa konteksto, ang unang pagkabanhaw (Pin. xx. 5), sa dihang, sa pag-anhi sa Ginoo ang mga patay nga diha Kaniya mouna pagbangon (1 Tesalon. iv. 16), ug ang mga buhi sakgawon aron mosugat Kaniya diha sa mga panganod (1 Tes. iv. 17); itandi ang Luc. xx. 35. Ang unang pagkabanhaw maglakip lamang sa tinuod nga mga magtutuo, ug dayag nga mauna sa ikaduha, nianang sa mga dili-magtutuo ug sa mga dili-matinuohon, sa usa ka yugto sa panahon . . . Ang bisan unsang pagtumong dinhi sa usa lamang ka etikal nga pagkabanhaw o pag-uswag sa moral nga panggawi (Cocceius) dili gayod haom.” Ang usa sa pangunang mga kahulogan sa pulong nga e·xa·naʹsta·sis maoy pagbangon gikan sa higdaanan sa pagkabuntag; sa ingon kini haom nga maghulagway sa usa ka pagkabanhaw nga sayong mahitabo, mao nga gitawag nga “ang unang pagkabanhaw.” Ang hubad ni Rotherham sa Filipos 3:11 mabasa: “Kon ako sa bisan unsang paagi makabaton sa mas sayo nga pagkabanhaw gikan sa mga patay.”

Yutan-ong Pagkabanhaw. Samtang si Jesus nagbitay sa usa ka estaka, ang usa sa mga mamumuhat ug daotan tupad kaniya, nga nakamatikod nga si Jesus dili takos nga silotan, mihangyo: “Jesus, hinumdomi ako sa dihang moabot ka na sa imong gingharian.” Si Jesus mitubag: “Sa pagkatinuod ako magaingon kanimo karong adlawa, Ikaw makauban nako sa Paraiso.” (Luc 23:​42, 43) Si Jesus mahimong miingon: ‘Niining mangiob nga adlaw, sa dihang ang akong pagpangangkon sa usa ka gingharian daw dili gayod katuohan, ikaw nagpahayag ug pagtuo. Sa pagkamatuod, sa dihang ako mahiadto na sa akong gingharian, hinumdoman ko ikaw.’ (Tan-awa ang PARAISO.) Nanginahanglan kinig pagkabanhaw alang sa mamumuhat ug daotan. Kining tawhana dili usa ka matinumanong sumusunod ni Jesu-Kristo. Nalangkit siya sa daotang buhat, sa paglapas sa balaod nga takos sa silot nga kamatayon. (Luc 23:​40, 41) Busa, dili siya makalaom nga siya usa niadtong makadawat sa unang pagkabanhaw. Dugang pa, namatay siya 40 ka adlaw sa wala pa mokayab si Jesus sa langit ug busa wala pa ang Pentekostes, nga maoy 10 ka adlaw human sa maong pagkayab, sa dihang ang Diyos pinaagi kang Jesus nagdihog sa unang mga membro niadtong makadawat sa langitnong pagkabanhaw.​—Buh 1:3; 2:1-4, 33.

Ang mamumuhat ug daotan, miingon si Jesus, mahiadto sa Paraiso. Kini nga pulong nagkahulogang “usa ka parke o yuta sa kalipay.” Ang Septuagint naghubad sa Hebreohanong pulong alang sa “tanaman” (gan), sama sa Genesis 2:​8, pinaagi sa Gregong pulong nga pa·raʹdei·sos. Ang paraiso nga niana mahiadto ang mamumuhat ug daotan dili mao ang “paraiso sa Diyos” nga gisaad ngadto “kaniya nga magmadaogon,” diha sa Pinadayag 2:7, kay ang mamumuhat ug daotan dili man mananaog sa kalibotan uban ni Kristo. (Ju 16:33) Busa ang mamumuhat ug daotan dili mahiadto sa langitnong Gingharian ingong membro niini (Luc 22:28-30) kondili mahimong sakop sa Gingharian sa dihang kadtong iya sa “unang pagkabanhaw,” ingong mga hari sa Diyos ug ni Kristo, molingkod sa mga trono, nga magmando uban ni Kristo sulod sa usa ka libo ka tuig.​—Pin 20:​4, 6.

“Sa mga matarong ug sa mga dili-matarong.” Si apostol Pablo miingon ngadto sa usa ka grupo sa mga Hudiyo nga naglaom usab sa pagkabanhaw nga “aduna unyay pagkabanhaw sa mga matarong ug sa mga dili-matarong.”​—Buh 24:15.

Gipadayag sa Bibliya kon kinsa ang “mga matarong.” Una sa tanan, kadtong makadawat sa  langitnong pagkabanhaw gipahayag nga matarong.​—Rom 8:28-30.

Dayon gitawag sa Bibliya ang matinumanong mga tawo sa kakaraanan sama ni Abraham ingong matarong. (Gen 15:6; San 2:21) Daghan niini nga mga tawo ang gitala sa Hebreohanon kapitulo 11, ug bahin kanila ang magsusulat nag-ingon: “Apan kini silang tanan, bisan tuod sila gipamatud-an pinaagi sa ilang pagtuo, wala makabaton sa katumanan sa saad, sanglit ang Diyos may gipanan-aw nga mas maayo alang kanato [inanak-sa-espiritu, dinihogan nga mga Kristohanon sama ni Pablo], aron nga sila dili mahingpit nga bulag kanato.” (Heb 11:​39, 40) Busa, ang paghingpit kanila mahitabo human mahingpit silang may bahin sa “unang pagkabanhaw.”

Dayon anaa ang “dakong panon” nga gihubit sa Pinadayag kapitulo 7, nga dili mga membro sa 144,000 nga mga ‘tinimbrehan,’ ug kinsa tungod niana wala magbaton sa “timaan” sa espiritu ingong inanak-sa-espiritu. (Efe 1:​13, 14; 2Co 5:5) Sila gihubit nga nakalabang “sa dakong kasakitan” ingong mga naluwas gikan niini; kini nagpakita nga ang pagtigom niini nga grupo gihimo sa kataposang mga adlaw una pa niana nga kasakitan. Kini sila nahimong matarong pinaagi sa pagtuo, nga nagsul-ob ug maputing tag-as nga mga besti nga gilabhan sa dugo sa Kordero. (Pin 7:​1, 9-17) Ingong usa ka matang, sila dili kinahanglang banhawon, apan ang mga matinumanon niana nga grupo nga nangamatay una pa ang dakong kasakitan pagabanhawon sa takdang panahon sa Diyos.

Dugang pa, adunay daghang “dili-matarong” nga mga tawo nga gilubong sa Sheol (Hades), ang komon nga lubnganan sa katawhan, o sa “dagat,” ang tubigong mga lubnganan. Ang paghukom niini nila uban sa “mga matarong” nga banhawon dinhi sa yuta gihubit sa Pinadayag 20:​12, 13: “Ug nakita ko ang mga patay, ang dagko ug ang gagmay, nga nagbarog sa atubangan sa trono, ug gibuksan ang mga linukot nga basahon. Apan gibuksan ang laing linukot nga basahon; mao kini ang linukot nga basahon sa kinabuhi. Ug ang mga patay gihukman pinasukad sa mga butang nga nahisulat sa mga linukot nga basahon sumala sa ilang mga buhat. Ug ang dagat mitugyan sa mga patay nga diha niini, ug ang kamatayon ug ang Hades mitugyan sa mga patay nga diha kanila, ug gihukman ang matag usa sumala sa ilang mga buhat.”

Panahon sa yutan-ong pagkabanhaw. Matikdan nato nga kini nga paghukom gibutang sa Bibliya diha sa asoy sa mga panghitabo nga mahitabo panahon sa Usa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Kristo uban sa iyang kaubang mga hari ug mga saserdote. Si apostol Pablo miingon nga kini sila “magahukom sa kalibotan.” (1Co 6:2) “Ang dagko ug ang gagmay,” ang mga tawo gikan sa lainlaing mga kahimtang sa kinabuhi, maatua didto aron hukman nga walay pagpihigpihig. Sila ‘pagahukman pinasukad sa mga butang nga nahisulat sa mga linukot nga basahon’ nga pagabuksan nianang panahona. Kini dili mahimong magtumong sa talaan sa ilang nangaging mga kinabuhi ni sa usa ka hugpong sa mga lagda nga magahukom kanila pinasukad sa ilang nangaging mga kinabuhi. Sanglit “ang suhol nga ginabayad sa sala mao ang kamatayon,” kini sila pinaagi sa ilang kamatayon nakadawat na sa suhol sa ilang sala sa miagi. (Rom 6:​7, 23) Karon sila gibanhaw aron ilang ikapasundayag ang ilang tinamdan ngadto sa Diyos ug kon buot ba nilang dawaton ang halad lukat ni Jesu-Kristo nga gihatag alang sa tanan. (Mat 20:28; Ju 3:16) Bisan tuod dili na singlon kanila ang ilang nangaging mga sala, gikinahanglan nila ang lukat aron sila ituboy ngadto sa kahingpitan. Kinahanglang bag-ohon nila ang ilang mga hunahuna gikan sa ilang kanhing paagi sa kinabuhi ug kaisipan kaharmonya sa kabubut-on ug mga regulasyon sa Diyos alang sa yuta ug sa mga pumoluyo niini. Busa, ang “mga linukot nga basahon” dayag nga naglatid sa kabubut-on ug balaod sa Diyos alang kanila panahon sa maong Adlaw sa Paghukom, ug ang ilang pagtuo ug ang ilang pagkamasinugtanon niining mga butanga mao ang pasukaranan alang sa paghukom ug aron sa kataposan ikasulat ang ilang mga ngalan nga dili mapala diha sa “linukot nga basahon sa kinabuhi.”

Pagkabanhaw sa Kinabuhi ug sa Paghukom. Si Jesus mihatag ug makapahupayng pasalig sa katawhan: “Ang takna nagsingabot, ug mao na karon, nga ang mga patay makadungog sa tingog sa Anak sa Diyos ug kadtong mga nagpatalinghog mabuhi. . . . Ayaw kahibulong niini, tungod kay ang takna nagsingabot nga ang tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug manggula, ang mga nagbuhat ug maayong mga butang ngadto sa pagkabanhaw sa kinabuhi, ang mga nagbuhat ug mangil-ad nga mga butang ngadto sa pagkabanhaw sa paghukom.”​—Ju 5:25-29.

Usa ka paghukom sa pagkondenar. Sa mga pulong ni Jesus dinhi, ang pulong nga “paghukom” mao ang hubad sa Gregong pulong nga kriʹsis. Matod ni Parkhurst, ang mga kahulogan niini nga pulong diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan mao ang mosunod: “I. Paghukom. . . . II. Paghukom, hustisya. Mat. xxiii. 23. Itandi ang xii. 20. . . . III. Paghukom sa pagkondenar, pagkondenar, pagtunglo. Marcos iii. 29. Juan v. 24, 29. . . . IV. Ang hinungdan o pasukaranan sa pagkondenar o silot. Juan iii. 19. V. Usa ka partikular nga korte sa hustisya taliwala  sa mga Hudiyo, . . . Mat. v. 21, 22.”​—A Greek and English Lexicon to the New Testament, London, 1845, p. 342.

Kon si Jesus, sa paghisgot bahin sa paghukom, nagpasabot sa usa ka pagsulay nga ang sangpotanan niini lagmit mao ang kinabuhi, nan walay kalainan tali niini ug sa “pagkabanhaw sa kinabuhi.” Busa, ang konteksto nagpakita nga ang gipasabot ni Jesus sa “paghukom” maoy usa ka paghukom sa pagkondenar.

Ang “mga patay” nga nakadungog sa dihang namulong si Jesus dinhi sa yuta. Sa pagkonsiderar sa mga pulong ni Jesus, atong mamatikdan nga sa dihang namulong si Jesus, ang pipila sa “mga patay” nakadungog sa iyang tingog. Si Pedro migamit ug samang mga pulong sa dihang siya miingon: “Ngani, tungod niini nga katuyoan nga ang maayong balita gipahayag usab ngadto sa mga patay, aron sila mahukman sumala sa unod sa panglantaw sa mga tawo apan mabuhi sumala sa espiritu sa panglantaw sa Diyos.” (1Pe 4:6) Kini tungod kay kadtong nakadungog kang Kristo maoy ‘mga patay diha sa kalapasan ug sa mga sala’ sa wala pa makadungog apan magsugod sa ‘pagkabuhi’ sa espirituwal nga paagi tungod sa pagtuo diha sa maayong balita.​—Efe 2:1; itandi ang Mat 8:22; 1Ti 5:6.

Ang Juan 5:29 nagtumong sa kataposan sa yugto sa paghukom. Apan ang usa ka hinungdanon kaayong butang nga angayng matikdan, nga motabang sa pagtino sa yugto sa panahon sa mga pulong ni Jesus mahitungod sa ‘pagkabanhaw sa kinabuhi ug sa pagkabanhaw sa paghukom,’ mao ang iyang giingon una pa niana diha sa samang konteksto, sa dihang naghisgot bahin niadtong nagkinabuhi nianang tungora kinsa patay sa espirituwal (sumala sa gipatin-aw sa sub-ulohang ‘Paglabang Gikan sa Kamatayon Ngadto sa Kinabuhi’): “Ang takna nagsingabot, ug mao na karon, nga ang mga patay makadungog sa tingog sa Anak sa Diyos ug kadtong mga nagpatalinghog [sa literal, pulong por pulong, “ang (mga) nakadungog”] mabuhi.” (Ju 5:​25, Int) Kini nagpakita nga siya wala maghisgot lamang bahin sa usa ka tawo nga aktuwal nga nagapaminaw sa iyang tingog apan, hinunoa, sa mga tawo nga “nakadungog,” sa ato pa, kadtong kinsa, human makadungog, midawat sa ilang nadunggan ingong tinuod. Ang mga termino nga “nakadungog” ug “namati” subsob kaayo nga gigamit sa Bibliya nga may kahulogan nga “nagpatalinghog” o “nagatuman.” (Tan-awa ang PAGKAMASINUGTANON.) Kadtong magmasinugtanon mabuhi. (Itandi ang paggamit sa samang Gregong termino [a·kouʹo], ‘makadungog,’ o ‘makapatalinghog,’ diha sa Ju 6:60; 8:​43, 47; 10:​3, 27.) Sila pagahukman, dili sa kon unsay ilang gihimo sa wala pa makadungog sa iyang tingog, kondili sa kon unsay ilang ginahimo human sa ilang pagkadungog niini.

Busa si Jesus dayag nga nagbaton ug samang panglantaw sa panahon sa dihang naghisgot bahin sa “mga nagbuhat ug maayong mga butang” ug sa “mga nagbuhat ug mangil-ad nga mga butang,” nga mao, usa ka kahimtang sa kataposan sa yugto sa paghukom, ingong paghinumdom sa nangagi sa mga buhat niini nga mga tawong binanhaw human nga sila nakabaton ug kahigayonan sa pagsunod o sa dili-pagsunod sa “mga butang nga nahisulat sa mga linukot nga basahon.” Sa kataposan lamang sa yugto sa paghukom nga makita kon kinsa ang nagbuhat ug maayo o daotan. Ang sangpotanan sa “mga nagbuhat ug maayong mga butang” (sumala sa “mga butang nga nahisulat sa mga linukot nga basahon”) mao ang ganti nga kinabuhi; sa “mga nagbuhat ug mangil-ad nga mga butang,” usa ka paghukom sa pagkondenar. Ang pagkabanhaw mahimong mosangpot ngadto sa kinabuhi o ngadto sa pagkondenar.

Ang paagi sa paghisgot sa mga butang sumala sa paglantaw sa kon unsay sangpotanan niini, o sa paghisgot niini ingong nahitabo na, nga mag-isip niini ingong paghinumdom sa nangagi, maoy komon diha sa Bibliya. Kay ang Diyos mao “ang Usa nga nagsulti sa kataposan sukad sa sinugdan, ug sa mga butang nga wala mahimo sukad sa kanhing panahon.” (Isa 46:10) Gigamit ni Judas ang samang panglantaw sa dihang naghisgot bahin sa dunot nga mga tawo nga miyuhot sa kongregasyon, nga namulong bahin kanila: “Pagkaalaot nila, tungod kay misubay sila sa dalan ni Cain, ug nagdali ngadto sa masalaypong dalan ni Balaam alang sa ganti, ug nangalaglag [sa literal, gilaglag nila ang ilang kaugalingon] diha sa masuklanong pulong ni Kore!” (Jud 11) Ang pipila ka tagna migamit ug samang pagpamulong.​—Itandi ang Isa 40:​1, 2; 46:1; Jer 48:1-4.

Busa ang panglantaw nga gihisgotan diha sa Juan 5:29 dili sama nianang sa Buhat 24:15 diin si Pablo naghisgot sa pagkabanhaw “sa mga matarong ug sa mga dili-matarong.” Si Pablo yanong nagtumong niadtong nakabaton na ug matarong o dili-matarong nga baroganan sa atubangan sa Diyos panahon niining kinabuhia, ug kinsa pagabanhawon. Sila kadtong “anaa sa handomanang mga lubnganan.” (Ju 5:28; tan-awa ang HANDOMANANG LUBNGANAN.) Sa Juan 5:​29, pagaisipon ni Jesus ang maong mga tawo human sa ilang paggula gikan sa handomanang mga lubnganan ug human nga sila, pinaagi sa ilang paggawi panahon sa paghari ni Jesu-Kristo ug sa iyang kaubang mga hari ug mga saserdote, makapamatuod sa ilang  kaugalingon nga masinugtanon, nga makabaton ug walay kataposang “kinabuhi” ingong ilang ganti, o kaha dili-masinugtanon, ug busa takos sa “paghukom [pagkondenar]” gikan sa Diyos.

Ang Kalag Gibawi Gikan sa Sheol. Si Haring David sa Israel misulat: “Gilantaw ko kanunay ang Ginoo sa akong atubangan; kay siya anaa sa akong tuong kamot, aron dili ako matarog . . . dugang pa ang akong unod usab magapuyo nga may paglaom: tungod kay dili mo biyaan ang akong kalag sa impiyerno [Sheol], ni paantoson mo ang imong Balaang Usa nga makaagom ug pagkadunot.” (Sal 15:8-10, LXX, Bagster [16:8-11, NW]) Sa adlaw sa Pentekostes, 33 K.P., gipadapat ni apostol Pedro kini nga salmo ngadto kang Jesu-Kristo, sa dihang gipahayag ngadto sa mga Hudiyo ang kamatuoran bahin sa pagkabanhaw ni Kristo. (Buh 2:25-31) Busa ang Kasulatan, ang Hebreohanon ug ang Grego, nagpakita nga ang “kalag” ni Jesu-Kristo mao ang gibanhaw. Si Jesu-Kristo “gipatay diha sa unod, apan gibuhi diha sa espiritu.” (1Pe 3:18) “Ang unod ug dugo dili makapanunod sa gingharian sa Diyos,” miingon si apostol Pablo. (1Co 15:50) Kini usab dili maglakip sa unod ug mga bukog. Ang unod ug mga bukog walay kinabuhi gawas kon kini adunay dugo, kay anaa sa dugo ang “kalag” o mao ang kinahanglanon alang sa kinabuhi sa linalang nga may unod.​—Gen 9:4.

Sa tibuok Kasulatan dayag nga dili makaplagan ang “walay lawas nga kalag” nga bulag ug lahi gikan sa lawas. Ang kalag mamatay inigkamatay sa lawas. Bisan gani bahin kang Jesu-Kristo nahisulat nga ‘siya nagbubo sa iyang kalag ngadto gayod sa kamatayon.’ Ang iyang kalag didto sa Sheol. Siya wala maglungtad ingong usa ka kalag o tawo nianang panahona. (Isa 53:12; Buh 2:27; itandi ang Eze 18:4; tan-awa ang KALAG.) Busa, sa pagkabanhaw walay panaghiusa pag-usab sa kalag ug lawas. Hinunoa, espirituwal man o yutan-on, ang indibiduwal kinahanglang adunay lawas o organismo, kay ang tanang persona, langitnon man o yutan-on, adunay mga lawas. Aron mahimo na usab nga usa ka persona, ang usa nga namatay kinahanglang makabaton ug usa ka lawas, pisikal man o kaha espirituhanong lawas. Ang Bibliya nag-ingon: “Kon adunay lawas nga pisikal, adunay espirituhanon usab.”​—1Co 15:44.

Apan ang daan ba nga lawas hiusahon pag-usab inigkabanhaw? o kini ba usa ka tukmang hulad sa kanhing lawas, nga himoon sumala gayod sa kahimtang niini sa dihang ang tawo namatay? Ang tubag sa Kasulatan maoy negatibo sa dihang kini naghisgot sa pagkabanhaw sa dinihogang mga igsoon ni Kristo ngadto sa kinabuhi sa mga langit: “Bisan pa niana, adunay moingon: ‘Sa unsang paagi ang mga patay pagabangonon? Oo, sa unsang matanga sa lawas nga sila mamao unya?’ Ikaw tawong dili-makataronganon! Ang imong ipugas dili mabuhi gawas kon kini mamatay una; ug bahin sa imong ipugas, ipugas nimo, dili ang lawas nga motubo, kondili ang usa lamang ka lugas, kaha sa trigo o sa bisan unsang uban pa; apan ang Diyos magahatag niini ug lawas sumala sa iyang gikahimut-an, ug ang matag usa sa mga binhi pagahatagan ug kaugalingong lawas niini.”​—1Co 15:35-38.

Ang mga langitnon makadawat ug espirituhanong lawas, kay buot sa Diyos nga sila makabaton ug mga lawas nga nahiangay alang sa ilang langitnong dapit. Apan alang kanila nga buot ni Jehova nga banhawon dinhi sa yuta, unsa nga lawas ang iyang ihatag kanila? Dili mahimong ang sama ra nga lawas, nga adunay sama ra gayod nga mga atomo. Kon ang usa ka tawo mamatay ug ilubong, tungod sa pagkadunot ang iyang lawas mahimo nang mga kemikal nga mahimong tuphon sa mga tanom. Ang mga tawo tingali mokaon niana nga mga tanom. Ang mga elemento, ang mga atomo sa maong orihinal nga tawo, sa pagkakaron anaa na sa daghang tawo. Dayag nga sa pagkabanhaw ang maong sama ra nga mga atomo dili mahimong anaa sa orihinal nga tawo ug anaa usab sa tanang uban pa nga mga tawo sa samang higayon.

Ni ang nabanhawng lawas maoy usa nga hinimo nga eksaktong hulad sa lawas sa dihang kini namatay. Kon ang usa ka tawo naputlan ug mga bahin sa iyang lawas sa wala pa mamatay, siya ba mabanhaw nga ingon? Dili kana makataronganon, kay siya mahimong dili makadungog ug dili makabuhat “sa mga butang nga nahisulat sa mga linukot nga basahon.” (Pin 20:12) Ibutang ta nga ang usa ka tawo namatay tungod kay nahutdan ug dugo ang iyang lawas. Siya ba mabanhaw nga walay dugo? Dili, kay siya dili mabuhi diha sa yutan-ong lawas nga walay dugo. (Lev 17:​11, 14) Hinunoa, siya pagahatagan ug usa ka lawas sumala sa ikahimuot sa Diyos. Sanglit maoy kabubut-on ug tinguha sa Diyos nga ang binanhawng mga tawo kinahanglang motuman sa “mga butang nga nahisulat sa mga linukot nga basahon,” kinahanglang kini maoy usa ka maayo nga lawas, nga nagbaton sa tanang katakos niini. (Bisan tuod ang lawas ni Lazaro misugod na sa pagkadunot, gibanhaw ni Jesus si Lazaro diha sa usa ka kompleto, maayo nga lawas. [Ju 11:39]) Niining paagiha ang indibiduwal sa tukma ug sa makataronganon nga paagi manubag sa iyang mga binuhatan panahon sa paghukom. Bisan pa niana ang indibiduwal dili pa hingpit inigkabanhaw, kay siya kinahanglang magpasundayag ug pagtuo sa lukat ni Kristo ug kinahanglang makabaton sa saserdotehanong mga pag-alagad ni Kristo ug sa iyang “harianong pagkasaserdote.”​—1Pe 2:9; Pin 5:10; 20:6.

 ‘Paglabang Gikan sa Kamatayon Ngadto sa Kinabuhi.’ Si Jesus naghisgot bahin niadtong “adunay kinabuhing walay kataposan” tungod kay sila nagpatalinghog sa iyang mga pulong uban ang pagtuo ug pagkamasinugtanon ug dayon mituo sa Amahan nga nagsugo kaniya. Siya naghisgot bahin sa matag usa kanila: “Siya dili mahiagom sa paghukom apan nakalabang na gikan sa kamatayon ngadto sa kinabuhi. Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Ang takna nagsingabot, ug mao na karon, nga ang mga patay makadungog sa tingog sa Anak sa Diyos ug kadtong mga nagpatalinghog mabuhi.”​—Ju 5:​24, 25.

Kadtong ‘nakalabang gikan sa kamatayon ngadto sa kinabuhi karon’ dili mao kadtong literal nga namatay ug gilubong diha sa aktuwal nga mga lubnganan. Sa maong panahon nga si Jesus namulong, ang tanang katawhan nailalom sa pagkondenar sa kamatayon atubangan sa Diyos nga Maghuhukom sa tanan. Busa ang gitumong ni Jesus dayag nga maoy mga tawo sa yuta nga namatay na diha sa espirituwal nga diwa. Si Jesus lagmit gayod nga nagpunting sa maong espirituwal nga mga patay sa dihang siya miingon ngadto sa Hudiyong anak nga buot mouli una aron ilubong ang iyang amahan: “Magpadayon sa pagsunod kanako, ug pasagdi ang mga patay nga magalubong sa ilang mga patay.”​—Mat 8:​21, 22.

Kadtong nahimong mga Kristohanon nga may tinuod nga pagtuo maoy kanhi lakip sa katawhan sa kalibotan nga patay sa espirituwal. Gipahinumdoman ni apostol Pablo ang kongregasyon niini nga kamatuoran, nga nag-ingon: “Kamo mao ang gibuhi sa Diyos bisan pag kamo mga patay diha sa inyong kalapasan ug mga sala, nga diha niana kamo kaniadto milakaw uyon sa sistema sa mga butang niining kalibotana . . . Apan ang Diyos, kinsa dato sa kaluoy, tungod sa iyang dakong gugma nga iyang gihigugma kanato, naghimo kanatong buhi kauban ni Kristo, bisan gani sa dihang kita mga patay pa sa kalapasan​—​pinaagi sa dili-takos nga kalulot kamo giluwas​—​ug siya nagbangon kanato nga tingob ug nagpalingkod kanato nga tingob sa langitnong mga dapit nga nahiusa kang Kristo Jesus.”​—Efe 2:​1, 2, 4-6.

Busa, tungod kay sila wala na maglakaw diha sa kalapasan ug mga sala batok sa Diyos, ug tungod sa ilang pagtuo diha kang Kristo, gihanaw ni Jehova gikan kanila ang iyang pagkondenar. Siya nagbanhaw kanila gikan sa espirituwal nga kamatayon ug naghatag kanila sa paglaom nga kinabuhing walay kataposan. (1Pe 4:3-6) Gihubit ni apostol Juan kini nga pagbalhin gikan sa pagkamatay sa kalapasan ug mga sala ngadto sa espirituwal nga kinabuhi niining mga pulonga: “Ayaw kamo kahibulong, mga igsoon, nga ang kalibotan nagadumot kaninyo. Kita nasayod nga kita nakalabang na gikan sa kamatayon ngadto sa kinabuhi, tungod kay atong gihigugma ang mga igsoon.”​—1Ju 3:​13, 14.

Usa ka Dili-Takos nga Kalulot sa Diyos. Ang tagana sa pagkabanhaw alang sa katawhan maoy usa gayod ka dili-takos nga kalulot ni Jehova nga Diyos, kay siya dili obligado sa pagtagana ug pagkabanhaw. Ang gugma alang sa kalibotan sa katawhan ang nagtukmod kaniya sa paghatag sa iyang bugtong nga Anak aron ang minilyon, oo, gani ang linibo ka milyon nga nangamatay nga walay tinuod nga kahibalo bahin sa Diyos makabaton unta ug kahigayonan sa pagkaila ug paghigugma kaniya, ug aron nga kadtong mahigugma ug mag-alagad kaniya makabaton niini nga paglaom ug pagdasig nga molahutay sa pagkamatinumanon, bisan hangtod sa kamatayon. (Ju 3:16) Gihupay ni apostol Pablo ang mga isigka-Kristohanon pinaagi sa paglaom sa pagkabanhaw, nga nagsulat ngadto sa kongregasyon sa Tesalonica bahin kanilang sakop sa kongregasyon nga nangamatay ug adunay paglaom sa langitnong pagkabanhaw: “Dugang pa, mga igsoon, dili namo buot nga kamo mawalay-alamag mahitungod kanilang nangatulog sa kamatayon; aron dili kamo masubo ingon sa uban usab nga mga walay paglaom. Kay kon kita nagtuo nga si Jesus namatay ug mibangon pag-usab, sa ingon, usab, silang nangatulog sa kamatayon pinaagi ni Jesus pagadad-on ra unya sa Diyos uban kaniya.”​—1Te 4:​13, 14.

Sa susama, alang niadtong nagmatinumanon ngadto sa Diyos ug namatay uban ang paglaom sa kinabuhi sa ibabaw sa yuta ubos sa Mesiyanikong Gingharian sa Diyos, ug alang sa uban usab nga wala makaila sa Diyos, ang mga Kristohanon dili angayng masubo sama sa gihimo sa uban nga walay paglaom. Sa dihang ang Sheol (Hades) pagabuksan, sila nga anaa niini manggula. Ang Bibliya naghisgot sa daghan nga nahiadto didto, lakip ang mga tawo sa karaang Ehipto, Asirya, Elam, Mesek, Tubal, Edom, ug Sidon. (Eze 32:18-31) Gipakita ni Jesus nga labing menos ang pipila nga kanhing dili-mahinulsolon nga katawhan gikan sa Betsaida, Corasin, ug Capernaum maoy lakip niadtong maanaa sa Adlaw sa Paghukom. Bisan tuod nga tungod sa ilang kanhing tinamdan lisod kaayo alang kanila nga maghinulsol, sila hatagan ug kahigayonan nga maghinulsol.​—Mat 11:20-24; Luc 10:13-15.

Ang lukat gipadapat alang sa tanan nga gihatagan niini. Ang kadako ug kalapad sa gugma ug dili-takos nga kalulot sa Diyos sa paghatag sa iyang Anak aron ‘ang bisan kinsa nga motuo kaniya makabaton ug kinabuhi’ dili maglimite sa pagpadapat sa lukat ngadto lamang kanila nga gipili  sa Diyos alang sa langitnong pagtawag. (Ju 3:16) Ngani, ang halad lukat ni Jesu-Kristo dili bug-os ikapadapat kon kini dili maglakip niadtong mahimong mga sakop sa Gingharian sa langit. Kini dili makatuman sa bug-os nga katuyoan nga alang niini kini gitagana sa Diyos, tungod kay ang katuyoan sa Diyos mao nga ang Gingharian adunay yutan-ong mga sakop. Si Jesu-Kristo maoy Hataas nga Saserdote dili lamang ibabaw niadtong luyoluyong mga saserdote uban kaniya kondili alang usab sa kalibotan sa katawhan nga magkinabuhi sa dihang ang iyang mga kauban magmando usab ingong mga hari ug mga saserdote uban kaniya. (Pin 20:​4, 6) Siya “nasulayan sa tanang paagi sama kanato [iyang espirituwal nga mga igsoon], apan walay sala.” Busa siya makasabot sa mga kahuyangon sa mga tawong tim-os nga naningkamot sa pag-alagad sa Diyos; ug ang iyang luyoluyong mga hari ug mga saserdote nasulayan sa samang paagi. (Heb 4:​15, 16; 1Pe 4:​12, 13) Alang kang kinsa ba sila mahimong mga saserdote kon dili man ugaling alang sa katawhan, lakip niadtong mga binanhaw, sulod sa Usa ka Libo ka Tuig nga Paghari ug sa yugto sa paghukom?

Ang mga alagad sa Diyos mahinamong nagpaabot sa adlaw sa dihang makompleto na ang pagkabanhaw. Sa pagtuman sa iyang mga katuyoan, ang Diyos nagtakda ug tukmang panahon alang niini, nga niana ang iyang kaalam ug taas-nga-pailob bug-os nga mabindikar. (Ecc 3:1-8) Siya ug ang iyang Anak, nga makahimo ug andam sa pagbanhaw, maghuman niana sa maong takdang panahon.

Malipayong gipaabot ni Jehova ang pagkabanhaw. Gipaabot ni Jehova ug sa iyang Anak ang bug-os nga pagkatuman sa maong buluhaton uban ang dakong kalipay. Gipakita ni Jesus kini nga pagkaandam ug pagkamatinguhaon sa dihang nangamuyo kaniya ang usa ka sanlahon: “‘Kon buot mo lamang, ikaw makahinlo kanako.’ Tungod niana [si Jesus] giabot ug kaluoy, ug iyang gituy-od ang iyang kamot ug gihikap siya, ug miingon kaniya: ‘Buot ko. Mamahinlo ka.’ Ug dihadiha nahanaw ang sanla gikan kaniya, ug siya nahinlo.” Kining makapatandog nga hitabo nga nagpakita sa mahigugmaong-kalulot ni Kristo alang sa katawhan gitala sa tulo sa mga magsusulat sa Ebanghelyo. (Mar 1:40-42; Mat 8:​2, 3; Luc 5:​12, 13) Ug bahin sa gugma ug pagkaandam ni Jehova sa pagtabang sa katawhan, sa makausa pa mahinumdoman nato ang mga pulong sa matinumanong si Job: “Kon ang usa ka tawo nga lig-on ug lawas mamatay, mabuhi ba siya pag-usab? . . . Ikaw motawag, ug ako motubag kanimo. Kay ikaw mangandoy sa buhat sa imong mga kamot.”​—Job 14:​14, 15.

Ang Uban nga Dili Pagabanhawon. Bisan tuod nga ang halad lukat ni Kristo gihatag alang sa katawhan sa katibuk-an, hinunoa gipakita ni Jesus nga ang aktuwal nga kapadapatan niini maoy limitado sa dihang siya miingon: “Maingon nga ang Anak sa tawo mianhi, dili aron pagaalagaran, kondili aron sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kalag nga usa ka lukat baylo sa daghan.” (Mat 20:28) Si Jehova nga Diyos adunay katungod sa dili pagdawat sa lukat alang kang bisan kinsa nga iyang giisip nga dili takos. Ang lukat ni Kristo makatabon sa mga sala nga nabatonan sa usa ka tawo tungod sa iyang pagkahimong anak sa makasasalang si Adan, apan ang usa ka tawo mahimong magdugang niini pinaagi sa iyang kaugalingong tinuyo nga pagpakasala, ug sa ingon siya mamatay tungod sa maong sala nga dili na arang matabonan pa sa lukat.

Sala batok sa balaang espiritu. Si Jesu-Kristo miingon nga ang usa nga nakasala batok sa balaang espiritu dili mapasaylo niining presenteng sistema sa mga butang ni nianang sa umaabot. (Mat 12:​31, 32) Ang usa ka tawo nga gihukman sa Diyos ingong nakasala batok sa balaang espiritu niining presenteng sistema sa mga butang sa ingon dili na makapahimulos sa pagkabanhaw, sanglit ang iyang mga sala dili na mapasaylo, nga tungod niana ang pagkabanhaw mahimong wala nay pulos alang kaniya. Gipahayag ni Jesus ang paghukom batok kang Judas Iskariote pinaagi sa pagtawag kaniya nga “anak sa kalaglagan.” Ang lukat dili mapadapat kaniya, ug sanglit ang iyang kalaglagan maoy usa na ka tinong hudisyal nga paghukom, dili na siya pagabanhawon.​—Ju 17:12.

Ngadto sa iyang mga magsusupak, ang Hudiyong relihiyosong mga pangulo, si Jesus miingon: “Unsaon ninyo pagkalagiw gikan sa paghukom sa Gehenna [usa ka simbolo sa walay kataposang kalaglagan]?” (Mat 23:33; tan-awa ang GEHENNA.) Ang iyang mga pulong nagpakita nga kining mga tawhana, kon sila wala moliso ngadto sa Diyos una pa sa ilang kamatayon, nakadawat na sa ilang kataposang grabeng paghukom. Kon mao, ang usa ka pagkabanhaw walay kapuslanan alang kanila. Mopatim-awng mao usab kini ang kahimtang sa “tawo sa kalapasan.”​—2Te 2:​3, 8; tan-awa ang TAWO SA KALAPASAN.

Si Pablo naghisgot bahin niadtong nahibalo sa kamatuoran, nahimong mga mag-aambit sa balaang espiritu, ug unya nahulog, nga nahitumpawak sa usa ka kahimtang nga imposible “ang pagpabalik pa kanila sa paghinulsol, tungod kay gilansang nila pag-usab ang Anak sa Diyos alang sa ilang kaugalingon ug nagpakaulaw kaniya sa dayag.” Ang lukat dili na makatabang pa kanila; busa sila dili na pagabanhawon. Mipadayon ang apostol sa pagtandi  sa maong mga tawo ngadto sa usa ka yuta nga nagpatungha lamang ug mga sampinit ug mga kudyapa ug busa isalikway ug sa kataposan pagasunogon. Kini nag-ilustrar sa ilang dangatan: bug-os nga pagkapuo.​—Heb 6:4-8.

Sa makausa pa, si Pablo naghisgot bahin kanila nga “tinuyo nga magpakasala human makadawat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran, [nga] wala nay halad nga nahibilin alang sa sala, apan may usa ka makahahadlok nga pagpaabot sa paghukom ug nagdilaab nga pangabugho nga magaut-ot niadtong mga nagasupak.” Dayon siya nag-ilustrar: “Ang tawo nga wala manumbaling sa balaod ni Moises mamatay sa walay kokaluoy, pinasikad sa pagpamatuod sa duha o tulo. Sa inyong hunahuna, dili ba labi pang bug-at nga silot ang isipon nga angay alang sa tawo nga nagyatak sa Anak sa Diyos ug nag-isip nga ordinaryog bili ang dugo sa pakigsaad nga pinaagi niini gibalaan siya, ug nagpasipala sa espiritu sa dili-takos nga kalulot uban ang pagtamay? . . . Makahahadlok nga mahulog ngadto sa mga kamot sa buhing Diyos.” Ang paghukom mas bug-at pa sanglit ang maong mga tawo dili kay yanong patyon ug ilubong diha sa Sheol, nga samag mga maglalapas sa Balaod ni Moises. Kini sila mahiadto sa Gehenna, nga gikan niana wala nay pagkabanhaw.​—Heb 10:26-31.

Si Pedro nagsulat ngadto sa iyang mga igsoon, nga nagpasiugda nga sila, ingong “balay sa Diyos,” nailalom sa paghukom, ug dayon siya nagkutlo gikan sa Proverbio 11:31 (LXX) nga nagpasidaan kanila sa kapeligrohan sa pagkadili-masinugtanon. Dinhi iyang gipasabot nga ang ilang presenteng paghukom mahimong mosangko sa usa ka paghukom sa walay kataposang kalaglagan alang kanila, ingon gayod sa gisulat ni Pablo.​—1Pe 4:​17, 18.

Si apostol Pablo naghisgot usab bahin sa pipila nga “makaagom sa hudisyal nga silot sa walay kataposang kalaglagan gikan sa atubangan sa Ginoo ug gikan sa himaya sa iyang kusog, sa panahon nga siya moabot aron pagahimayaon labot sa iyang mga balaan.” (2Te 1:​9, 10) Sa ingon kini sila dili makalabang-buhi ngadto sa Usa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Kristo, ug sanglit ang ilang kalaglagan maoy ‘walay kataposan,’ sila dili pagabanhawon.

Pagkabanhaw Sulod sa 1,000 ka Tuig. Ang eksaktong gidaghanon sa mga tawo nga sukad nabuhi wala mahibaloi sa mga tawo. Apan, ingong pananglitan, kon si Jehova magbanhaw ug 20 ka bilyon (20,000,000,000) ka tawo, walay problema bahin sa dapit nga kapuy-an ug pagkaon alang kanila. Ang gidak-on sa yuta sa pagkakaron maoy mga 148,000,000 km kwd (57,000,000 mi kwd), o mga 14,800,000,000 ekt (36,500,000,000 akre). Tugotan tang ang katunga niini gamiton alang sa ubang mga katuyoan, aduna pay kapin sa un-tersiya sa usa ka ektarya (halos 1 akre) alang sa usa ka tawo. Kon bahin sa kapasidad sa yuta sa pagpatunghag pagkaon, ang un-tersiya sa usa ka ektarya makatagana ug labaw pa sa igong pagkaon alang sa matag tawo, ilabina nga, sama sa gipakita sa Diyos sa kahimtang sa nasod sa Israel, adunay kadagaya sa pagkaon tungod sa panalangin sa Diyos.​—1Ha 4:20; Eze 34:27.

Kon bahin sa katakos sa yuta sa pagpatunghag pagkaon, ang United Nations Food and Agriculture Organization nagpahayag nga, pinaagi sa kasarangan lamang nga mga pagpauswag sa mga pamaagi sa agrikultura, bisan diha sa nagakaugmad nga mga dapit ang yuta sayon rang makatagana bisan ngadto sa siyam ka pilo sa populasyon nga gibanabana sa mga siyentipiko alang sa tuig 2000.​—Land, Food and People, Roma, 1984, pp. 16, 17.

Apan, sa unsang paagi ang linibo ka milyon sarang nga maatiman, sanglit ang kadaghanan kanila sa nangagi wala man makaila sa Diyos ug kinahanglang mokat-on sa pagsunod sa iyang mga balaod alang kanila? Una, ang Bibliya nagpahayag nga ang gingharian sa kalibotan nahimong “gingharian sa atong Ginoo ug sa iyang Kristo, ug siya [nagamando] ingong hari hangtod sa kahangtoran.” (Pin 11:15) Ug ang prinsipyo sa Bibliya mao nga “sa dihang adunay mga paghukom gikan kanimo [Jehova] alang sa yuta, ang pagkamatarong mao gayod ang makat-onan sa mga molupyo sa mabungahong yuta.” (Isa 26:9) Sa iyang tinudlong panahon, sa dihang gikinahanglang ipahibalo ngadto sa iyang mga alagad, ang Diyos magbutyag kon unsaon niya pag-atiman kini nga buluhaton.​—Am 3:7.

Sa unsang paagi posible sulod sa 1,000 ka tuig ang pagbanhaw ug pag-edukar sa binilyon karon nga anaa sa lubnganan?

Aw, ang usa ka ilustrasyon magpakita kon unsay yano, praktikal nga butang nga gihunahuna ni Jehova alang sa katawhan. Dili sa pagtagna, kondili ingong ilustrasyon lamang, ibutang ta nga ang naglangkob sa “dakong panon” sa mga tawong matarong nga “nakalabang sa dakong kasakitan” niining sistemaha sa mga butang (Pin 7:​9, 14) may gidaghanong mga 6,000,000 (mga ¹⁄1000 sa presenteng populasyon sa yuta). Dayon kon, ingnon ta, human sa 100 ka tuig nga gigugol sa ilang pagbansay ug sa ‘paggahom’ sa usa ka bahin sa yuta (Gen 1:28), banhawon sa Diyos ang tulo ka porsiyento niini nga gidaghanon, kini magkahulogan nga ang matag bag-ong binanhaw nga tawo pagaatimanon  sa 33 ka binansay nga mga tawo. Sanglit ang tinuig nga pag-uswag nga tulo ka porsiyento, kon ipuno sa linangkob nga gidaghanon, magdoble sa maong gidaghanon sa halos matag 24 ka tuig, ang katibuk-ang 20 ka bilyon (20,000,000,000) mahimong mabanhaw na sa dili pa molabay ang 400 ka tuig sa Usa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Kristo, nga maghatag ug igoigong panahon sa pagbansay ug paghukom sa mga binanhaw nga dili magtugaw sa kalinaw ug kahapsay sa yuta. Busa ang Diyos, pinaagi sa iyang labing dakong gahom ug kaalam, bug-os nga makapadangat sa iyang katuyoan ngadto sa mahimayaong sangkoanan sulod sa gambalay sa mga balaod ug mga kahikayan nga iyang gihimo alang sa katawhan sukad sa sinugdan, lakip na ang gidugang nga dili-takos nga kalulot nga pagkabanhaw.​—Rom 11:33-36.