Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Pagkaon

Pagkaon

Ang Hebreohanon ug Gregong mga termino nga gihubad nga “pagkaon” adunay lainlaing literal nga mga kahulogan, sama sa “butang nga gikaon,” “kalan-on,” “tinapay,” ug “karne, o unod.”

Human lalanga si Adan ug Eva, ang Diyos miingon: “Ania, gihatag ko kaninyo ang tanang tanom nga nagapatunghag binhi nga anaa sa nawong sa tibuok yuta ug ang matag kahoy nga adunay bunga sa kahoy nga nagapatunghag binhi. Kini magsilbing pagkaon alang kaninyo.” Siya dugang miingon nga iyang gihatag “ang tanang lunhawng tanom ingong pagkaon” ngadto sa tanang linalang nga hayop. Ngadto kang Adan siya usab miingon: “Gikan sa tanang kahoy sa tanaman makakaon ka hangtod sa pagkatagbaw,” nga gidugang ang pagdili sa usa ka kahoy, ang kahoy bahin sa kahibalo sa maayo ug sa daotan.​—Gen 1:​29, 30; 2:​16, 17.

Sukad sa maong panahon hangtod sa Lunop, walay gipakita ang Bibliya nga gilakip sa tawo diha sa iyang pagkaon ang karne sa mga hayop. Tinuod, gipalahi ang mahinlo ug mahugaw nga mga hayop, apan kini lagmit may kalabotan sa mga hayop nga gigamit alang sa paghalad.​—Gen 7:2.

Sa dihang si Noe gisugo sa pagpasulod sa mga hayop ngadto sa arka, si Jehova miingon kaniya: “Bahin kanimo, magkuha ka sa tanang matang sa pagkaon nga ginakaon; ug magtigom ka niini nganha kanimo, ug kini magsilbing pagkaon alang kanimo ug alang kanila,” nga mopatim-awng gihisgotan pag-usab ang pagkaon gikan sa mga tanom nga isulod sa arka alang sa mga tawo ug sa mga hayop. (Gen 6:21) Human sa Lunop, si Jehova nagtugot sa tawo nga idugang sa iyang pagkaon ang karne, nga nag-ingon: “Ang matag nagalihok nga mananap nga buhi mahimong kalan-on alang kaninyo. Mahitungod sa lunhawng katanoman, ako naghatag niining tanan kaninyo. Ang unod lamang uban sa kalag niini​—ang dugo niini​—dili gayod ninyo pagakan-on.”​—Gen 9:​3, 4.

Pagkaon nga mga Lugas. Ang pagkaon nga mga lugas maoy pangunang pagkaon sa katawhan sa kayutaan sa Bibliya, ingon sa gipakita sa kamatuoran nga sa Hebreohanon ug sa Grego, ang ekspresyong ‘pagpangaon’ sa literal nagkahulogang “pagkaon ug tinapay.” (Gen 43:​31, 32) Ang sebada ug trigo maoy pangunang pagkaon nga mga lugas; ang ubang pagkaon nga mga lugas nga gihisgotan mao ang dawa ug espelta, usa ka matang sa trigo. (Huk 7:13; Isa 28:25; Eze 4:9; Ju 6:​9, 13) Gawas nga himoong tinapay, ang ordinaryong harina himoong lugaw. Ang lugas sagad kaonon nga sinangag, pinaagi sa pagbangan sa mga uhay ug pagganggang niini sa kalayo o kaha pinaagi sa pagsangag niini diha sa kalaha. (Ru 2:14; 2Sa 17:28) Sagad nga kini himoong tinapay ginamit ang dili pinong linubok nga mga lugas. Apan, sa pagluto sa ubang mga tinapay gigamit ang pino nga harina. (Gen 18:6; Ex 29:2) Ang usa ka paagi sa pagluto mao ang pagkatag sa minasa diha sa init nga mga bato o diha sa patag nga bahin sa mga bato nga gihalingan ug kalayo. Ang igpapatubo o lebadura sagad gigamit, samtang ang ubang tinapay giluto nga walay igpapatubo. (Lev 7:13; 1Ha 19:6) Ang mga hurnohan gigamit usab, diin ang minasa patagon ibabaw sa usa ka bato nga anaa sa sulod niini. Ang mga tinapay usahay giluto diha sa kalaha, o sa kawa. Ang mantika nga gigamit mao ang lana, lagmit lana sa olibo.​—Lev 2:​4, 5, 7; 1Cr 9:31; tan-awa ang PAGLUTOG TINAPAY, PANADERO.

Mga Utanon. Ang mga balatong ug mga lentihas maoy lakip sa pagkaon, nga lat-an sama sa linat-ang lentihas nga giluto ni Jacob nga tungod niana gibaligya ni Esau ang iyang katungod sa pagkapanganay. (Gen 25:34) Usahay sagolan ug karne o lana ang linat-an. Ang harina puwedeng ginama gikan sa balatong o ginama gikan sa gisagol nga mga lugas, balatong, ug mga lentihas. (Eze 4:9) Ang lainlaing matang sa pepino nga mas lami kay nianang gikan sa Kasadpan maoy usa usab ka makapalagsik nga pagkaon. Sa dihang nihit o dili maayo ang tubig, kini mahimong kan-on ingong kapuli sa tubig. Ang mga pepino kan-on nga hilaw, may asin o wala, ug usahay butangan ug mga sangkap sa sulod niini ug lutoon. Ang mga Israelinhon nangandoy sa mga pepino, sandiya, puerro, sibuyas, ug mga ahos nga ilang gikaon didto sa Ehipto. (Num 11:​4, 5) Kini nga mga pagkaon gitanom usab didto sa Palestina.

Si Job naghisgot sa “malvavisco,” nga ang duga niini iyang gihubit nga walay lami. (Job 6:6) Siya usab naghisgot niadtong mga timawa nga nangaon sa parat nga hilba ug sa mga gamot sa mga kahoyng retama.​—Job 30:4.

Ang Mishnah (Pesahim 2:6) naghisgot sa endive ug chicory nga mao ang pait nga mga utanon nga gigamit sa Paskuwa.​—Ex 12:8.

Mga Prutas ug mga Liso. Ang mga bunga sa olibo maoy talagsaong matang sa pagkaon didto sa Palestina. Ang kahoyng olibo mokabat ug napulo ka tuig o kapin pa sa dili pa mosugod sa pagpatunghag maayong mga bunga, apan tungod sa hataas nga kinabuhi niini, makapatungha kini ug daghan kaayong bunga. Human ikahumol sa tubig nga may asin, ang mga bunga sa kahoyng olibo mahimong kaonon sama sa pagkaon niini karong adlawa. Ang olibo nagtagana usab ug lana nga magamit sa pagluto sama sa mga linat-an ug sa minantikaan nga tinapay. Ang Bibliya naghisgot sa “mantikaon kaayo nga pagkaon.”​—Isa 25:6.

Ang mga bunga sa igos maoy laing hinungdanong matang sa pagkaon. (Deu 8:8) Sa dihang duna nay makita nga unang mga bunga diha sa igos, sagad kini kan-on dayon. (Isa 28:4) Ang ulahing mga bunga sa igos ibulad ug pisaon diha sa mga hulmahan, ug himoong mga tinapay nga mga igos. (1Sa 25:18; 1Cr 12:40) Kon gamiton ingong hampol, kini makaayo. (Isa 38:21) Gawas pa sa komon nga kahoyng igos, ang kahoy nga nailhan ingong sikomoro (igos-mulberi) mamunga usab ug mga igos nga makaon. (1Cr 27:28; Am 7:14) Ang ubang mga prutas mao ang datiles, granada, ug mansanas.​—Aw 5:11; Joe 1:12; Hag 2:19; tan-awa ang MANSANAS.

Lakip sa mga liso nga gikaon didto sa Palestina, gihisgotan sa Bibliya ang mga liso sa almendras ug pistasyo.​—Gen 43:11; Jer 1:11.

Ang ubas maoy usa sa kinadaghanan nga pagkaon didto sa Palestina. Sa dihang mipauli ang mga Israelinhon nga nangespiya sa yuta sa Canaan sila nagdalag usa ka dakong bugway sa ubas nga giyayongan sa duha ka tawo. (Num 13:23) Ang ubas kaonon nga presko ug usab binulad (Num 6:3) ug gipisa ug gihimong mga tinapay. (1Sa 25:18; 1Cr 12:40) Sama karong adlawa, walay duhaduha nga ang linghod nga mga dahon niini kaonon ingong lunhawng utanon; ang gulang na nga mga dahon ipakaon sa mga karnero ug mga kanding.

Ang mga bunga sa kahoyng algaroba sagad nga ipakaon sa mga hayop, bisan tuod tingali kini gihimong pagkaon sa tawo panahon sa kawalad-on. Ang gigutom nga anak nga mausikon diha sa sambingay ni Jesus nagtinguha sa pagkaon niini.​—Luc 15:16; tan-awa ang ALGAROBA, BUNGA SA.

Mga Yerbang-paalimyon ug Dugos. Ang mga yerbang-paalimyon nga komong gigamit ingong mga panakot mao ang yerbabuyna, eneldo, cumino, ruda, ug ang mga dahon sa mustasa. (Mat 23:23; 13:31; Luc 11:42) Ang asin maoy pangunang sangkap sa panimpla, ug gigamit usab sa pagpreserbar sa pagkaon. Busa, ang “usa ka pakigsaad sa asin” maoy usa ka tino nga pakigsaad, nga dili gayod lapason. (Num 18:19; 2Cr 13:5) Dugang pa, ang Mishnah (Shabbat 6:5) naghisgot sa sili. Ang bunga sa alkapara gigamit ingong pangpagana.​—Ecc 12:5.

Ang dugos giisip nga kinaham nga pagkaon nga makapadan-ag sa mga mata tungod sa makapalagsik nga sustansiya niini. (1Sa 14:27-29; Sal 19:10; Pr 16:24) Ang mana samag lami sa lagpad nga mga tinapay nga may dugos. (Ex 16:31) Si Juan nga Tigbawtismo mikaon ug dugos ug mga dulon.​—Mat 3:4.

Karne o Unod Ingong Pagkaon. Gisultihan sa Diyos si Noe human sa Lunop nga lakip sa lunhawng katanoman mahimo niyang kan-on ang tanang nagalihok nga mananap nga buhi. (Gen 9:​3, 4) Apan ubos sa Balaod, ang mga Israelinhon pakan-on lamang sa mga hayop nga giklasipikar nga mahinlo. Kini gitala diha sa Levitico, kapitulo 11, ug Deuteronomio, kapitulo 14. Ang komon nga katawhan kasagaran dili hingaon ug karne. Apan usahay usa ka kanding o karnero ang ihawon alang sa halad-sa-panag-ambit o sa pagpasidungog sa usa ka dinapit. (Lev 3:​6, 7, 12; 2Sa 12:4; Luc 15:​29, 30) Taliwala sa mga tawong arangan, ang baka mao ang ihawon. (Gen 18:7; Pr 15:17; Luc 15:23) Ang pipila sa ayamonon nga mga hayop, sama sa laking osa, gasela, binaw, ihalas nga kanding, antelope, ihalas nga torong baka, ug gamusa, kan-on, ug ang karne aslon o lat-an. (Gen 25:28; Deu 12:15; 14:​4, 5) Ang pagkaon ug dugo hugot nga gidili, sama sa pagkaon ug tambok.​—Lev 7:25-27.

Ang mga langgam gikaon usab. Ang mga Israelinhon milagrosong gitagan-an ug mga buntog didto sa kamingawan. (Num 11:31-33) Ang mga salampati, tukmo, perdis, ug mga goryon maoy lakip sa mga langgam nga mahinlo. (1Sa 26:20; Mat 10:29) Dugang pa, ang mga itlog maoy bahin usab sa pagkaon.​—Isa 10:14; Luc 11:​11, 12.

Lakip sa makaon nga mga insekto mao ang dulon, nga lakip sa dugos, maoy pagkaon ni Juan nga Tigbawtismo. (Mat 3:4) Karong adlawa ang mga dulon gikaon sa pipila ka Arabo. Ang paboritong paagi sa pag-andam mao ang pagtangtang sa ulo, tiil, ug mga pako, ug dayon iligid sa ginaling nga lugas ug pritohon sa lana o mantekilya.

Ang isda makuha gikan sa Mediteranyo ug usab gikan sa Dagat sa Galilea. Ang pipila sa mga apostoles ni Jesu-Kristo maoy mga mangingisda, ug si Jesus, sa usa ka okasyon, human sa iyang pagkabanhaw, nagsugba ug isda diha sa hinaling nga uling alang sa iyang mga tinun-an. (Ju 21:9) Ang isda ibulad usab, nga nahimong kombenyenteng pagkaon alang sa mga magpapanaw. Ang isda sa duha ka milagro ni Jesus sa dihang iyang gipakaon ang mga panon sa katawhan lagmit maoy binulad nga isda. (Mat 15:34; Mar 6:38) Ang usa sa mga ganghaan sa Jerusalem ginganlan ug Ganghaan sa Isda, nga lagmit nagpakitang adunay tiyanggihan sa isda diha niini o sa duol niini. (Neh 3:3) Sa mga adlaw ni Nehemias, ang mga taga-Tiro nagnegosyog isda sa Jerusalem.​—Neh 13:16.

Mga Produkto sa Gatas ug mga Ilimnon. Hinungdanon usab ingong pagkaon mao ang gatas ug ang mga produkto sa gatas nga gikan sa mga baka, kanding, o mga karnero. (1Sa 17:18) Ang gatas sagad isulod diha sa panit nga mga sudlanan. (Huk 4:19) Dali kini nga moaslom. Ang Hebreohanong pulong nga chem·ʼahʹ, nga gihubad nga “mantekilya,” mahimong magkahulogan usab nga “gipatibugol nga gatas.” Ang usa pa ka nailhang pagkaon mao ang keso. Ngani, ang Walog sa Tyropoeon (mga Tighimog Keso) milatas ubay sa K nga bahin sa labing karaang siyudad sa Jerusalem.​—Huk 5:25; 2Sa 17:29; Job 10:10; tan-awa ang KESO.

Ang usa sa hinungdanong produkto gikan sa ubas mao ang bino. Ang bino usahay butangan ug mga yerbang-paalimyon ug sambogan usab. (Pr 9:​2, 5; Aw 8:2; Isa 5:22) Ang pagpamupog ubas himoon sa tinghunlak. Sa mainit nga panahon ang duga daling moaslom. May kal-ang nga ubay-ubayng mga bulan tali sa pagpangani sa ubas ug sa panahon sa Paskuwa. Sa Paskuwa nabatasan sa mga banay ang pag-inom ug ubay-ubayng bino, nga sa maong panahon ang bino miaslom na. Busa, sa pagsaulog sa Paskuwa sa 33 K.P., si Jesus miinom ug tinuod nga pulang bino, diin ang uban niana iyang gidalit sa iyang mga tinun-an sa dihang gisugdan ang Panihapon sa Ginoo. (Mar 14:23-25) Pinaaslom usab nga bino ang gihimo ni Jesus sa usa ka kombira sa kasal. (Ju 2:​9, 10) Ang bino gigamit usab ingong tambal. (1Ti 5:23) Gigamit usab ang suka nga gikan sa bino sa ubas, nga lunsay o sinagolan ug yerbang-paalimyon o mga duga sa prutas. (Num 6:3; Ru 2:14) Ang laing ilimnon mao ang serbesa nga gikan sa trigo, ug ang makapalagsik nga ilimnon nga gikan sa duga sa granada.​—Aw 8:2; Isa 1:22; Os 4:18.

Mana. Ang mana mao ang pangunang pagkaon sa mga Israelinhon didto sa kamingawan. Gihubit kini sa Numeros 11:​7, 8 ingong sama sa liso sa kulantro, nga may dagway nga sama sa tagok sa bedelio. Kini gigaling sa mga galingan nga demano o gilubok sa lusong ug gilung-ag o gihimong mga tinapay nga ang lami sama sa tam-is nga tinapay nga may lana. Gihisgotan kini ingong “tinapay sa mga gamhanan.”​—Sal 78:​24, 25; tan-awa ang MANA.

Duyog nga Pagpangaon. Sa kapanahonan sa Bibliya ang duyog nga pagpangaon nagpaila sa bugkos sa panag-ubanay. (Gen 31:54; 2Sa 9:​7, 10, 11, 13; tan-awa ang PAGPANGAON.) Ang dili pagkaon uban sa usa ka tawo nagpailag kasuko o ubang mabatokong pagbati o tinamdan. (1Sa 20:34; Buh 11:​2, 3; Gal 2:​11, 12) Ang pagkaon sagad nga gigamit ingong usa ka gasa aron mabatonan o maseguro ang maayong kabubut-on sa laing tawo, sanglit kon dawaton sa usa ka tawo ang gasa, kini giisip nga siya obligado sa pagpakigdait.​—Gen 33:8-16; 1Sa 9:​6-8; 25:​18, 19; 1Ha 14:1-3.

Kristohanong Panglantaw. Ang mga Kristohanon dili na ilalom sa pagdili sa Balaod labot sa mahinlo ug mahugaw nga mga pagkaon. Gisugo sila nga likayan ang dugo ug ang mga butang nga naluok, nga mao, ang mga butang nga wala mapatuloi sa dugo niini sa hustong paagi. (Buh 15:​19, 20, 28, 29) Apan gawas niini nga sugo sa Bibliya, dili nila himoong isyu ang pagkaon o ang paglikay sa pipila ka matang sa pagkaon o gamhan ang tanlag sa ubang tawo sa ila mismong tanlag maylabot sa pagkaon. Apan, sila gipasidan-an nga dili pakan-on sa mga kalan-on nga gihalad ngadto sa mga idolo ug likayan nga makapandol sa ubang tawo pinaagi sa pag-insistir sa ilang Kristohanong kagawasan maylabot sa pagkaon. (1Co 8; 10:23-33) Dili angayng himoon sa mga Kristohanon ang pagkaon o ang paagi sa paggamit niini ingong una kay sa Gingharian ug sa espirituwal nga mga intereses niini.​—Rom 14:17; Heb 13:9.

Espirituwal nga Pagkaon. Si Jesus nalipay sa pagbuhat sa kabubut-on sa iyang Amahan ug naghisgot niini ingong pagkaon alang kaniya. (Ju 4:​32, 34) Siya nagtagna nga iyang itudlo “ang matinumanon ug maalamong ulipon” sa pagtaganag (espirituwal nga) pagkaon sa hustong panahon ngadto sa iyang mga tinun-an. (Mat 24:44-47; tan-awa ang MATINUMANON UG MAALAMONG ULIPON.) Maingon nga gisultihan ni Moises ang mga Israelinhon: “Dili sa tinapay lamang mabuhi ang tawo kondili sa matag pulong gikan sa baba ni Jehova nga ang tawo mabuhi” (Deu 8:3), gidasig usab ni Jesus ang iyang mga sumusunod sa pagpangita, dili sa materyal nga pagkaon, kondili sa pagkaon nga magpabilin alang sa kinabuhing walay kataposan. (Ju 6:​26, 27; itandi ang Hab 3:​17, 18.) Siya miingon nga dili magmabalak-on labot sa pagkaon ug sa pag-inom, kay “ang kalag labaw pa ug bili kay sa pagkaon.”​—Mat 6:25; Luc 12:​22, 23.

Si apostol Pablo naghisgot sa paninugdang mga butang sa Kristohanong doktrina ingong “gatas” ug ang mas lalom nga kahibalo ingong “gahing pagkaon.” (Heb 5:12-14; 6:​1, 2; 1Co 3:1-3) Si Pedro naghisgot usab sa espirituwal nga pagtubo pinaagi sa “walay sambog nga gatas nga iya sa pulong.” (1Pe 2:2) Gitawag ni Jesus ang iyang kaugalingon ingong “ang tinapay sa kinabuhi,” nga labaw pa kay sa mana nga gitagana didto sa kamingawan, ug iyang giingon nga siya adunay suplay niini, ug kon ang usa ka tawo mokaon niini siya dili na gayod gutomon pa. (Ju 6:32-35) Ang pipila sa iyang mga sumusunod nga dili mahunahunaon sa espirituwal nakugang sa dihang iyang gipakasama ang iyang unod ug dugo ngadto sa pagkaon ug ilimnon (nga niini sila mahimong “mokaon” pinaagi sa pagtuo sa iyang halad lukat) alang sa kinabuhing walay kataposan.​—Ju 6:54-60.

Si Jehova nagsaad sa usa ka panahon sa dihang iyang itagana ang dagayang espirituwal ug materyal nga pagkaon alang sa iyang matinumanong katawhan sa tibuok yuta, nga wala nay gutom nga maghulga pa kanila.​—Sal 72:16; 85:12; Isa 25:6; tan-awa ang PAGLUTO, GALAMITON SA PAGLUTO; GUTOM; ug ubang mga pagkaon ubos sa ilang tagsatagsa ka ulohan.