Sa literal nga diwa, kini maoy pagbitay o paglansang sa usa ka biktima, patay man o buhi, ngadto sa usa ka estaka, o poste. Ang pagpatay kang Jesu-Kristo mao ang labing iladong pananglitan niini. (Luc 24:20; Ju 19:14-16; Buh 2:​23, 36) Lainlaing paagi sa pagbitay o paglansang ang gihimo sa mga nasod sa karaang kapanahonan.

Ang mga Asiryanhon, nga nabantog tungod sa ilang mabangis nga mga pagpakiggubat, naglansang o nagbitay sa hubo nga mga lawas sa ilang mga binihag diha sa tumoy sa talinis nga mga estaka ug gipalagbas kini sa mga tiyan ngadto sa dughan sa mga biktima. Ubay-ubayng mga linilok ang nakaplagan diha sa mga monyumento, diin ang usa niini naghulagway sa pag-atake ug pagsakop sa Lakis pinaagi sa mga Asiryanhon, ug diha niini nga linilok gipakita kini nga paagi sa paglansang o pagtusok.​—2Ha 19:8; HULAGWAY, Tomo 1, p. 958.

Gigamit usab sa mga Persianhon ang paglansang o pagtusok ingong usa ka paagi sa pagsilot. Ang pipila nag-ingon nga sagad punggotan o panitan una sa mga Persianhon kadtong ilang ilansang. Gidili ni Dario nga Bantogan ang pagbalda sa pagtukod pag-usab sa templo sa Jerusalem, ug si bisan kinsa nga molapas sa maong mando ilansang diha sa usa ka kahoy nga bunloton gikan sa iyang kaugalingong balay. (Esd 6:11) Sa panahon sa paghari sa anak nga lalaki ni Dario nga si Ahasuero (Jerjes I), ang duha ka magbalantay sa ganghaan sa palasyo gibitay o gilansang diha sa estaka, ang naandang silot nga ipahamtang sa mga Persianhon batok sa mga maluibon. (Est 2:21-23) Mao man usab, si Haman ug ang iyang napulo ka anak nga lalaki gibitay diha sa estaka. (Est 5:14; 6:4; 7:​9, 10; 9:​10, 13, 14, 25) Gihisgotan usab ni Herodotus (III, 125, 159; IV, 43) ang ubang mga pananglitan sa paglansang nga gihimo sa mga Persianhon.

Balaod sa mga Hudiyo kaniadto nga kadtong sad-an sa grabeng mga salaod sama sa pagpasipala o idolatriya patyon una pinaagig pagbato o sa ubang mga paagi, ug dayon ang ilang patayng mga lawas iladlad diha sa mga estaka o mga kahoy, aron magsilbing pasidaan sa uban. (Deu 21:​22, 23; Jos 8:29; 10:26; 2Sa 21:​6, 9) Lagmit nga patyon una sa mga Ehiptohanon ang ilang mga kriminal sa dili pa kini bitayon diha sa mga estaka, ingon sa gipakita sa matagnaong mga pulong ni Jose ngadto sa pangulong panadero ni Paraon: “Si Paraon mag-isa sa imong ulo gikan kanimo ug magbitay gayod kanimo diha sa usa ka estaka.”​—Gen 40:​19, 22; 41:13.

Giingon nga ang batasan sa mga Grego ug mga Romano maylabot sa paglansang gisagop gikan sa mga Fenicianhon, ug sa mga adlaw lamang ni Constantino nga kini giwagtang gikan sa imperyo. Talagsa ra nga may ilansang nga Romanong lungsoranon, kay kini nga silot sagad ipahamtang ngadto sa mga ulipon ug sa labing ubos nga matang sa mga kriminal. Gilantaw sa mga Hudiyo ug mga Romano ang paglansang ingong simbolo sa pagkanapaubos ug kaulawan, nga alang lamang sa mga tinunglo.​—Deu 21:23; Gal 3:13; Flp 2:8.

Sa unang siglo, kon ang mga Hudiyo adunay katungod sa paglansang sa usa ka tawo tungod sa relihiyosong mga katarongan (usa ka katungod nga gidudahan), tino gayod nga sila dili makahimo niini tungod sa sibil nga mga sala; ang Romanong opisyal lamang sama kang Poncio Pilato ang adunay awtoridad sa paghimo niini. (Ju 18:31; 19:10) Bisan pa niana, ang mga Hudiyo ug ilabina ang ilang pangulong mga saserdote ug mga magmamando, mao ang pangunang may tulubagon sa paglansang kang Kristo.​—Mar 15:1-15; Buh 2:36; 4:10; 5:30; 1Co 2:8.

Usahay ihigot sa mga Romano ang ilang biktima diha sa estaka, nga sa maong kahimtang lagmit siya mabuhi pa sulod sa ubay-ubayng mga adlaw sa dili pa mosurender ang iyang lawas tungod sa giantos nga kasakit, kauhaw, kagutom, ug pagkabulad sa adlaw. Sama sa kahimtang ni Jesus, ang paglansang sa mga kamot (ug lagmit sa mga tiil usab) sa tawong akusado nganha sa usa ka estaka maoy naandang ginabuhat sa mga Romano. (Ju 20:​25, 27; Luc 24:39; Sal 22:​16, ftn sa Rbi8; Col  2:14) Sanglit ang mga pulso kanunayng giisip sa mga anatomista (mga ekspertong nagtuon sa lawas sa tawo) ingong bahin sa mga kamot, ang ubang mga doktor nagtuo nga ang mga lansang gipadulot tali sa gagmayng mga bukog sa mga pulso aron kini dili mabitas nga mao untay mahitabo kon kini gipadulot pa sa mga palad. (Tan-awa ang The Journal of the American Medical Association, Marso 21, 1986, p. 1460.) Kini nahiuyon sa paggamit sa Bibliya sa pulong nga “kamot” nga naglakip sa pulso diha sa mga teksto sama sa Genesis 24:​47, diin ang mga pulseras giingon nga gisul-ob diha sa “mga kamot,” ug sa Maghuhukom 15:​14, diin gihisgotan ang mga talikala diha sa “mga kamot” ni Samson.

Ang rekord wala mag-ingon kon ang mga mamumuhat ug daotan sa tupad ni Jesus gilansang ba o gihigot lamang diha sa mga estaka. Kon sila gihigot lamang, mahimong kini mao ang hinungdan kon nganong, sa dihang si Jesus patay na, sila buhi pa gihapon ug kinahanglang balion ang ilang mga bitiis. (Ju 19:​32, 33) Human balia ang ilang mga bitiis, wala madugay sila namatay tungod kay naglisod na sa pagginhawa, sanglit sama sa gituohan sa uban, dili na nila maisa ang ilang lawas aron mawala ang tensiyon sa mga kaunoran sa dughan. Siyempre, dili kini ang tinong rason kon nganong nabuhig dugay ang mga mamumuhat ug daotan kay kang Jesus, tungod kay sila wala man makasinati sa mental ug pisikal nga pagsakit nga gipahamtang kang Jesus. Nasinatian na niya ang tibuok-gabii nga pag-antos sa mga kamot sa iyang mga kaaway, gawas pa sa pagbun-og kaniya sa Romanong mga sundalo, tingali hangtod nga siya dili na makahimo sa pagpas-an sa iyang estaka sa pagsakit, sumala sa nabatasan.​—Mar 14:32–​15:21; Luc 22:39–​23:26.

Unsay gipaila sa orihinal nga Gregong pulong labot sa porma sa instrumento nga diha niana gipatay si Jesus?

Ang kadaghanang hubad sa Bibliya nag-ingon nga si Kristo “gilansang sa krus” inay nga “gilansang sa estaka.” Tungod kini sa naandang pagtuo nga ang instrumento sa pagsakit nga gibitayan kaniya mao ang “krus” nga ginama sa duha ka kahoy inay nga sa usa ra ka usok, o estaka. Ang tradisyon, dili ang Kasulatan, nag-ingon usab nga gipas-an sa tawong hinukman ang balabag lamang sa krus nga gitawag ug patibulum, o antenna, inay nga ang duha ka piraso. Busa buot nilang ipatin-aw nga niining paagiha dili ra kaayo mabug-atan ang usa ka tawo nga magguyod o magpas-an niini paingon sa Golgotha.

Apan, unsay giingon sa mga magsusulat sa Bibliya bahin niini? Gigamit nila ang Gregong nombre nga stau·rosʹ sa 27 ka higayon ug ang mga berbo nga stau·roʹo sa 46 ka higayon, ang syn·stau·roʹo (ang prefix nga syn nagkahulogang “uban”) sa 5 ka higayon, ug ang a·na·stau·roʹo (ang a·naʹ nagkahulogang “pag-usab”) sa usa ka higayon. Gigamit usab nila ang Gregong pulong nga xyʹlon, nga nagkahulogang “kahoy,” sa 5 ka higayon sa pagtumong sa instrumento sa pagsakit nga gilansangan kang Jesus.

Sa klasikal nga Grego ug Koine, ang stau·rosʹ wala magpasabot sa usa ka “krus” nga ginama sa duha ka nagkuros nga kahoy. Kini nagkahulogan lamang sa usa ka nagbarog nga estaka, usok, tukon, o poste, tingali sama sa gamiton sa paghimog pensa, siklat, o koral nga mga usok. Nag-ingon ang New Bible Dictionary ni Douglas sa 1985 ubos sa ulohang “Krus,” sa panid 253: “Ang Gr. nga pulong alang sa ‘krus’ (stauros; berbo stauroo . . . ) sa panguna nagkahulogang nagbarog nga estaka o poste, ug ikaduha nagkahulogang usa ka estaka nga gigamit ingong instrumento sa pagsilot ug pagpatay.”

Tungod kay gigamit usab ni Lucas, Pedro, ug Pablo ang xyʹlon ingong pareho rag kahulogan sa stau·rosʹ, kini dugang magpamatuod nga si Jesus gilansang diha sa usa ka nagbarog nga estaka nga walay balabag, sanglit mao kana ang kahulogan sa xyʹlon niining linain nga diwa. (Buh 5:30; 10:39; 13:29; Gal 3:13; 1Pe 2:24) Ang xyʹlon makita usab diha sa Gregong Septuagint sa Esdras 6:​11, diin kini naghisgot sa usa ka poste o kahoy nga diha niana ilansang ang malinapason sa balaod.

Busa eksaktong gihatag sa Bag-ong Kalibotang Hubad ngadto sa magbabasa kining pangunang ideya sa Gregong teksto pinaagi sa paghubad sa stau·rosʹ ingong “estaka sa pagsakit,” ug sa berbong stau·roʹo ingong “paglansang,” nga mao, ang pagpatapot diha sa estaka o poste. Niining paagiha napalahi ang stau·rosʹ gikan sa eklesiastikanhong mga krus. (Tan-awa ang ESTAKA SA PAGSAKIT.) Ang pagpas-an sa usa ra ka tawo sa estaka sa pagsakit sama sa gihimo ni Simon nga taga-Cirene, sumala sa giingon sa Kasulatan, maoy makataronganon gayod, kay kon kadto maoy 15 sm (6 pul.) ang diyametro ug 3.5 m (11 p) ang gitas-on, kadto lagmit motimbang ug kapin sa 45 kg (100 lb).​—Mar 15:21.

Matikdi ang giingon ni W. E. Vine bahin niini: “Ang STAUROS (σταυρός) sa panguna nagpasabot sa usa ka nagbarog nga usok o estaka. Diha niana ang mga makasasala ilansang aron silotan. Ang nombre ug ang berbo niini nga stauroo, nga nagpasabot sa pagpatapot o paglansang ngadto sa usa ka estaka o usok, sa sinugdan lahi gikan sa eklesiastikanhong porma nga duha ka kahoy nga  nagkuros.” Dayon gihisgotan sa Gregong eskolar nga si Vine nga ang duha ka pirasong kahoy nga krus naggikan sa mga Caldeanhon ug nga kini gisagop sa Kakristiyanohan gikan sa mga pagano sa ikatulong siglo K.P. ingong usa ka simbolo sa paglansang kang Kristo.​—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, Tomo 1, p. 256.

Makaiikag kining komento sa libro nga The Cross in Ritual, Architecture, and Art: “Katingad-anan, apan maoy kamatuoran nga dili malalis, nga sa kanhing mga panahon sa wala pa matawo si Kristo, ug sukad niadto diha sa mga kayutaan nga wala maabot sa pagtulon-an sa Simbahan, ang Krus gigamit na ingong sagradong simbolo. . . . Si Bacchus sa mga Grego, si Tamuz sa mga taga-Tiro, si Bel sa mga Caldeanhon, ug si Odin sa mga Norse, tanan gisimbolohan sa ilang mga deboto pinaagi sa usa ka butang nga pormag krus.”​—Pinaagi ni G. S. Tyack, London, 1900, p. 1.

Ang librong The Non-Christian Cross, ni J. D. Parsons (London, 1896), midugang: “Walay bisan usa ka tudling-pulong diha sa daghang sinulat nga naglangkob sa Bag-ong Tugon, nga, diha sa orihinal nga Grego, nagpakitag bisan dili-direktang ebidensiya nga ikaingong ang stauros nga gigamit sa kaso ni Jesus maoy lahi kay sa ordinaryong stauros; ilabinang dili ikaingon nga kini naglangkob, dili sa usa ka pirasong kahoy, kondili sa duha ka pirasong kahoy nga gilansang nga nagkuros. . . . Usa ka dakong sayop gayod sa atong mga magtutudlo nga hubaron ang pulong nga stauros ingong ‘krus’ sa dihang maghubad sa Gregong mga dokumento sa Simbahan ngadto sa atong lumad nga pinulongan, ug paluyohan kana nga buhat pinaagi sa pagbutang ug ‘krus’ diha sa atong mga leksikon ingong mao ang kahulogan sa stauros nga walay pagpatin-aw pag-ayo nga kana dili gayod mao ang pangunang kahulogan sa maong pulong sa mga adlaw sa mga Apostoles, ug wala mahimong pangunang kahulogan niini bisan hangtod sa dugayng panahon human niana, ug kini nakabaton lamang ug kahulogan nga ingon niana, kon ugaling nakabaton man gayod, tungod lamang kay, bisan ug walay nagapaluyong ebidensiya, sa usa ka katarongan ug sa lain gituohan nga ang partikular nga stauros nga diha niana gipatay si Jesus maoy ingon niana ug porma.”​—Pp. 23, 24; tan-awa usab ang The Companion Bible, 1974, Apendise Num. 162.

Mahulagwayong Paggamit. Ang Kasulatan dili lamang kay bug-os nagpamatuod labot sa pisikal nga paglansang kang Ginoong Jesu-Kristo (1Co 1:​13, 23; 2:2; 2Co 13:4; Pin 11:8) kondili kini usab naghisgot sa paglansang diha sa mahulagwayong diwa, sama pananglit diha sa Galacia 2:20. Gipatay sa mga Kristohanon ang ilang karaang personalidad pinaagi sa ilang pagtuo sa gilansang nga si Kristo. (Rom 6:6; Col 3:​5, 9, 10) Misulat si Pablo: “Dugang pa, kadtong iya ni Kristo Jesus naglansang sa unod uban sa mga pangibog ug mga tinguha niini,” ug siya midugang nga pinaagi kang Kristo “ang kalibotan nalansang nganhi kanako ug ako ngadto sa kalibotan.”​—Gal 5:24; 6:14.

Ang mga apostata sa ingon ‘naglansang pag-usab sa Anak sa Diyos alang sa ilang kaugalingon ug nagpakaulaw kaniya sa dayag,’ nga nagbuhat niana pinaagi sa ilang samag-Judas nga pag-alsa batok sa kahikayan sa Diyos alang sa kaluwasan.​—Heb 6:4-6.