Pagpangayam ug Pagpangisda
Human lamang sa Lunop nga ang tawo gitugotan sa pagpangayam ug pagpangisda. (Gen 9:3, 4) Apan bisan sa wala pa ang Lunop ang mga tawo nangayam na aron makabaton ug mga panit sa mga hayop nga himoong besti ug uban pang mga butang.—Itandi ang Gen 3:21.
Human sa Lunop, si Nimrod mao ang unang tawo nga naghimo sa iyang kaugalingon ingong “usa ka gamhanang mangangayam nga supak kang Jehova” (Gen 10:8, 9), sa walay duhaduha nangayam ingong kalingawan lamang, sama sa gihimo sa ulahi sa mga hari sa Asirya, Ehipto, ug sa ubang kayutaan. Walay rekord nga ang mga Israelinhon nangayam ingong kalingawan lamang, apan sila nangayam ug mga hayop sama sa mga gasela ug mga laking osa aron kan-on (1Ha 4:22, 23) ug nagpatay ug mabangis nga mga hayop aron sa pagdepensa sa ilang kaugalingon (Huk 14:5, 6) o sa pagpanalipod sa ilang binuhing mga hayop o sa ilang mga pananom.—1Sa 17:34-36; Aw 2:15.
Maylabot sa pagpangayam, gisubli sa Moisesnong Balaod ang sugo sa dili pagkaon ug dugo nga gihatag human sa Lunop. (Gen 9:4; Lev 17:12-14; tan-awa ang DUGO.) Dugang pa, giklasipikar ang pipila ka ihalas nga mga hayop ingong mahugaw nga pagkaon. (Lev 11:2-20; Deu 14:3-20) Ang laing balaod nagdili sa mga Israelinhon sa pagkuha sa inahan nga langgam uban sa mga kuyabog o mga itlog niini. Sa daghang kahimtang, tungod sa pag-unong sa inahan sa iyang kuyabog, ang inahan dali rang maayam; apan ang inahan angayng buhian, lagmit aron makabaton pa kinig mga anak.—Deu 22:6, 7.
Daghang galamiton ug kasangkapan ang gigamit sa pagpangayam, lakip sa mga busogan ug mga pana (Gen 21:20; 27:3), mga lambuyog (1Sa 17:34, 40; Job 41:1, 28), mga bitik, pukot, gahong, ug mga kaw-it (Sal 140:5; Eze 17:20; 19:4, 9). Ang mga espada, bangkaw, igpalantig, puspos, ug mga salapang dayag nga gigamit usab.—Job 41:1, 26-29.
Sa pagdakop sa mga hayop, ang mga pukot sagad ipahiluna. Dayon hadlokon sa usa ka grupo sa mga mangangayam ang mga hayop, sagad pinaagi sa paghimog kabanha, aron kini modagan ngadto sa mga pukot nga gituyo sa pagpahiluna aron masikop ang mga hayop. Dugang pa, ang ubang mangangayam magkubkob ug mga gahong ug aron dili mamatikdan tabonan kinig nipis nga tabon nga gama sa mga lipak ug yuta. Aron malit-ag ang mga hayop, kini abogon paingon sa tinabonan nga gahong. Lain pa, gigamit usab ang mga lit-ag nga makabitik sa mga tiil sa mga hayop, ug lagmit nga gigamit usab ang kombinasyon sa mga gahong ug mga pukot.—Itandi ang Job 18:8-11; Jer 18:22; 48:42-44; tan-awa ang TIGLIT-AG UG LANGGAM; BITIK.
Pagpangisda. Taliwala sa mga Hebreohanon ang pagpangisda maoy usa ka panginabuhi; wala hisgoti nga kini gihimo ingong kalingawan lamang. Ang mga mangingisda mogamit ug mga pukot, salapang, ug mga bangkaw, maingon man sa pasol. (Job 41:1, 7; Eze 26:5, 14; Hab 1:15, 17; Mat 17:27) Sagad nga ang pagpangisda himoon sa gabii. Ang mga baling ilagak gikan sa mga sakayan; dayon guyoron kini paingon sa baybayon o kaha ang nakuha nga isda ibutang sa mga sakayan. Human niana ang mga isda lainlainon. Ang mga isda nga puwedeng kaonon sumala sa gilatid sa Balaod ibilin; ang dili-maayong mga isda isalibay. (Mat 13:47, 48; Luc 5:5-7; Ju 21:6, 8, 11) Ang usa ka pukot nga mas gamay kay sa baling lagmit nga ilagak sa mga mangingisda nga mag-ubog sa tubig o magtindog diha sa baybayon.—Tan-awa ang BALING.
Ang pagpangisda maoy usa ka hago nga trabaho. Nagkinahanglan kinig pisikal nga kusog, ilabina kon kinahanglang bitaron sa mga tawo ang mga pukot nga napuno sa isda (Ju 21:6, 11) o kon sila magbugsay sa mga sakayan nga pasungsong sa hangin. (Mar 6:47, 48) Usahay ang mga mangingisda magbudlay sa tibuok gabii nga walay kuha. (Luc 5:5; Ju 21:3) Human niana ang mga pukot paughon ug punaan.—Eze 47:10; Mat 4:21.
Si Pedro, Andres, Santiago, ug Juan maoy magkauban nga mga mangingisda. (Mat 4:18, 21; Luc 5:3, 7, 10) Labing menos sa usa ka higayon ang pito ka tinun-an ni Jesus, lakip si Natanael ug Tomas, magkauban nga nangisda. (Ju 21:2, 3) Sa Juan 21:2, ang usa sa duha ka mangingisda nga gihisgotan apan wala nganli lagmit mao ang igsoon ni Pedro nga si Andres; ang lain tingali mao si Felipe, tungod kay gihisgotan nga ang iyang balay atua sa Betsaida (nagkahulogang “Balay sa Mangangayam (o, Mangingisda)”).—Ju 1:43, 44.
Gigamit nga mahulagwayon. Ang pagpangisda mahimong maghulagway sa militaryong pagpanakop. (Am 4:2; Hab 1:14, 15) Sa laing bahin, gipakasama ni Jesus ang buluhaton sa paghimog tinun-an sa pagpangisdag mga tawo. (Mat 4:19) Ang Jeremias 16:16, diin kini naghisgot bahin sa ‘pagkuha ni Jehova ug daghang mangingisda ug mga mangangayam,’ mahimong sabton sa positibo o negatibong diwa. Kon kini nga teksto direktang nalangkit sa bersikulo 15, nga naghisgot bahin sa pagpasig-uli sa mga Israelinhon ngadto sa ilang yuta, nan ang gipasabot mao ang pagpangita sa mahinulsolong nahibilin nga mga Hudiyo. Kon dili, magpasabot kini nga ang mga mangingisda ug mga mangangayam mao ang mga kaaway nga kasundalohan nga gipadala aron sa pagpangita sa dili-matinumanong mga Israelinhon, nga tungod niana walay usa kanila ang makaikyas sa paghukom ni Jehova.—Itandi ang Eze 9:2-7.