Usa ka kasabotan tali sa duha o kapin pa nga mga tawo nga buhaton o dili buhaton ang usa ka butang; usa ka kasabotan; usa ka kontrata. Ang Hebreohanong pulong nga berithʹ, nga ang gigikanan niini dili matino, makita kapin sa 280 ka higayon diha sa Hebreohanong Kasulatan; kapin sa 80 niini makita diha sa lima ka basahon ni Moises. Ang pamatuod nga ang pangunang kahulogan niini maoy “pakigsaad,” nga susama sa atong modernong legal nga pulong nga “kontrata,” makita diha sa mga papan nga sinulatag cuneiform nga nakaplagan niadtong 1927 didto sa Qatna, usa ka karaang dili-Israelinhong siyudad sa HS sa Hamat. “Ang mga kaundan sa duha ka papan [taliwala sa 15 nga nakaplagan] maoy yano. Ang papan nga A adunay listahan sa mga ngalan . . . Ang papan nga B maoy usa ka listahan sa rasyon . . . Sa ingon ang listahan nga A maoy usa ka kasabotan diin ang mga tawo nga gihisgotan . . . miuyon sa pagdawat sa serbisyo sa usa ka tawo o sa pagbuhat sa pipila ka obligasyon. Unya ang listahan nga B, nga gisulat sa samang eskriba, nagpatin-aw sa matang sa kasabotan; ang mga tawo kinahanglang makadawat ug espesipikong mga rasyon bugti sa ilang mga serbisyo. . . . ang konsepto sa mga Israelinhon bahin sa pulong nga b^erit, ‘pakigsaad,’ maoy usa ka pangunang tema sa teolohiya sa Yahwista. Dinhi atong makita ang unang pinatik nga sekular nga paggamit niini nga pulong gikan sa unang mga kapanahonan​—nga dili ulahi sa unang ikatulong bahin sa ikanapulog-upat nga siglo W.K.”​—Bulletin of the American Schools of Oriental Research, Pebrero 1951, p. 22.

Sa ubang mga hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang pulong nga di·a·theʹke sa lainlaing paagi gihubad nga “pakigsaad,” “tugon,” “testamento” (testamentum, Vg). Apan, ang Cyclopædia ni M’Clintock ug Strong (1891) nag-ingon, ubos sa “Pakigsaad”: “Hinunoa, daw dili na kinahanglan ang pagpaila ug usa ka bag-ong pulong [gawas sa “pakigsaad”]  nga maghatag ug usa ka bag-ong ideya. Sanglit kanunayng gihubad sa Sept[uagint] ang [berithʹ] (nga wala gayod magkahulogan ug tugon o testamento, apan kanunay ingong pakigsaad o kasabotan) pinaagi sa pulong nga [di·a·theʹke] sa tibuok D.T., ang mga magsusulat sa B.T., sa paggamit niana nga pulong, lagmit kinaiyanhong nagtinguha gayod nga ipasabot ang samang ideya ngadto sa ilang mga magbabasa, nga kadaghanan kanila pamilyar sa Gregong D.T. Dugang pa, sa kadaghanang kaso, ang samang butang nga gitawag ug ‘pakigsaad’ (b^erithʹ) diha sa D.T. gihisgotan diha sa B.T. (pananglitan sa 2Cor. iii, 14; Heb. vii, ix; Pin. xi, 19); apan diha sa samang konteksto ang samang pulong ug butang diha sa Grego usahay gigamitan sa Cebuano [sa KJ] ug pulong nga ‘pakigsaad,’ ug usahay ‘testamento’ (Heb. vii, 22; viii, 8-13; ix, 15).”​—Tan-awa usab ang apendise sa Rbi8 pp. 1584, 1585.

Diha sa basahon sa Mga Hebreohanon (Heb 7:22; 8:​6, 8, 9, 10; 9:​4, 15, 16, 17, 20) sublisubling gigamit sa magsusulat ang pulong nga di·a·theʹke nga dayag nga nagtumong sa usa ka pakigsaad diha sa daang Hebreohanon nga diwa, nga gani nagkutlo gikan sa Jeremias 31:31-34 ug nagtumong sa “arka sa pakigsaad.” Sa paghubad niini nga mga bersikulo sa Jeremias, gigamit sa Gregong Septuagint ang di·a·theʹke alang sa karaang Hebreohanon nga berithʹ, nga nagkahulogang “pakigsaad.” Dugang pa, gikutlo sa Hebreohanon 9:20 ang Exodo 24:6-8, diin ang usa ka pakigsaad dayag nga mao ang gihisgotan.

Pagkagamit sa Pulong. Ang mga pakigsaad kanunayng naglangkit sa duha o kapin pa nga mga partido. Kini mahimong unilateral (diin ang usa lamang ka partido ang bug-os nga responsable sa pagtuman sa mga kondisyon) o bilateral (diin ang duha ka partido adunay mga kondisyon nga pagatumanon). Gawas pa sa mga pakigsaad diin ang Diyos maoy usa ka partido, girekord sa Bibliya ang paghimo sa mga pakigsaad tali sa mga tawo, ug tali sa mga tribo, mga nasod, o mga grupo sa mga tawo. Ang pagbungkag sa usa ka pakigsaad maoy usa ka grabe nga sala.​—Eze 17:11-20; Rom 1:​31, 32.

Ang terminong “pakigsaad” gigamit sa pagtumong sa usa ka tinong ordinansa, sama nianang bahin sa pasundayag nga tinapay (Lev 24:8), o sa kalalangan sa Diyos nga gigamhan sa iyang mga balaod, sama sa dili mabag-ong pagbanosbanos sa adlaw ug gabii (Jer 33:20); kini usab gigamit sa mahulagwayong paagi, sama sa ekspresyong “pakigsaad uban sa Kamatayon.” (Isa 28:18) Si Jehova naghisgot usab bahin sa usa ka pakigsaad may kalabotan sa ihalas nga mga mananap. (Os 2:18) Ang kasabotan sa kaminyoon gitawag nga usa ka pakigsaad. (Mal 2:14) Ang ekspresyon nga “mga tag-iya (mga agalon) sa usa ka pakigsaad” adunay diwa nga “mga kaabin,” sama nianang sa Genesis 14:13.

Sa ingon, ang bisan unsa nga saad nga gihimo ni Jehova maoy usa ka pakigsaad; kini tinong mamatuman; kini kasaligan gayod nga matuman. (Heb 6:18) Ang usa ka pakigsaad maoy balido basta ang mga kondisyon niini mapadapat pa ug ang obligasyon sa pagtuman nahisandig sa usa o sa duha ka partido. Ang mga resulta o ang mga panalangin nga ipatungha sa pakigsaad mahimong magpadayon, bisan hangtod sa kahangtoran.

Mga Paagi sa Pagratipikar sa Usa ka Pakigsaad. Ang Diyos sagad gisangpit ingong usa ka saksi. (Gen 31:50; 1Sa 20:8; Eze 17:​13, 19) Ang usa ka panumpa gihimo. (Gen 31:53; 2Ha 11:4; Sal 110:4; Heb 7:21) Ang mga tawo usahay naghimo o nagtudlo ug usa ka ilhanan o saksi, sama sa usa ka gasa (Gen 21:30), usa ka haligi o tapok sa mga bato (Gen 31:44-54), o nagngalan sa usa ka dapit (Gen 21:31). Gigamit ni Jehova ang usa ka balangaw sa usa ka higayon. (Gen 9:12-16) Ang usa pa ka paagi mao ang pagpatay ug pagpikas sa mga hayop, ug ang nakigsaad nga mga tawo moagi taliwala sa mga bahin niini; gikan niini nga kostumbre naggikan ang naandang Hebreohanong idiom nga ‘pagpikas sa usa ka pakigsaad.’ (Gen 15:9-11, 17, 18, ftn sa Rbi8; Jer 34:​18, ftn sa Rbi8, 19) Usahay nalangkit ang mga kombira sa paghimog mga pakig-alyansa. (Gen 26:​28, 30) Ang usa ka pagkaon nga pagaambitan mahimong salohan, sama sa kahimtang niadtong gihimo ang pakigsaad sa Balaod. (Abd 7; Ex 24:​5, 11) Ang mas labaw nga partido lagmit maghatag sa iyang besti o mga hinagiban. (1Sa 18:​3, 4) Ang pipila ka paganong mga nasod misunod sa kostumbre sa pag-inom sa dugo sa usag usa o sa dugo nga gisagolan ug bino (nga maoy paglapas sa gidili sa Diyos ngadto sa tanang tawo, diha sa Genesis 9:​4, ug ngadto sa Israel ubos sa Balaod), ug ang mga nakigsaad molitok sa labing grabe nga mga pagtunglo ngadto sa partido nga sa ulahi molapas sa pakigsaad.

Ang Bibliya naggamit sa ekspresyon nga “pakigsaad sa asin” sa pagtumong sa pagkapermanente ug pagkadili-mabag-o sa usa ka pakigsaad. (Num 18:19; 2Cr 13:5; Lev 2:13) Taliwala sa karaang mga katawhan ang duyog nga pagkaon ug asin maoy usa ka ilhanan sa panaghigala ug nagtumong kini sa pagkamalahutayon ug pagkamaunongon; ang pagkaon ug asin uban sa mga halad-sa-panag-ambit nagsimbolo sa dumalayon nga pagkamaunongon.

Sinulat nga mga Instrumento. Ang Napulo ka Sugo gisulat diha sa bato pinaagi sa “tudlo sa Diyos” (Ex 31:18; 32:16); si Jeremias nagsulat ug usa ka sulat-kalig-onan, nagtimbre niini, ug  nagkuhag mga saksi (Jer 32:9-15); ang mga papan nga yutang-kulonon sa mga katawhan sa kakaraanan nakaplagan, nga naglatid sa mga kondisyon sa mga kontrata. Sagad kini gitimbrehan sulod sa mga sobre nga yutang-kulonon.

Ang Edenikong Saad. Si Jehova nga Diyos, diha sa Genesis 3:​15, nagpahayag sa iyang katuyoan sa matagnaong paagi didto sa tanaman sa Eden sa presensiya ni Adan, Eva, ug sa “halas.”

Kon bahin sa identipikasyon niadtong nalangkit niini nga saad ug tagna: Ang panan-awon nga gihatag kang apostol Juan, diha sa Pinadayag 12:​9, nagbutyag kanato nga ang “halas” mao si Satanas nga Yawa. Ang ebidensiya nagpakita nga ang “binhi” sa “babaye,” nga dugay nang gipaabot sa matarong nga mga tawo, mao ang “binhi” ni Abraham, si Jesu-Kristo. (Gal 3:16; Mat 1:1) Ang “binhi” pagasamaran sa halas diha sa tikod. Si Jesu-Kristo gipatay, usa ka samad nga dili hinuon permanente tungod kay ang Diyos nagbanhaw kang Jesus gikan sa kamatayon. Apan sa baylo, ang “binhi” magasamad sa ulo sa halas, nga dumalayong magpildi kaniya.

Kinsa ang “babaye” nga nalangkit sa pakigsaad? Dayag nga dili si Eva, kinsa nahimong kaaway sa Diyos. Aron mapildi ug “mawagtang” ang espiritung linalang nga si Satanas nga Yawa, ang “binhi” kinahanglang dili gayod usa ka tawo, kondili, espiritu. (Heb 2:14) Sa dihang gipanganak, si Jesus maoy usa ka tawhanong Anak sa Diyos, apan sa panahon sa pagbawtismo kang Jesus ang Diyos nag-ila kaniya ingong Iyang Anak, nga nagpakunsad sa iyang balaang espiritu diha kaniya. Si Jesus dinhi nahimong inanak-sa-espiritu nga Anak sa Diyos. (Mat 3:13-17; Ju 3:3-5) Sa ulahi, sa iyang pagkabanhaw, siya “gibuhi diha sa espiritu.” (1Pe 3:18) Nan, kinsa diay ang “inahan,” dili sa tawhanong bata nga si Jesus kondili sa inanak-sa-espiritu nga Anak sa Diyos? Si apostol Pablo nag-ingon nga si Abraham, Sara, Isaac, Agar, ug Ismael gilarawan diha sa usa ka simbolikong drama, nga niana si Isaac naghawas niadtong adunay langitnong mga paglaom, lakip kang Pablo mismo. Dayon si Pablo nag-ingon nga ang ilang “inahan” mao ang “Jerusalem sa itaas.” Si Jesu-Kristo nagtawag kanila ingong iyang “mga igsoon,” nga nagpailang sila pareho ra ug inahan. (Heb 2:11) Kini maoy pasukaranan sa pag-ila nga ang “babaye” sa Genesis 3:15 mao ang “Jerusalem sa itaas.”​—Gal 4:21-29.

Ang mga kondisyon sa saad nagpasabot nga adunay kal-ang sa panahon nga sulod nianang panahona ang “halas” magpatunghag usa ka “binhi” ug mahitabo ang panag-away tali sa duha ka “binhi.” Mga unom na ka libo ka tuig ang milabay sukad nga gipahayag ang maong saad. Sa dili pa ang Usa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Kristo ang “halas” igatambog ngadto sa kahiladman sa pagkawalay-kalihokan, ug human sa kataposan sa usa ka libo ka tuig siya pagalaglagon sa walay kataposan.​—Pin 20:1-3, 7-10; Rom 16:20.

Pakigsaad Uban Kang Noe. Gihimo ni Jehova nga Diyos ang usa ka pakigsaad uban kang Noe, kinsa naghawas sa iyang pamilya, maylabot sa Iyang katuyoan sa pagpreserbar sa kinabuhi sa tawo ug sa hayop apan iyang gilaglag ang daotang kalibotan sa maong adlaw. (Gen 6:17-21; 2Pe 3:6) Si Noe nakabaton ug mga anak human nga siya nag-edad ug 500. (Gen 5:32) Sa panahon nga gibutyag sa Diyos kini nga katuyoan ngadto kang Noe, ang iyang mga anak nga lalaki dagko na ug minyo na. Si Noe, sa iyang bahin, kinahanglang magtukod sa arka ug pasudlon ang iyang asawa, ang iyang mga anak, ug ang mga asawa sa iyang mga anak, ingon man ang mga hayop ug kinahanglang magdala usab siya sa sulod ug pagkaon; si Jehova magapreserbar ug unod nga anaa sa ibabaw sa yuta, nianang sa tawo ug sa mga hayop. Tungod sa pagkamatinumanon ni Noe sa mga kondisyon sa maong pakigsaad gipreserbar ni Jehova ang kinabuhi sa tawo ug sa hayop. Ang pakigsaad bug-os nga natuman niadtong 2369 W.K.P., human sa Lunop, sa dihang ang mga tawo ug mga hayop nagkinabuhi pag-usab sa ibabaw sa yuta ug nagpatunghag liwat sumala sa ilang matang.​—Gen 8:15-17.

Pakigsaad Pinaagi sa Balangaw. Ang pakigsaad pinaagi sa balangaw gihimo tali ni Jehova nga Diyos ug sa tanang unod (sa tawo ug sa hayop), nga gihawasan ni Noe ug sa iyang pamilya, niadtong 2369 W.K.P., sa kabukiran sa Ararat. Gipahayag ni Jehova nga dili na niya laglagon pag-usab ang tanang unod pinaagi sa lunop. Dayon ang balangaw gipakita ingong usa ka ilhanan sa pakigsaad, nga magpadayon hangtod nga ang tawo anaa sa ibabaw sa yuta, sa ato pa, sa walay kataposan.​—Gen 9:8-17; Sal 37:29.

Pakigsaad Uban Kang Abraham. Ang pakigsaad uban kang Abraham dayag nga miepekto sa dihang si Abram (Abraham) mitabok sa Euprates sa iyang pagpaingon sa Canaan. Ang pakigsaad sa Balaod gihimo 430 ka tuig sa ulahi. (Gal 3:17) Si Jehova namulong kang Abraham sa dihang siya nagpuyo didto sa Mesopotamia, sa Ur sa mga Caldeanhon, ug nagsugo kaniya sa pagpanaw ngadto sa usa ka yuta nga ipakita sa Diyos kaniya. (Buh 7:​2, 3; Gen 11:31; 12:1-3) Ang Exodo 12:​40, 41 (LXX) nagsugilon kanato nga sa kataposan sa 430 ka tuig nga pagpuyo sa Ehipto ug sa yuta sa Canaan, “niini mismong adlawa” ang Israel, nga naulipon sa Ehipto, migula. Ang adlaw nga sila giluwas gikan sa Ehipto maoy Nisan 14, 1513 W.K.P., ang petsa sa Paskuwa. (Ex 12:​2, 6, 7) Kini mopatim-awng nagpaila  nga si Abraham mitabok sa Suba sa Euprates sa iyang pagpaingon sa Canaan niadtong Nisan 14, 1943 W.K.P., ug dayag nga mao kini ang panahon nga miepekto ang Abrahamikong pakigsaad. Ang Diyos nagpakita pag-usab kang Abraham human nga siya mipanaw ngadto sa Canaan hangtod sa Sekem ug nagpatin-aw pa gayod sa saad, nga nag-ingon, “Sa imong binhi akong ihatag kining yutaa,” sa ingon nagpakitag usa ka timaan sa kalangkitan niini nga pakigsaad sa saad didto sa Eden, ug nagbutyag nga ang “binhi” magkinabuhi ingon nga tawo, sa ato pa, magasubay diha sa usa ka tawhanong kaliwat. (Gen 12:​4-7) Ang ubang dugang pa nga mga pagpatin-aw ni Jehova gipamulong sa ulahi, sumala sa girekord sa Genesis 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.

Ang mga saad sa pakigsaad gipasa ngadto sa mga kaliwat ni Abraham pinaagi kang Isaac (Gen 26:2-4) ug Jacob. (Gen 28:13-15; 35:​11, 12) Si apostol Pablo nag-ingon nga si Kristo (ingong pangunang binhi) ug kadtong nahiusa kauban ni Kristo mao ang tinuod nga “binhi.”​—Gal 3:​16, 28, 29.

Gibutyag sa Diyos ang katuyoan ug ang mga kalamposan sa Abrahamikong pakigsaad, nga nag-ingong pinaagi kang Abraham ang binhi sa saad moabot; kini nga binhi magapanag-iya sa ganghaan sa iyang mga kaaway; ang binhi ni Abraham pinaagi kang Isaac modaghan, nga dili maihap sa tawo niadtong panahona; ang ngalan ni Abraham mahimong bantogan; ang binhi magapanag-iya sa Yutang Saad; ang tanang kabanayan sa yuta magapanalangin sa ilang kaugalingon pinaagi sa maong binhi. (Tan-awa ang mga teksto gikan sa Genesis nga gisitar sa nag-unang mga parapo.) Dihay literal nga katumanan niining mga butanga, nga naglandong sa mas dakong katumanan pinaagi ni Kristo. Si Pablo naghatag ug dugang impormasyon bahin sa pagkasimboliko ug pagkamatagnaon sa mga kondisyon niini nga pakigsaad sa dihang siya miingon nga si Abraham, Sara, Isaac, Agar, ug Ismael nagdula ug usa ka simbolikong drama.​—Gal 4:21-31.

Ang Abrahamikong pakigsaad maoy “usa ka pakigsaad hangtod sa panahong walay tino.” Gilatid sa mga kondisyon niini nga kini magpadayon hangtod nga malaglag na ang mga kaaway sa Diyos ug mapanalanginan ang mga kabanayan sa yuta.​—Gen 17:7; 1Co 15:23-26.

Sa paghisgot bahin sa Abrahamikong pakigsaad ug sa pakigsaad sa Balaod, gipahayag ni Pablo ang prinsipyo nga “walay tigpataliwala diin ang nalambigit usa lamang ka tawo,” ug dayon siya midugang nga “ang Diyos usa lamang.” (Gal 3:20; tan-awa ang TIGPATALIWALA.) Si Jehova nakigsaad kang Abraham sa unilateral nga paagi. Sa pagkatinuod kadto maoy usa ka saad, ug si Jehova wala maglatid ug mga kondisyon nga kinahanglang buhaton ni Abraham aron matuman ang saad. (Gal 3:18) Busa, wala kinahanglana ang tigpataliwala. Sa laing bahin, ang pakigsaad sa Balaod maoy bilateral. Kadto gihimo tali kang Jehova ug sa nasod sa Israel, nga si Moises maoy tigpataliwala. Ang mga Israelinhon miuyon sa mga kondisyon sa maong pakigsaad ug mihimog sagradong saad sa pagsunod sa Balaod. (Ex 24:3-8) Kining ulahing pakigsaad wala magpaimbalido sa Abrahamikong pakigsaad.​—Gal 3:​17, 19.

Pakigsaad sa Pagtuli. Ang pakigsaad sa pagtuli gihimo niadtong 1919 W.K.P., sa dihang si Abraham nag-edad ug 99. Gihimo ni Jehova ang pakigsaad uban kang Abraham ug sa iyang kinaiyanhong binhi; ang tanang lalaki sa panimalay, lakip ang mga ulipon, pagatulion; ang bisan kinsa nga magdumili pagaputlon gikan sa iyang katawhan. (Gen 17:9-14) Sa ulahi, gipahayag sa Diyos nga ang langyawng pumoluyo nga nagtinguha sa pagkaon sa paskuwa (usa nga nagtinguha nga mahimong magsisimba ni Jehova uban sa Israel) kinahanglang magtuli sa mga lalaki sa iyang panimalay. (Ex 12:​48, 49) Ang pagtuli nagsilbing usa ka timbre sa pagkamatarong nga nabatonan ni Abraham pinaagi sa pagtuo samtang anaa sa dili-tinuli nga kahimtang, ug kadto maoy usa ka pisikal nga ilhanan sa pagpakigsaad sa mga kaliwat ni Abraham uban kang Jehova pinaagi kang Jacob. (Rom 4:​11, 12) Giila sa Diyos ang pagtuli hangtod sa pagkatapos sa pakigsaad sa Balaod, niadtong 33 K.P. (Rom 2:25-28; 1Co 7:19; Buh 15) Bisan tuod ang pisikal nga pagtuli gituman ubos sa Balaod, si Jehova sublisubling nagpakita nga siya mas naghatag ug pagtagad sa simbolikong kahulogan niini, nga nagtambag sa Israel sa ‘pagpatuli sa yamis sa ilang mga kasingkasing.’​—Deu 10:16; Lev 26:41; Jer 9:26; Buh 7:51.

Pakigsaad sa Balaod. Ang pakigsaad sa Balaod tali kang Jehova ug sa kinaiyanhong nasod sa Israel gihimo sa ikatulong bulan human sa ilang pagbiya sa Ehipto, niadtong 1513 W.K.P. (Ex 19:1) Kadto maoy usa ka nasodnong pakigsaad. Ang usa nga natawo nga kinaiyanhong Israelinhon nailalom sa pakigsaad sa Balaod ug busa anaa niining linain nga relasyon uban kang Jehova. Ang Balaod maoy pinaagig kodigo, nga gihan-ay sa mahapsay nga paagi, ug ang mga lagda niini gilatid sumala sa matag grupo. Ang Balaod, nga gipasa pinaagi sa mga manulonda pinaagi sa kamot sa usa ka tigpataliwala, si Moises, nahimong balido pinaagi sa halad nga mga hayop (puli kang Moises, ang tigpataliwala, o ang “naghimo sa pakigsaad”) didto sa Bukid sa Sinai. (Gal 3:19; Heb 2:2; 9:16-20) Nianang panahona giwisik ni Moises ang katunga sa dugo sa gihalad nga mga hayop diha sa  ibabaw sa halaran, dayon iyang gibasa ang basahon sa pakigsaad ngadto sa katawhan, kinsa miuyon nga magmasinugtanon. Human niana iyang giwisik ang dugo nganha sa basahon ug nganha sa katawhan. (Ex 24:3-8) Ubos sa Balaod, ang pagkasaserdote giestablisar diha sa balay ni Aaron, sa banay ni Kohat sa tribo ni Levi. (Num 3:1-3, 10) Ang hataas nga pagkasaserdote gipasa pinaagi sa kaliwat gikan kang Aaron ngadto sa iyang mga anak nga lalaki, diin si Eleasar mipuli kang Aaron, si Pinehas mipuli kang Eleasar, ug uban pa.​—Num 20:25-28; Jos 24:33; Huk 20:​27, 28.

Gilatid sa mga kondisyon sa pakigsaad sa Balaod nga kon ang mga Israelinhon motuman sa pakigsaad sila mahimong usa ka katawhan alang sa ngalan ni Jehova, usa ka gingharian sa mga saserdote ug usa ka balaan nga nasod, nga makapahimulos sa Iyang panalangin (Ex 19:​5, 6; Deu 28:1-14); kon ilang lapason ang pakigsaad, sila pagatunglohon. (Deu 28:15-68) Ang mga katuyoan niini mao: aron madayag ang kalapasan (Gal 3:19); aron tultolan ang mga Hudiyo ngadto kang Kristo (Gal 3:24); aron magsilbing usa ka landong sa maayong mga butang nga moabot (Heb 10:1; Col 2:17); aron mapanalipdan ang mga Hudiyo gikan sa bakak, paganong relihiyon ug ipreserbar ang matuod nga pagsimba ni Jehova; aron mapanalipdan ang linya sa kaliwat sa gisaad nga binhi. Dugang pa sa pakigsaad uban kang Abraham (Gal 3:17-19), giorganisar niini ang kinaiyanhong nasod nga binhi ni Abraham pinaagi kang Isaac ug Jacob.

Ang pakigsaad sa Balaod nagpaambit sa mga kaayohan ngadto sa uban nga dili iya sa kinaiyanhong Israel, kay puwede silang mahimong mga kinabig, mahimong tinuli, ug makadawat ug daghan sa mga kaayohan gikan sa Balaod.​—Ex 12:​48, 49.

Sa unsang paagi ang pakigsaad sa Balaod nahimong “karaan na”?

Apan, ang pakigsaad sa Balaod, sa usa ka diwa, nahimong “karaan na” sa dihang gipahibalo sa Diyos pinaagi sa manalagnang si Jeremias nga adunay usa ka bag-ong pakigsaad. (Jer 31:​31-34; Heb 8:13) Niadtong 33 K.P. ang pakigsaad sa Balaod gihanaw pinasukad sa kamatayon ni Kristo diha sa estaka sa pagsakit (Col 2:14), ug gipulihan kini sa bag-ong pakigsaad.​—Heb 7:12; 9:15; Buh 2:1-4.

Pakigsaad Uban sa Tribo ni Levi. Si Jehova naghimog usa ka pakigsaad uban sa tribo ni Levi nga ang tibuok tribo ilain aron mag-alagad sa tabernakulo, lakip ang kahikayan niini sa pagkasaserdote. Kini nahitabo didto sa kamingawan sa Sinai, niadtong 1512 W.K.P. (Ex 40:​2, 12-16; Mal 2:4) Si Aaron ug ang iyang mga anak, sa banay ni Kohat, mao ang mahimong mga saserdote, ug ang uban pang mga banay ni Levi mag-atiman sa ubang mga katungdanan, sama sa pagpatindog sa tabernakulo, pagbalhin niini, ug sa uban pang mga buluhaton. (Num 3:6-13; kap 4) Sa ulahi, sila nag-alagad usab sa templo. (1Cr 23) Ang pagpahiluna-sa-katungdanan alang sa mga saserdote gihimo niadtong Nisan 1-7, 1512 W.K.P., ug sila nagsugod sa pag-alagad sa Nisan 8. (Lev kap 8, 9) Ang mga Levihanon walay panulondon diha sa yuta, apan nakadawat ug mga ikapulo gikan sa ubang mga tribo, ug may sakop nga mga siyudad nga diha niana sila magpuyo. (Num 18:​23, 24; Jos 21:41) Tungod sa kasibot ni Pinehas alang sa bug-os nga pagkamahinalaron ngadto kang Jehova, ang Diyos naghimog usa ka pakigsaad sa pakigdait uban kaniya, usa ka pakigsaad alang sa pagkasaserdote hangtod sa panahong walay tino alang kaniya ug sa iyang mga kaliwat. (Num 25:10-13) Ang pakigsaad uban kang Levi nagpadayon hangtod sa pagkatapos sa pakigsaad sa Balaod.​—Heb 7:12.

Pakigsaad Uban sa Israel Didto sa Moab. Sa hapit nang mosulod ang Israel sa Yutang Saad, niadtong 1473 W.K.P., si Jehova naghimog usa ka pakigsaad uban sa kinaiyanhong Israel didto sa Moab. (Deu 29:1; 1:3) Ang kadaghanan sa Balaod gisubli dinhi ug gipatin-aw ni Moises. Ang katuyoan sa pakigsaad mao ang pagdasig sa pagkamatinumanon ngadto kang Jehova ug sa paghimog mga kausaban ug sa paglatid ug tinong mga balaod nga hinungdanon alang sa mga Israelinhon samtang sila nakasinatig kausaban gikan sa pagkinabuhi nga latagaw ngadto sa pagpuyo nga permanente diha sa yuta. (Deu 5:​1, 2, 32, 33; 6:1; itandi ang Lev 17:3-5 sa Deu 12:​15, 21.) Kini nga pakigsaad natapos sa dihang gihanaw ang pakigsaad sa Balaod, kay usa kadto ka hinungdanong bahin sa Balaod.

Pakigsaad Uban Kang Haring David. Ang pakigsaad uban kang David gihimo panahon sa paghari ni David didto sa Jerusalem (1070-1038 W.K.P.), nga ang nalangkit nga mga partido mao si Jehova ug si David ingong hawas sa iyang banay. (2Sa 7:11-16) Sumala sa mga kondisyon niini nga pakigsaad, ang usa ka anak nga lalaki nga gikan sa linya ni David maghupot sa trono hangtod sa walay kataposan, ug nga kini nga anak magtukod ug usa ka balay alang sa ngalan ni Jehova. Ang katuyoan sa Diyos niini nga pakigsaad mao ang pagtagana ug usa ka harianong dinastiya alang sa mga Hudiyo; ang paghatag kang Jesus, ingong manununod ni David, sa legal nga katungod sa trono ni David, ang “trono ni Jehova” (1Cr 29:23; Luc 1:32); ug ang pagpaila kang Jesus ingong ang Mesiyas. (Eze 21:25-27; Mat 1:6-16; Luc 3:23-31) Dili lakip niini nga pakigsaad ang pagkasaserdote; ang  Levihanon nga mga saserdote nag-alagad duyog sa mga hari sa linya ni David; bulag gayod ang pagkasaserdote ug ang pagkahari ubos sa Balaod. Sanglit si Jehova nagaila niini nga pagkahari ug nagabuhat pinaagi niini hangtod sa kahangtoran, ang pakigsaad mohangtod sa walay kataposan.​—Isa 9:7; 2Pe 1:11.

Pakigsaad nga Mahimong Saserdote Sama Kang Melquisedek. Kini nga pakigsaad gipahayag diha sa Salmo 110:​4, ug ang magsusulat sa basahon sa Bibliya sa Mga Hebreohanon nagpadapat niini ngadto kang Kristo diha sa Hebreohanon 7:1-3, 15-17. Kini maoy usa ka pakigsaad nga gihimo ni Jehova uban kang Jesu-Kristo lamang. Mopatim-awng gipunting kini ni Jesus sa dihang siya naghimog usa ka pakigsaad alang sa usa ka gingharian uban sa iyang mga sumusunod. (Luc 22:29) Pinaagi sa panumpa ni Jehova, si Jesu-Kristo, ang langitnong Anak sa Diyos, mahimong usa ka saserdote sa paagi nga sama kang Melquisedek. Si Melquisedek maoy usa ka hari ug saserdote sa Diyos dinhi sa yuta. Si Jesu-Kristo magahupot sa duha ka katungdanan ingong Hari ug Hataas nga Saserdote, dili dinhi sa yuta, kondili sa langit. Siya gipahiluna nga permanente sa iyang katungdanan human nga siya mikayab ngadto sa langit. (Heb 6:20; 7:​26, 28; 8:1) Ang pakigsaad mahimong balido hangtod sa kahangtoran, sanglit si Jesus ubos sa pagtultol ni Jehova mag-alagad ingong Hari ug Hataas nga Saserdote hangtod sa kahangtoran.​—Heb 7:3.

Bag-ong Pakigsaad. Gitagna ni Jehova ang bag-ong pakigsaad pinaagi sa manalagnang si Jeremias sa ikapitong siglo W.K.P., nga nag-ingon nga kini dili sama sa pakigsaad sa Balaod, nga gilapas sa Israel. (Jer 31:31-34) Sa gabii una pa sa iyang kamatayon, sa Nisan 14, 33 K.P., sa dihang iyang gisugdan ang pagsaulog sa Panihapon sa Ginoo, gipahibalo ni Jesu-Kristo ang bag-ong pakigsaad, nga himoong balido pinaagi sa iyang halad. (Luc 22:20) Sa ika-50 nga adlaw gikan sa iyang pagkabanhaw ug 10 ka adlaw human nga siya mikayab ngadto sa iyang Amahan, iyang gibubo ang balaang espiritu, nga iyang nadawat gikan kang Jehova, ngadto sa iyang mga tinun-an nga nagtigom sa usa ka lawak sa itaas didto sa Jerusalem.​—Buh 2:1-4, 17, 33; 2Co 3:​6, 8, 9; Heb 2:​3, 4.

Ang nalangkit nga mga partido sa bag-ong pakigsaad mao si Jehova, sa usa ka bahin, ug sa pikas bahin, ang “Israel sa Diyos,” ang mga inanak-sa-espiritu nga nahiusa uban kang Kristo, nga naglangkob sa iyang kongregasyon o lawas. (Heb 8:10; 12:22-24; Gal 6:​15, 16; 3:26-28; Rom 2:​28, 29) Ang bag-ong pakigsaad gibalido pinaagi sa giula nga dugo (sa gihalad nga tawhanong kinabuhi) ni Jesu-Kristo, ug ang bili niini gitanyag ngadto kang Jehova human sa pagkayab ni Jesus ngadto sa langit. (Mat 26:28) Sa dihang ang usa ka tawo gipili sa Diyos alang sa langitnong pagtawag (Heb 3:1), ang Diyos nagdala kaniya ngadto sa Iyang pakigsaad pinaagi sa halad ni Kristo. (Sal 50:5; Heb 9:​14, 15, 26) Si Jesu-Kristo mao ang Tigpataliwala sa bag-ong pakigsaad (Heb 8:6; 9:15) ug mao ang pangunang Binhi ni Abraham. (Gal 3:16) Pinaagi sa pagkahimong tigpataliwala ni Jesus sa bag-ong pakigsaad, siya nagatabang niadtong anaa sa pakigsaad nga mahimong bahin sa tinuod nga binhi ni Abraham (Heb 2:16; Gal 3:29) pinaagi sa kapasayloan sa ilang mga sala. Si Jehova nagpahayag kanila nga matarong.​—Rom 5:​1, 2; 8:33; Heb 10:​16, 17.

Kining inanak-sa-espiritu, dinihogan nga mga igsoon ni Kristo nahimong luyoluyong mga saserdote sa Hataas nga Saserdote, “usa ka harianong pagkasaserdote.” (1Pe 2:9; Pin 5:​9, 10; 20:6) Sila nagbuhat sa buluhaton sa mga saserdote, usa ka “publikong pag-alagad” (Flp 2:17), ug gitawag nga “mga ministro sa usa ka bag-ong pakigsaad.” (2Co 3:6) Kini nga mga tinawag kinahanglang mosunod pag-ayo sa mga lakang ni Kristo, nga magmatinumanon hangtod sa ilang kamatayon; unya si Jehova magahimo kanila nga usa ka gingharian sa mga saserdote, nga magahimo kanila nga mga mag-aambit sa kinaiyahan nga iya sa Diyos, ug magaganti kanila ug pagkawalay-kamatayon ug pagkadili-madunoton ingong kaubang mga manununod didto sa mga langit uban ni Kristo. (1Pe 2:21; Rom 6:​3, 4; 1Co 15:53; 1Pe 1:4; 2Pe 1:4) Ang katuyoan sa pakigsaad mao ang pagkuha ug usa ka katawhan alang sa ngalan ni Jehova ingong usa ka bahin sa “binhi” ni Abraham. (Buh 15:14) Sila nahimong ang “pangasaw-onon” ni Kristo, ug mao ang grupo sa mga tawo nga gipakigsaaran ni Kristo alang sa Gingharian, aron magmando uban Kaniya. (Ju 3:29; 2Co 11:2; Pin 21:9; Luc 22:29; Pin 1:4-6; 5:​9, 10; 20:6) Tungod sa katuyoan sa bag-ong pakigsaad, kinahanglang magpadayon kini sa paglihok hangtod nga ang tanan sa “Israel sa Diyos” mabanhaw ngadto sa pagkawalay-kamatayon didto sa mga langit. Ang mga kaayohan nianang natuman nga katuyoan walay kataposan, ug tungod niana, matawag kana nga “walay kataposang pakigsaad.”—Heb 13:20.

Pakigsaad ni Jesus Uban sa Iyang mga Sumusunod. Sa gabii sa Nisan 14, 33 K.P., human sa pagsaulog sa Panihapon sa Ginoo, si Jesus naghimo niini nga pakigsaad uban sa iyang matinumanong mga apostoles. Ngadto sa 11 ka matinumanong mga apostoles siya misaad nga sila molingkod sa mga trono. (Luc 22:28-30; itandi ang 2Ti 2:12.) Sa ulahi, siya nagpakita nga kini nga saad gipaabot ngadto sa tanang inanak-sa-espiritu nga ‘mga mananaog.’ (Pin 3:21; tan-awa usab ang Pin 1:4-6; 5:​9, 10; 20:6.) Sa adlaw sa Pentekostes iyang giinagurahan kini nga pakigsaad ngadto  kanila pinaagi sa pagdihog ug balaang espiritu sa mga tinun-an nga nagkatigom sa lawak sa itaas didto sa Jerusalem. (Buh 2:1-4, 33) Kadtong magmaunongon uban kaniya latas sa mga pagsulay, nga mamatay sama sa iyang kamatayon (Flp 3:10; Col 1:24), magahari uban kaniya ug makaambit sa iyang pagmando sa Gingharian. Kini nga pakigsaad magpadayon nga balido tali kang Jesu-Kristo ug niini nga kaubang mga hari hangtod sa kahangtoran.​—Pin 22:5.

Lainlaing Uban Pang mga Pakigsaad. (a) Pakigsaad ni Josue ug sa mga pangulo sa Israel uban sa mga molupyo sa siyudad sa Gabaon aron sila mabuhi. Bisan tuod sila maoy tinunglo nga mga Canaanhon, kinsa pagapatyon unta sa mga Israelinhon, ang mga Gabaonhon gitugotan gihapon nga mabuhi tungod sa usa ka pakigsaad nga giisip nga kinahanglang tumanon, apan ang tunglo gituman pinaagi sa paghimo kanila nga mga tigpangahoy ug mga tigkalos ug tubig alang sa katigoman sa Israel. (Jos 9:​15, 16, 23-27) (b) Pakigsaad ni Josue uban sa Israel sa pag-alagad kang Jehova. (Jos 24:​25, 26) (c) Pakigsaad sa mga ansiyano sa Gilead uban kang Jepte didto sa Mizpa aron sa paghimo kaniyang pangulo sa mga molupyo sa Gilead kon si Jehova mohatag kaniya ug kadaogan batok sa mga Ammonhanon. (Huk 11:​8-11) (d) Pakigsaad tali kang Jonatan ug David. (1Sa 18:3; 23:18) (e) Pakigsaad ni Jehoiada nga saserdote uban sa mga pangulo sa Carianhong bantay ug sa mga magdadagan. (2Ha 11:4; 2Cr 23:​1-3) (f) Pakigsaad sa Israel uban kang Jehova sa pagsalikway sa langyawng mga asawa. (Esd 10:3) (g) Ang paghatag ni Jehova sa iyang alagad ingong usa ka pakigsaad sa (alang sa) katawhan. (Isa 42:6; 49:8) (h) Pakigsaad ni David uban sa tanang ansiyano sa Israel didto sa Hebron. (1Cr 11:3) (i) Usa ka pakigsaad sa katawhan, panahon sa paghari ni Asa, sa pagpangita kang Jehova uban sa bug-os nilang kasingkasing ug kalag. (2Cr 15:12) (j) Pakigsaad ni Josias uban kang Jehova sa pagtuman sa kasugoan ni Jehova sumala sa Balaod. (2Cr 34:31) (k) Ang “mga hambogiro” nga nagmando sa Jerusalem sayop nga naghunahuna nga sila luwas pinaagi sa usa ka “pakigsaad uban sa Kamatayon.”​—Isa 28:​14, 15, 18.