Putyokan
[Heb., devoh·rahʹ].
Ang pangunang mga paghisgot niini diha sa Bibliya dayag nga nagtumong sa ihalas nga mga putyokan. Ang paghubit bahin sa Canaan ingong “usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos” nagpakita nga daghan ang mga putyokan nianang yutaa sa unang kapanahonan. (Ex 3:8) Tungod sa mainit nga klima ug sa daghang kabulakan, kini nga yuta padayong nahimo nga maayong puy-anan sa daghang putyokan, ug ang pagbuhig mga putyokan popular kaayo didto sa modernong kapanahonan. Sa kapin sa 20,000 ka matang sa nailhang mga putyokan, ang matang nga labing kasagaran sa Israel karong adlawa mao ang itom nga putyokan nga gitawag ug Apis mellifica syriaca.
Ang dugos nga gikaon ni Jonatan sa panahon sa usa ka pagpakiggubat nakaplagan diha sa lasang, diin ang balay sa mga putyokan lagmit nga anaa sa usa ka lungagan nga kahoy. (1Sa 14:25-27) Ang ihalas nga mga putyokan sa Walog sa Jordan maoy gigikanan sa usa sa pangunang mga pagkaon ni Juan nga Tigbawtismo. (Mat 3:4) Ang mga putyokan magbalay dili lamang sa mga punoan sa mga kahoy kondili diha usab sa mga lungag, sama sa mga giwang sa mga bato ug sa mga paril.—Deu 32:13; Sal 81:16.
Ang asoy sa Maghuhukom 14:5-9 nagpatunghag pangutana. Si Samson, nga nakapatay ug leyon, mipauli nga nakakaplag ug “panon sa mga putyokan diha sa patayng lawas sa leyon, ug may dugos.” Nahibaloan na nga giayran sa kadaghanang putyokan ang patayng mga lawas ug dunot nga mga patayng lawas sa hayop. Apan, angayng matikdan nga ang asoy nag-ingon nga si Samson mibalik “wala madugay” o, sa literal nga kahulogan sa Hebreohanon, “human sa daghang adlaw,” usa ka prase nga magtumong gani sa yugto nga usa ka tuig. (Itandi ang 1Sa 1:3 [Ang ekspresyon nga “tuigtuig” sa Hebreohanon literal nga nagkahulogang “sa daghang adlaw.”]; itandi ang Neh 13:6.) Tungod sa milabay nga panahon, mahimong mahurot sa mga langgam o sa mga hayop nga tigkaon ug hugaw ug ingon man sa mga insekto ang unod sa leyon ug mauga ang nahibilin niini tungod sa naglagiting nga kainit sa adlaw. Dayag usab nga dihay igoigong panahon nga milabay tungod kay ang panon sa mga putyokan dili lamang nakahimog balay sulod sa patayng lawas sa leyon kondili nakapatungha usab ug igong gidaghanon sa dugos.
Ang kabangis sa pag-atake sa mga putyokan tungod sa nabungkag nga udlan gigamit sa paghubit sa susamang paagi sa dihang gigukod sa mga Amorihanon pahilayo sa ilang bukirong teritoryo ang kasundalohan sa Israel. (Deu 1:44) Nagtandi sa kaawayng mga nasod sa usa ka panon sa mga putyokan nga miatake, ang salmista nag-ingon nga napugngan lamang kini pinaagi sa pagbutang ug pagtuo sa ngalan ni Jehova.—Sal 118:10-12.
Ang manalagna nga si Isaias mahulagwayong nagtagna nga sulongon ang Yutang Saad sa kasundalohan sa Ehipto ug Asirya, nga nagpakasama sa ilang kasundalohan sa panon sa mga langaw ug mga putyokan nga mahulagwayong gitaghoyan ni Jehova nga Diyos mao nga sila miabot ug mipuyo sa bul-oganang mga walog ug sa mga giwang sa dagkong mga bato. (Isa 7:18, 19) Ang ‘pagtaghoy’ wala magpasabot nga aktuwal kining gihimo niadtong nagbuhig mga putyokan apan nagpakita lamang nga si Jehova nag-awhag sa pagtagad sa agresibong mga nasod sa pagsulong sa yuta sa iyang gipakigsaaran nga katawhan.
Duha ka babaye sa Bibliya ang adunay ngalang Debora (nagkahulogang “Putyokan”), ang iwa ni Rebeca (Gen 35:8) ug ang babayeng manalagna nga mitabang kang Maghuhukom Barak sa pagpildi sa Canaanhon nga si Haring Jabin.—Huk 4:4.