Quirinio
Ang Romanong gobernador sa Sirya sa panahon sa “pagrehistro” nga gimando ni Cesar Agusto nga miresulta sa pagpanganak kang Jesus didto sa Betlehem. (Luc 2:1, 2) Ang iyang bug-os nga ngalan maoy Publio Sulpicio Quirinio.
Diha sa Chronographus Anni CCCLIIII, usa ka talaan sa Romanong mga konsul, ang ngalan ni Quirinio makita niadtong 12 W.K.P. uban sa ngalang Messala. (Chronica Minora, giedit ni T. Mommsen, Munich, 1981, Tomo I, p. 56) Ang Romanong historyador nga si Tacitus sa mubo nag-asoy sa kasaysayan ni Quirinio, nga nag-ingon: “[Siya] naggikan sa munisipalidad sa Lanuvium—walay koneksiyon; apan ingong usa ka maisog nga sundalo ug aktibong alagad siya nahimong konsul ilalom sa gipakadiyos nga si Agusto, ug, wala madugay, pinaagi sa pagsakop sa mga salipdanan nga Homonadensianhon saylo sa utlanan sa Cilicia, nakabaton sa timaan sa kadaogan . . . , magtatambag ni Gayo Cesar sa panahon sa iyang pagmando sa Armenia.” (The Annals, III, XLVIII) Namatay siya niadtong 21 K.P.
Wala hisgoti ni Tacitus ang kalangkitan ni Quirinio uban sa Sirya. Ang Hudiyong historyador nga si Josephus nag-asoy labot sa pagkatudlo ni Quirinio ingong gobernador sa Sirya dungan sa pagkatudlo ni Coponius ingong Romanong magmamando sa Judea. Siya miingon: “Si Quirinio, usa ka Romanong senador nga nangatungdanan gikan sa pagkamahistrado ngadto sa pagkahimong konsul ug usa ka tawo nga nailado pag-ayo sa ubang mga Buhat 5:37. Sumala sa asoy ni Josephus nahitabo kini niadtong “ikakatloag-pito nga tuig human mapildi ni Cesar si Antony didto sa Actium.” (Jewish Antiquities, XVIII, 26 [ii, 1]) Kana nagpakita nga si Quirinio maoy gobernador sa Sirya niadtong 6 K.P.
paagi, miabot sa Sirya, gipadala ni Cesar aron mahimong gobernador sa nasod ug aron mohimog abalwasyon sa ilang propiedad. Si Coponius, usa ka tawo sa ranggong kabalyero, gipadala kauban niya aron magmando sa mga Hudiyo uban ang bug-os nga awtoridad.” Si Josephus nagpadayon sa pag-asoy nga si Quirinio miadto sa Judea, diin hangtod didto nakaabot ang iyang awtoridad, ug nagbaod sa pagpamuhis didto. Nagpahinabo kini ug dakong kayugot ug sa usa ka wala molampos nga pag-alsa, nga gipangunahan ni “Judas, usa ka Gaulanhon.” (Jewish Antiquities, XVIII, 1, 2, 3, 4 [i, 1]) Dayag nga kini mao ang pag-alsa nga gihisgotan ni Lucas diha saSa dugay nga panahon kini mao lamang ang pagkagobernador ni Quirinio sa Sirya nga gikompirmar sa sekular nga kasaysayan. Apan, sa tuig 1764 usa ka inskripsiyon nga nailhan ingong Lapis Tiburtinus nakaplagan sa Roma, nga bisan tuod wala maghatag sa ngalan, naundan sa impormasyon nga gidawat sa kadaghanang eskolar nga nagtumong kang Quirinio lamang. (Corpus Inscriptionum Latinarum, giedit ni H. Dessau, Berlin, 1887, Tomo 14, p. 397, Num. 3613) Naundan kini sa pahayag nga sa iyang pag-adto sa Sirya siya nahimong gobernador (o, legado) ‘sa ikaduhang higayon.’ Tungod sa mga inskripsiyon nga nakaplagan sa Antioquia nga naundan sa ngalan ni Quirinio, daghang historyador ang midawat nga si Quirinio nahimong gobernador usab sa Sirya sa yugto nga W.K.P.
Apan dili sila makatino kon kinsa nga Quirinio ang mohaom diha sa sekular nga rekord maylabot sa mga gobernador sa Sirya. Gitala ni Josephus si Quintilius Varus ingong gobernador sa Sirya sa panahon ug human sa kamatayon ni Herodes nga Bantogan. (Jewish Antiquities, XVII, 89 [v, 2]; XVII, 221 [ix, 3]) Si Tacitus naghisgot usab kang Varus ingong gobernador sa panahon nga namatay si Herodes. (The Histories, V, IX) Si Josephus nag-ingon nga ang gisundan ni Varus mao si Saturninus (C. Sentius Saturninus).
Tungod sa ebidensiya sa naunang pagkagobernador ni Quirinio, daghang eskolar ang nagtuo nga ang iyang pagkagobernador maoy sa mga tuig 3-2 W.K.P. Bisag kining mga petsaha bug-os nga nahiuyon sa rekord sa Bibliya, ang pasikaranan sa pagpili niini sa mga eskolar maoy sayop. Sa ato pa, sila nagtala kang Quirinio ingong gobernador niadtong mga tuiga tungod kay sila nagpetsa sa iyang pagmando human sa pagmando ni Varus ug busa human sa kamatayon ni Herodes nga Bantogan, nga alang niana gigamit nila ang popular apan sayop nga petsa nga 4 W.K.P. (Tan-awa ang KRONOLOHIYA; HERODES Num. 1 [Petsa sa Iyang Kamatayon].) (Tungod sa samang katarongan, nga mao, sa ilang paggamit sa wala mapamatud-ing petsa nga 4 W.K.P. alang sa kamatayon ni Herodes, sila nagpetsa sa pagkagobernador ni Varus sukad sa 6 hangtod sa 4 W.K.P.; apan, ang gitas-on sa iyang pagmando maoy pangagpas, kay si Josephus wala magtino sa petsa sa sinugdanan o sa kataposan niini.) Ang kinabug-atang ebidensiya nagpunting sa 2 W.K.P. alang sa pagkatawo ni Jesus. Busa kini nga tuig o ang bahin niini nahisakop sa pagkagobernador ni Quirinio.
Ang pipila ka eskolar nagpasiugda sa kamatuoran nga ang terminong gigamit ni Lucas, ug kasagarang gihubad nga “gobernador,” maoy he·ge·monʹ. Kining Gregong termino gigamit sa paghubit sa Romanong mga legado, prokurador, ug mga prokonsul, ug sa panguna kini nagpasabot sa usa ka “lider” o “taas nga ehekutibong opisyal.” Busa, ang pipila nagtuo nga sa panahong si Lucas naghisgot sa “una nga pagrehistro,” si Quirinio nag-alagad sa Sirya ingong linain nga legado sa emperador nga naghupot ug labaw sa kasagarang mga gahom. Usa ka butang nga motabang usab sa pagsabot niini mao ang tin-aw nga paghisgot ni Josephus sa duha ka pagmando sa Sirya, sanglit diha sa iyang asoy siya naghisgot sa duha ka tawo, si Saturninus ug Volumnius, nga dungang nag-alagad ingong “mga gobernador sa Sirya.” (Jewish Antiquities, XVI, 277, 280 [ix, 1]; XVI, 344 [x, 8]) Busa, kon husto si Josephus diha sa iyang pagtala kang Saturninus ug Varus ingong nagsunod nga mga pangulo sa Sirya, posible usab nga si Quirinio nag-alagad nga dungan kang Saturninus (sama sa gibuhat ni Volumnius) o kaha kang Varus sa wala pa mamatay si Herodes (nga lagmit nahitabo niadtong 1 W.K.P.). Ang The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge nagpresentar niini nga panglantaw: “Si Quirinio pareho gayod ug kahimtang nianang kang Varus nga gobernador sa Sirya, sama sa gibuhat ni Vespasian kang Mucianus sa ulahing panahon. Si Vespasian ang nakiggubat didto sa Palestina samtang si Mucianus mao ang gobernador sa Sirya; ug si Vespasian mao ang legatus Augusti, nga naghupot ug parehong titulo ug ranggo kang Mucianus.”—1957, Tomo IX, pp. 375, 376.
Usa ka inskripsiyon ang nakaplagan sa Venice (Lapis Venetus) nga naghisgot sa usa ka pagsenso nga gihimo ni Quirinio sa Sirya. Bisan pa niana, kini wala maghatag ug paagi sa pagtino kon kini ba maoy sa sayo o sa ulahing bahin sa iyang pagkagobernador.
—Corpus Inscriptionum Latinarum, giedit ni T. Mommsen, O. Hirschfeld, ug A. Domaszewski, 1902, Tomo 3, p. 1222, Num. 6687.Ang napamatud-ang pagkatukma ni Lucas sa makasaysayanhong mga butang naghatag ug maayong katarongan sa pagdawat nga tinuod ang iyang paghisgot kang Quirinio ingong gobernador sa Sirya sa panahon sa pagkatawo ni Jesus. Mahinumdoman nga si Josephus, nga halos mao lamang gayod ang bugtong lain nga tinubdan sa impormasyon, wala pa matawo hangtod niadtong 37 K.P., busa halos upat ka dekada human matawo si Jesus. Si Lucas, sa laing bahin, usa na ka mananambal nga nagapanaw kauban ni Pablo sa mga 49 K.P. sa dihang si Josephus usa pa lang ka bata nga nag-edad ug 12 anyos. Tali sa duha, si Lucas, bisan sa ordinaryong mga katarongan, lagmit mao gayod ang tinubdan sa kasaligang impormasyon labot sa mga gobernador sa Sirya sa hapit nang matawo si Jesus. Si Justin Martyr, usa ka Palestino sa ikaduhang siglo K.P., nagpunting sa Romanhong mga rekord ingong pamatuod sa pagkatukma ni Lucas labot sa pagkagobernador ni Quirinio sa panahon sa pagkatawo ni Jesus. (A Catholic Commentary on Holy Scripture, giedit ni B. Orchard, 1953, p. 943) Walay ebidensiya nga ang asoy ni Lucas gikuwestiyon sa unang mga historyador, bisan sa unang mga kritiko sama kang Celsus.