Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Raamses, Rameses

Raamses, Rameses

[gikan sa Ehiptohanon, nga nagkahulogang “Si Ra [ang diyos-adlaw] Nanganak Kaniya”].

Sa dihang ang banay ni Jacob mibalhin sa Ehipto, sila gipapuyo didto “sa yuta sa Rameses.” (Gen 47:11) Sanglit sa ubang mga teksto sila gihisgotan nga mipuyo sa yuta sa Gosen, mopatim-aw nga ang Rameses maoy usa ka distrito sulod sa Gosen o maoy laing ngalan alang sa Gosen. (Gen 47:6) Sa ulahi, ang mga Israelinhon giulipon ug gipatukod sa mga siyudad “ingong mga dapit nga tipiganan alang kang Paraon, nga mao, ang Pitom ug Raamses [ang marka para sa bokales dinhi lahi ug diyutay nianang sa “Rameses”].” (Ex 1:11) Daghang eskolar nagtuo nga ang Raamses maoy gingalan alang sa distrito sa Rameses nga ilang gituohan nga maoy nahimutangan niini.

Sa dihang nagsugod ang Pagpanggula gikan sa Ehipto, ang Rameses gihisgotan ingong mao ang dapit nga sukaranan. Ang kadaghanang eskolar nagtuo nga ang siyudad mao ang gitumong dinhi, nga tingali mao ang tagboanang dapit diin nagkatapok ang mga Israelinhon gikan sa nagkalainlaing bahin sa Gosen. Apan ang Rameses dinhi mahimong magtumong sa usa ka distrito, ug lagmit nga ang mga Israelinhon mibiya gikan sa tanang bahin sa distrito, nga nagtapok sa Sucot ingong usa ka dapit nga tagboanan.​—Ex 12:37; Num 33:3-5.

Ang tukmang nahimutangan niini nga sukaranan, kon gitumong man ang usa ka siyudad inay nga usa ka distrito, dili gayod matino. Gituohan sa modernong mga eskolar nga ang Rameses mao ang siyudad nga gitawag ug Per-Ramses (Balay ni Ramses) diha sa Ehiptohanong mga rekord, nga gituohan sa pipila nga nahimutang didto sa San el-Hagar sa AS nga bahin sa Delta, ug nga gituohan sa uban nga nahimutang didto sa Qantir, mga 20 km (12 mi) dapit sa habagatan. Apan kini nga pagtuo maoy pinasukad sa teoriya nga si Ramses II mao ang Paraon sa panahon sa Pagpanggula. Kini nga teoriya, sa baylo, gipasukad sa mga inskripsiyon ni Ramses II nga nangangkon nga maoy nagtukod sa siyudad nga nagdala sa iyang ngalan (Per-Ramses), ginamit ang mamumuo nga mga ulipon. Apan, dili kaayo katuohan nga si Ramses II mao ang magmamando sa panahon sa Pagpanggula, sanglit ang iyang pagmando dili mahimong mas una pa kay sa ika-13 nga siglo W.K.P., o tali sa 200 ug 300 ka tuig human sa Pagpanggula (1513 W.K.P.). Ang Raamses sa Bibliya gisugdan sa pagtukod sa wala pa matawo si Moises, busa kapin sa 80 ka tuig una pa sa Pagpanggula. (Ex 1:​11, 15, 16, 22; 2:1-3) Dugang pa, gituohan nga ang Per-Ramses mao ang kaulohang siyudad sa panahon ni Ramses II, samtang ang Raamses sa Bibliya maoy usa lamang ka ‘tipiganang dapit.’ Gidawat sa kadaghanan nga si Ramses II sad-an sa pag-angkon sa pipila ka kalamposan nga nahimo sa iyang mga gisundan, ug kini nagpatungha sa posibilidad nga, labing menos, siya lamang ang nagtukod pag-usab o nagpadako sa Per-Ramses. Sa kataposan, ang ngalang Rameses tin-awng gigamit balik pa sa panahon ni Jose (sa ika-18 nga siglo W.K.P.); busa walay katarongan sa pagtuo nga ang kapadapatan niini (diha sa porma nga Raamses) ingong ngalan sa usa ka siyudad maoy sa panahon lamang ni Ramses II. (Gen 47:11) Tungod usab sa mismong kahulogan niini, lagmit nga kini nahimong popular taliwala sa mga Ehiptohanon sukad pa sa unang mga panahon. Sa paghari ni Ramses II dihay daghang lungsod nga nagbaton usab sa maong ngalan. Si D. B. Redford nag-ingon: “Ang Raamses sa Bibliya ug ang kaulohan nga Pr Rʽ-mś-św [Per-Ramses], gawas sa personal nga ngalan, daw wala gayoy kalangkitan. Tungod sa bug-os nga pagkakulang sa nagpaluyong ebidensiya, hinungdanon gayod ang pag-amping nga isipong mao ra kining duha.”​—Vetus Testamentum, Leiden, 1963, p. 410.

Tungod kay kulang sa kasaligang impormasyon, ikaingon lamang nga ang Rameses lagmit dili kaayo halayo gikan sa Ehiptohanong kaulohan sa panahon sa Pagpanggula. Kini magtugot sa ideya nga si Moises didto sa palasyo ni Paraon sa gabii sa ikanapulo nga hampak ug, sa wala pa matapos ang sunod nga adlaw, nanguna na sa katawhan sa Israel sa ilang paggula sa Ehipto. (Ex 12:31-42; Num 33:1-5) Kon ang kaulohan niadtong panahona didto sa Mempis, usa ka siyudad nga nakabaton nianang maong posisyon sa daghang siglo, kini magpatin-aw sa Hudiyohanong tradisyon nga ang panaw sa Pagpanggula (nga ang Rameses mao ang sukaranan) nagsugod didto sa kasilinganan sa Mempis.​—Itandi ang Jewish Antiquities, II, 315 (xv, 1), nga naghisgot sa Letopolis, usa ka dapit nga duol sa Mempis.