[Habog nga Dapit].

Ang Hebreohanong pulong nagpasabot sa usa ka hataas o habog nga dapit. (Eze 16:24) Kini gigamit ingong usa ka ngalan sa daghang dapit sa Israel.

1. Usa ka siyudad diha sa teritoryo sa Benjamin. Sa Josue 18:25 gitala kini tali sa Gabaon ug Beerot. Lagmit nga kini duol sa Bethel, usa ka siyudad diha sa H sa teritoryo sa Epraim. (Huk 4:5) Ang usa ka Levihanon nga mipanaw paingon sa A saylo sa Jerusalem miabot sa Gibea, ug lagmit ang Rama diha lang sa unahan niini. (Huk 19:11-15; Os 5:8) Ug kini duol ra sa Geba. (Isa 10:29) Pinasukad niini nga mga paghisgot uban sa testimonya ni Eusebius, ang Rama sa Benjamin gituohan nga mao ang modernong dapit sa er-Ram, mga 8 km (5 mi) sa A sa Jerusalem, 3 km (2 mi) sa A sa Gibea, 5 km (3 mi) sa S sa Gabaon, ug 3 km (2 mi) sa K sa Geba. Kini nga siyudad nahimutang sa usa ka habog nga dapit, nga maoy kahulogan sa ngalan niini.

Sa panahon sa paglungtad sa nabahin nga gingharian, ang Rama nahatagan ug dakong pagtagad sanglit kini nahimutang duol sa utlanan tali sa Israel ug Juda ug sa A-H nga dalan sa kabungtoran. Gipadako o gipalig-on ni Haring Baasa sa Israel ang Rama sa Benjamin samtang siya nakiggubat kang Asa. (1Ha 15:​16, 17; 2Cr 16:1) Apan sa dihang ang hari sa Sirya miatake sa Israel gikan sa A, ang pagtagad ni Baasa nabalhin ug si Asa nag-ilog sa Rama ingon man sa mga materyales nga gigamit ni Baasa sa pagtukod didto, ug gigamit kini sa pagtukod sa kasikbit nga Geba ug Mizpa. (1Ha 15:20-22; 2Cr 16:4-6) Mopatim-aw nga, sa dihang gilaglag ang Jerusalem niadtong 607 W.K.P., ang nabihag nga mga Hudiyo gitipon didto sa Rama una pa dad-a ngadto sa Babilonya. (Jer 40:1) Human sa pagkadestiyero, ang Rama gipuy-an pag-usab.​—Esd 2:​1, 26; Neh 7:30; 11:33.

Ang pipila ka eskolar nagtuo nga ang pagtipon sa mga Hudiyo didto sa Rama una pa sila idestiyero (nga tingali naglakip sa pagpatay sa pipila didto) maoy gitumong sa mga pulong: “Sa Rama nadungog ang usa ka tingog, ang pagminatay ug ang mapait nga paghilak; si Raquel naghilak tungod sa iyang mga anak. Siya midumili nga pagahupayon tungod sa iyang mga anak, tungod kay sila wala na man.” (Jer 31:15) Si Raquel nga asawa ni Jacob gusto kaayong makabaton ug mga anak nga tungod sa pagkawalay anak giisip niya ang iyang kaugalingon nga “patay.” (Gen 30:1) Busa tungod niini mahulagwayong ikaingon nga si Raquel naghilak tungod sa pagkamatay o pagkabihag sa mga Hudiyo. O, sanglit si Raquel mao ang inahan ni Benjamin, ang mga pulong ni Jeremias lagmit naghulagway kaniya ingong naghilak ilabina tungod sa Benjaminhong mga molupyo sa Rama. Dayon gipahayag ni Jeremias nga adunay paglaom, kay ang mga destiyero mopauli. (Jer 31:16) Sa Mateo 2:​18, ang matagnaong mga pulong sa Jeremias 31:15 gikutlo ingong nagtumong usab sa panahong gipapatay ni Herodes ang mga bata sa Betlehem.​—Tan-awa ang RAQUEL.

2. Usa ka sakop nga siyudad sa tribo ni Simeon didto sa Negeb. (Jos 19:​1, 8) Kini mao ra usab ang Baalat-beer ug nailhan ingong “Rama sa habagatan.” Kini gituohan nga lagmit mao ang Khirbet  Ghazzah (Horvat ʽUza), mga 30 km (19 mi) sa S sa Beer-seba.​—Tan-awa ang BAALAT-BEER.

3. Usa ka wala mahibaloing siyudad sa teritoryo sa Aser nga gitala diha lamang sa Josue 19:​24, 29. Lisod gayod ang pagtino pinasukad sa teksto kon diin nahimutang kini nga siyudad diha sa panulondon sa Aser, apan lagmit nga kini diha sa A paingon sa Tiro.

4. Usa ka kinutaang siyudad sa teritoryo sa Neptali. (Jos 19:​32, 36) Kini gituohan nga lagmit mao ang Khirbet Zeitun er-Rameh (nailhan usab nga Khirbet Jul) sa S lamang sa er-Rameh (Rama) ug mga 30 km (19 mi) sa S sa dunggoanan nga siyudad sa ʽAkko (Aco). Apan ang bugtong paghisgot niini diha sa basahon ni Josue wala maghatag ug katinoan sa nahimutangan niini.

5. Ang lungsod nga natawhan ni manalagnang Samuel ug sa iyang mga ginikanan. Sa 1 Samuel 1:1, ang amahan ni Samuel nga si Elkana gihubit ingong “usa ka tawo nga taga-Ramataim-zopim sa bukirong rehiyon sa Epraim.” Sa nahibiling bahin sa asoy, ang pinamubong porma nga “Rama” mao na ang gigamit. (1Sa 1:19) Tingali ang taas nga ngalan unang gigamit aron ipalahi kini nga Rama sa ubang mga dapit nga sama niinig ngalan, sama sa Rama sa Benjamin. Sa An American Translation kini mabasa: “tawo sa Rama, usa ka Zuphanon.” Kini nga hubad sa Masoretikong teksto nagpakita nga si Elkana maoy kaliwat ni Zup (Zopai) o kaha gikan sa distrito sa Zup.​—1Cr 6:​27, 28, 34, 35; 1Sa 9:5.

Sumala sa usa ka karaang tradisyon nga gipresentar ni Eusebius, gituohan nga ang Rama mao ang dapit sa modernong Rentis (Rantis), sa kabungtoran sa Epraim nga mga 35 km (22 mi) sa AK sa Jerusalem. Kining dapita mao ra usab ang Arimatea (Gr. nga porma sa Heb. nga Ra·mahʹ) nga gihisgotan diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan.​—Luc 23:50-53.

Si Elkana nagpuyo sa Rama, diin didto lagmit nga natawo si Samuel, apan kada tuig siya mopanaw ngadto sa Shilo aron sa paghalad. (1Sa 1:​3, 19; 2:11) Bisan tuod si Samuel taudtaod nga mipuyo kauban ni Eli nga saserdote didto sa Shilo, sa ulahi siya mipuyo sa Rama ug gigamit kini ingong sukaranan sa iyang mga pagpanaw libot sa mga dapit nga sakop niya ingong maghuhukom sa Israel. (1Sa 3:19-21; 7:15-17; 8:4; 15:24-35; 16:​4, 13; 19:18-24) Sa dihang namatay si Samuel siya gilubong didto sa iyang balay sa Rama, sa “kaugalingon niyang siyudad.”​—1Sa 25:1; 28:3.

6. Pinamubo sa Ramot-gilead.​—2Ha 8:​28, 29; 2Cr 22:​5, 6; tan-awa ang RAMOT-GILEAD.