Usa ka balaang puloy-anan, sagradong dapit o sangtuwaryo, pisikal man o espirituwal, nga gigamit alang sa pagsimba. Ang Hebreohanong pulong nga heh·khalʹ, gihubad nga “templo,” nagkahulogan usab nga “palasyo.” Ang Gregong mga pulong nga hi·e·ronʹ ug na·osʹ parehong gihubad nga “templo” ug mahimong magtumong sa tanang tinukod diha sa templo o sa templo mismo; ang pulong nga na·osʹ, nga nagkahulogang “sangtuwaryo” o “balaang puloy-anan,” usahay nagtumong nga espesipiko sa sagradong sulod nga mga lawak sa templo.​—Tan-awa ang BALAANG DAPIT.

Templo ni Solomon. Si Haring David adunay kusganong tinguha sa pagtukod ug balay alang kang Jehova, aron kabutangan sa arka sa pakigsaad, nga “nagpuyo sa taliwala sa mga tabil sa tolda.” Si Jehova nahimuot sa tinguha ni David apan gisultihan siya nga tungod kay siya nakaula ug daghang dugo diha sa pakiggubat, ang iyang anak nga lalaki (si Solomon) ang makapribilehiyo sa pagtukod niana. Kini wala magpasabot nga ang Diyos wala mouyon sa mga gubat nga gisangka ni David alang sa ngalan ni Jehova ug sa Iyang katawhan. Apan ang templo kinahanglang tukoron diha sa pakigdait pinaagi sa usa ka tawo sa pakigdait.​—2Sa 7:1-16; 1Ha 5:3-5; 8:17; 1Cr 17:1-14; 22:6-10.

Bili. Sa ulahi gipalit ni David ang giokanan ni Ornan (Arauna) nga Jebusihanon sa Bukid sa Moria ingong dapit nga tukoran sa templo. (2Sa 24:​24, 25; 1Cr 21:​24, 25) Siya nagtigom ug 100,000 ka talanton nga bulawan, 1,000,000 ka talanton nga plata, ug tumbaga ug puthaw nga labihan ka daghan, gawas pa sa pag-amot gikan sa iyang kaugalingong bahandi nga 3,000 ka talanton nga bulawan ug 7,000 ka talanton nga plata. Siya nakadawat usab ug mga amot gikan sa mga prinsipe, bulawan nga mobili ug 5,000 ka talanton ug 10,000 ka darik ug plata nga mobili ug 10,000 ka talanton, ingon man sa daghang puthaw ug tumbaga. (1Cr 22:14; 29:3-7) Kini sa katibuk-an, nga mikabat ug 108,000 ka talanton ug 10,000 ka darik nga bulawan ug 1,017,000 ka talanton nga plata, mobalor ug $48,337,047,000 sa modernong kantidad. Ang iyang anak nga si Solomon wala mogasto niining katibuk-ang kantidad sa pagtukod sa templo; ang nahibilin iyang gibutang sa tipiganan sa bahandi sa templo.​—1Ha 7:51; 2Cr 5:1.

Mga trabahante. Si Haring Solomon nagsugod sa pagtukod sa templo alang kang Jehova sa ikaupat nga tuig sa iyang paghari (1034 W.K.P.), sa ikaduhang bulan, sa Ziv, nga nagsunod sa plano sa arkitektura nga nadawat ni David pinaagig pagdasig o inspirasyon. (1Ha 6:1; 1Cr 28:​11-19) Ang buluhaton nagpadayon sa kapin sa pito ka tuig nga yugto. (1Ha 6:​37, 38) Baylo sa trigo, sebada, lana, ug bino, si Hiram nga hari sa Tiro nagpadalag mga kahoy gikan sa Lebanon uban sa batid nga mga magbubuhat sa kahoy ug bato, ug sa usa ka eksperto kaayo, nga ginganlan usab ug Hiram, kansang amahan maoy taga-Tiro ug ang iyang inahan maoy Israelinhon sa tribo ni Neptali. Siya maoy batid nga magbubuhat sa bulawan, plata, tumbaga, puthaw, kahoy, bato, ug mga panapton.​—1Ha 5:8-11, 18; 7:​13, 14, 40, 45; 2Cr 2:13-16.

Sa pag-organisar sa buluhaton, girekluta ni Solomon ang 30,000 ka tawo gikan sa Israel ug gipadala sila ngadto sa Lebanon nga magrelibohay, 10,000 ka tawo kada bulan, nga mopuyo sa ilang mga balay sulod sa duha ka bulan tali sa matag relibohay. (1Ha 5:​13, 14) Girekluta niya ang 70,000 ka tawo gikan sa “langyawng mga pumoluyo” diha sa yuta ingong mga tigpas-an ug ang laing 80,000 ingong mga magtatabas sa bato. (1Ha 5:15; 9:​20, 21; 2Cr 2:2) Nagtudlo si Solomon ug 550 ka tawo ingong mga kapatas sa buluhaton ug nagtudlo usab siya ug 3,300 ingong ilang mga luyoluyo. (1Ha 5:16; 9:​22, 23) Mopatim-aw nga niining tanan 250 maoy mga Israelinhon ug 3,600 maoy “langyawng mga pumoluyo” sa Israel.​—2Cr 2:​17, 18.

 Gitas-on sa “maniko” nga gigamit. Sa mosunod nga paghisgot sa mga sukod sa tulo ka templo​—ang gitukod ni Solomon, Zorobabel, ug Herodes​—kuwentahon nato ang mga sukod niini pinasukad sa maniko nga 44.5 sm (17.5 pul.). Apan posible nga migamit sila ug mas taas nga maniko nga mga 51.8 sm (20.4 pul.).​—Itandi ang 2Cr 3:3 (nga naghisgot ug “gitas-on sa mga maniko sumala sa kanhing sukod,” lagmit kini mas taas nga sukod kay sa maniko nga sagad gigamit sa ulahi) ug Eze 40:5; tan-awa ang MANIKO.

Plano ug mga materyales. Ang templo, ang labing halangdon nga tinukod, gisundog sa katibuk-ang plano sa tabernakulo. Apan, ang mga sukod sa sulod sa Balaan ug sa Labing Balaan nga mga lawak mas dako kay sa niadtong sa tabernakulo. Ang Balaan nga lawak maoy 40 ka maniko (17.8 m; 58.3 p) ang gitas-on, 20 ka maniko (8.9 m; 29.2 p) ang gilapdon, ug dayag nga 30 ka maniko (13.4 m; 43.7 p) ang gihabogon. (1Ha 6:2, 17) Ang Labing Balaan maoy kuwadrado ug porma nga 20 ka maniko sa matag kiliran. (1Ha 6:20; 2Cr 3:8) Dugang pa, dihay mga lawak-sa-atop ibabaw sa Labing Balaan nga mga 10 ka maniko (4.5 m; 14.6 p) ang gihabogon. (1Cr 28:11) Dihay gambalay usab sa kilid palibot sa templo diha sa tulo ka kiliran, nga adunay mga lawak-tipiganan, ug uban pa.​—1Ha 6:4-6, 10.

Ang pangunang mga materyales nga gigamit maoy bato ug kahoy. Ang mga salog niini nga mga lawak gihaklapan ug mga kahoyng junipero; ang sulod nga mga bungbong maoy mga sedro nga kinulitan ug mga kerubin, mga kahoyng palma, ug mga bulak; ang mga bungbong ug kisame bug-os nga gihaklapan ug bulawan. (1Ha 6:​15, 18, 21, 22, 29) Ang mga pultahan sa Balaan nga lawak (sa ganghaan sa templo) maoy ginama sa kahoyng junipero​—gikulitan ug gihaklapan ug bulawan. (1Ha 6:​34, 35) Ang mga pultahan tali sa Balaan ug sa Labing Balaan maoy gama sa kahoyng oleifero, nga gikulitan ug gihaklapan usab ug bulawan. Kon unsa man ang eksaktong posisyon niini, kini nga mga pultahan wala sa bug-os maghulip sa kahikayan sa kortina nga gisunod diha sa tabernakulo. (Itandi ang 2Cr 3:14.) Ang duha ka dagkong mga kerubin sa kahoyng oleifero, nga gihaklapan ug bulawan, nahimutang sa Labing Balaan. Sa ilalom niini gipahiluna ang arka sa pakigsaad.​—1Ha 6:23-28, 31-33; 8:6; tan-awa ang KERUBIN.

Ang tanang galamiton sa Balaan nga lawak maoy gama sa bulawan: ang halaran sa insenso, ang napulo ka lamesa sa pasundayag nga tinapay, ug ang napulo ka tangkawan, lakip sa mga kagamitan niini. Tapad sa ganghaan sa Balaan (ang unang lawak) nagbarog ang duha ka haligi nga tumbaga, nga gitawag ug “Jakin” ug “Boaz.” (1Ha 7:15-22, 48-50; 1Cr 28:16; 2Cr 4:8; tan-awa ang BOAZ, II.) Ang sulod nga sawang maoy gama sa maanindot nga bato ug sa kahoyng sedro. (1Ha 6:36) Ang mga kasangkapan sa sawang, ang halaran, ang dakong “inumol nga dagatdagat,” ang napulo ka kareton sa mga dulang sa tubig, ug ang ubang mga galamiton maoy gama sa tumbaga. (1Ha 7:23-47) Dihay mga lawak-kan-anan sa palibot sa mga sawang.​—1Cr 28:12.

Talagsaon ang pagtukod niini nga templo tungod kay ang tanang bato gitabas daan didto sa kubkobanan, mao nga kini mihaom pag-ayo didto sa gitukoran sa templo. “Kon bahin sa mga martilyo ug mga atsa o bisan unsang mga himan nga puthaw, sila wala madungog diha sa balay samtang kini gitukod.” (1Ha 6:7) Ang buluhaton natapos sa pito ka tuig ug tunga (sukad sa tingpamulak sa 1034 W.K.P. hangtod sa tinghunlak [Bul, sa ikawalong bulan] sa 1027 W.K.P.).​—1Ha 6:​1, 38.

Inagurasyon. Sa ikapitong bulan, sa Etanim, lagmit sa ika-12 nga tuig sa paghari ni Solomon (1026 W.K.P.), gitigom ni Solomon ang katawhan sa Israel didto sa Jerusalem alang sa inagurasyon sa templo ug sa Pista sa mga Balongbalong. Gidala ang tabernakulo uban ang balaang kasangkapan niini, ug ang arka sa pakigsaad gipahiluna didto sa Labing Balaan. (Tan-awa ang LABING BALAAN.) Tungod niini napuno sa panganod ni Jehova ang templo. Dayon si Solomon nagdayeg kang Jehova ug nanalangin alang sa kongregasyon sa Israel ug samtang nagbarog diha sa usa ka linaing plataporma atubangan sa halaran nga tumbaga (tan-awa ang HALARAN) siya nagtanyag ug usa ka taas nga pag-ampo sa pagdayeg kang Jehova ug sa pagpangayo sa iyang mahigugmaong-kalulot ug kaluoy alang niadtong modangop Kaniya sa pagkahadlok ug sa pag-alagad Kaniya, ang Israelinhon ug ang langyaw. Usa ka dakong halad nga 22,000 ka baka ug 120,000 ka karnero ang gitanyag. Ang inagurasyon mikabat ug 7 ka adlaw, ug ang Pista sa mga Balongbalong 7 ka adlaw, nga human niana, sa ika-23 nga adlaw sa bulan, gipapauli ni Solomon ang katawhan nga malipayon ug mapasalamaton tungod sa pagkamaayo ug pagkamadagayaon ni Jehova.​—1Ha 8; 2Cr 5:1–​7:10; tan-awa ang SOLOMON (Inagurasyon sa templo).

Kasaysayan. Kini nga templo milungtad hangtod sa 607 W.K.P., sa dihang kini gilaglag sa Babilonyanhong kasundalohan ubos ni Haring Nabucodonosor. (2Ha 25:9; 2Cr 36:19; Jer 52:13) Tungod sa pagtalikod sa Israel ngadto sa bakak nga relihiyon, ang Diyos nagtugot sa mga nasod sa paghasi sa Juda ug Jerusalem, nga usahay nag-agaw sa mga bahandi sa templo. Dihay mga panahon  usab nga napasagdan ang templo. Si Haring Sisak sa Ehipto nagtulis sa mga bahandi niini (993 W.K.P.) sa mga adlaw ni Rehoboam nga anak nga lalaki ni Solomon, mga 33 ka tuig lamang human sa inagurasyon niini. (1Ha 14:​25, 26; 2Cr 12:9) Si Haring Asa (977-937 W.K.P.) nagtahod sa balay ni Jehova, apan aron panalipdan ang Jerusalem, siya sa pagkabinuang naghiphip kang Haring Ben-hadad I sa Sirya pinaagi sa plata ug bulawan gikan sa mga bahandi sa templo aron bungkagon ang iyang pakigsaad kang Baasa nga hari sa Israel.​—1Ha 15:​18, 19; 2Cr 15:​17, 18; 16:​2, 3.

Human sa panahon sa kasamok ug sa pagpasagad sa templo, gidumala ni Haring Jehoas sa Juda (898-859 W.K.P.) ang pag-ayo niini. (2Ha 12:4-12; 2Cr 24:4-14) Sa mga adlaw sa iyang anak nga si Amazias, si Jehoas nga hari sa Israel nagtulis niini. (2Ha 14:​13, 14) Si Haring Jotam (777-​762 W.K.P.) mihimog buluhaton sa pagpanukod diha sa dapit sa templo, nga nagtukod “sa ibabaw nga ganghaan.” (2Ha 15:​32, 35; 2Cr 27:​1, 3) Gawas nga gipadala ni Haring Ahaz sa Juda (761-​746 W.K.P.) ang mga bahandi sa templo ingong hiphip ngadto kang Tiglat-pileser III nga hari sa Asirya, iya usab gihugawan ang templo pinaagi sa pagtukod ug usa ka halaran nga kaamgid niadtong sa Damasco ug sa pagbutang niini puli sa halaran nga tumbaga sa templo. (2Ha 16:5-16) Sa kataposan iyang gisirad-an ang mga pultahan sa balay ni Jehova.​—2Cr 28:24.

Gibuhat ni Ezequias (745-717 W.K.P.) nga anak nga lalaki ni Ahaz ang kutob sa iyang mahimo aron mabakwi ang daotang mga buhat sa iyang amahan. Sa pagsugod mismo sa iyang paghari, iyang gibuksan pag-usab ang templo ug gipahinloan kini. (2Cr 29:​3, 15, 16) Apan, sa ulahi, tungod sa kahadlok kang Senakerib nga hari sa Asirya, iyang giputol ang mga pultahan ug ang mga poste sa pultahan sa templo nga iyang gipahaklapan ug bulawan ug gipadala kini ngadto kang Senakerib.​—2Ha 18:​15, 16.

Apan sa dihang namatay si Ezequias, ang templo sulod sa tunga sa siglo gipasipalahan ug wala ayoha. Ang iyang anak nga si Manases (716-662 W.K.P.) milabaw pa sa pagkadaotan kay sa tanang ubang nangagi nga mga hari sa Juda, nga nagpahimutang ug mga halaran “alang sa tanang panon sa kalangitan didto sa duha ka sawang sa balay ni Jehova.” (2Ha 21:1-5; 2Cr 33:1-4) Sa panahon sa apo ni Manases nga si Josias (659-629 W.K.P.), ang kanhi halangdon nga tinukod wala gihapon ayoha. Dayag nga kini gubot o nagkalamukat, kay sa dihang nakaplagan sa Hataas nga Saserdoteng si Hilkias ang basahon sa Balaod (lagmit ang orihinal nga linukot nga basahon nga sinulat ni Moises) sila nalipay kaayo. (2Ha 22:3-13; 2Cr 34:8-21) Human ayoha ug hinloi ang templo, ilang gisaulog ang labing dakong Paskuwa nga wala pa sukad mahimo gikan sa mga adlaw ni Samuel nga manalagna. (2Ha 23:21-23; 2Cr 35:17-19) Kini maoy sa panahon sa ministeryo sa manalagna nga si Jeremias. (Jer 1:1-3) Sukad niini nga panahon hangtod sa pagkalaglag sa templo, kini nagpabiling bukas ug gigamit sa mga saserdote, bisan tuod daotan ang daghan kanila.

Ang Templo nga Gitukod ni Zorobabel. Ingon sa gitagna sa manalagna ni Jehova nga si Isaias, gipatindog sa Diyos si Ciro nga hari sa Persia ingong manluluwas sa Israel gikan sa gahom sa Babilonya. (Isa 45:1) Gipalihok usab ni Jehova ang iyang kaugalingong katawhan ubos sa pagpanguna ni Zorobabel sa tribo ni Juda aron mobalik sa Jerusalem. Gibuhat nila kini niadtong 537 W.K.P., human sa 70 ka tuig nga pagkabiniyaan, ingon sa gitagna ni Jeremias, aron tukoron pag-usab ang templo. (Esd 1:1-6; 2:​1, 2; Jer 29:10) Kini nga tinukod, bisan tuod dili kaayo mahimayaon sama niadtong sa templo ni Solomon, milungtad ug mas dugayng panahon, nga mibarog sa duolan ug 500 ka tuig, sukad niadtong 515 W.K.P. hangtod sa hinapos sa unang siglo W.K.P. (Ang templo nga gitukod ni Solomon mikabat ug mga 420 ka tuig, sukad niadtong 1027 hangtod sa 607 W.K.P.)

Sa dekreto ni Ciro siya nagmando: “Si bisan kinsa nga nahibilin gikan sa tanang dapit diin siya nagapuyo ingon nga langyaw, patabanga kaniya ang mga tawo sa iyang dapit pinaagig plata ug bulawan ug mga manggad ug binuhing mga hayop uban sa kinabubut-ong halad alang sa balay sa matuod nga Diyos, nga diha sa Jerusalem.” (Esd 1:1-4) Gibalik usab ni Ciro ang 5,400 ka sudlanan nga bulawan ug plata nga gikuha ni Nabucodonosor gikan sa templo ni Solomon.​—Esd 1:7-11.

Sa ikapitong bulan (sa Etanim, o Tisri) sa tuig 537 W.K.P., gipahiluna ang halaran; ug sa misunod nga tuig, gipahimutang ang pundasyon sa bag-ong templo. Sama sa gibuhat ni Solomon, gisuholan sa mga magtutukod ang mga taga-Sidon ug mga taga-Tiro aron sa pagdala ug mga kahoyng sedro gikan sa Lebanon. (Esd 3:7) Ang pagsupak, ilabina gikan sa mga Samarianhon, nagpaluya sa mga magtutukod, ug human sa mga 15 ka tuig ang maong mga magsusupak nag-awhag pa gani sa hari sa Persia nga ipahunong ang buluhaton.​—Esd 4.

Ang mga Hudiyo mihunong sa ilang buluhaton sa pagtukod sa templo ug nalinga sa ubang mga kalihokan, busa si Jehova nagpadala sa iyang mga manalagna nga si Haggeo ug Zacarias sa pagdasig kanila nga ipadayon ang pagtukod pag-usab sa templo sa ikaduhang tuig ni Dario I (520 W.K.P.), ug human niadto gihimo ang usa ka dekreto nga nagpatuman sa orihinal nga mando ni Ciro ug  nagsugo nga itagana ang salapi gikan sa harianong tipiganan sa bahandi alang sa mga kinahanglanon sa mga magtutukod ug sa mga saserdote. (Esd 5:​1, 2; 6:1-12) Gipadayon ang buluhaton sa pagtukod, ug ang balay ni Jehova natapos sa ikatulong adlaw sa Adar sa ikaunom nga tuig ni Dario (lagmit sa Marso 6 niadtong 515 W.K.P.), nga human niana giinagurahan sa mga Hudiyo ang gitukod pag-usab nga templo ug gisaulog ang Paskuwa.​—Esd 6:13-22.

Diyutay ra ang nahibaloan bahin sa mga detalye sa plano sa arkitektura niining ikaduhang templo. Ang dekreto ni Ciro nag-awtorisar sa pagtukod ug usa ka tinukod nga “ang gihabogon niini maoy kan-uman ka maniko [mga 27 m; 88 p], ang gilapdon niini kan-uman ka maniko, nga may tulo ka lut-od sa bato nga giligid sa pagpahiluna ug [may] usa ka lut-od sa mga kahoy.” Ang gitas-on niini wala hisgoti. (Esd 6:​3, 4) Kini adunay mga lawak-kan-anan ug mga lawak-tipiganan (Neh 13:​4, 5), ug sa walay duhaduha kini adunay mga lawak-sa-atop, ug lagmit may uban pang mga tinukod nga nalangkit niini, nga sama nianang sa templo ni Solomon.

Kining ikaduhang templo walay arka sa pakigsaad, nga daw nahanaw na sa wala pa mailog o maagawi ni Nabucodonosor ang templo ni Solomon niadtong 607 W.K.P. Sumala sa asoy sa Apokripal nga basahon sa Unang Macabeo (1:21-24, 57; 4:​38, 44-51), dihay usa lamang ka tangkawan inay nga napulo sama niadtong diha sa templo ni Solomon; gihisgotan ang halaran nga bulawan, ang lamesa sa pasundayag nga tinapay, ug ang mga sudlanan, ingon man usab ang halaran sa halad-nga-sinunog, apan imbes nga tumbaga sama niadtong halaran sa templo ni Solomon, kini gihubit ingong bato. Kini nga halaran, human pasipalahi ni Haring Antiochus Epiphanes (niadtong 168 W.K.P.), gitukod pag-usab ginamit ang bag-ong mga bato ubos sa pagdumala ni Judas Macabeo.

Ang Templo nga Gitukod Pag-usab ni Herodes. Kini nga templo wala hubita nga may bisan unsang detalye diha sa Kasulatan. Ang pangunang tinubdan sa mga detalye niini mao si Josephus, kinsa personal nga nakakita sa tinukod ug kinsa mitaho sa pagtukod niini diha sa The Jewish War ug sa Jewish Antiquities. Ang Hudiyohanong Mishnah naghatag ug pipila ka impormasyon, ug diyutay ra ang nakuha gikan sa arkeolohiya. Busa ang kahubitan nga gipakita dinhi maoy gikan niini nga mga tinubdan, nga sa pipila ka bahin mahimong kaduhaduhaan.​—HULAGWAY, Tomo 2, p. 543.

Diha sa The Jewish War (I, 401 [xxi, 1]), si Josephus nag-ingon nga gitukod pag-usab ni Herodes ang templo sa ika-15 nga tuig sa iyang paghari, apan diha sa Jewish Antiquities (XV, 380 [xi, 1]), siya nag-ingon nga kini maoy sa ika-18 nga tuig. Kining ulahing petsa maoy sagad nga gidawat sa mga eskolar, bisan tuod ang pagsugod sa paghari ni Herodes, o kon sa unsang paagi kini gikalkulo ni Josephus, dili gayod matino. Ang sangtuwaryo mikabat ug 18 ka bulan sa pagtukod, apan ang mga sawang, ug ang uban pa, gitukod sulod sa walo ka tuig. Sa dihang miduol ang pipila ka Hudiyo kang Jesu-Kristo niadtong 30 K.P., nga nag-ingon, “Kini nga templo gitukod sulod sa kap-atag-unom ka tuig” (Ju 2:20), kini nga mga Hudiyo lagmit naghisgot bahin sa buluhaton sa pagtukod sa mga sawang ug sa mga tinukod nga nagpadayon hangtod niadtong higayona. Ang buluhaton wala pa matapos hangtod sa mga unom ka tuig una pa malaglag ang templo niadtong 70 K.P.

Tungod sa kasuko ug kawalay pagsalig kang Herodes, ang mga Hudiyo wala motugot kaniya nga tukoron pag-usab ang templo, sumala sa iyang giplano, hangtod nga iyang naandam ang tanan alang sa bag-ong tinukod. Tungod sa samang katarongan, wala nila isipa kini nga templo ingong ikatulo, apan ingong templo nga gitukod pag-usab, nga naghisgot lamang sa una ug ikaduhang templo (ni Solomon ug Zorobabel).

Labot sa mga sukod ni Josephus, ang Dictionary of the Bible ni Smith (1889, Tomo IV, p. 3203) nag-ingon: “Ang iyang pinahigda nga mga sukod maoy tukma kaayo nga kita makaingon nga anaa sa iyang atubangan, sa dihang nagsulat, ang usa ka plano sa tinukod nga giandam diha sa buhatan sa pangulong tagdumala sa kasundalohan ni Tito. Kini lahi gayod sa iyang mga sukod sa gihabogon, nga halos tanan maoy paghinobra, gani sa katibuk-an doble. Sanglit gilumpag ang tanang tinukod sa panahon sa paglikos, dili ikaingon nga siya sayop labot sa iyang mga sukod sa gihabogon.”

Mga portiko ug mga ganghaan. Si Josephus misulat nga gidoble ni Herodes ang gidak-on sa templo, nga gitukoran ang mga kiliran sa Bukid sa Moria ug dagkong mga paril nga bato ug gipatag ang usa ka dapit diha sa tumoy sa bukid. (The Jewish War, I, 401 [xxi, 1]; Jewish Antiquities, XV, 391-402 [xi, 3]) Ang Mishnah (Middot 2:1) nag-ingon nga ang Patukoranan sa Templo misukod ug 500 ka maniko (223 m; 729 p) kuwadrado. Sa gawas nga kiliran niini nahimutang ang mga portiko. Ang templo nag-atubang sa S, sama sa nangaging mga templo. Nagbuyon niini nga kiliran mao ang portiko ni Solomon, nga gilangkoban ug duha ka pasilyo nga may mga laray sa marmol nga mga haligi. Sa usa ka okasyon, sa panahon sa tingtugnaw, giduol si Jesus dinhi sa pipila ka Hudiyo nga nangutana kaniya kon siya ba gayod mao ang Kristo. (Ju 10:22-24) Sa A ug K may mga portiko usab  apan gagmay ra kon itandi sa Harianong Portiko sa H nga gilangkoban sa upat ka linya sa 162 ka haligi nga Corintohanon nga may tulo ka pasilyo. Ang mga sirkumperensiya sa mga haligi dako kaayo nga kinahanglan ang tulo ka tawo nga tinuyhad ang mga kamot aron malikosan ang usa niini, ug mas habog kini kay sa ubang mga portiko.

Dayag nga dihay walo ka ganghaan pasulod sa templo: upat sa K nga kiliran, duha sa H, ug usa sa S ug usa sa A. (Tan-awa ang GANGHAAN [Mga Ganghaan sa Templo].) Tungod kay anaa man kini nga mga ganghaan, ang unang sawang nga mao ang Sawang sa mga Hentil nahimong alagianan usab sanglit ang mga magpapanaw mas gusto nga moagi niini nga sawang inay sa gawas diin sila molibot sa templo.

Sawang sa mga Hentil. Ang mga portiko nga naglibot sa dakong hawanan nga gitawag ug Sawang sa mga Hentil, gitawag sa ingon tungod kay gitugotan ang mga Hentil sa pagsulod diha niana. Dinhi niini giabog ni Jesus sa duha ka higayon kadtong naghimo sa balay sa iyang Amahan ingong baligyaanan. Ang una nahitabo sa hapit nang magsugod ang iyang yutan-ong ministeryo ug ang ikaduha sa hapit na kining matapos.​—Ju 2:13-17; Mat 21:​12, 13; Mar 11:15-18.

Dihay ubay-ubayng mga sawang nga niana moagi ang usa ka tawo samtang siya magpaingon ngadto sa pangunang tinukod, ang sangtuwaryo mismo. Kini nga mga sawang nagkaanam sa pagkabalaan. Sa pag-agi sa Sawang sa mga Hentil, makita sa usa ang paril nga tulo ka maniko (1.3 m; 4.4 p) ang gihabogon, nga may mga pultahan nga kaagian. Sa ibabaw niini may dagkong mga bato nga may gisulat nga pasidaan diha sa Grego ug Latin. Ang Gregong inskripsiyon mabasa (sumala sa usa ka hubad): “Gidili sa mga langyaw ang pagsulod agi sa ali ug sa koral palibot sa sangtuwaryo. Ang masakpan silotan sa kamatayon.” (The New Westminster Dictionary of the Bible, giedit ni H. Gehman, 1970, p. 932) Sa okasyon nga si apostol Pablo giatake sa magubtanong panon diha sa templo, kini tungod kay gihungihong sa mga Hudiyo nga siya nagpasulod ug usa ka Hentil agi sa gidili nga dapit. Gipahinumdoman kita bahin niini nga paril sa dihang atong mabasa nga si Kristo “naglaglag sa paril” nga nag-ulang tali sa Hudiyo gikan sa Hentil, bisan tuod si Pablo migamit sa termino nga “paril” sa simbolikong paagi.​—Efe 2:​14, ftn sa Rbi8; Buh 21:20-32.

Sawang sa Kababayen-an. Ang Sawang sa Kababayen-an mas taas ug 14 ka ang-ang. Dinhi ang mga babaye makasulod aron sa pagsimba. Lakip sa ubang mga butang, ang Sawang sa Kababayen-an adunay mga panudlanag bahandi, nga duol sa usa niana naglingkod si Jesus sa dihang gidayeg niya ang babayeng balo tungod sa paghatag sa tanan nga iyang nabatonan. (Mar 12:​41-44; Luc 21:1-4) Niini nga sawang dihay ubay-ubay usab nga mga tinukod.

Sawang sa Israel ug Sawang sa mga Saserdote. May napulog-lima ka dagkong linginon nga mga ang-ang paingon sa Sawang sa Israel, nga niana makasulod ang mga lalaking mahinlo sa seremonyal nga paagi. Simpig sa gawas nga bungbong niini nga sawang nahimutang ang mga lawak-tipiganan.

Dayon anaa ang Sawang sa mga Saserdote, nga katumbas sa sawang sa tabernakulo. Diha niana nahimutang ang halaran, nga gama sa dili-sinapsapan nga mga bato. Sumala sa Mishnah, kini maoy 32 ka maniko (14.2 m; 46.7 p) kuwadrado diha sa tiilan niini. (Middot 3:1) Si Josephus naghatag ug mas dako nga sukod. (The Jewish War, V, 225 [v, 6]; tan-awa ang HALARAN [Mga Halaran Human sa Pagkadestiyero].) Ang mga saserdote makaabot sa halaran agi sa pahandag nga agianan. Dihay usa ka “palanggana” nga gigamit usab, sumala sa Mishnah.  (Middot 3:6) Sa palibot niini nga sawang dihay nagkalainlaing mga tinukod usab.

Ang templo mismo. Sama sa miagi, ang sentro sa templo pangunang gilangkoban sa duha ka lawak, ang Balaan ug ang Labing Balaan. Ang salog niini nga tinukod maoy 12 ka ang-ang ibabaw sa Sawang sa mga Saserdote. Sama sa templo ni Solomon, may mga lawak nga gihimo diha sa mga kiliran niini nga tinukod ug dihay usa ka lawak sa itaas. Ang ganghaan gisirad-an pinaagig bulawang mga pultahan, ang kada usa 55 ka maniko (24.5 m; 80.2 p) ang gihabogon ug 16 ka maniko (7.1 m; 23.3 p) ang gilapdon. Ang atubangang bahin sa tinukod mas lapad kay sa likoran, nga may mga ekstensiyon nga 20 ka maniko (8.9 m; 29.2 p) sa matag kiliran niini. Ang sulod nga bahin sa Balaan nga lawak maoy 40 ka maniko (17.8 m; 58.3 p) ang gitas-on ug 20 ka maniko ang gilapdon. Sa Balaan nga lawak anaa ang tangkawan, ang lamesa sa pasundayag nga tinapay, ug ang halaran sa insenso​—ang tanan gama sa bulawan.

Ang agianan paingon sa Labing Balaan mao ang usa ka matahom nga dinayandayanang baga nga kortina, o tabil. Sa panahon sa kamatayon ni Jesus, kini nga kortina nagilis sa duha ka bahin gikan sa itaas paubos, nga tungod niana nadayag nga wala ang arka sa pakigsaad diha sa lawak nga Labing Balaan. Puli sa Arka mao ang usa ka tinabas nga bato nga sa ibabaw niana iwisik sa hataas nga saserdote ang dugo sa panahon sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala. (Mat 27:51; Heb 6:19; 10:20) Kini nga lawak maoy 20 ka maniko ang gitas-on ug 20 ka maniko ang gilapdon.

Gigamit sa mga Hudiyo ang templo ingong kuta panahon sa Romanhong paglikos sa Jerusalem niadtong 70 K.P. Ilang gisunog ang mga portiko, apan sukwahi sa kagustohan sa Romanong komandante nga si Tito, usa ka Romanong sundalo ang nagsunog sa templo, sa ingon natuman ang mga pulong ni Jesus labot sa templo: “Wala unyay bato nga magpabilin dinhi nga pinatong sa usa ka bato ug dili pagatumpagon.”​—Mat 24:2; The Jewish War, VI, 252-266 (iv, 5-7); VII, 3, 4 (i, 1).

Ang Dakong Espirituwal nga Templo ni Jehova. Ang tabernakulo nga gitukod ni Moises ug ang mga templo nga gitukod ni Solomon, Zorobabel, ug Herodes adunay gilandongan o gihulagwayan. Kini gipakita ni apostol Pablo sa dihang siya misulat nga ang tabernakulo, diin ang pangunang mga bahin gilakip sa ulahing mga templo, maoy “hulad ug landong sa mga butang nga langitnon.” (Heb 8:1-5; tan-awa usab ang 1Ha 8:27; Isa 66:1; Buh 7:48; 17:24.) Ang Kristohanon Gregong Kasulatan nagbutyag sa kon unsay tinuod nga gihulagwayan niini. Kini nga Kasulatan nagpakita nga ang tabernakulo ug ang mga templo nga gitukod ni Solomon, Zorobabel, ug Herodes, uban sa mga bahin niini, naghulagway sa mas dako, espirituwal nga templo ni Jehova, ang “matuod nga tolda, nga gipatindog ni Jehova, ug dili sa tawo.” (Heb 8:2) Ingon sa gipadayag sa nagkalainlaing mga bahin niini, ang maong espirituwal nga templo mao ang kahikayan sa pagduol kang Jehova diha sa pagsimba pinasukad sa halad pasig-uli ni Jesu-Kristo.​—Heb 9:2-10, 23.

Ang inspiradong sulat ngadto sa mga Hebreohanon nag-ingon nga niining espirituwal nga templo ang Labing Balaan mao ang “langit mismo,” ang dapit diin atua ang persona sa Diyos. (Heb 9:24) Sanglit ang Labing Balaan lamang mao ang “langit mismo,” nan ang Balaan nga lawak ug ang sawang sa mga saserdote, ingon man ang mga bahin niini, nagtumong gayod sa mga butang sa yuta, mga butang nga may kalabotan kang Jesu-Kristo sa panahon sa iyang ministeryo sa yuta ug sa iyang mga sumusunod kinsa “mga mag-aambit sa langitnong pagtawag.”​—Heb 3:1.

Ang kortina maoy usa ka ali nga nag-ulang sa Balaan gikan sa Labing Balaan; sa kahimtang ni Jesus kini naghulagway sa “iyang unod” nga iyang ihalad, nga maghatag niini sa walay kataposan, aron siya makasulod sa langit, ang antitipikal nga Labing Balaan. (Heb 10:20) Ang dinihogang mga Kristohanon kinahanglan usab nga moagi sa unodnong ali nga nag-ulang kanila gikan sa pagduol sa presensiya sa Diyos didto sa langit. Uyon niana, ang Balaan nga lawak naghulagway sa ilang kahimtang ingong inanak-sa-espiritu nga mga anak sa Diyos, nga may paglaom sa langitnong kinabuhi, ug ilang mabatonan ang maong langitnong ganti sa dihang ang ilang unodnong mga lawas ihiklin na sa kamatayon.​—1Co 15:50; Heb 2:10.

Samtang anaa pa sa antitipikal nga Balaan nga lawak, kining mga dinihogan sa balaang espiritu ug nag-alagad ingong luyoluyong mga saserdote uban ni Kristo makapahimulos sa espirituwal nga kalamdagan, nga samag gikan sa tangkawan; sa pagkaon sa espirituwal nga pagkaon, nga samag gikan sa lamesa sa pasundayag nga tinapay; ug sa pagtanyag ug pag-ampo, pagdayeg, ug pag-alagad sa Diyos, nga samag nagtanyag ug humot nga insenso diha sa bulawang halaran sa insenso. Ang Balaan nga lawak sa tipikal nga templo dili makita niadtong anaa sa gawas, ug sa susama, kon giunsa pagkahibalo sa usa ka tawo nga siya inanak-sa-espiritu nga anak sa Diyos ug kon unsay iyang masinati sa maong kahimtang dili bug-os masabtan niadtong dili inanak-sa-espiritu.​—Pin 14:3.

Diha sa sawang sa karaang templo nahimutang ang halaran alang sa mga halad. Kini naglandong  sa tagana sa Diyos, sumala sa iyang kabubut-on, alang sa usa ka hingpit nga tawhanong halad sa paglukat sa mga anak ni Adan. (Heb 10:1-10; 13:10-12; Sal 40:6-8) Sa espirituwal nga templo, ang sawang nagtumong gayod sa usa ka kahimtang nga nalangkit niana nga halad. Sa kahimtang ni Jesus, tungod kay siya hingpit nga tawo ang paghalad sa iyang kinabuhi nahimong dalawaton. Sa kahimtang sa iyang dinihogang mga sumusunod, silang tanan gipahayag nga matarong pinasukad sa ilang pagtuo sa halad ni Kristo, ug sa ingon sila giisip sa Diyos ingong walay sala samtang anaa sa unod.​—Rom 3:24-26; 5:​1, 9; 8:1.

Ang mga bahin ug mga kahikayan diha sa “matuod nga tolda,” ang dakong espirituwal nga templo sa Diyos, naglungtad na sa unang siglo K.P. Tinuod gayod kini tungod kay maylabot sa tabernakulo nga gihimo ni Moises si Pablo misulat nga kadto maoy “usa ka sambingay [o, paglarawan] alang sa tinudlong panahon nga ania karon,” buot ingnon, alang sa butang nga naglungtad na sa dihang si Pablo misulat. (Heb 9:9) Ang maong templo tino nga naglungtad na sa dihang gitanyag ni Jesus ang bili sa iyang halad diha sa Labing Balaan niini, sa langit mismo. Kini milungtad gayod niadtong 29 K.P., sa dihang si Jesus gidihogan sa balaang espiritu aron sa pag-alagad ingong dakong Hataas nga Saserdote ni Jehova.​—Heb 4:14; 9:​11, 12.

Si Jesu-Kristo nagsaad sa inanak-sa-espiritung mga Kristohanon nga ang usa nga magmadaogon, nga matinumanong makalahutay hangtod sa kataposan, himoon nga “haligi diha sa templo sa akong Diyos, ug dili na gayod siya mogula pa gikan niini.” (Pin 3:12) Busa, ang maong tawo hatagan ug permanenteng dapit sa “langit mismo,” ang gihulagwayan sa lawak nga Labing Balaan.

Ang Pinadayag 7:9-15 nagbutyag sa “usa ka dakong panon” sa ubang mga magsisimba ni Jehova nga nakig-ambit sa putli nga pagsimba diha sa espirituwal nga templo. Kadtong naglangkob niini nga “dakong panon” wala hubita sa mga termino nga magpaila kanila ingong luyoluyong mga saserdote. Ang mga naglangkob niining “dakong panon” giingon nga ‘naglaba sa ilang tag-as nga mga besti ug nagpaputi niini sa dugo sa Kordero.’ Tungod sa ilang pagtuo sa halad ni Kristo, sila gihatagan ug matarong nga baroganan nga tungod niana sila matipigan latas “sa dakong kasakitan,” mao nga sila giingon nga “nakalabang” niini ingong mga naluwas.

Sa Isaias 2:1-4 ug Miqueas 4:1-4, gihisgotan ang ‘pagtuboy’ sa “bukid sa balay ni Jehova” sa “kaulahiang bahin sa mga adlaw,” ug gitagna nga aduna unyay pagtigom sa katawhan sa “tanang kanasoran” ngadto sa maong “balay ni Jehova.” Sanglit walay pisikal nga templo ni Jehova didto sa Jerusalem sukad niadtong 70 K.P., kini nagtumong gayod, dili sa pisikal nga tinukod, kondili sa pagtuboy sa matuod nga pagsimba diha sa mga kinabuhi sa katawhan ni Jehova sa panahon sa “kaulahiang bahin sa mga adlaw” ug sa dakong pagtigom sa katawhan sa tanang kanasoran aron makigbahin sa pagsimba diha sa dakong espirituwal nga templo ni Jehova.

Ang Panan-awon ni Ezequiel sa Templo. Ang detalyadong kahubitan sa templo ni Jehova makaplagan usab sa Ezequiel kapitulo 40-47, apan kini dili usa ka templo nga natukod kanhi sa Bukid sa Moria sa Jerusalem, ni kini mapaigo didto. Kini maoy usa ka templo sa panan-awon ug wala maghulagway sa dakong espirituwal nga templo sa Diyos. Gihatagan ug linaing pagtagad ang asoy sa mga tagana nga naggikan sa templo ug sa mga panagana nga gihimo aron dili makaduol ang tanan nga dili takos nga mahimong mga magsisimba diha sa mga sawang niini.

Niadtong 593 W.K.P., sa ika-14 nga tuig human sa pagkalaglag sa Jerusalem ug sa templo ni Solomon didto, ang saserdote-manalagna nga si Ezequiel, nga gidala sa panan-awon ngadto sa tumoy sa usa ka hataas nga bukid, nakakitag usa ka dakong templo ni Jehova. (Eze 40:​1, 2) Aron maulaw ug maghinulsol ang gidestiyerong mga Hudiyo, ug sa walay duhaduha aron sa paghupay sa mga matinumanon, si Ezequiel gisugo nga isulti ang tanan nga iyang nakita ngadto “sa balay sa Israel.” (Eze 40:4; 43:​10, 11) Ang panan-awon naghatag ug mainampingong pagtagad sa mga detalye sa mga sukod niini. Ang mga sukod nga gigamit mao ang “tangbo” (ang taas nga tangbo, 3.11 m; 10.2 p) ug ang “maniko” (ang taas nga maniko, 51.8 sm; 20.4 pul.). (Eze 40:​5, ftn sa Rbi8) Tungod niini nga pagtagad sa sukod, ang pipila nagtuo nga kining maong templo diha sa panan-awon nagsilbing sumbanan alang sa templo nga sa ulahi gitukod ni Zorobabel human sa pagkadestiyero. Apan, walay lig-ong pamatuod niini nga pangagpas.

Dayag nga ang tibuok dapit sa templo maoy 500 ka maniko kuwadrado. Kini adunay gawas nga sawang, usa ka sulod nga sawang nga gipahabogan, templo uban sa halaran niini, lainlaing mga lawak-kan-anan, ug usa ka tinukod dapit sa K o sa luyo sa templo. Aron makaagi sa gawas ug sa sulod nga mga sawang sa templo adunay unom ka dagkong mga ganghaan, tulo alang sa gawas nga sawang ug tulo alang sa sulod nga sawang. Kini nag-atubang sa A, S, ug H, nga ang matag ganghaan sa sulod nga sawang anaa mismo sa luyo (nga nagtungod) sa katugbang niini nga ganghaan sa gawas nga sawang. (Eze 40:​6, 20, 23, 24, 27) Sa sulod nga bahin sa gawas nga bungbong anaa ang ubos nga  salog. Kini maoy 50 ka maniko (25.9 m; 85 p) ang gilapdon, sama sa gitas-on sa mga ganghaan. (Eze 40:​18, 21) Nahimutang didto ang katloan ka lawak-kan-anan, mga dapit nga lagmit didto mokaon ang katawhan sa ilang mga halad-sa-panag-ambit. (Eze 40:17) Diha sa matag usa sa upat ka eskina niining gawas nga sawang adunay mga dapit diin ang mga pahat sa katawhan sa ilang mga halad pagalutoon sa mga saserdote, sumala sa gikinahanglan sa Balaod; dayon kini dayag nga ilang kaonon didto sa gitagana nga mga lawak-kan-anan. (Eze 46:21-24) Ang nahibiling luna sa gawas nga sawang tali sa ubos nga salog ug sa mga ganghaan paingon sa sulod nga sawang lagmit nga 100 ka maniko ang gilapdon.​—Eze 40:​19, 23, 27.

Ang mga lawak-kan-anan sa mga saserdote maoy bulag sa mga lawak-kan-anan sa katawhan, nga nahimutang nga mas duol sa templo. Ang duha niini, uban sa duha ka lawak-kan-anan alang sa mga mag-aawit sa templo, nahimutang sa sulod nga sawang tupad sa dagkong sulod nga mga ganghaan. (Eze 40:​38, 44-46) Ang mga saserdote usab adunay mga lawak-kan-anan dapit sa A ug sa H sa sangtuwaryo mismo. (Eze 42:1-12) Kini nga mga lawak-kan-anan, dugang pa sa ilang dayag kaayo nga katuyoan, mao ang mga dapit nga ilisanan sa mga saserdote sa ilang lino nga mga besti nga gigamit sa pag-alagad sa templo una pa sila moadto sa gawas nga sawang. (Eze 42:​13, 14; 44:19) Niana nga dapit usab, sa luyo sa mga lawak-kan-anan, nahimutang ang mga lat-anan ug lutoanang mga dapit sa mga saserdote, nga ang pangunang katuyoan pareho niadtong atua sa gawas nga sawang, apan kini alang lamang sa mga saserdote.​—Eze 46:​19, 20.

Agi sa gawas nga sawang ug sa sulod nga ganghaan, ang usa makasulod sa sulod nga sawang. Ang kilid sa sulod nga sawang maoy 150 ka maniko (77.7 m; 255 p) gikan sa kilid sa gawas nga sawang dapit sa S, A, ug H. Ang sulod nga sawang maoy 200 ka maniko (103.6 m; 340 p) ang gilapdon. (Ang Ezequiel 40:47 nag-ingon nga ang sulod nga sawang maoy 100 ka maniko kuwadrado. Kini dayag nga nagtumong lamang sa dapit atubangan sa templo nga maoy paingnan sa sulod nga mga ganghaan.) Ang halaran mao ang pangunang makita diha sa sulod nga sawang.​—Eze 43:13-17; tan-awa ang HALARAN (Ang Halaran sa Templo sa Panan-awon ni Ezequiel).

Ang unang lawak sa sangtuwaryo, nga 40 ka maniko (20.7 m; 68 p) ang gitas-on ug 20 ka maniko (10.4 m; 34 p) ang gilapdon, masulod pinaagi sa usa ka agianan nga may duha ka pultahan nga tagduha ka palid. (Eze 41:​23, 24) Nahimutang niana “ang lamesa nga anaa sa atubangan ni Jehova,” usa ka kahoy nga halaran.​—Eze 41:​21, 22.

Ang panggawas nga mga bungbong sa sangtuwaryo adunay mga lawak sa kilid nga upat ka maniko (2 m; 6.8 p) ang gilapdon nga simpig niini. Kini adunay tulo ka andana nga nahimutang sa kasadpan, amihanan, ug habagatan nga mga bungbong, ug may 30 ka lawak sa matag andana. (Eze 41:​5, 6) Aron makasaka sa tulo ka andana, dihay paliyokliyok nga mga hagdanan nga gibutang dapit sa A ug H. (Eze 41:7) Sa luyo, o sa K, sa templo, nga lagmit nahimutang nga pabuyon sa A ngadto sa H, may usa ka tinukod nga gitawag ug bin·yanʹ, usa ka ‘tinukod dapit sa kasadpan.’ (Eze 41:12) Bisan tuod gipunting sa pipila ka eskolar nga kini nga tinukod mao ang templo o sangtuwaryo, mopatim-aw nga kini walay pasukaranan diha sa basahon ni Ezequiel; lain pa, ang ‘tinukod dapit sa kasadpan’ lahi ug porma ug mga sukod kay sa sangtuwaryo. Kini nga tinukod sa walay duhaduha gigamit sa pipila ka paagi labot sa mga pag-alagad nga gihimo sa sangtuwaryo. Tingali may ingon niana nga tinukod o mga tinukod sa K sa templo ni Solomon.​—Itandi ang 2Ha 23:11 ug 1Cr 26:18.

Ang Labing Balaan nga lawak samag porma niadtong Labing Balaan nga lawak sa templo ni Solomon, nga may sukod nga 20 ka maniko kuwadrado. Diha sa panan-awon, nakita ni Ezequiel ang himaya ni Jehova nga naggikan sa S, nga mipuno sa templo. Gihubit ni Jehova kini nga templo ingong “dapit sa akong trono.”​—Eze 43:1-7.

Gihubit ni Ezequiel ang usa ka bungbong o paril nga 500 ka tangbo (1,555 m; 5,100 p) sa kada kilid, palibot sa templo. Kini gisabot sa pipila ka eskolar ingong usa ka paril nga may gilay-ong mga 600 m (2,000 p) gikan sa sawang, usa ka hawan nga gilibotan sa paril “aron sa pag-ulang sa balaan ug sa dili balaan.”​—Eze 42:16-20.

Si Ezequiel nakakita usab ug usa ka sapa sa tubig nga nagaagay “gikan sa ilalom sa bakanan sa Balay pasidlakan” ug sa habagatan sa halaran, nga nahimong lawom ug dako nga suba samtang kini nagaagay latas sa Araba ngadto sa amihanan nga tumoy sa Dagat sa Asin. Giayo niini ang parat nga katubigan mao nga kini napuno sa isda.​—Eze 47:1-12.

Ang Dinihogang mga Kristohanon​—Usa ka Espirituwal nga Templo. Ang dinihogang mga Kristohanon sa yuta gipakasama sa daghang butang, lakip sa usa ka templo. Kini nga pagtandi nahiangay tungod kay ang espiritu sa Diyos anaa sa sulod sa kongregasyon sa mga dinihogan. Si Pablo misulat ngadto sa mga Kristohanon sa Efeso “nga nahiusa kang Kristo Jesus,” kadtong “gitimbrehan sa gisaad nga balaang espiritu,” nga nag-ingon: “Kamo natukod ibabaw sa patukoranan sa mga apostoles ug mga manalagna, samtang si Kristo Jesus mao ang patukoranang bato nga pamag-ang.  Nga nahiusa kaniya, ang tibuok tinukod, kay takdo nga pagkadugtong, nagatubo ngadto sa pagkahimong usa ka balaang templo alang kang Jehova. Nga nahiusa kaniya, kamo usab sa tingob ginatukod sa pagkahimong usa ka dapit nga puloy-anan sa Diyos pinaagi sa espiritu.” (Efe 1:​1, 13; 2:20-22) Kini nga mga “gitimbrehan,” nga gipahiluna ibabaw kang Kristo ingong Patukoranan, gipakita nga may gidaghanong 144,000. (Pin 7:4; 14:1) Kini sila gihisgotan ni apostol Pedro ingong “buhing mga bato” nga “gitukod nga usa ka espirituwal nga balay alang sa katuyoan sa usa ka balaang pagkasaserdote.”​—1Pe 2:5.

Sanglit kini nga luyoluyong mga saserdote maoy “tinukod sa Diyos,” dili niya tugotan nga mahugawan kining espirituwal nga templo. Gipasiugda ni Pablo ang pagkabalaan niining espirituwal nga templo, ug ang kapeligrohan sa usa nga mosulay sa paghugaw niini, sa dihang siya misulat: “Wala ba kamo mahibalo nga kamo mao ang templo sa Diyos, ug nga ang espiritu sa Diyos nagapuyo diha kaninyo? Kon si bisan kinsa molaglag sa templo sa Diyos, siya pagalaglagon sa Diyos; kay ang templo sa Diyos balaan, nga kining temploha mao kamo.”​—1Co 3:​9, 16, 17; tan-awa usab ang 2Co 6:16.

Si Jehova nga Diyos ug ang Kordero ‘Mao ang Templo Niini.’ Sa dihang nakita ni Juan ang Bag-ong Jerusalem nga nanaog gikan sa langit, siya miingon: “Ug wala akoy nakitang templo diha niini, kay ang Labing Gamhanang Diyos nga si Jehova mao man ang templo niini, mao man usab ang Kordero.” (Pin 21:​2, 22) Sanglit ang mga membro sa Bag-ong Jerusalem direktang makakita sa nawong ni Jehova, dili na sila manginahanglan ug usa ka templo aron pinaagi niana sila makaduol sa Diyos. (1Ju 3:2; Pin 22:​3, 4) Kadtong naglangkob sa Bag-ong Jerusalem maghatag ug sagradong pag-alagad sa Diyos nga ilalom mismo sa hataas nga pagkasaserdote sa Kordero, si Jesu-Kristo. Tungod niini ang Kordero makig-ambit kang Jehova ingong ang templo sa Bag-ong Jerusalem.

Usa ka Impostor. Si apostol Pablo, sa pagpasidaan bahin sa apostasya nga moabot, naghisgot sa “tawo sa kalapasan” nga magpataas sa iyang kaugalingon “mao nga siya molingkod sa templo sa Diyos, nga sa dayag magpakita nga siya usa ka diyos.” (2Te 2:​3, 4) Kini nga “tawo sa kalapasan” maoy usa ka apostata, usa ka mini nga magtutudlo, busa siya molingkod sa templo nga bakak niyang gipangangkon nga mao ang templo sa Diyos.​—Tan-awa ang TAWO SA KALAPASAN.

Usa ka Masambingayong Paggamit. Sa usa ka higayon, sa dihang ang mga Hudiyo nangayog usa ka ilhanan gikan kang Jesus, siya mitubag: “Gub-a kining temploha, ug sulod sa tulo ka adlaw patindogon ko kini.” Giisip sa mga Hudiyo nga siya naghisgot labot sa templo mismo, apan si apostol Juan nagpatin-aw: “Siya naghisgot sa templo sa iyang lawas.” Sa dihang siya gibanhaw sa iyang Amahan nga si Jehova sa ikatulong adlaw sa iyang kamatayon, ang mga tinun-an nahinumdom ug nakasabot niini nga mga pulong ug mituo niini. (Ju 2:18-22; Mat 27:40) Siya gibanhaw, apan dili diha sa iyang unodnong lawas, nga gihatag ingong halad lukat; bisan pa niana ang maong unodnong lawas wala madunot, apan gihanaw sa Diyos, sama sa usa ka halad nga giut-ot diha sa halaran. Si Jesus, sa dihang gibanhaw, mao ang samang persona, ang samang personalidad, diha sa usa ka bag-ong lawas nga gihimo alang sa iyang bag-ong puloy-anan, ang espirituwal nga mga langit.​—Luc 24:1-7; 1Pe 3:18; Mat 20:28; Buh 2:31; Heb 13:8.