Duha ka inspiradong mga sulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga gipadala ngadto kang Timoteo gikan kang apostol Pablo, kinsa nagpaila nga mao ang magsusulat diha sa pangbukas nga mga pulong sa matag usa niini nga mga sulat. (1Ti 1:1; 2Ti 1:1) Ang unang sulat dayag nga gisulat gikan sa Macedonia. Ang usa ka pasukaranan sa pagbanabana sa petsa sa pagsulat niini nga sulat makaplagan sa unang kapitulo, bersikulo 3, nga mabasa: “Ingon sa pagdasig ko kanimo nga magpabilin sa Efeso sa dihang ako hapit nang moadto sa Macedonia, mao usab ang akong ginabuhat karon.” Wala kini hisgoti diha sa basahon sa Mga Buhat, nga nagkobre sa yugto sukad sa pagkayab ni Jesus ngadto sa langit niadtong 33 K.P. hangtod sa ikaduha nga tuig sa pagkabilanggo ni Pablo sa Roma, sa mga 61 K.P. Tungod niana, mopatim-aw nga human sa pagpagawas kaniya nga gidasig ni Pablo si Timoteo nga magpabilin sa Efeso, ug dayon si Pablo lagmit mibiya paingon sa Macedonia. Nan ikaingon nga ang panahon sa pagsulat sa Unang Timoteo maoy tali sa panahon sa pagpagawas sa apostol sukad sa iyang unang pagkabilanggo sa Roma ug sa iyang kataposang pagkabilanggo didto, o sa mga 61-64 K.P. Ang ikaduhang sulat gisulat didto sa Roma panahon sa kataposang pagkabilanggo ni Pablo (lagmit sa mga 65 K.P.) ug sa hapit na siyang mamatay.​—2Ti 1:​8, 17; 4:6-9.

Pagkatinuod. Ang pagkatinuod sa Una ug Ikaduhang Timoteo lig-on kaayo. Ang tanang ilado nga karaang mga katalogo, sugod sa Muratorian Fragment sa ikaduhang siglo K.P., nagtala sa duha ka sulat ingong kanonikal. Labaw sa tanan, kini nga mga sulat bug-os nga nahiuyon sa uban pang bahin sa Kasulatan ug nagkutlo gikan niana. Kini naundan ug mga kinutlo o mga paghisgot sa Numeros (16:5; 2Ti 2:19), Deuteronomio (19:15; 25:4; 1Ti 5:​18, 19), Isaias (26:13; 2Ti 2:19), ug sa mga pulong ni Jesu-Kristo (Mat 10:10; Luc 10:7; 1Ti 5:18). Makaiikag ang kanunay nga paghisgot sa pagtuo (1Ti 1:​2, 4, 5, 14, 19; 2:​7, 15; 3:​9, 13; 4:​1, 6, 12; 5:​8, 12; 6:10-12, 21; 2Ti 1:​5, 13; 2:​18, 22; 3:​8, 10, 15; 4:7), ingon man sa pagpasiugda sa hustong doktrina (1Ti 1:​3, 4; 4:1-3, 6, 7; 6:​3, 4, 20, 21; 2Ti 1:13; 3:​14, 15; 4:​3, 5), panggawi (1Ti 2:8-11, 15; 3:2-13; 4:12; 5:1-21; 6:​1, 2, 11-14; 2Ti 2:22), pag-ampo (1Ti 2:​1, 2, 8; 4:5; 5:5; 2Ti 1:3), ug sa matinumanong paglahutay ilalom sa pag-antos (2Ti 1:​8, 12; 2:​3, 8-13).

Mga Detalye sa Unang Timoteo. Sa mga 56 K.P., sa dihang nakigtagbo didto sa Mileto sa mga ansiyano sa kongregasyon sa Efeso, si apostol Pablo miingon kanila: “Ako nahibalo nga sa akong pagbiya ang malupigong mga lobo mosulod sa inyong taliwala ug dili magtagad sa panon uban ang kalumo, ug gikan sa inyong taliwala may mga tawo nga motungha ug magsultig tinuis nga mga butang aron ipahilayo ang mga tinun-an ngadto kanila.” (Buh 20:​29, 30) Sulod sa pipila lamang ka tuig ang kahimtang bahin sa pagtudlog bakak nga mga doktrina mas migrabe pa nga tungod niana gidasig ni Pablo si Timoteo nga magpabilin sa Efeso, aron iyang “baoran ang pipila sa dili pagtudlo ug lahi nga doktrina, ni sa pagtagad sa bakak nga mga sugilanon ug sa mga talaan sa kagikan.” (1Ti 1:​3, 4) Busa, si Timoteo kinahanglang makigsangka sa espirituwal nga pakiggubat sulod sa Kristohanong kongregasyon aron matipigan ang kaputli niini ug aron matabangan ang mga membro niini nga magpabilin diha sa pagtuo. (1:​18, 19) Ang iyang pagpadapat sa mga butang nga gihisgotan sa sulat sa apostol magpanalipod sa mga membro sa kongregasyon gikan sa pagkahulog.

Aron molambo ang kongregasyon, gikinahanglan gayod ang pag-ampo. Aron ang mga Kristohanon magpadayon sa pagkinabuhi diha sa kahusay ug kalinaw, nga walay pagkabalda, nahiangay nga ilang iampo ang mga hari ug ang mga tawo nga may hataas nga katungdanan sa kagamhanan. Mahitungod niadtong nagahawas sa kongregasyon sa pag-ampo, si Pablo misulat: “Gitinguha ko nga sa tanang dapit ang mga lalaki magpadayon sa pag-ampo, nga magbayaw sa maunongong mga kamot, nga walay kapungot ug mga panaglalis.” Kini nagpasabot sa pagduol sa Diyos diha sa putli nga paagi, nga walay bisan unsang kayugot o kasuko ngadto sa uban.​—1Ti 2:1-8.

Kinahanglang magmaalisto usab si Timoteo nga ang mga babaye magpabilin diha sa ilang hinatag-sa-Diyos nga luna (1Ti 2:9-15), nga ang kuwalipikadong mga lalaki lamang ang mag-alagad ingong mga magtatan-aw ug ministeryal nga mga alagad tungod kay kana magsilbing malig-on nga salipdanan batok sa apostasya (3:1-13; 5:22), nga ang takos nga mga babayeng balo makadawat ug tabang gikan sa kongregasyon (5:3-16), nga ang nahiangay nga pagtagad ihatag ngadto sa mga ansiyano  nga nagdumala sa maayong paagi (5:17-19), nga ang mga ulipon mogawi sa hustong paagi ngadto sa ilang mga tag-iya (6:​1, 2), nga ang tanan magmakontento sa kon unsay ilang nabatonan imbes nga magtinguhang madato (6:6-10), ug nga ang mga dato dili magbutang sa ilang paglaom diha sa materyal nga mga butang, hinuon magmadato sa maayong mga buhat ug magmahinatagon (6:​17-19). Si Timoteo mismo kinahanglan nga mahimong “panig-ingnan sa mga matinumanon sa sinultihan, sa panggawi, sa gugma, sa pagtuo, sa kaputli” ug usab kinahanglang magmahunahunaon bahin sa padayon nga pag-uswag.​—4:​12, 15, 16; 6:11-14.

Mga Detalye sa Ikaduhang Timoteo. Niadtong 64 K.P. usa ka dakong sunog ang mipayhag sa Roma, nga naglaglag sa mga ikaupat nga bahin sa siyudad. Dihay hulungihong nga si Cesar Nero mao ang nagsunog niini. Aron panalipdan ang iyang kaugalingon, gipasanginlan ni Nero ang mga Kristohanon. Mopatim-aw nga tungod niini miulbo ang mapintas nga paglutos gikan sa kagamhanan. Lagmit niining panahona (mga 65 K.P.) nga si apostol Pablo nabilanggo pag-usab didto sa Roma. Bisan tuod gitalikdan sa daghan, nag-antos ingong kinadenahan, ug hapit na nga patyon (2Ti 1:​15, 16; 4:​6-8), ang apostol misulat ug makapadasig nga sulat  kang Timoteo, usa ka sulat nga nag-andam sa iyang mas batan-on nga isigkamagbubuhat sa pagsukol sa apostatang mga elemento sulod sa kongregasyon ug sa pagbarog nga malig-on atubangan sa paglutos. (2:3-7, 14-26; 3:14–​4:5) Tungod sa pagkasayod sa mga kahimtang ni Pablo, si Timoteo nadasig gayod sa maayong panig-ingnan sa apostol sa matinumanong paglahutay ilalom sa dakong kasakitan.​—2:8-13.

Kay walay kahadlok tungod sa kusog gikan kang Jehova, si Pablo miawhag kang Timoteo: ‘Sugnibi sama sa kalayo ang gasa sa Diyos nga anaa kanimo pinaagi sa pagpandong sa akong mga kamot kanimo. Kay kita wala hatagi sa Diyos ug espiritu sa katalaw, kondili sa gahom ug sa gugma ug sa maayong panghunahuna. Busa ayaw ikaulaw ang pagpamatuod bahin sa atong Ginoo, ni kanako nga binilanggo tungod kaniya, apan dawata ang imong bahin sa pag-antos sa daotan tungod sa maayong balita sumala sa gahom sa Diyos.’​—2Ti 1:6-8.

[Kahon sa panid 1313]

MGA PANGUNANG PUNTO SA UNANG TIMOTEO

Tambag alang sa Kristohanong ansiyano labot sa iyang mga responsibilidad

Dayag nga gisulat ni apostol Pablo human siya makagawas gikan sa iyang unang pagkabilanggo sa Roma

Tambag alang sa espirituwal nga kaayohan ni Timoteo

Makigsangka sa espirituwal nga pakiggubat, huptan ang pagtuo ug ang usa ka maayong tanlag (1:​18, 19)

Ang imong angayng hatagan ug pagtagad dili ang lawasnong pagbansay kondili ang diyosnong pagkamahinalaron; ayaw tugoting ang ubang mga tawo magtamay sa imong pagkabatan-on hinunoa mahimong maayong panig-ingnan ug magmauswagon (4:7b-16)

Ayaw itudlo nga dinalidali ang bisan kinsa alang sa usa ka katungdanan aron dili ka mahimong mag-aambit sa mga sala sa uban (5:22)

Mga pasidaan batok sa makadaot nga mga impluwensiya sulod sa kongregasyon

Baoran ang pipila sa dili pagtudlo ug lahi nga mga doktrina, ni sa pagtagad o pagpamati sa bakak nga mga sugilanon ug sa mga talaan sa kagikan (1:​3, 4)

Ang pipila mitipas gikan sa gugma ug sa dili-sinalingkapaw nga pagtuo; buot nila nga mahimong mga magtutudlo sa balaod apan wala makasabot sa katuyoan niini (1:5-11)

Sa ulahing mga yugto sa panahon adunay mangahulog gikan sa pagtuo (4:1-5)

Sukli ang daotang mga impluwensiya; magpaamoma sa mga pulong sa pagtuo; isalikway ang bakak nga mga sugilanon (4:​6, 7a)

Ang bakak nga pagtulon-an magpatunghag kasina, panag-away, mapasipalahong mga sinultihan, mga katahap, hilabihang mga paglalisay, ug sa paggamit sa kon unsay diyosnon alang sa hakog nga ganansiya (6:3-5)

Kalagiw gikan sa daotang mga bunga sa paghigugma sa salapi; pakigbugno sa maayong pakigbugno sa pagtuo ug sukli ang bakak nga doktrina (6:​11, 12, 20, 21)

Mga kuwalipikasyon alang niadtong itudlo sa pag-alagad ingong mga magtatan-aw ug ministeryal nga mga alagad

Ang mga kuwalipikasyon sa magtatan-aw naglakip sa iyang pagkadili-salawayon; usa lamang ang asawa; maayog panghunahuna, mahusay, maabiabihon, may katakos sa pagpanudlo, nagpugong sa kaugalingon labot sa pag-inom ug sa kasuko, makataronganon; dili mahigugmaon sa salapi; nagdumala sa iyang panimalay sa maayong paagi; dili bag-ong nakabig; ug may maayong reputasyon sa gawas sa kongregasyon (3:1-7)

Ang ministeryal nga mga alagad angay nga magmaugdang, dili duhag-sinultihan, dili palainom, ni dalo sa kinitaan pinaagig limbong, nasulayan una kon angayan ba, walay akusasyon, nagdumala sa ilang mga panimalay sa maayong paagi (3:8-10, 12, 13)

Mga instruksiyon labot sa nagkalainlaing mga panginahanglan sa kongregasyon

Ang mga pag-ampo kinahanglang himoon alang sa tanang matang sa mga tawo​—lakip na sa mga magmamando, aron ang mga Kristohanon magkinabuhi nga malinawon uban ang diyosnong pagkamahinalaron; kabubut-on sa Diyos nga ang tanang matang sa mga tawo maluwas (2:1-4)

Aduna lamay usa ka Diyos ug usa ka tigpataliwala, si Jesu-Kristo, busa ang mga lalaki nga mag-ampo magbayaw sa “maunongong mga kamot, nga walay kapungot ug mga panaglalis” (2:5-8)

Ang mga babaye kinahanglang magbesti nga makasaranganon, sa mahapsay nga paagi, nga magpaaninag ug pagkamasimbahon sa Diyos; sila dili puwedeng magtudlo sulod sa kongregasyon o magbuot sa lalaki (2:9-15)

Ang mga babayeng balo lamang nga nag-edad ug 60 pataas, nga maayog reputasyon ug walay buhi nga mga anak o mga apo, ang ilakip sa talaan niadtong makadawat ug materyal nga tabang gikan sa kongregasyon (5:3-16)

Ang mga ansiyano nga naghago sa pagsulti ug sa pagtudlo kinahanglang isipon nga takos sa “doble nga pasidungog” (5:​17, 18)

Ayaw pagdawat ug sumbong batok sa usa ka ansiyano gawas lamang kon adunay duha o tulo ka saksi; ang mga nagpakasala kinahanglan nga badlongon atubangan sa tanang tumatan-aw (5:19-21)

Ang mga ulipon kinahanglan nga sulondan sa pagpasakop ngadto sa ilang mga tag-iya, ilabina kon ang ilang mga agalon maoy mga isigkamagtutuo (6:​1, 2)

Ang tanan kinahanglang magmakontento kon sila adunay makaon ug ikabesti; ang gugma sa salapi maoy gamot sa makadaot nga mga butang, ug kadtong determinadong madato madaot sa espirituwal nga paagi (6:6-10)

Ang mga adunahan kinahanglang dili garboso, nga nagsalig sa bahandi; hinunoa, sila kinahanglang andam sa pagpakig-ambit nga madagayaon ngadto sa mga nanginahanglan (6:17-19)

[Kahon sa panid 1314]

MGA PANGUNANG PUNTO SA IKADUHANG TIMOTEO

Pagdasig ug tambag aron tabangan si Timoteo nga makapabiling malig-on sa malisod nga mga panahon sa unahan

Ang kataposang inspiradong sulat nga gisulat ni Pablo panahon sa iyang ikaduhang pagkabilanggo sa Roma

Ang pagdasig kang Timoteo nga magpadayon sa pag-uswag

‘Sugnibi sama sa kalayo ang gasa sa Diyos’ nga imong nadawat; ayaw ikaulaw ang pagpamatuod bahin kang Kristo o kang Pablo ingong usa ka binilanggo; dawata ang imong bahin sa pag-antos tungod sa maayong balita (1:6-8)

Bantayi ang sumbanan sa makapahimsog nga mga pulong (1:13, 14)

Sama sa usa ka sundalo, hupti ang usa lamang ka tumong; sama sa usa ka atleta sa mga dula, makigsangka subay sa mga lagda; sundoga ang usa ka kugihang mag-uuma; lahutay nga matinumanon (2:3-13)

Buhata ang kutob sa imong maarangan nga itanyag ang imong kaugalingon sa Diyos ingong inuyonan, nga nagagamit sa pulong sa kamatuoran sa hustong paagi (2:15)

Kalagiw gikan sa mga tinguha nga iya sa pagkabatan-on, apan tinguhaa ang diyosnong mga hiyas uban niadtong nagatawag sa Ginoo gikan sa usa ka hinlong kasingkasing (2:22)

Tambag aron tabangan si Timoteo nga makabarog nga malig-on batok sa mini nga mga magtutudlo

Likayi ang pagpakiglantugi bahin sa mga pulong ug sa sulti nga nagpasipala kon unsay balaan; uban ang kalumo, paningkamoti nga ipasig-uli kadtong nalit-agan sa Yawa (2:​14, 16-26)

Sa kataposang mga adlaw moabot ang makuyaw nga mga panahon nga lisod sagubangon tungod sa daotang mga tinamdan sa mga tawo; mga mahigugmaon sila sa salapi ug sa kalipayan inay nga mahigugmaon sa Diyos; likayi ang maong mga tawo (3:1-7)

Kining dunot ug hunahuna nga mga tawo mopadayon sa pagsukol sa kamatuoran; apan pabilin sa mga butang nga imong gidawat ingong matuod tungod kay imong nakat-onan kini gikan sa mga tawo nga imong nailhan pag-ayo ug gikan sa inspiradong Kasulatan (3:8-17)

Lahutay sa pagwali sa pulong, mag-ebanghelyo, tumana sa bug-os ang imong ministeryo​—bisan tuod moabot ang mga panahon nga ang mga tawo dili buot mamati sa makapahimsog nga doktrina apan mopalabi nga gitikon ang ilang mga dalunggan sa mga magtutudlo nga ilang gipili (4:1-5)

Ang mga kahimtang ni Pablo ingong binilanggo

Si Pablo gitudlo ingong apostol ni Jesu-Kristo; karon siya nag-antos tungod niini apan wala maulaw (1:​11, 12)

Ingong binilanggo nga kinadenahan, siya halos gibiyaan sa tanan gikan sa distrito sa Asia, apan si Onesiforo makugihong nangita kaniya ug nagdasig kaniya (1:15-18)

Kay nakaamgo nga hapit na ang iyang kamatayon, si Pablo masaligong naglantaw sa adlaw nga si Jesu-Kristo mohatag sa purongpurong sa pagkamatarong ngadto kaniya ingon man ngadto sa tanang uban pa nga nahigugma sa iyang pagpadayag (4:6-8)

Walay usa nga midapig kaniya sa iyang unang depensa; hinunoa, si Pablo gipalig-on ni Ginoong Jesu-Kristo; siya masaligon nga ang Ginoo magluwas kaniya alang sa Iyang langitnong Gingharian (4:16-18)