Human hisgoti ang kalaglagan nga hapit nang modangat sa siyudad sa Jerusalem, si Jesus miingon: “Ug ang Jerusalem pagayatakan sa mga nasod, hangtod matuman ang tinudlong mga panahon sa mga nasod [“mga panahon sa mga Hentil,” KJ, RS].” (Luc 21:24) Ang yugto nga gipaila sa ekspresyong “tinudlong mga panahon sa mga nasod [Gr., kai·roiʹ e·thnonʹ]” nakapatunghag dakong panaghisgot bahin sa kahulogan ug kapadapatan niini.

Ang Kahulogan sa “Tinudlong mga Panahon.” Ang ekspresyon dinhi nga “tinudlong mga panahon” naggikan sa Gregong pulong nga kai·rosʹ (plural, kai·roiʹ), nga sumala sa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, Tomo 4, p. 138), “nagpasabot sa usa ka piho o tinong yugto, usa ka panahon, usahay usa ka nahiangayng panahon o yugto sa panahon.” Ang Greek-English Lexicon ni Liddell ug Scott (1968, p. 859) naghatag ug dugang kahulogan ingong “eksakto o mahinungdanon kaayo nga panahon.” Busa, ang kai·rosʹ gigamit sa pagtumong sa “panahon” sa ting-ani, sa “tingpamunga,” ug sa “tingbunga” sa mga igos (Mat 13:30; 21:34; Mar 11:13); sa “hustong panahon” sa paghatag ug pagkaon (Mat 24:45; Luc 12:42); sa “tinudlong panahon” sa pagsugod sa ministeryo ni Jesus ug sa tukmang kahigayonan nga gihatag niini (Mar 1:15; Mat 16:3; Luc 12:56; 19:44); ug sa “tinudlong panahon” sa iyang kamatayon. (Mat 26:18) Ang mga demonyo nga hapit nang hinginlan gikan sa pipila ka tawo misinggit kang Jesus: “Mianhi ka ba dinhi aron sa pagsakit kanamo sa dili pa ang tinudlong panahon?”​—Mat 8:29.

Ang kai·rosʹ gigamit usab maylabot sa umaabot nga mga panahon o mga higayon sulod sa kahikayan o orasan sa Diyos, ilabina maylabot sa presensiya ni Kristo ug sa iyang Gingharian. (Buh 1:7; 3:19; 1Te 5:1) Busa, si apostol Pablo naghisgot bahin sa “sagradong tinago” nga gibutyag sa Diyos maylabot sa “usa ka pagdumala inig-abot sa kinutoban sa tinudlong kapanahonan [kai·ronʹ], nga mao, aron tigomon pag-usab ang tanang butang diha kang Kristo, ang mga butang sa mga langit ug ang mga butang sa yuta.” (Efe 1:​9, 10) Tungod sa kahulogan sa pulong nga kai·rosʹ ingon sa pagkagamit niini diha sa teksto sa Bibliya, hustong ikahinapos nga ang ekspresyong “tinudlong mga panahon sa mga nasod” nagtumong, dili sa panahon nga dili piho o dili tino, kondili, sa usa ka “piho o tinong yugto,” usa ka “eksakto o mahinungdanon kaayo nga panahon,” usa ka panahon nga may tinong sinugdanan ug tinong kataposan.

Ang “mga Nasod” ug ang “Jerusalem.” Ang kahulogan sa pahayag ni Jesus nalangkit gayod sa iyang gihisgotan nga ‘pagyatak sa Jerusalem,’ nga iyang giingon nga magpadayon hangtod matuman ang “tinudlong mga panahon sa mga nasod.” Ang terminong “mga nasod” o “mga Hentil” maoy hubad sa Gregong pulong nga eʹthne, nga nagkahulogang “mga nasod” ug gigamit sa mga magsusulat sa Bibliya sa pagtumong nga espesipiko sa dili-Hudiyohanong mga nasod. Tungod niini giisip sa pipila nga ang tagna mapadapat sa yugto sa panahon diin ang nahimutangan mismo sa karaang siyudad sa Jerusalem mailalom sa pagmando ug pagkontrolar sa mga Hentil.

Bisan tuod ang literal nga siyudad sa Jerusalem mao ang dayag nga gihisgotan sa paghubit ni Jesus sa kalaglagan nga moabot ug nga miabot gayod sa maong siyudad niadtong 70 K.P. sa dihang gilumpag sa mga Romano ang Jerusalem, ang pahayag labot sa “tinudlong mga panahon sa mga nasod” maoy tagna nga saylo pa nianang yugtoa, ingon sa gipaila sa daghang komentarista. Busa, ang iladong Commentary ni F. C. Cook nag-ingon bahin sa Lucas 21:24: “Nahimulag niini ang bug-os nga eskatolohikal nga bahin [buot ingnon, ang bahin nga naghisgot sa kataposang mga adlaw] sa dakong tagna gikan sa bahin nga iya lamang gayod sa kalaglagan sa Jerusalem.” Busa, hinungdanon nga masabtan ang kahulogan nga gihatag sa inspiradong Kasulatan bahin sa “Jerusalem” aron matino kon ang “tinudlong mga panahon sa mga nasod” naglangkit ba lamang sa literal nga siyudad sa Jerusalem o sa lain pa nga mas dako.

Ang Jerusalem mao ang kaulohan sa nasod sa Israel kansang mga hari sa linya ni David giingong “milingkod sa trono ni Jehova.” (1Cr 29:23) Tungod niana, kini naghawas sa kaulohan sa gitukod sa Diyos nga kagamhanan o sa tipikal nga gingharian sa Diyos nga nagmando pinaagi sa balay ni David. Uban sa Bukid sa Zion niini, kini mao “ang lungsod sa Dakong Hari.” (Sal 48:​1, 2) Busa, ang Jerusalem naghawas sa gingharian sa dinastiya ni Haring David, sama nga ang Washington, London, Paris, ug Moscow naghawas sa nagmandong mga gahom sa presenteng-adlaw nga mga nasod ingon sa paggamit niini diha sa mga mantalaan. Human laglaga sa mga Babilonyanhon ang Jerusalem, ang hari niini gidestiyero ug ang yuta gihimong biniyaan, ug wala nay sakop sa dinastiya ni David ang nagmando  pag-usab gikan sa yutan-ong Jerusalem. Apan ang Kasulatan nagpakita nga si Jesus, ang Mesiyas, nga natawo diha sa linya ni David, magmando gikan sa langitnong Bukid sa Zion, gikan sa langitnong Jerusalem.​—Sal 2:​6, 7; Heb 5:5; Pin 14:​1, 3.

Ang pagsugod sa ‘pagyatak.’ Ang ‘pagyatak’ sa maong gingharian sa dinastiya sa Davidnong mga magmamando wala magsugod sa dihang gilaglag sa Roma ang siyudad sa Jerusalem niadtong 70 K.P. Kini nagsugod kasiglohan nga mas una pa sa dihang gipukan sa Babilonya ang maong dinastiya niadtong 607 W.K.P. sa panahon nga gilaglag ni Nabucodonosor ang Jerusalem ug gibihag ang gipalagpot sa trono nga hari nga si Zedekias ug ang yuta nabiniyaan. (2Ha 25:1-26; tan-awa ang KRONOLOHIYA.) Kini maoy sumala sa matagnaong mga pulong nga gitumong kang Zedekias diha sa Ezequiel 21:25-27, nga mao: “Kuhaa ang purong, ug kuhaa ang korona. Kini dili na unya sama sa una. . . . Kagun-oban, kagun-oban, pagahimoon ko kini nga kagun-oban. Ug kon bahin niini usab, walay magapanag-iya niini hangtod nga moabot siya nga may legal nga katungod, ug ihatag ko kini kaniya.” Ang usa nga may “legal nga katungod” sa korona ni David nga nawala ni Zedekias gipakita diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga mao si Kristo Jesus, nga bahin kaniya ang manulonda nga nagpahibalo sa iyang umaabot nga pagkahimugso, miingon: “Ihatag kaniya ni Jehova nga Diyos ang trono ni David nga iyang amahan, ug magamando siya ingon nga hari sa balay ni Jacob hangtod sa kahangtoran, ug walay pagkatapos ang iyang gingharian.”​—Luc 1:​32, 33.

Sa pagkapukan sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P. ang Hentil nga mga gahom nagmando sa tibuok yuta. Ang Davidnong dinastiya ug pagmando nahunong, ug busa ang Jerusalem, o ang gihawasan niini, magpadayon nga “pagayatakan” samtang ang gingharian sa Diyos, nga nagmando pinaagi sa banay ni David, nagpabiling kontrolado ilalom sa Hentil nga mga gahom. Nakamatikod niini nga kalangkitan sa pagmando, ang Unger’s Bible Dictionary (1965, p. 398) mikomento: “Busa ang mga Hentil magpadayon ingong ‘ang mga nasod’ hangtod nga matapos ang ilang pagkatinugyanan ingong mga magmamando sa yuta. Ang kataposan niini nga yugto mao ang kataposan sa ‘mga panahon sa mga Hentil’ (Luc. 21:24; Dan. 2:36-44).”​—Itandi ang Eze 17:12-21; usab ang kahubitan sa pagkapukan sa Medo-Persia diha sa Dan 8:​7, 20.

Kalangkitan sa mga Tagna ni Daniel. Labing menos kaduha niining tagnaa labot sa panahon sa kataposan nga si Jesus naghisgot sa mga kaundan sa basahon sa manalagnang si Daniel. (Itandi ang Mat 24:​15, 21 sa Dan 11:31; 12:1.) Diha sa basahon ni Daniel atong makita ang larawan bahin sa pagmando sa Hentil nga mga gahom sa tibuok yuta sulod sa ilang “tinudlong mga panahon.” Ang ikaduhang kapitulo sa Daniel naundan sa matagnaong panan-awon (nadawat ni Haring Nabucodonosor) bahin sa dakong larawan nga pinaagi sa pag-inspirar gipakita ni Daniel ingong naghawas sa sunodsunod nga Hentil nga mga gahom sa kalibotan nga sa kataposan laglagon sa Gingharian nga gitukod sa “Diyos sa langit,” ug kini nga Gingharian magmando sa tibuok nga yuta. (Dan 2:31-45) Mamatikdan nga ang larawan nagsugod sa Imperyo sa Babilonya, ang unang gahom sa kalibotan nga ‘nagyatak sa Jerusalem’ pinaagi sa pagpukan sa dinastiya ni David ug gipasagdan nga walay hari ang “trono ni Jehova” sa Jerusalem. Mao usab kini ang pagsugod sa “tinudlong mga panahon sa mga nasod” sa dihang nalaglag ang Jerusalem niadtong 607 W.K.P.

Ang damgo nga panan-awon bahin sa kahoy diha sa Daniel kapitulo 4. Sa basahon ni Daniel atong makita usab ang suod nga kaamgiran sa paggamit ni Jesus sa mga pulong nga “mga panahon” maylabot sa “mga nasod,” o Hentil nga mga gahom. Ug sa makausa pa si Nabucodonosor, nga maoy nagtangtang sa kaliwat ni David nga si Zedekias gikan sa trono, gihatagan ug laing panan-awon nga gihubad ni Daniel maylabot sa usa ka hari nga tinudlo sa Diyos. Ang simbolikong panan-awon maoy bahin sa usa ka dako kaayong kahoy; usa ka manulonda gikan sa langit ang nagsugo nga kini tag-on. Dayon ang tuod niini gipikitan ug puthaw ug tumbaga ug kini nagpabiling gipikitan taliwala sa mga balili sa kapatagan hangtod molabay niini ang “pito ka panahon.” “Pailisi ang iyang kasingkasing gikan nianang iya sa tawo, ug pahatagi siya ug kasingkasing sa mananap, ug palabyon kaniya ang pito ka panahon . . . aron ang katawhan nga buhi makaila nga ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo ug ngadto sa usa nga buot niya, kini iyang ihatag ug iyang ipahimutang ibabaw niini bisan ang usa nga labing ubos sa katawhan.”​—Dan 4:10-17; tan-awa ang 4:16, ftn sa Rbi8.

Nalangkit sa “tinudlong mga panahon sa mga nasod.” Ang panan-awon tinong adunay katumanan kang Nabucodonosor. (Tan-awa ang Dan 4:31-35.) Busa gituohan sa pipila nga kini adunay direktang matagnaong kapadapatan ngadto lamang kaniya ug ilang gisabot nga gipakita lamang sa panan-awon ang walay kataposang kamatuoran nga ‘ang Diyos labaw gayod sa tanang ubang mga gahom​—tawhanon man o naggikan sa giisip nga mga diyos.’ Ilang giila nga ang kapadapatan sa maong kamatuoran o prinsipyo labaw pa sa  kahimtang ni Nabucodonosor apan wala nila makita ang kalangkitan niini ngadto sa bisan unsang espesipikong yugto sa panahon o sa gitakdang panahon sa Diyos. Apan ang pagsusi sa tibuok basahon ni Daniel nagbutyag nga kanunayng nalangkit ang panahon diha sa mga panan-awon ug mga tagna nga gihisgotan niini; ug ang mga gahom sa kalibotan ug ang mga hitabo nga gihubit diha sa matag usa sa maong panan-awon wala ipakita nga lahi o nahitabo nga sulagma lamang nga dili matino ang panahon, apan maoy usa ka bahin sa mga panghitabo sa kasaysayan o sumala sa pagkasunodsunod sa panahon. (Itandi ang Dan 2:36-45; 7:3-12, 17-​26; 8:3-14, 20-25; 9:​2, 24-27; 11:2-45; 12:7-13.) Dugang pa, ang basahon sublisubling nagpunting ngadto sa kataposan nga nag-ugmad sa tema sa mga tagna niini: ang pagkatukod sa unibersohanon ug dumalayong Gingharian sa Diyos nga gipalihok pinaagi sa pagmando sa “anak sa tawo.” (Dan 2:​35, 44, 45; 4:​17, 25, 32; 7:9-14, 18, 22, 27; 12:1) Ang basahon talagsaon usab diha sa Hebreohanong Kasulatan tungod sa paghisgot niini sa “panahon sa kataposan.”​—Dan 8:19; 11:​35, 40; 12:​4, 9.

Pinasukad sa mga nahisgotan na, daw dili makataronganong isipon nga ang panan-awon bahin sa simbolikong “kahoy” ug ang paghisgot niini labot sa “pito ka panahon” mapadapat lamang sa pito ka tuig nga pagkabuang sa usa ka Babilonyanhong magmamando, sa iyang pagkaayo, ug sa iyang pagkahibalik sa gahom, ilabina tungod sa kahayag sa tagna nga gihisgotan ni Jesus bahin sa “tinudlong mga panahon sa mga nasod.” Ang panahon nga niana gihatag ang panan-awon: sa mahinungdanon kaayong yugto sa kasaysayan sa dihang ang Diyos, ang Unibersohanong Soberano, nagtugot nga mapukan ang mismong gingharian nga iyang gitukod taliwala sa iyang gipakigsaarang katawhan; ang tawo nga kaniya ang panan-awon gibutyag: ang mismong magmamando nga gigamit sa Diyos sa maong pagpukan ug sa ingon nahimong magmamando sa kalibotan pinaagi sa pagtugot sa Diyos, sa ato pa, walay pagbalda gikan sa bisan unsang hawas nga gingharian ni Jehova nga Diyos; ug ang katibuk-ang tema sa panan-awon, nga mao: “aron ang katawhan nga buhi makaila nga ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo ug ngadto sa usa nga buot niya, kini iyang ihatag ug iyang ipahimutang ibabaw niini bisan ang usa nga labing ubos sa katawhan” (Dan 4:17)​—kining tanan naghatag ug lig-ong katarongan sa pagtuo nga ang taas nga panan-awon ug ang hubad niini gilakip diha sa basahon ni Daniel tungod kay gibutyag niini ang gidugayon sa “tinudlong mga panahon sa mga nasod” ug ang panahon sa pagkatukod sa Gingharian sa Diyos pinaagi sa iyang Kristo.

Ang gisimbolohan sa kahoy ug ang pagkasoberano sa Diyos. Ang mga simbolismo nga gigamit niining matagnaong panan-awon dili gayod talagsaon. Ang mga kahoy gigamit bisan diin sa paghawas sa nagamandong mga gahom, lakip nianang sa tipikal nga gingharian sa Diyos sa Jerusalem. (Itandi ang Huk 9:6-15; Eze 17:1-24; 31:2-18.) Ang tuod nga nanalingsing ug ang simbolo sa “usa ka gamayng sanga” o “salingsing” makita sa makadaghan ingong naghawas sa pagpasig-uli sa pagmando sa usa ka tinong kaliwat o linya, ilabina sa mga tagna bahin sa Mesiyas. (Isa 10:33–​11:10; 53:2-7; Jer 23:5; Eze 17:22-24; Zac 6:​12, 13; itandi ang Job 14:7-9.) Si Jesus naghisgot sa iyang kaugalingon ingong “ang gamot ug ang kaliwat ni David.”​—Pin 5:5; 22:16.

Tin-aw nga ang pangunang diwa sa panan-awon mao ang paggamit ni Jehova nga Diyos sa iyang kinalabwang soberanya diha sa “gingharian sa mga tawo,” ug kini ang giya aron bug-os nga masabtan ang kahulogan sa panan-awon. Ang kahoy gipadapat kang Nabucodonosor, kinsa sa maong yugto sa kasaysayan mao ang ulo sa nangibabawng Gahom sa Kalibotan, ang Babilonya. Apan, sa wala pa ang pagsakop ni Nabucodonosor sa Jerusalem, ang tipikal nga gingharian sa Diyos nga nagmando sa maong siyudad mao ang instrumento nga pinaagi niini gipahayag ni Jehova ang iyang katungod sa pagkasoberano nganhi sa yuta. Sa ingon kini nagsilbing babag alang kang Nabucodonosor sa pagkab-ot sa iyang tumong sa pagmando sa kalibotan. Pinaagi sa pagtugot nga mapukan ang tipikal nga gingharian sa Jerusalem, gitugotan ni Jehova nga maputol ang iyang makitang kapahayagan sa pagkasoberano pinaagi sa Davidnong dinastiya sa mga hari. Ang paghupot sa pagmando sa kalibotan diha sa “gingharian sa mga tawo,” nga dili mababagan sa bisan unsang hawas sa gingharian sa Diyos, gitugyan na karon ngadto sa mga kamot sa Hentil nga mga nasod. (Lam 1:5; 2:​2, 16, 17) Sumala sa kahayag niini nga mga kamatuoran, “ang kahoy” naghawas dili lamang kang Nabucodonosor kondili sa pagkasoberano o pagmando sa kalibotan pinaagi sa kahikayan sa Diyos.

Pagpasig-uli sa pagmando sa kalibotan. Bisan pa niana, gipatin-aw sa Diyos dinhi nga wala niya itugyan sa walay kataposan ang maong pagmando sa kalibotan ngadto sa Hentil nga mga gahom. Ang panan-awon nagpakita nga ang pagpugong sa Diyos (gihawasan sa mga pikit nga puthaw ug tumbaga sa palibot sa tuod sa kahoy) magpadayon hangtod nga ‘molabay kaniya ang pito ka panahon.’ (Dan 4:​16, 23, 25) Dayon, sanglit “ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo,” ihatag sa Diyos ang pagmando sa  kalibotan “ngadto sa usa nga buot niya.” (Dan 4:17) Ang basahon sa tagna ni Daniel nagpakita nga ang maong usa mao ang “anak sa tawo” nga kaniya gihatag ang “pagmando ug dignidad ug gingharian, aron ang tanang mga katawhan, nasodnong mga pundok ug mga pinulongan magaalagad gayod kaniya.” (Dan 7:​13, 14) Ang kaugalingong tagna ni Jesus, diin gihisgotan ang “tinudlong mga panahon sa mga nasod,” espesipikong nagpunting nga si Kristo Jesus mao ang mahimong magmamando sa kalibotan ingong pinili sa Diyos nga Hari, ang manununod sa dinastiya ni David. (Mat 24:​30, 31; Luc 21:27-31, 36) Busa, ang simbolikong tuod, nga naghawas sa paghupot sa Diyos sa katungod sa pagkasoberano aron magmando sa kalibotan diha sa “gingharian sa mga tawo,” gitakdang mogitib pag-usab diha sa Gingharian sa iyang Anak.​—Sal 89:​27, 35-37.

Pito ka Simbolikong mga Panahon. Sa personal nga kasinatian ni Nabucodonosor bahin sa katumanan sa panan-awon, ang “pito ka panahon” dayag nga maoy pito ka tuig, nga sa maong panahon siya nabuang nga ang mga simtoma maoy sama nianang sa lycanthropy (ang pagtuo sa usa ka tawo nga siya usa ka mananap), ug siya mibiya sa iyang trono ug mikaon sa mga tanom sama sa usa ka mananap sa kapatagan. (Dan 4:31-36) Makaiikag nga ang pagbaton sa mga gahom sa Hentil ug tibuok kalibotan nga pagmando gihubit sa Bibliya pinaagig larawan sa mga mananap nga nakigbatok sa balaang katawhan sa Diyos ug sa ilang “Prinsipe sa mga prinsipe.” (Itandi ang Dan 7:2-8, 12, 17-26; 8:3-12, 20-25; Pin 11:7; 13:1-11; 17:7-14.) Mahitungod sa mga pulong nga “mga panahon” (gikan sa Aramaiko nga ʽid·danʹ), ingon sa pagkagamit diha sa tagna ni Daniel, ang mga leksikograpo nagpakita niini dinhi nga nagkahulogang “mga tuig.” (Tan-awa ang Lexicon in Veteris Testamenti Libros, ni L. Koehler ug W. Baumgartner, Leiden, 1958, p. 1106; A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ni Brown, Driver, ug Briggs, 1980, p. 1105; Lexicon Linguae Aramaicae Veteris Testamenti, giedit ni E. Vogt, Roma, 1971, p. 124.) Ang gidugayon sa usa ka tuig sumala niana nga pagkagamit gipaila nga maoy 360 ka adlaw, maingon nga ang tulo ug tunga ka panahon gipakita nga katumbas sa “usa ka libo duha ka gatos ug kan-uman ka adlaw” diha sa Pinadayag 12:​6, 14. (Itandi usab ang Pin 11:​2, 3.) Ang “pito ka panahon,” sumala niini nga pag-ihap, motumbas sa 2,520 ka adlaw. Gipakita sa rekord sa Bibliya nga ang espesipikong gidaghanon sa mga adlaw mahimong gamiton sa paghawas nga matagnaon ingong katumbas sa gidaghanon sa mga tuig ug kini makita pinaagi sa pagbasa sa mga asoy sa Numeros 14:34 ug Ezequiel 4:6. Pinaagi lamang sa paggamit sa lagda nga gilatid sa maong mga teksto nga “usa ka adlaw alang sa usa ka tuig” ngadto sa “pito ka panahon” niini nga tagna nga ang panan-awon sa Daniel kapitulo 4 adunay dakong katumanan saylo pa sa adlaw sa nahanaw na karon nga si Nabucodonosor, ingon sa madahom sumala sa gipakita nga ebidensiya. Busa kini naghawas sa 2,520 ka tuig.

Usa ka makasaysayanhong kamatuoran ang takos hatagan ug pagtagad nga pinasukad sa mga punto ug ebidensiya nga nahisgotan na, ang Marso 1880 nga edisyon sa magasing Watch Tower nagpaila sa tuig 1914 ingong ang panahon sa pagkapupos sa “tinudlong mga panahon sa mga nasod” (ug ang kataposan sa pagtugot sa Hentil nga mga magmamando nga maghupot ug gahom). Kini maoy mga 34 ka tuig una pa moabot ang maong tuig ug ang halandomong mga hitabo nga nagsugod nianang panahona. Sa Agosto 30, 1914 nga edisyon sa The World, usa ka pangunang mantalaan sa New York niadtong panahona, ang usa ka pangunang artikulo diha sa seksiyon sa pang-Dominggo nga magasin mikomento bahin niini ingon sa mosunod: “Ang makalilisang nga pagbuto sa gubat sa Uropa nagtuman sa usa ka talagsaong tagna. Sulod sa miaging un-kuwarto sa siglo, pinaagi sa mga magwawali ug pinaagi sa prensa, ang ‘Internasyonal nga mga Estudyante sa Bibliya’ . . . nakapahibalo na sa kalibotan nga ang Adlaw sa Kapungot nga gitagna sa Bibliya mosugod sa 1914.”

Ang mga panghitabo sukad ug human sa tuig 1914 K.P. maoy iladong kasaysayan sa tanan, sukad sa pagbuto sa dakong gubat, nga mao ang unang gubat sa kalibotan sa kasaysayan sa katawhan ug mao usab ang unang gubat nga gipakig-away dili tungod sa isyu sa pagmando sa Uropa lamang, ni sa Aprika, ni sa Asia, kondili sa pagmando sa kalibotan.​—Luc 21:7-24, 29-33; Pin 11:15-18; tan-awa ang KATAPOSANG MGA ADLAW; PRESENSIYA.