Torong Baka
[Heb., shohr (Ex 21:28), par (Ex 29:10), ba·qarʹ (1Ha 7:25), ʽagha·limʹ (“mga toreyong baka”; Am 6:4), reʼemʹ (“ihalas nga torong baka”; Num 23:22); Aramaiko, tohr (Dan 5:21); Gr., tauʹros (Mat 22:4), bous (1Co 9:9), moʹskhos (“toreyong baka”; Luc 15:23)].
Kining mga pulonga sa orihinal nga pinulongan nga gigamit alang sa laking baka gihubad sa lainlaing paagi ingong “torong baka,” “toreyong baka,” “nating baka,” “baka.” Sa pipila ka dapit, ang mga torong baka sagad nga kapnon aron mahimong anad ug magamit ingong igguguyod nga mga hayop, apan lagmit wala kini buhata sa mga Israelinhon kay ang kinapon nga hayop dili angay nga ihalad. (Lev 22:23, 24; Deu 17:1; itandi ang 1Ha 19:21.) Busa, gituohan nga ang matang sa baka nga gigamit sa mga Israelinhon lagmit maoy aghopon.
Ang binuhi nga laking baka hinungdanon kaayo sa mga relihiyon sa daghang paganong katawhan. Tungod ba kaha sa kakusgan niini o sa katakos niini sa pagpaliwat nga kini gipasidunggan ug ginasimba pa gani. Gigamit sa mga Babilonyanhon ang torong baka ingong simbolo sa ilang pangunang diyos nga si Marduk. Ang buhi nga mga torong baka gisimba didto sa Ehipto ingong mga reinkarnasyon sa usa ka diyos—si Apis didto sa Mempis ug si Mnevis didto sa Heliopolis. Sanglit ang torong baka, ang Taurus, gigamit ingong usa sa pangunang mga simbolo sa zodiac, kini naghatag ug dugang ebidensiya sa pagkahinungdanon sa torong baka diha sa paganong mga relihiyon.
Wala madugay human sa Pagpanggula, bisan ang mga Israelinhon nag-ilis sa himaya ni Jehova sa “larawan sa usa ka torong baka,” lagmit tungod kay nahugawan sila sa relihiyosong mga tinuohan nga ilang nahibaloan samtang didto sila sa Ehipto. (Sal 106:19, 20) Sa ulahi, si Jeroboam nga unang hari sa napulo-ka-tribong gingharian nagtukod ug pagsimba sa nating baka didto sa Dan ug sa Bethel. (1Ha 12:28, 29) Siyempre, sumala sa balaod sa Diyos ngadto sa Israel, walay bisan unsang pagsimba, bisan gani sa paghawas niana, ang ihatag ngadto sa torong baka o sa bisan unsang ubang hayop.—Ex 20:4, 5; itandi ang Ex 32:8.
Ang mga torong baka gitanyag sa mga Israelinhon ingong halad (Ex 29; Lev 22:27; Num 7; 1Cr 29:21), ug sa ubang mga panahon espesipikong gisugo sa Balaod nga mga torong baka ang ihalad. Kon makasala ang hataas nga saserdote nga sa ingon maangin sa pagkasad-an ang katawhan, gikinahanglan nga siya mohalad ug usa ka torong baka, ang kinadak-an ug kinahamilian nga halad, ug sa walay duhaduha gihimo kini aron sa pagtuman sa iyang responsableng katungdanan ingong pangulo sa Israel sa matuod nga pagsimba. Usa ka torong baka ang kinahanglang ihalad usab sa dihang makasala ang tibuok katigoman sa Israel. (Lev 4:3, 13, 14) Sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala, usa ka torong baka ang ihalad alang sa saserdotehanong balay ni Aaron. (Lev 16) Sa ikapitong bulan sa ilang sagradong kalendaryo, gikinahanglan nga ang mga Israelinhon mohalad ug kapin sa 70 ka torong baka ingong mga halad-nga-sinunog.—Num 29.
Ang torong baka gigamit sa mga Israelinhon sa buluhaton nga nalangkit sa pagpanguma, sa pagdaro ug sa paggiok. (Deu 22:10; 25:4) Ang maong linalang angayng pakitaan ug kaluoy. Giaplikar ni apostol Pablo ngadto sa Kristohanong mga alagad sa Diyos ang prinsipyo nga gilatid diha sa Balaod maylabot sa dili pagbusal sa torong baka samtang kini nagagiok, nga nagpakita nga kon ang nagagiok nga torong baka makakaon sa lugas nga gigiok niini, sa ingon usab ang usa ka tawong nagpaambit sa espirituwal nga mga butang ngadto sa uban takos sa pagdawat ug materyal nga mga tagana. (Ex 23:4, 12; Deu 25:4; 1Co 9:7-10) Gilakip sa balaod ang mga kaso maylabot sa pagpangawat ug torong baka ug sa kadaot nga ipahinabo sa wala mabantayi nga torong baka ngadto sa mga tawo ug sa mga kabtangan.—Ex 21:28–22:15.
Ang mga torong baka nga gihalad sa mga Israelinhon nagsimbolo sa usa ka wala mahugawi nga halad ni Kristo nga mao lamang ang nahiangayng halad alang sa mga sala sa katawhan. (Heb 9:12-14) Ang gihalad nga mga torong baka naglarawan usab sa laing halad, usa ka halad nga makapalipay kang Jehova sa tanang panahon ug mga kahimtang, nga mao, ang kinabubut-ong bunga sa mga ngabil nga, sama sa kusgang mga toreyong baka, gigamit sa ‘pagpahayag sa dayag sa iyang ngalan.’—Sal 69:30, 31; Os 14:2; Heb 13:15.
Sa mga simbolismo diha sa Bibliya ang torong baka gigamit sa paglarawan sa gahom ug kusog. Ang inumol nga dagatdagat atubangan sa templo ni Solomon gipahimutang ibabaw sa larawan sa 12 ka torong baka, nga gigrupo sa tinagutlo ug nag-atubang sa pangunang upat ka direksiyon. (2Cr 4:2, 4) Ang matag usa sa upat ka buhing linalang nga nakita diha sa panan-awon ni manalagnang Ezequiel nga nag-uban sa samag karo nga trono ni Jehova may upat ka dagway, ug ang usa niini maoy dagway sa usa ka torong baka. (Eze 1:10) Diha sa panan-awon ni apostol Juan, ang usa sa upat ka buhing mga linalang nga nag-alirong sa trono maoy sama sa usa ka toreyong baka. (Pin 4:6, 7) Busa, ang torong baka haom nga naglarawan sa walay-kinutobang gahom ni Jehova nga maoy usa sa iyang pangunang mga hiyas.—Sal 62:11; Isa 40:26.
Diha sa Kasulatan ang torong baka naglarawan usab sa agresibong mga kaaway ni Jehova ug sa iyang mga magsisimba, kinsa nagtinguha sa pag-ulipon o sa paglaglag sa mga alagad sa Diyos apan kinsa pagalaglagon sa adlaw sa panimalos ni Jehova.—Sal 22:12; 68:30; Isa 34:7, 8; Eze 39:18; tan-awa ang NATING BAKA; HALAD.
Sa Kasulatan, gihisgotan ang ubay-ubayng mga kinaiyahan sa “ihalas nga torong baka” (reʼemʹ): ang dili mapanton nga kinaiya niini (Job 39:9-12), ang katulin ug pagkadili-mapukan niini (Num 23:22; 24:8), ang puwersa sa dagkong mga sungay niini (Deu 33:17; Sal 22:21; 92:10), ug ang kaabtik niini samtang toreyo pa (Sal 29:6). Ang ihalas nga mga torong baka gigamit usab sa paglarawan sa dili mapanton nga mga kaaway ni Jehova nga kanila gitumong ang pagpahamtang sa iyang mga paghukom.—Isa 34:7.