Ang orihinal nga mga pulong nga gihubad nga “ulipon,” “alagad,” o “sulugoon” dili lamang mapadapat ngadto sa mga tawo nga gipanag-iya sa uban. Ang Hebreohanong pulong nga ʽeʹvedh mahimong magtumong sa mga tawo nga gipanag-iya sa isigkatawo. (Gen 12:16; Ex 20:17) O ang termino mahimong magtumong sa mga sakop sa usa ka hari (2Sa 11:21; 2Cr 10:7), sa nasakop nga mga tawo nga nagbayad ug tributo (2Sa 8:​2, 6), ug sa mga tawo nga nag-alagad sa hari, lakip ang mga magtitiing, panadero, sakayanon, opisyal sa kasundalohan, magtatambag, ug ang susama, gipanag-iya man sa isigkatawo o wala (Gen 40:20; 1Sa 29:3; 1Ha 9:27; 2Cr 8:18; 9:10; 32:9). Sa paghatag ug katahoran, ang usa ka Hebreohanon, inay nga mogamit sa unang persona nga pronombre, usahay magtawag sa iyang kaugalingon ingong usa ka alagad o sulugoon (ʽeʹvedh) sa usa nga iyang gipakigsultihan. (Gen 33:​5, 14; 42:​10, 11, 13; 1Sa 20:​7, 8) Ang ʽeʹvedh gigamit sa pagtumong sa mga alagad o mga magsisimba ni Jehova sa katibuk-an (1Ha 8:36; 2Ha 10:23) ug, sa mas espesipiko, sa espesyal nga mga hawas sa Diyos, sama kang Moises. (Jos 1:​1, 2; 24:29; 2Ha 21:10) Bisan tuod dili usa ka magsisimba ni Jehova, ang usa nga naghatag ug pag-alagad nga nahiuyon sa kabubut-on sa Diyos mahimong tawgon nga alagad sa Diyos, ug ang usa ka pananglitan niini mao si Haring Nabucodonosor.​—Jer 27:6.

Ang Gregong termino nga douʹlos maoy katumbas sa Hebreohanong pulong nga ʽeʹvedh. Gigamit kini sa pagtumong sa mga tawo nga gipanag-iya sa isigkatawo (Mat 8:9; 10:​24, 25; 13:27); sa debotadong mga alagad sa Diyos ug sa iyang Anak nga si Jesu-Kristo, tawo man (Buh 2:18; 4:29; Rom 1:1; Gal 1:10) o manulonda (Pin 19:​10, diin ang pulong nga synʹdou·los [isigkaulipon] makita); ug sa mahulagwayon nga diwa, ngadto sa mga tawo nga naulipon sa sala (Ju 8:34; Rom 6:16-20) o sa pagkadunot (2Pe 2:19).

 Ang Hebreohanong pulong nga naʹʽar, sama sa Gregong termino nga pais, sa paninugdan nagkahulogang usa ka batang lalaki o usa ka batan-on ug mahimong magtumong usab sa usa ka ulipon o sa usa ka tig-alagad. (1Sa 1:24; 4:21; 30:17; 2Ha 5:20; Mat 2:16; 8:6; 17:18; 21:15; Buh 20:12) Ang Gregong termino nga oi·keʹtes nagtumong sa usa ka sulugoon o ulipon sa balay (Luc 16:13), ug ang usa ka ulipon o sulugoon nga babaye gitawag sa Gregong pulong nga pai·diʹske. (Luc 12:45) Ang participial nga porma sa Hebreohanon nga lintunganayng pulong nga sha·rathʹ mahimong hubaron pinaagi sa mga terminong “alagad” (Ex 33:11) o “tigsilbi.” (2Sa 13:18) Ang Gregong pulong nga hy·pe·reʹtes mahimong hubaron nga “alagad,” “tig-alagad sa korte,” o “tig-alagad sa balay.” (Mat 26:58; Mar 14:​54, 65; Ju 18:36) Ang Gregong termino nga the·raʹpon makita lamang diha sa Hebreohanon 3:5 ug nagkahulogang usa ka sakop o tig-alagad.

Sa Wala Pa ang Komong Panahon. Ang gubat, kakabos, ug krimen maoy pangunang mga hinungdan nga ang mga tawo mahimong ulipon. Ang mga binihag sa gubat sagad himoong mga ulipon sa nagbihag kanila o ibaligya nila ingong mga ulipon. (Itandi ang 2Ha 5:2; Joe 3:6.) Sa katilingban sa Israel ang usa ka tawo nga nahimong kabos makabaligya sa iyang kaugalingon o sa iyang mga anak ingong mga ulipon aron ibayad sa iyang utang. (Ex 21:7; Lev 25:​39, 47; 2Ha 4:1) Ang usa nga sad-an sa pagpangawat apan dili makabayad ibaligya bugti sa mga butang nga iyang gikawat, nga lagmit makabaton pag-usab sa iyang kagawasan sa panahon nga mabayran na ang tanan niyang utang.​—Ex 22:3.

Usahay ang mga ulipon nakabaton ug kasaligan ug dungganon kaayong posisyon diha sa panimalay. Ang tigulang nga alagad (lagmit si Eliezer) sa patriarkang si Abraham nagdumala sa tanang kabtangan sa iyang agalon. (Gen 24:2; 15:​2, 3) Ang kaliwat ni Abraham nga si Jose, ingong usa ka ulipon didto sa Ehipto, nahimong tinugyanan sa tanang butang nga iya ni Potipar, usa ka opisyal sa palasyo ni Paraon. (Gen 39:​1, 5, 6) Sa Israel, adunay purohan nga ang usa ka ulipon mahimong adunahan ug makatubos sa iyang kaugalingon.​—Lev 25:49.

Mahitungod sa pagrekluta ug mga mamumuo, tan-awa ang PINUGOS NGA PAG-ALAGAD; PINUGOS NGA TRABAHO.

Mga balaod maylabot sa ulipon-agalon nga mga relasyon. Taliwala sa mga Israelinhon ang kahimtang sa Hebreohanong mga ulipon lahi kay sa usa ka ulipon nga langyaw, langyawng pumoluyo, o sa usa ka lalin. Samtang ang mga dili-Hebreohanon magpabiling kabtangan sa iyang tag-iya ug mahimong ikapasa gikan sa amahan ngadto sa anak nga lalaki (Lev 25:44-46), ang Hebreohanong ulipon pagawason sa ikapitong tuig sa iyang pagkaulipon o sa tuig sa Tinghugyaw, depende kon unsay unang moabot. Panahon sa iyang pagkaulipon ang Hebreohanong ulipon pagaisipon ingong usa ka sinuholang mamumuo. (Ex 21:2; Lev 25:10; Deu 15:12) Ang usa ka Hebreohanon nga nagbaligya sa iyang kaugalingon ingong ulipon ngadto sa usa ka langyawng pumoluyo, ngadto sa usa ka membro sa pamilya sa langyawng pumoluyo, o ngadto sa usa ka lalin mahimong malukat sa bisan unsang higayon, mahimong siya mismo o sa usa nga adunay katungod sa paglukat. Ang lukat ipasukad sa gidaghanon sa mga tuig nga nahibilin hangtod sa tuig sa Tinghugyaw o hangtod sa ikapitong tuig sa pagkaulipon. (Lev 25:47-52; Deu 15:12) Sa dihang maghatag ug kagawasan sa usa ka Hebreohanong ulipon, ang agalon kinahanglang maghatag kaniyag gasa aron tabangan siyang makabaton ug maayong pagsugod ingong usa ka tawong gipagawas. (Deu 15:13-15) Kon ang usa ka ulipon mosulod nga adunay asawa, ang asawa mogula uban kaniya. Apan, kon ang iyang agalon naghatag kaniyag asawa (lagmit usa ka langyawng babaye nga dili hatagan ug kagawasan sa ikapitong tuig sa pagkaulipon), ang iyang asawa ug ang bisan kinsa sa iyang mga anak magpabiling kabtangan sa iyang agalon. Sa maong kahimtang ang Hebreohanong ulipon makapili nga magpabilin sa iyang agalon. Dayon ang iyang dalunggan tusokon pinaagi sa usa ka hilihod sa pagpaila nga siya magpadayon ingong ulipon hangtod sa panahong walay tino.​—Ex 21:2-6; Deu 15:​16, 17.

Mga babayeng ulipon nga Hebreohanon. May pipila ka linaing mga regulasyon ang gipadapat ngadto sa mga babayeng ulipon nga Hebreohanon. Siya mahimong himoon nga usa ka puyopuyo sa iyang agalon o himoong usa ka asawa sa iyang anak nga lalaki. Sa dihang himoong usa ka asawa sa anak sa iyang agalon, ang babayeng Hebreohanon pagahatagan ug nahiangayng katungod nga nabatonan sa mga anak nga babaye sa agalon. Bisan pag ang anak nga lalaki mangasawag lain, dili kunhoran ang iyang sustento, besti, ug ang mga butang nga nahiangay sa kaminyoon. Kon ang anak nga lalaki mapakyas sa paghatag niini, ang babaye adunay katungod nga makabaton ug kagawasan nga dili na kinahanglang mobayad sa lukat. Kon buot sa agalon nga matubos ang usa ka babayeng Hebreohanon, siya dili tugotan sa pagbaligya kaniya ngadto sa mga langyaw.​—Ex 21:7-11.

Mga proteksiyon ug mga pribilehiyo. Ang Balaod nagpanalipod sa mga ulipon batok sa mga pagdaogdaog. Ang usa ka ulipon kinahanglang hatagag kagawasan kon ang pagmaltratar sa agalon moresulta sa pagkahanaw sa iyang usa ka ngipon o  usa ka mata. Sanglit ang kasagarang bili sa usa ka ulipon maoy 30 ka siklo (itandi ang Ex 21:32), ang iyang kagawasan magkahulogan ug dakodakong kapildihan sa iyang agalon ug, busa, magsilbing usa ka dakong panalipod batok sa pag-abuso. Bisan tuod nga mahimong bunalan sa agalon ang iyang ulipon, ang ulipon, depende sa desisyon sa mga maghuhukom, mahimong ipanimalos kon siya mamatay tungod sa pagbunal sa iyang agalon. Apan, kon ang ulipon mabuhi pa ug usa o duha ka adlaw sa dili pa mamatay​—kini nagpakita nga ang agalon walay tuyo sa pagpatay sa iyang ulipon kondili aron sa pagdisiplina kaniya​—siya dili ipanimalos. (Ex 21:​20, 21, 26, 27; Lev 24:17) Dugang pa, mopatim-aw nga aron ang agalon pagaisipon nga walay sala, kinahanglan nga walay gigamit nga makamatay nga instrumento sa pagbunal, sanglit kana magpamatuod sa iyang tinguha sa pagpatay. (Itandi ang Num 35:16-18.) Busa, kon ang ulipon mabuhi pa ug usa o duha ka adlaw, makataronganon ang pagduhaduha kon ang kamatayon nahitabo ba kaha tungod sa pagkastigo. Ang pagbunal, pananglitan, sagad dili makamatay, sumala sa gipakita sa mga pulong sa Proverbio 23:13: “Ayaw ihikaw ang disiplina gikan sa bata. Kon hampakon mo siya sa bunal, siya dili mamatay.”

Ang pipila ka pribilehiyo gihatag ngadto sa mga ulipon pinaagi sa mga probisyon sa Balaod. Sanglit gituli man ang tanang ulipong lalaki (Ex 12:44; itandi ang Gen 17:12), sila mahimong mokaon sa Paskuwa, ug ang mga ulipon sa saserdote makakaon sa balaang mga butang. (Ex 12:​43, 44; Lev 22:​10, 11) Ang mga ulipon dili patrabahoon panahon sa Igpapahulay. (Ex 20:10; Deu 5:14) Panahon sa tuig nga Igpapahulay, sila gitugotan sa pagkaon sa mga moturok gikan sa nahulog nga mga lugas ug sa wala-mapul-ongi nga paras. (Lev 25:​5, 6) Sila makaambit sa pagmaya nga nalangkit sa paghalad didto sa sangtuwaryo ug sa pagsaulog sa mga kapistahan.​—Deu 12:12; 16:​11, 14.

Baroganan sa Unang-Siglong mga Kristohanon. Sa Imperyo sa Roma, daghan kaayong mga ulipon, diin may mga tawo nga nakapanag-iyag ginatos ug gani linibo ka ulipon. Ang pagpangulipon protektado sa kagamhanan sa imperyo. Ang unang-siglong mga Kristohanon wala mosupak batok sa awtoridad sa kagamhanan labot niining butanga ug wala mag-aghat ug pag-alsa sa mga ulipon. Gitahod nila ang legal nga katungod sa uban, lakip sa isigka-Kristohanon, sa pagpanag-iyag mga ulipon. Maoy hinungdan nga gipabalik ni apostol Pablo ang milayas nga ulipong si Onesimo. Tungod kay siya nahimong usa ka Kristohanon, si Onesimo sa kinabubut-on mibalik ngadto sa iyang agalon, nga nagpasakop sa iyang kaugalingon ingong usa ka ulipon sa isigka-Kristohanon. (Flm 10-17) Si apostol Pablo nagpahimangno usab sa Kristohanong mga ulipon nga dili mag-abuso sa ilang relasyon uban sa ilang mga agalon nga isigkamagtutuo. Siya miingon: “Silang adunay magtutuong mga tag-iya kinahanglang dili magtamay kanila, tungod lamang kay sila mga igsoon. Sa kasukwahi, kinahanglang sila labi pang andam nga magpaulipon, tungod kay ang magpahimulos sa ilang maayong pag-alagad maoy mga magtutuo ug hinigugma.” (1Ti 6:2) Ang usa ka ulipon nga adunay Kristohanong agalon maoy usa ka panalangin, sanglit ang iyang agalon nailalom man sa obligasyon sa pagtratar kaniya diha sa pagkamatarong ug pagkamaangayon.​—Efe 6:9; Col 4:1.

Sa dihang ang Kristiyanidad gidawat niadtong naulipon, nasangon kanila ang responsibilidad nga mahimong mas maayong mga ulipon, ‘nga dili magtubagtubag, dili mangawkaw, hinunoa magpakita sa pagkamaunongon.’ (Tit 2:​9, 10) Bisan pag ang ilang mga agalon nagtratar kanila nga dili makataronganon, sila mag-alagad gihapon kanila nga kinasingkasing. Pinaagi sa pag-antos tungod sa pagkamatarong, ilang gisundog ang panig-ingnan ni Jesu-Kristo. (1Pe 2:18-25) “Kamong mga ulipon,” misulat si apostol Pablo, “magmasinugtanon kamo sa inyong mga agalon nga unodnon sa tanang butang, dili pinaagig mga buhat sa pakita-lang nga pag-alagad, ingong mga tigpahimuot sa mga tawo, kondili uban ang katim-os sa kasingkasing, nga may kahadlok kang Jehova. Bisan unsay inyong ginabuhat, buhata kini nga tibuok-kalag ingon nga alang kang Jehova, ug dili alang sa mga tawo.” (Col 3:​22, 23; Efe 6:5-8) Tungod sa maong maayong panggawi ngadto sa ilang mga agalon, ilang malikayan nga mapakaulawan ang ngalan sa Diyos, sanglit walay usa nga makasaway sa Kristiyanidad tungod sa pagkabaton ug tapolan, walay-pulos nga mga ulipon.​—1Ti 6:1.

Siyempre, ang ‘pagkamasinugtanon sa usa ka ulipon sa tanang butang’ wala magpasabot nga mahimo niyang supakon ang balaod sa Diyos, sanglit kana magkahulogan ug pagkahadlok sa tawo inay nga sa Diyos. Ang sayop nga mabuhat sa mga ulipon, bisag gihimo tungod sa sugo sa usa nga labaw kaniya, dili ‘magdayandayan sa pagtulon-an sa atong Manluluwas, ang Diyos,’ kondili magdaot ug magpakaulaw niini nga pagtulon-an. (Tit 2:10) Busa, ang ilang Kristohanong tanlag mao ang magagiya.

Diha sa Kristohanong kongregasyon, ang tanang tawo, bisan unsa man ang ilang kahimtang sa katilingban, managsama ra. Ang tanan gidihogan sa samang espiritu ug busa nakaambit sa samang paglaom ingong mga membro sa usa ka lawas. (1Co 12:​12, 13; Gal 3:28; Col 3:11) Bisan tuod  mas limitado ang iyang mahimo sa pagpakaylap sa maayong balita, ang Kristohanong ulipon dili angayng mabalaka bahin niini. Apan, kon hatagan ug kahigayonan nga makabaton ug kagawasan, angayng pahimuslan niya kini ug sa ingon iyang mapauswag ang iyang Kristohanong kalihokan.​—1Co 7:21-23.

Pagkaulipon sa Sala. Sa dihang ang unang tawong si Adan misupak sa balaod sa Diyos, siya nagpadaog sa iyang kaugalingon ug mipasignunot sa hakog nga tinguha sa padayong pagpakig-uban sa iyang masalaypong asawa ug sa pagpahimuot kaniya. Ang pagpadaog ni Adan sa iyang makasasalang tinguha naghimo niini nga tinguha ug sa bunga niini, ang sala, ingong iyang agalon. (Itandi ang Rom 6:16; San 1:​14, 15; tan-awa ang SALA.) Busa iyang gibaligya ang iyang kaugalingon ilalom sa sala. Sanglit ang tanan niyang kaliwat diha pa sa iyang balat-ang, gibaligya usab sila ni Adan ilalom sa sala. Maoy hinungdan nga si apostol Pablo misulat: “Ako unodnon, gibaligya ilalom sa sala.” (Rom 7:14) Tungod niini walay paagi nga mahimong matarong ang si bisan kinsang kaliwat ni Adan, bisan pag tumanon ang Moisesnong Balaod. Sumala sa giingon ni apostol Pablo: “Ang sugo nga alang sa kinabuhi, nakaplagan ko nga kini alang sa kamatayon.” (Rom 7:10) Ang pagkawalay-katakos sa mga tawo sa pagtuman sa Balaod sa hingpit nga paagi nagpakita nga sila maoy mga ulipon sa sala ug takos sa kamatayon, dili sa kinabuhi.​—Tan-awa ang KAMATAYON.

Pinaagi lamang sa pagpahimulos sa kaluwasan nga gihimong posible pinaagi ni Jesu-Kristo nga ang mga tawo mahigawas o makabaton ug kagawasan gikan niini nga pagkaulipon. (Itandi ang Ju 8:31-34; Rom 7:21-25; Gal 4:1-7; Heb 2:14-16; tan-awa ang LUKAT, MANLULUKAT.) Sanglit gipalit na sa bililhong dugo ni Jesus, ang mga Kristohanon maoy mga ulipon o mga alagad ni Jehova nga Diyos ug sa iyang Anak, nga obligado sa pagtuman sa ilang mga sugo.​—1Co 7:​22, 23; 1Pe 1:​18, 19; Pin 19:​1, 2, 5; tan-awa ang TAWONG GIPAGAWAS, TAWONG GAWASNON; KAGAWASAN.

Tan-awa usab ang MATINUMANON UG MAALAMONG ULIPON.