Kapitulo Kinse

Ang Magkaatbang nga mga Hari Misulod sa Ika-20 ka Siglo

1. Sumala sa usa ka historyano kinsa ang mga lider sa Uropa sa ika-19 ka siglo?

 “ADUNAY pagkagamhanan bahin sa Uropa sa ikanapulog-siyam ka siglo nga labaw kay sa bisan unsang nasayran sa nangagi,” misulat ang historyanong si Norman Davies. Midugang siya: “Ang Uropa dakog impluwensiya kay sukad masukad: tungod sa teknolohikanhong gahom, ekonomikanhong gahom, kultural nga gahom, interkontinental nga gahom.” Ang mga lider sa “madaogong ‘siglo sa gahom’ sa Uropa,” matod ni Davies, “maoy sa sinugdan Gran Britanya . . . ug sa ulahing mga dekada Alemanya.”

‘NAKILING SA PAGBUHAT KON UNSAY DAOTAN’

2. Sa pagkatapos sa ika-19 ka siglo, unsang mga gahoma ang nagtuman sa mga papel sa “hari sa amihanan” ug “hari sa habagatan”?

² Samtang nagkaduol sa iyang kataposan ang ika-19 ka siglo, ang Alemang Empiryo mao “ang hari sa amihanan” ug ang Britanya nagbarog sa katungdanan sa “hari sa habagatan.” (Daniel 11:​14, 15) “Kon bahin niining duha ka hari,” matod sa manulonda ni Jehova, “ang ilang mga kasingkasing makiling sa pagbuhat kon unsay daotan, ug diha sa usa ka lamesa bakak ang ilang kanunayng igasulti.” Siya nagpadayon: “Apan walay molampos, tungod kay ang kataposan alang pa man sa tinudlong panahon.”​—Daniel 11:27.

3, 4. (a) Kinsa ang nahimong unang emperador sa Alemang Reich, ug unsang alyansaha ang naporma? (b) Unsang polisaha ang gisunod ni Kaiser Wilhelm?

 ³ Sa Enero 18, 1871, si Wilhelm I nahimong unang emperador sa Alemang Reich, o Empiryo. Gitudlo niya si Otto von Bismarck ingong chancellor. Kay ang iyang bug-os nga pagtagad mao ang pagpauswag sa bag-ong empiryo, gilikayan ni Bismarck ang mga pakig-away batok sa ubang mga nasod ug giporma ang usa ka alyansa uban sa Austria-Hungaria ug Italya, nga nailhang Tripleng Alyansa. Apan ang intereses sa maong bag-ong hari sa amihanan sa wala madugay nasumpaki sa iya sa hari sa habagatan.

⁴ Human nga si Wilhelm I ug ang iyang sumusunod, si Frederick III, namatay niadtong 1888, ang 29-anyos nga Wilhelm II milingkod sa trono. Si Wilhelm II, o Kaiser Wilhelm, mipugos kang Bismarck sa pagluwat ug misunod sa usa ka polisa nga ipakaylap ang impluwensiya sa Alemanya sa tibuok kalibotan. “Ubos kang Wilhem II,” matod sa usa ka historyano, “[ang Alemanya] nagbaton sa hambogiro ug agresibong tinamdan.”

5. Sa unsang paagi ang duha ka hari naglingkod “sa usa ka lamesa,” ug unsay ilang gihisgotan didto?

⁵ Sa dihang si Czar Nicolas II sa Rusya nagpatawag ug komperensiya sa pakigdait sa The Hague, Netherlands, sa Agosto 24, 1898, naghigwaos ang kanasoran. Ang maong komperensiya ug ang usang misunod niana sa 1907 nagtukod sa Permanenteng Korte sa Arbitrasyon sa The Hague. Pinaagi sa pagkahimong mga membro sa maong korte, ang Alemang Reich ingon man ang Gran Britanya naghatag sa impresyon nga dapig sila sa pakigdait. Sila naglingkod “sa usa ka lamesa,” nga nagpatim-awng mahigalaon, apan ‘ang ilang mga kasingkasing nakiling sa pagbuhat kon unsay daotan.’ Ang diplomatikong taktika sa ‘pagsultig bakak sa usa ka lamesa’ dili makapausbaw sa tinuod nga pakigdait. Mahitungod sa ilang politikanhon, komersiyal, ug militaryong mga ambisyon,  “walay molampos” tungod kay ang kataposan sa duha ka hari “alang pa man sa tinudlong panahon” ni Jehova nga Diyos.

‘BATOK SA BALAANG PAKIGSAAD’

6, 7. (a) Sa unsang paagi ang hari sa amihanan ‘mobalik sa iyang yuta’? (b) Unsay sanong sa hari sa habagatan sa nagkadakong impluwensiya sa hari sa amihanan?

⁶ Sa pagpadayon, ang manulonda sa Diyos miingon: “Ug siya [ang hari sa amihanan] mobalik ngadto sa iyang yuta uban ang daghan kaayong manggad, ug ang iyang kasingkasing mobatok sa balaang pakigsaad. Ug siya molihok nga malamposon ug mobalik gayod sa iyang yuta.”​—Daniel 11:28.

⁷ Si Kaiser Wilhelm mibalik sa “yuta,” o yutan-ong kahimtang, sa karaang hari sa amihanan. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagpalig-on sa empiryohanong pagmando nga gidisenyo sa pagpadako sa Alemang Reich ug pagpakaylap sa iyang impluwensiya. Gitinguha ni Wilhelm II ang mga tumong sa paghimog mga kolonya sa Aprika ug sa ubang mga dapit. Kay buot mohagit sa Britanikong pagkalabaw sa kadagatan, iyang gitukod ang gamhanang puwersang nabal. “Ang puwersang nabal sa Alemanya naggikan sa pagkagamay kaayo ngadto sa pagkaikaduha lamang sa iya sa Britanya sa kapig diyutay sa napulo ka tuig,” matod sa The New Encyclopædia Britannica. Aron ipadayon ang iyang pagkalabaw, ang Britanya sa aktuwal nagpadako sa iyang kaugalingong programa sa puwersang nabal. Ang Britanya mihikay usab sa entente cordiale (matinahurong pakigsinabtanay) uban sa Pransiya ug sa susamang kasabotan uban sa Rusya, nga nagporma sa Triple Entente. Niadtong tungora ang Uropa nabahin sa duha ka kampo militar​—ang Tripleng Alyansa sa usa ka kiliran ug ang Triple Entente sa pikas nga kiliran.

8. Sa unsang paagi ang Alemang Empiryo nakabaton ug “daghan kaayong manggad”?

⁸ Ang Alemang Empiryo misunod sa usa ka agresibong polisa, nga miresulta sa “daghan kaayong manggad” alang sa Alemanya tungod kay kadto ang pangunang bahin sa Tripleng  Alyansa. Ang Austria-Hungaria ug Italya maoy Romano Katoliko. Busa, ang Tripleng Alyansa nagtagamtam usab sa pabor sa papa, samtang ang hari sa habagatan, tungod sa iyang kasagarang dili-Katolikong Triple Entente, wala.

9. Sa unsang paagi ang hari sa amihanan sa kinasingkasing ‘batok sa balaang pakigsaad’?

⁹ Komosta ang katawhan ni Jehova? Sila dugay nang nagpahayag nga “ang tinudlong mga panahon sa kanasoran” matapos sa 1914. a (Lucas 21:24) Nianang tuiga, ang Gingharian sa Diyos diha sa mga kamot sa Manununod ni Haring David, si Jesu-Kristo, natukod sa mga langit. (2 Samuel 7:​12-16; Lucas 22:​28, 29) Balik pa sa Marso 1880, ang magasing Watch Tower naglangkit sa pagmando sa Gingharian sa Diyos uban sa pagkatapos sa “tinudlong mga panahon sa kanasoran,” o “mga panahon sa mga Hentil.” (King James Version) Apan ang kasingkasing sa Alemang hari sa amihanan maoy ‘batok sa balaang pakigsaad sa Gingharian.’ Inay moila sa pagmando sa Gingharian, si Kaiser Wilhelm ‘milihok nga malamposon’ pinaagi sa pagpasiugda sa iyang mga laraw alang sa paggahom sa kalibotan. Sa pagbuhat niana, hinunoa, iyang gipugas ang mga binhi alang sa Gubat sa Kalibotan I.

ANG HARI MAHIMONG ‘NAMINGHOY’ DIHA SA USA KA GUBAT

10, 11. Sa unsang paagi nagsugod ang Gubat sa Kalibotan I, ug sa unsang paagi kadto nahitabo “sa tinudlong panahon”?

¹⁰ “Sa tinudlong panahon siya [ang hari sa amihanan] mobalik,” mitagna ang manulonda, “ug siya moadto gayod batok sa habagatan; apan ang sa naulahi nga panahon dili ingon sa nahauna.” (Daniel 11:29) Ang “tinudlong panahon” sa Diyos sa pagtapos sa Hentil nga paggahom sa yuta miabot sa 1914 sa dihang iyang gitukod ang langitnong Gingharian. Sa Hunyo 28 nianang tuiga, ang Austrianong Archduke Francis Ferdinand ug iyang asawa malipotong gipatay sa usa ka Serbianong terorista sa Sarajevo, Bosnia. Kadto ang nakapahaling sa Gubat sa Kalibotan I.

 ¹¹ Si Kaiser Wilhelm miawhag sa Austria-Hungaria nga panimaslan ang Serbia. Kay nakapaneguro sa Alemang pagpaluyo, ang Austria-Hungaria mideklarar ug gubat batok sa Serbia sa Hulyo 28, 1914. Apan ang Rusya mitabang sa Serbia. Sa dihang ang Alemanya mideklarar ug gubat sa Rusya, ang Pransiya (usa ka alyado sa Triple Entente) misuportar sa Rusya. Unya ang Alemanya mideklarar ug gubat batok sa Pransiya. Aron mas daling maabot ang Paris, gisulong sa Alemanya ang Belgium, kansang neyutralidad gigarantiyahan sa Britanya. Busa ang Britanya mideklarar ug gubat batok sa Alemanya. Ang ubang mga nasod nalambigit, ug ang Italya mibalhin sa pikas nga kiliran. Panahon sa gubat, gihimo sa Britanya ang Ehipto nga ilalom sa iyang proteksiyon aron mapugngan ang hari sa amihanan sa pagsira sa Suez Canal ug pagsulong sa Ehipto, ang karaang yuta sa hari sa habagatan.

12. Panahon sa unang gubat sa kalibotan, sa unsang paagi ang kahimtang dili “ingon sa nahauna”?

¹² “Bisan pa sa gidak-on ug kusog sa mga Alyado,” matod sa The World Book Encyclopedia, “ang Alemanya daw hapit nang makadaog sa gubat.” Sa nangaging mga away tali sa duha ka hari, ang Romanhong Empiryo, ingong hari sa amihanan, kanunayng nagmadaogon. Apan niadtong panahona, ‘ang kahimtang dili ingon sa nahauna.’ Ang hari sa amihanan napildi sa gubat. Sa paghatag ug hinungdan niana, ang manulonda miingon: “Moadto gayod batok kaniya ang mga barko sa Kittim, ug siya maminghoy.” (Daniel 11:​30a) Unsa ba “ang mga barko sa Kittim”?

13, 14. (a) Unsa sa panguna ang “mga barko sa Kittim” nga mibatok sa hari sa amihanan? (b) Sa unsang paagi ang mas daghang mga barko sa Kittim nangabot samtang ang unang gubat sa kalibotan nagpadayon?

¹³ Sa panahon ni Daniel ang Kittim mao ang Cipro. Sa sinugdan sa unang gubat sa kalibotan, ang Cipro gisumbak sa Britanya. Dugang pa, sumala sa The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, ang ngalang Kittim “gipadako nga nag-apil sa Kasadpan sa katibuk-an, apan ilabina ang tigla yag nga Kasadpan.” Ang New International Version naghubad sa mga pulong “mga barko sa Kittim” ingong “mga barko sa kabaybayonan sa kasadpan.” Panahon sa unang gubat sa kalibotan, ang mga barko sa Kittim sa panguna mao ang mga barko sa Britanya, nga nahiluna duol sa kasadpang baybayon sa Uropa.

¹⁴ Samtang nagpadayon ang gubat, ang Britanikong Puwersang Nabal gipalig-on sa mas daghang barko sa Kittim. Sa Mayo 7, 1915, ang Alemang submarinong U-20 nagpatundag sa sibilyang barkong Lusitania duol sa habagatang baybayon sa Irlandia. Nalakip sa mga patay mao ang 128 ka Amerikano. Sa ulahi, gipaabot sa Alemanya ang pakiggubat sa submarino ngadto sa Atlantiko. Ingong resulta, sa Abril 6, 1917, si Presidente Woodrow Wilson sa T.B. mideklarar ug gubat batok sa Alemanya. Nga giabagan sa mga barko degira ug mga sundalo sa T.B., ang hari sa habagatan​—karon ang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan​—bug-os nga nakiggubat batok sa kaatbang niyang hari.

15. Kanus-a ang hari sa amihanan ‘naminghoy’?

¹⁵ Kay giatake sa Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan, ang hari sa amihanan ‘naminghoy’ ug midawat sa kaparotan sa Nobyembre 1918. Si Wilhelm II mikalagiw ngadto sa Netherlands ingong destiyero, ug ang Alemanya nahimong republika. Apan ang hari sa amihanan wala pa malaglag.

ANG HARI MILIHOK NGA “MALAMPOSON”

16. Sumala sa tagna, unsay sanong sa hari sa amihanan sa iyang kapildihan?

¹⁶ “Siya [ang hari sa amihanan] mobalik gayod ug mosaway batok sa balaang pakigsaad ug molihok nga malamposon; ug siya mobalik ug tagdon kadtong namiya sa balaang pakigsaad.” (Daniel 11:​30b) Kana ang gitagna sa manulonda, ug kana gayod ang nahitabo.

17. Unsay mitultol sa pagtungha ni Adolf Hitler?

¹⁷ Pagkatapos sa gubat, sa 1918, ang madaogong mga Alyado nagpahamtang ug tratado sa pakigdait ingong silot sa Alemanya. Giisip sa Alemang katawhan nga mapintason ang mga kondisyon sa tratado, ug ang bag-ong republika mahuyang su kad sa sinugdan. Ang Alemanya nagkapangkapangka sulod sa pipila ka tuig sa hilabihang kalisdanan ug nakaagom sa Dakong Depresyon nga sa kataposan misangpot sa unom ka milyon nga walay trabaho. Sa sinugdan sa katuigang 1930, ang mga kahimtang andam na sa pagtungha ni Adolf Hitler. Siya nahimong chancellor sa Enero 1933 ug sa pagkasunod tuig nahimong presidente sa gitawag sa mga Nazi nga Ikatulong Reich. b

18. Sa unsang paagi si Hitler ‘milihok nga malamposon’?

¹⁸ Dihadiha sa paghidangat sa gahom, gilansad ni Hitler ang mapintasong pag-atake batok sa “balaang pakigsaad,” nga gihawasan sa dinihogang mga igsoon ni Jesu-Kristo. (Mateo 25:40) Niana siya milihok nga “malamposon” batok sa maong maunongong mga Kristohanon, nga mapintasong naglutos sa daghan kanila. Natagamtam ni Hitler ang ekonomikanhon ug diplomatikanhong mga kalamposan, nga milihok nga “malamposon” niadtong natara usab. Sa pipila ka tuig, iyang gihimo ang Alemanya nga usa ka gahom nga pagatagdon sa talan-awon sa kalibotan.

19. Kay nangitag pagpaluyo, kinsay gipaninguha ni Hitler?

¹⁹ Si Hitler ‘mitagad niadtong namiya sa balaang pakigsaad.’ Kinsa sila? Dayag, ang mga pangulo sa Kakristiyanohan, kinsa nangangkong may pakiglabot pinasukad sa pakigsaad sa Diyos apan mihunong na sa pagkatinun-an ni Jesu-Kristo. Si Hitler malamposong nag-awhag ‘niadtong namiya sa balaang pakigsaad’ alang sa ilang pagpaluyo. Pananglitan, siya mihimog usa ka kasabotan uban sa papa sa Roma. Sa 1935, si Hitler nagmugna sa Ministri sa mga Kahikayan sa Iglesya. Usa sa iyang mga tumong mao ang pagpailalom sa mga iglesyang Ebanghelikal sa paggahom sa estado.

ANG “MGA BUKTON” NAGGIKAN SA HARI

20. Unsang “mga bukton” ang gigamit sa hari sa amihanan, ug batok kang kinsa?

²⁰ Sa wala madugay si Hitler nakiggubat, sumala sa tukmang  gitagna sa manulonda: “Adunay mga bukton nga mobarog, nga magagikan kaniya; ug ilang pasipalahan ang sangtuwaryo, ang kuta, ug kuhaon ang kanunayng halad.” (Daniel 11:​31a) Ang “mga bukton” mao ang kasundalohan nga gigamit sa hari sa amihanan aron sa pagpakig-away sa hari sa habagatan sa Gubat sa Kalibotan II. Sa Septiyembre 1, 1939, ang “mga bukton” nga Nazi misulong sa Polandia. Duha ka adlaw sa ulahi, ang Britanya ug Pransiya mideklarar ug gubat batok sa Alemanya aron tabangan ang Polandia. Sa ingon ang Gubat sa Kalibotan II misugod. Ang Polandia daling napukan, ug wala madugay human niadto, ang Alemang kasundalohan miokupar sa Denmark, Norway, Netherlands, Belgium, Luxembourg, ug Pransiya. “Sa kataposan sa 1941,” matod sa The World Book Encyclopedia, “ang Nazi nga Alemanya maoy migahom sa kontinente.”

21. Sa unsang paagi nabali ang kahimtang batok sa hari sa amihanan panahon sa Gubat sa Kalibotan II, nga misangpot sa unsa?

²¹ Bisan pag ang Alemanya ug ang Unyon Sobyet nakapirma sa usa ka Tratado sa Panaghigala, Kooperasyon, ug Utlanan, si Hitler misulong sa Sobyet nga teritoryo sa Hunyo 22, 1941. Tungod niadtong aksiyona ang Unyon Sobyet midapig sa Britanya. Ang Sobyet nga kasundalohan kusganong misukol bisan pa sa talagsaong unang mga pag-abante sa Alemang kasundalohan. Sa Disyembre 6, 1941, ang Alemang kasundalohan aktuwal nakaagom ug kaparotan sa Moscow. Sa pagkasunod adlaw, ang alyado sa Alemanya nga Hapon mibomba sa Pearl Harbor, Hawaii. Sa pagkahibalo niini, si Hitler misulti sa iyang mga ayudante: “Imposible na karon nga mapildi kita sa gubat.” Sa Disyembre 11 siya madalidaliong mideklarar ug gubat batok sa Tinipong Bansa. Apan iyang gipakamenos ang kusog sa Unyon Sobyet ug sa Tinipong Bansa. Kay ang Sobyet nga kasundalohan miatake gikan sa silangan ug ang Britaniko ug Amerikanong kasundalohan misulong gikan sa kasadpan, nabali ang kahimtang alang kang Hitler. Ang Alemang kasundalohan nagsugod sa pagkapildi sa sunodsunod nga teritoryo. Human sa paghikog ni Hitler, ang Alemanya miampo ngadto sa mga Alyado, sa Mayo 7, 1945.

22. Sa unsang paagi ang hari sa amihanan ‘nagpasipala sa sangtuwaryo ug nagkuha sa kanunayng halad’?

 ²² “Ilang [Nazi nga mga puwersa] pasipalahan ang sangtuwaryo, ang kuta, ug kuhaon ang kanunayng halad,” matod sa manulonda. Sa karaang Juda ang sangtuwaryo maoy bahin sa templo sa Jerusalem. Ugaling lang, sa gisalikway sa mga Hudiyo si Jesus, si Jehova nagsalikway kanila ug sa ilang templo. (Mateo 23:​37–​24:2) Sukad sa unang siglo K.P., ang templo ni Jehova sa pagkatinuod maoy espirituwal, nga ang balaan sa mga balaan niini atua sa mga langit ug ang espirituwal nga sawang anaa sa yuta, diin nag-alagad ang dinihogang mga igsoon ni Jesus, ang Hataas nga Saserdote. Sukad sa katuigang 1930 paunahan, ang “dakong panon” nagsimba nga nakig-uban sa dinihogang nahibilin ug busa giingong nag-alagad ‘diha sa templo sa Diyos.’ (Pinadayag 7:​9, 15; 11:​1, 2; Hebreohanon 9:​11, 12, 24) Sa kayutaang ubos sa iyang paggahom, ang hari sa amihanan nagpasipala sa yutan-ong sawang sa templo pinaagi sa way-hunong nga paglutos sa dinihogang nahibilin ug ilang mga kauban. Grabe kaayo ang paglutos nga “ang kanunayng halad”​—ang publikong halad sa pagdayeg sa ngalan ni Jehova​—nakuha. (Hebreohanon 13:15) Ugaling, bisan pa sa makalilisang nga pag-antos ang matinumanong dinihogang mga Kristohanon kauban sa “ubang mga karnero” nagpadayon sa pagsangyaw panahon sa Gubat sa Kalibotan II.​—Juan 10:16.

‘ANG DULUMTANANG BUTANG NAPAHILUNA’

23. Unsa “ang dulumtanang butang” sa unang siglo?

²³ Sa dihang ang kataposan sa ikaduhang gubat sa kalibotan nakita na, may laing panghitabo, sumala sa gitagna sa manulonda sa Diyos. “Ilang ipahiluna gayod ang dulumtanang butang nga nagpahinabog pagkaawaaw.” (Daniel 11:​31b) Si Jesus mihisgot usab bahin sa “dulumtanang butang.” Sa unang siglo, kadto mao ang Romanong kasundalohan nga miabot sa Jerusalem sa 66 K.P. aron pagpukgo sa Hudiyong pag-alsa. c—Mateo 24:15; Daniel 9:27.

24, 25. (a) Unsa “ang dulumtanang butang” sa modernong kapanahonan? (b) Kanus-a ug sa unsang paagi ‘ang dulumtanang butang napahiluna’?

 ²⁴ Unsang “dulumtanang butang” ang ‘gipahiluna’ sa modernong kapanahonan? Lagmit, kini maoy “dulumtanang” mini nga Gingharian sa Diyos. Kadto ang Liga sa Kanasoran, ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap nga miadto sa bung-aw, o mihunong sa paglungtad ingong organisasyon alang sa kalinaw sa kalibotan, sa misilaob ang Gubat sa Kalibotan II. (Pinadayag 17:8) Apan, “ang mapintas nga mananap” “mogula gikan sa kahiladman.” Nahitabo gayod kini sa dihang ang Hiniusang Kanasoran, uban ang 50-membrong mga nasod lakip ang kanhing Unyon Sobyet, natukod sa Oktubre 24, 1945. Sa ingon “ang dulumtanang butang” nga gitagna sa manulonda​—ang Hiniusang Kanasoran​—napahiluna.

²⁵ Ang Alemanya maoy pangunang kaaway sa hari sa habagatan panahon sa duha ka gubat sa kalibotan ug nag-okupar sa katungdanan sa hari sa amihanan. Kinsa ang sunod sa maong katungdanan?

[Mga footnote]

UNSAY IMONG NASABTAN?

• Pagkatapos sa ika-19 ka siglo, unsang mga gahom ang nagtuman sa mga papel sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan?

• Panahon sa Gubat sa Kalibotan I, sa unsang paagi ang sangpotanan sa away napamatud-ang “ang sa naulahi nga panahon dili ingon sa nahauna” alang sa hari sa amihanan?

• Human sa Gubat sa Kalibotan I, sa unsang paagi gihimo ni Hitler ang Alemanya nga usa ka gahom nga pagatagdon sa talan-awon sa kalibotan?

• Unsa ang sangpotanan sa panag-indig tali sa hari sa amihanan ug hari sa habagatan panahon sa Gubat sa Kalibotan II?

[Mga Pangutana sa Tun-anan]

 [Chart/Mga hulagway sa panid 268]

MGA HARI SA DANIEL 11:27-31

Ang Hari sa Ang Hari sa

Amihanan Habagatan

Daniel 11:27-30a Alemang Empiryo Britanya, gisundan sa

(Gubat sa Kalibotan I) Anglo-Amerikanhong

Gahom sa Kalibotan

Daniel 11:30b, 31 Ikatulong Reich ni Anglo-Amerikanhong

Hitler Gubat sa Gahom sa

Kalibotan

[Hulagway]

Presidente Woodrow Wilson uban ni Haring Jorge V

[Hulagway]

Daghang Kristohanon gilutos diha sa mga kampo konsentrasyon

[Hulagway]

Mga lider sa Kakristiyanohan nagpaluyo kang Hitler

[Hulagway]

Ang awto diin si Archduke Ferdinand malipotong gipatay

[Hulagway]

Alemang mga sundalo, Gubat sa Kalibotan I

 [Hulagway sa panid 257]

Sa Yalta sa 1945, ang Britanikong Primer Ministro Winston Churchill, Presidente Franklin D. Roosevelt sa T.B., ug Sobyet Primer Ministro Joseph Stalin nagkauyon mahitungod sa mga plano nga mookupar sa Alemanya, magpormag bag-ong gobyerno sa Polandia, ug maghimog usa ka komperensiya aron tukoron ang Hiniusang Kanasoran

 [Mga hulagway sa panid 258]

1. Archduke Ferdinand 2. Alemang puwersang nabal 3. Britanikong puwersang nabal 4. Lusitania 5. T. B. deklarasyon sa gubat

 [Mga hulagway sa panid 263]

Si Adolf Hitler nagmasaligon nga makadaog human ang panahon-sa-gubat nga alyado sa Alemanya nga Hapon mibomba sa Pearl Harbor