Kapitulo 2

Ang Dakong Tema sa Bibliya

Paghubad sa Kahulogan sa Kasulatan Ang mga misteryo nga natago sa basahon sa Pinadayag dugay nang nakapalibog sa sinserong mga estudyante sa Bibliya. Sa igong panahon sa Diyos, kana nga mga tinago kinahanglang madayag, apan sa unsang paagi, kanus-a, ug kang kinsa? Ang espiritu sa Diyos lamang ang makasugid sa kahulogan samtang nagkaduol na ang tinudlong panahon. (Pinadayag 1:3) Kanang sagradong mga tinago ibutyag ngadto sa madasigong mga ulipon sa Diyos sa yuta aron sila mapalig-on sa pagpahibalo sa iyang mga paghukom. (Mateo 13:​10, 11) Wala gipangangkon nga ang mga pagpatin-aw niining publikasyona dili masayop. Sama kang Jose sa karaan, kami nag-ingon: “Dili ba ang paghubad iya man sa Diyos?” (Genesis 40:8) Apan, sa samang panahon, kami nagtuo nga ang mga pagpatin-aw dinhi nahiuyon sa Bibliya sa kinatibuk-an, nga nagpakita kon sa unsang paagi ang balaang tagna talagsaong natuman diha sa mga nahitabo sa kalibotan sa atong makatalagmanong mga panahon.

1. Unsa ang dakong katuyoan ni Jehova?

 ANG usa ka sanglitanan sa Bibliya nag-ingon: “Mas maayo pa ang kataposan sa usa ka butang kay sa sinugdan niini.” (Ecclesiastes 7:8) Mabasa nato sa Pinadayag ang dramatikanhong katumanan sa dakong katuyoan ni Jehova sa pagbalaan sa iyang ngalan atubangan sa tanang kalalangan. Sama sa gipahayag sa Diyos sa daghang higayon pinaagi sa usa sa iyang unang mga manalagna: “Sila makaila gayod nga ako mao si Jehova.”—Ezequiel 25:17; 38:23.

2. Ang Pinadayag, ug ang uban pang unang mga basahon sa Bibliya, motabang kanato sa pagkabaton ug unsang makatagbawng kahibalo?

² Kon gisaysay sa Pinadayag ang madaogong kataposan sa mga butang, sa samang paagi gisaysay usab alang kanato ang sinugdan niini diha sa unang mga basahon sa Bibliya. Pinaagi sa pagsusi niini nga rekord, kita matabangan sa pagsabot sa mga isyung nalangkit ug sa pagkakita sa katibuk-an sa mga katuyoan sa Diyos. Pagkamakapatagbaw niini! Dugang pa, kini angayng makapukaw kanato sa paglihok, aron makaambit kita sa matahom  kaayong umaabot nga naghulat sa katawhan. (Salmo 145:16, 20) Niining puntoha, daw maayong hisgotan ang kasaysayan ug tema sa tibuok Bibliya, aron masabtan nato ang pangunang isyu nga karon nagaatubang sa tanang katawhan, maingon man ang tin-awng pagkapahayag nga katuyoan sa Diyos sa pagsulbad nianang maong isyu.

3. Unsang tagna sa basahon sa Genesis ang nahimong tinubdan sa tema sa tibuok Bibliya, lakip na sa Pinadayag?

³ Ang unang basahon sa Bibliya, ang Genesis, nag-asoy bahin sa “sinugdan” ug naghubit sa mga buhat sa Diyos sa paglalang, lakip na sa purongpurong sa iyang yutan-ong mga linalang, ang tawo. Gipadayag usab sa Genesis ang unang balaang tagna, nga gibungat mismo sa Diyos sa tanaman sa Eden mga 6,000 ka tuig kanhi. Usa ka halas ang gigamit sa paglimbong sa unang babaye, si Eva; sa baylo gidani usab niya ang iyang bana, si Adan, sa pagduyog kaniya sa paglapas sa balaod ni Jehova pinaagi sa pagkaon gikan sa “kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan.” Sa nagpakanaog ug paghukom sa nakasalang magtiayon, ang Diyos miingon sa halas: “Ibutang ko ang panag-away tali kanimo ug sa babaye ug tali sa imong binhi ug sa iyang binhi. Siya magsamad kanimo sa ulo ug ikaw magsamad kaniya sa tikod.” (Genesis 1:1; 2:17; 3:1-6, 14, 15) Kanang tagnaa ang nahimong tinubdan sa tema sa tibuok Bibliya, lakip na sa Pinadayag.

4. (a) Tapos mabungat sa Diyos ang unang tagna, unsay nahitabo sa atong unang mga ginikanan? (b) Unsang mga pangutana ang mitungha mahitungod sa unang tagna, ug nganong kinahanglang mahibalo kita sa mga tubag?

⁴ Tapos gayod sa pagbungat sa tagna, gipalayas sa Diyos ang atong unang mga ginikanan sa Eden. Dili na sila makalaom pa ug kinabuhing walay kataposan sa Paraiso; sila kinahanglang magpuyo diha sa wala maandam nga yuta sa gawas hangtod nga sila mamatay. Ubos sa silot nga kamatayon, sila magpatungha ug makasasala nga mga anak. (Genesis 3:23–4:1; Roma 5:12) Nan, unsa ba gayod ang kahulogan sa Edenikong tagna? Kinsa ang nalangkit? Sa unsang paagi kini nalangkit sa Pinadayag? Unsay mensahe niini alang kanato karon? Aron kita makabaton ug kahupayan gikan sa mga epekto sa makasubo nga hitabo nga misangpot sa pagbungat ni Jehova nianang tagnaa, hinungdanong mahibalo kita sa mga tubag niining mga pangutanaha.

Ang Pangunang mga Magdudula sa Drama

5. Sa dihang gilimbongan sa halas si Eva, unsay nahitabo sa pagkasoberano sa Diyos ug sa iyang ngalan, ug sa unsang paagi masulbad ang isyu?

⁵ Ang tagna sa Genesis 3:15 nagtumong sa halas nga namakak kang Eva, nga nag-ingon kaniya nga siya dili mamatay sa iyang paglapas kondili siya mahimong independente ug mahimong usa ka diyosa. Busa, gihimo sa halas si Jehova nga bakakon ug sa ingon nagpasumbingay nga ang mga tawo makapauswag sa ilang kahimtang pinaagi sa pagsalikway sa Iyang supremo nga pagmando. (Genesis 3:1-5) Ang pagkasoberano ni Jehova gihagit ug ang iyang maayong ngalan gidaot. Gihubit sa basahon sa Pinadayag kon sa unsang paagi gamiton sa matarong nga Maghuhukom, si Jehova, ang pagmando sa Gingharian sa iyang Anak, si Jesu-Kristo, sa pagbindikar sa iyang pagkasoberano ug sa pagwala sa tanang pagpasipala sa iyang ngalan.—Pinadayag 12:10; 14:7.

6. Sa unsang paagi gipaila sa Pinadayag ang usa nga nakigsulti kang Eva pinaagi sa usa ka halas?

⁶ Kon bahin sa terminong “halas,” ikapadapat ba lamang kini sa literal nga halas? Dili gayod! Gipaila kanato sa Pinadayag ang daotang espirituhanong linalang nga nakigsulti pinaagi niana nga halas. Kadto mao “ang dakong dragon, ang orihinal nga halas, ang usa nga gitawag Yawa ug Satanas, nga nagpahisalaag sa tibuok gipuy-ang yuta,” nga “nagdaldal kang Eva pinaagi sa lipatlipat niini.”—Pinadayag 12:9; 2 Corinto 11:3.

7. Unsay nagpakita nga ang babaye sa Genesis 3:15 espirituhanon?

⁷ Sunod ang Genesis 3:15 naghisgot ug “babaye.” Si Eva ba kini? Tingali mao kanay iyang hunahuna. (Itandi ang Genesis 4:1.) Apan imposibleng ang dugay nga panag-away ni Eva ug ni Satanas magpadayon sanglit namatay si Eva kapin na sa 5,000 ka tuig. Dugang pa, sanglit ang Halas nga gitumong ni Jehova maoy usa ka dili makitang espiritu, atong madahom nga ang babaye espirituhanon usab. Gipamatud-an kini sa Pinadayag 12:1, 2, nga nagpasabot nga kining mahulagwayong babaye mao ang langitnong organisasyon ni Jehova sa espirituhanong mga linalang.—Tan-awa usab ang Isaias 54:1, 5, 13.

Duha ka Binhi nga Magkaaway

8. Nganong angayng maikag gayod kita sa giingon karon mahitungod sa duha ka binhi?

⁸ Duha ka binhi ang sunod nga gibutyag sa Genesis  3:15. Angayng maikag gayod kita niini, tungod kay kini nalangkit sa dakong isyu kon kinsa ang may katungod sa pagkasoberano niining yutaa. Matag usa kanato nalangkit niini, batan-on man o tigulang. Hain niining duha ka binhi ang imong dapigan?

9. Kinsa ang dayag nga nalakip sa binhi sa Halas?

⁹ Una, anaa ang binhi, o kaliwat, sa Halas. Unsa kini? Dayag nga lakip niini ang uban pang espirituhanong mga linalang nga miduyog kang Satanas sa iyang pagrebelde ug sa kaulahian “gitambog uban kaniya” sa palibot sa yuta. (Pinadayag 12:9) Sanglit si Satanas, o si Beelzebub, mao ang “magmamando sa mga demonyo,” dayag nga kini sila ang naglangkob sa iyang dili makitang organisasyon.—Marcos 3:22; Efeso 6:12.

10. Sa unsang paagi gipaila sa Bibliya ang uban ingong bahin sa binhi ni Satanas?

¹⁰ Dugang pa, si Jesus miingon sa Hudiyong mga lider sa relihiyon sa iyang adlaw: “Kamo gikan sa inyong amahan nga Yawa, ug buot ninyong buhaton ang mga tinguha sa inyong amahan.” (Juan 8:44) Pinaagi sa ilang pagsupak sa Anak sa Diyos nga si Jesus, gipakita niadtong relihiyosong mga lider nga sila usab mga kaliwat ni Satanas. Sila bahin sa binhi ni Satanas, nga nag-alagad kaniya ingong ilang mahulagwayong amahan. Daghan pang mga tawo sa tibuok kasaysayan ang nagpaila usab sa ilang kaugalingon pinaagi sa pagbuhat sa kabubut-on ni Satanas, ilabina sa pagsupak ug paglutos sa mga tinun-an ni Jesus. Sa katibuk-an, kining mga tawhana mahimong ikahubit ingon nga naglangkob sa makitang organisasyon ni Satanas sa yuta.—Tan-awa ang Juan 15:20; 16:33; 17:15.

Gipaila ang Binhi sa Babaye

11. Paglabay sa mga siglo, unsay gipadayag sa Diyos mahitungod sa binhi sa babaye?

¹¹ Ang ulahi nga gihisgotan sa tagna sa Genesis 3:15 mao ang binhi sa babaye. Samtang nagpadaghan pa si Satanas sa iyang binhi, giandam ni Jehova ang iyang “babaye,” o samag-asawa nga langitnong organisasyon, aron ipanganak ang binhi. Sulod sa mga 4,000 ka tuig, anam-anam nga gipadayag ni Jehova ngadto sa masinugtanon ug mahinadlokon-sa-Diyos nga mga tawo ang mga detalye maylabot sa pag-abot sa binhi. (Isaias 46:9, 10) Tungod niini, mas milig-on pa ang pagtuo ni Abraham, Isaac, Jacob, ug uban pa sa saad nga ang binhi motungha sa ilang kaliwat. (Genesis 22:15-18; 26:4; 28:14) Si Satanas ug ang iyang mga dumadapig kanunayng naglutos sa maong mga alagad ni Jehova tungod sa ilang dili-matarog nga pagtuo.—Hebreohanon 11:1, 2, 32-38.

12. (a) Kanus-a ug sa unsang hitabo miabot ang pangunang bahin sa binhi sa babaye? (b) Si Jesus gidihogan alang sa unsang katuyoan?

¹² Sa kataposan, sa tuig 29 sa atong Komong Panahon, gitanyag sa hingpit nga tawong si Jesus ang iyang kaugalingon didto sa Suba sa Jordan ug gibawtismohan. Didto gidihogan ni Jehova si Jesus pinaagi sa balaang espiritu, nga nag-ingon: “Kini mao ang akong Anak, ang hinigugma, nga akong giuyonan.” (Mateo 3:17) Didto si Jesus gipaila ingon nga gipadala gikan sa espirituwal nga organisasyon sa Diyos sa langit. Gidihogan usab siya ingon nga Tinudlong-Hari sa langitnong Gingharian nga maoy magpasig-uli sa pagmando ibabaw sa yuta sa ngalan ni Jehova, sa ingon permanenteng maghusay sa isyu may kalabotan sa kagamhanan, o pagkasoberano. (Pinadayag 11:15) Nan, si Jesus mao ang pangunang bahin sa binhi sa babaye, ang gitagna nga Mesiyas.—Itandi ang Galacia 3:16; Daniel 9:25.

13, 14. (a) Nganong dili kita angayng matingala dihang masayran nato nga ang binhi sa babaye dili kay usa lang ka prominenteng persona? (b) Pila ang gipili sa Diyos gikan sa katawhan aron mahimong ikaduhang bahin sa binhi, ug sila naglangkob sa unsang matang sa organisasyon? (c) Kinsa pa ang nag-alagad nga nahiusa uban sa binhi?

¹³ Ang binhi ba sa babaye maoy usa lang ka prominenteng persona? Buweno, unsa man ang binhi ni Satanas? Gipaila sa Bibliya nga ang binhi ni Satanas gilangkoban sa usa ka panon sa daotang mga manulonda ug sa mga tawo nga nagpasipala sa Diyos. Nan, dili kita angay matingala kon masayran nato ang bahin sa katuyoan sa Diyos sa pagpili ug 144,000 ka maghuhupot sa integridad gikan sa katawhan aron mahimong mga saserdote ug mga magmamando uban sa Mesiyanikong Binhi, si Jesu-Kristo. Ang Pinadayag naghisgot bahin kanila sa dihang kini nag-ingon nga ang Yawa, sa iyang pagdumot sa samag-babaye nga organisasyon sa Diyos, “nakiggubat sa mga nahibilin sa iyang binhi.”—Pinadayag 12:17; 14:1-4.

¹⁴ Sa Bibliya, ang dinihogang mga Kristohanon gitawag nga mga igsoon ni Jesus, ug ingong iyang mga igsoon, sila usa ra ug Amahan ug inahan. (Hebreohanon 2:11) Ang ilang Amahan mao si Jehova nga Diyos. Busa, tukma nga ang ilang inahan mao ang “babaye,” ang samag-asawa nga  langitnong organisasyon sa Diyos. Sila ang ikaduhang bahin sa binhi, kay si Kristo Jesus mao man ang pangunang bahin. Ang kongregasyon niining gipanganak-sa-espiritu nga mga Kristohanon sa yuta maoy naglangkob sa makitang organisasyon sa Diyos nga nag-alagad ubos sa iyang samag-babaye nga organisasyon sa mga langit, diin sila mahiusa uban kang Kristo Jesus sa ilang pagkabanhaw. (Roma 8:14-17; Galacia 3:16, 29) Bisag dili bahin sa binhi, minilyon sa ubang mga karnero gikan sa tanang mga nasod naghiusa sa pag-alagad uban sa organisasyon sa Diyos sa yuta. Usa ka ba niining ubang mga karnero? Kon mao, ang imong makalilipay nga paglaom mao ang kinabuhing walay kataposan sa usa ka paraisong yuta.—Juan 10:16; 17:1-3.

Kon sa Unsang Paagi Naugmad ang Panag-away

15. (a) Hubita kon sa unsang paagi naugmad ang tawhanon ug manulondaanon nga binhi ni Satanas. (b) Unsay nahitabo sa binhi ni Satanas panahon sa Lunop sa mga adlaw ni Noe?

¹⁵ Ang tawhanong binhi ni Satanas nagsugod sa pagpadayag sayo pa sa kasaysayan sa tawo. Pananglitan, anaa ang unang tawo nga nahimugso, si Cain, “nga naggikan sa usa nga daotan ug nagpatay sa iyang igsoon” nga si Abel. (1 Juan 3:12) Sa ulahi, si Enoc naghisgot bahin sa pag-abot ni Jehova “uban sa iyang balaang mga tinagpulo ka libo, aron ipahamtang ang paghukom batok sa tanan, ug aron hukmang sad-an ang tanang dili-diyosnon labot sa tanan nilang dili-diyosnong binuhatan nga ilang gibuhat sa dili-diyosnong paagi, ug labot sa tanang makalilisang nga mga butang nga gisulti sa dili-diyosnong mga makasasala batok kaniya.” (Judas 14, 15) Dugang pa, ang rebelyosong mga manulonda miduyog kang Satanas ug nahimong bahin sa iyang binhi. Sila “mitalikod sa ilang nahiangay nga puloy-anang dapit” sa mga langit aron magsul-ob ug tawhanong lawas ug mangasawa sa mga anak nga babaye sa mga tawo. Nanganak sila ug labaw-tawhanong mestiso nga kaliwat sa mga maton. Kadtong kalibotana napuno sa kapintasan ug kadaotan, mao nga gilaglag kini sa Diyos pinaagi sa Lunop, ug ang mga tawo lamang nga naluwas mao ang matinumanong si Noe ug ang iyang pamilya. Ang masukihong mga manulonda—karon nahimo nang mga demonyo nga kontrolado ni Satanas—napugos sa pagbiya sa ilang laglagonon nga tawhanong mga asawa ug mestisong mga anak. Gihukas nila ang ilang unodnong lawas, namalik sa dapit nga espirituhanon diin sila karon naghulat sa haduol na kaayo nga pagpatuman sa paghukom sa Diyos batok kang Satanas ug sa iyang binhi.—Judas 6; Genesis 6:4-12; 7:21-23; 2 Pedro 2:4, 5.

16. (a) Kinsa ang maharihariong tawo nga nabuhi tapos sa Lunop, ug sa unsang paagi iyang gipakita nga siya bahin sa binhi ni Satanas? (b) Sa unsang paagi gibabagan sa Diyos ang mga magtutukod sa torre sa Babilonya?

¹⁶ Wala madugay tapos sa dakong Lunop, usa ka maharihariong tawo nga ginganlag Nimrod ang nabuhi sa yuta. Ang Bibliya naghubit kaniya ingong “usa ka gamhanang mangangayam nga supak kang Jehova”—bahin gayod sa binhi sa Halas. Sama kang Satanas, siya nagpakitag espiritu sa pagkarebelyoso ug nagtukod ug siyudad sa Babel, o Babilonya, agig pagsupak sa katuyoan ni Jehova sa pagpakatag sa mga tawo aron pun-on ang yuta. Ang sentro sa Babilonya mao unta ang usa ka dakong torre nga “ang tumoy niini abot sa mga langit.” Gibabagan sa Diyos ang mga magtutukod sa maong torre. Iyang gilahugay ang ilang pinulongan ug ‘gipatibulaag sila gikan didto ibabaw sa tibuok nawong sa yuta’ apan ang Babilonya gitugotan nga magpabilin.—Genesis 9:1; 10:8-12; 11:1-9.

Nanungha ang Politikanhong mga Gahom

17. Samtang nagkadaghan ang mga tawo, unsang dunot nga bahin sa tawhanong katilingban ang mitungha, ug ingong resulta, unsang dagkong mga imperyo ang nanungha?

¹⁷ May mga bahin sa tawhanong katilingban sa Babilonya nga mitungha sa paghagit sa pagkasoberano ni Jehova. Usa niini maoy politikanhon. Samtang nagkadaghan ang mga tawo, ang ubang ambisyosong mga tawo misunod sa panig-ingnan ni Nimrod sa pag-agaw sa gahom. Ang tawo nagsugod sa pagmando sa tawo sa iyang kadaot. (Ecclesiastes 8:9) Pananglitan, sa mga adlaw ni Abraham ang Sodoma, Gomora, ug ang kasikbit nga mga siyudad gimandoan sa mga hari sa Sinar ug sa uban pang halayong kayutaan. (Genesis 14:1-4) Sa ulahi, ang mga maayong laki sa militar ug mga eksperto sa pag-organisar nagtukod ug dagkong mga imperyo sa pagpadato ug sa paghimaya sa ilang kaugalingon. Ang Bibliya naghisgot sa pipila niini, lakip ang Ehipto, Asirya, Babilonya, Medo-Persia, Gresya, ug Roma.

18. (a) Unsay tinamdan sa katawhan sa Diyos maylabot sa politikanhong mga magmamando? (b) Sa unsang paagi ang politikanhong mga magmamando nakatabang usahay sa mga intereses sa Diyos? (c) Sa unsang paagi gipakita sa daghang magmamando nga bahin sila sa binhi sa Halas?

 ¹⁸ Gitugotan ni Jehova kining politikanhong mga gahom sa paglungtad, ug ang iyang katawhan nagpasakop niini sa relatibong paagi samtang sila nagpuyo sa kayutaan nga gimandoan niini nga kagamhanan. (Roma 13:1, 2) Usahay, ang politikanhong mga magmamando nakatabang pa gani sa katumanan sa mga katuyoan sa Diyos o nagsilbing tigpanalipod sa iyang katawhan. (Esdras 1:1-4; 7:12-26; Buhat 25:11, 12; Pinadayag 12:15, 16) Apan, supak kaayo ang daghang politikanhong mga magmamando sa matuod nga pagsimba, sa ingon, ilang gipakita nga bahin sila sa binhi sa Halas.—1 Juan 5:19.

19. Sa unsang paagi ang mga gahom sa kalibotan gihulagway sa basahon sa Pinadayag?

¹⁹ Kasagaran, ang pagmando sa tawo napakyas gayod sa paghatag kanato ug kalipay o sa pagsulbad sa atong mga suliran. Gitugotan ni Jehova ang katawhan sa pagsulay sa tanang porma sa kagamhanan, apan supak siya sa korapsiyon o sa paagi sa kagamhanan sa pagdumala sa katawhan. (Proverbio 22:22, 23) Diha sa Pinadayag ang daogdaogang mga gahom sa kalibotan gihulagway ingong mapahitas-on ug mangtas nga mapintas nga mananap.—Pinadayag 13:1, 2.

Hakog nga mga Negosyante

20, 21. Unsang ikaduhang grupo ang angayng ilakip sa “mga komandante militar” ug sa “mga tawong kusgan” ingong bahin sa daotang binhi ni Satanas, ug ngano?

²⁰ Ang limbongang mga negosyante mitungha ingong suod nga kaalyado sa mga lider sa politika. Ang mga rekord nga nakalot sa kagun-oban sa karaang Babilonya nagpakita nga bisan niadtong panahona uso na kaayo ang mga transaksiyon sa negosyo nga namentaha sa makaluluoyng mga kahimtang sa ilang mga isigkatawo. Hangtod karon ang mga komersiyante sa kalibotan nagpadayon sa pagpangagpas ug hinakog nga ganansiya, mao nga sa daghang kayutaan pipila lang ang nahimong dato kaayo samtang ang kadaghanan sa populasyon nag-ilaid sa kakabos. Niining industriyal nga panahon, ang mga komersiyante ug mga tag-iyag pabrika dagko kaayog mga ganansiya tungod kay silay tigsuplay sa politikanhong mga gahom ug daghang yawan-ong mga hinagiban, lakip na sa mga hinagiban nga makapatay ug hilabihan ka daghang tawo nga nakapabalaka kaayo karon. Ang maong hakog nga kadagkoan sa negosyo ug uban pang sama kanila angayng ilakip sa “mga komandante militar” ug sa “mga tawong kusgan” ingong bahin sa daotang binhi ni Satanas. Silang tanan bahin sa yutan-ong organisasyon nga gihukman sa Diyos ug ni Kristo nga takos laglagon.—Pinadayag 19:18.

²¹ Dunay ikatulong elemento sa katilingban sa katawhan nga kinahanglang ilakip sa dunot nga politika ug sa hakog nga komersiyalismo nga takos nga laglagon sa Diyos. Unsa kana? Lagmit matingala ka sa giingon sa Pinadayag bahin niining ilado kaayo nga tibuok-kalibotang sistema.

Ang Dakong Babilonya

22. Unsang matanga sa relihiyon ang miugmad gikan sa karaang Babilonya?

²² Ang karaang Babilonya, gitukod dili lamang alang sa politikanhong katuyoan. Sanglit kanang  siyudara gitukod man sa paghagit sa pagkasoberano ni Jehova, ang relihiyon nalangkit. Sa pagkamatuod, gikan sa karaang Babilonya ang relihiyosong idolatriya. Ang mga pari niini nagtudlo ug mga doktrina nga nagapasipala sa Diyos, sama sa pagkadili-mamatay sa kalag sa tawo ug nga sa laing kinabuhi anaay usa ka dapit nga gimandoan sa mga demonyo, diin walay kataposan ang kalisang ug pagsakit. Ilang gipalambo ang pagsimba sa mga linalang ug sa daghang diyos ug mga diyosa. Sila nagtukod-tukod ug mga sugilanon aron ikapatin-aw ang sinugdanan sa yuta ug sa tawo ug naghimog makauulaw nga mga rituwal ug mga halad, aron kono mohatag ug kasegurohan nga magmabungahon ang pagpanganak ug pagpanguma, ug magmadaogon sa gubat.

23. (a) Sa dihang mibiya sa Babilonya ug miadto sa lainlaing bahin sa yuta, unsay gidala sa mga tawo, ug unsay resulta? (b) Unsay pagtawag sa Pinadayag sa tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon? (c) Batok sa unsa ang bakak nga relihiyon nakig-away sukad pa kaniadto?

²³ Sa dihang ang mga grupo nga nagsultig nagkadaiyang pinulongan mibiya sa Babilonya ug miadto sa lainlaing bahin sa yuta, ilang gidala ang relihiyon sa Babilonya. Busa, ang mga rituwal ug mga tinuohan nga susama niadtong sa karaang Babilonya milambo taliwala sa unang mga pumoluyo sa Uropa, Aprika, sa kanasoran sa Amerika, sa Halayong Sidlakan, ug sa Habagatang Kadagatan; ug kadaghanan niining maong mga tinuohan nagpabilin hangtod karon. Nan, tukma nga gitawag sa Pinadayag ang tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon ingong siyudad nga ginganlag Dakong Babilonya. (Pinadayag, kapitulo 17, 18) Bisag diin kini gipugas, ang bakak nga relihiyon nakapamunga ug daogdaogang mga pari, patuotuo, pagkaignorante, ug imoralidad. Kini nahimong usa ka gamhanang kasangkapan sa kamot ni Satanas. Ang Dakong Babilonya sukad pa kaniadto mabangis nga nakig-away batok sa matuod nga pagsimba sa Soberanong Ginoong Jehova.

24. (a) Sa unsang paagi nasamdan sa Halas ang Binhi sa babaye diha “sa tikod”? (b) Nganong ang pagsamad sa binhi sa babaye gihulagway nga usa lamang ka samad sa tikod?

²⁴ Ingong labing salawayong bahin sa binhi sa Halas, ang mga eskriba ug mga Pariseo sa unang-siglong Judaismo nanguna sa paglutos ug sa kataposan sa pagpatay sa pangunang hawas sa binhi sa babaye. Busa, ang Halas nakahimo sa ‘pagsamad kaniya [ang “binhi”] sa tikod.’ (Genesis 3:15; Juan 8:39-44; Buhat 3:12, 15) Nganong gihulagway kini ingon nga usa lamang ka samad sa tikod? Tungod kay kining pagsamad kaniya dinhi sa yuta wala magdugay. Dili kini permanente tungod kay gibanhaw ni Jehova si Jesus sa ikatulong adlaw ug gibayaw siya ngadto sa espirituhanong kinabuhi.—Buhat 2:32, 33; 1 Pedro 3:18.

25. (a) Sa unsang paagi ang hinimayang Jesus nagsugod na sa paglihok batok kang Satanas ug sa iyang mga manulonda? (b) Kanus-a mahitabo ang paglaglag sa yutan-ong binhi ni Satanas? (c) Unsay kahulogan sa pagsamad sa Binhi sa babaye sa Diyos “sa ulo” sa halas nga si Satanas?

²⁵ Ang hinimayang Jesu-Kristo nag-alagad karon diha sa tuong kamot sa Diyos, nga naghukom sa mga kaaway ni Jehova. Siya nagsugod na sa paglihok batok kang Satanas ug sa iyang mga manulonda, nga nagtambog kanila ug nagkuto sa ilang kalihokan dinhi sa yuta—nga maoy hinungdan sa pagdaghan sa mga kaalaotan sa atong panahon. (Pinadayag 12:9, 12) Apan ang gitagna nga paglaglag sa yutan-ong binhi ni Satanas mahitabo kon ipatuman na sa Diyos ang paghukom sa Dakong Babilonya ug sa tanang ubang bahin sa organisasyon ni Satanas sa yuta. Sa kataposan, si Jesu-Kristo, ang Binhi sa babaye sa Diyos, magasamad “sa ulo” ni Satanas, ang malalangon nga karaang halas, ug kana magkahulogan sa iyang bug-os nga pagkalaglag ug sa iyang bug-os nga pagkawala gikan sa mga kalihokan sa katawhan.—Roma 16:20.

26. Nganong importante kaayo nga susihon nato ang tagna sa Pinadayag?

²⁶ Sa unsang paagi mahitabo kining tanan? Kana ang gibutyag kanato sa Bibliya sa basahon sa Pinadayag. Kini gipadayag kanato sa usa ka serye sa mga panan-awon, nga gipasiugda pinaagig makapahibulong nga mga ilhanan ug mga simbolo. Busa, maikagon natong susihon kining gamhanang tagna. Kita magmalipayon kon kita mamati ug motuman sa mga pulong sa Pinadayag! Sa pagbuhat niana, kita makapakigbahin sa paghatag ug kadungganan sa ngalan sa Soberanong Ginoong Jehova ug makapanunod sa iyang walay-kataposang mga panalangin. Palihog ipadayon ang pagbasa ug maalamong ipadapat ang imong makat-onan. Kini mahimong magkahulogan sa imong kaluwasan niining panahon sa sangkoanan sa tawhanong kasaysayan.

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Kahon/Hulagway sa panid 13]

Karaang mga rekord sa transaksiyon sa negosyo nga gisulat diha sa cuneiform

Ang librong Ancient Near Eastern Texts, nga giedit ni James B. Pritchard, naglista ug halos 300 ka balaod nga gitipon ni Hammurabi sa panahon sa Babilonya. Gipakita niini kon sa unsang paagi gidili ang dayag nga pagpanglimbong nga kaylap sa kalibotan sa komersiyo niadtong mga adlawa. Tagda pananglitan: “Kon ang usa ka ginoo makapalit o gipatipig ug plata o bulawan o ulipon nga lalaki o babaye o baka o karnero o asno o bisan unsang butang gikan sa kamot sa anak sa usa ka ginoo o ulipon sa ginoo nga walay mga testigo ug mga kontrata, sanglit kana nga ginoo kawatan, siya kinahanglang patyon.”