Kapitulo 25

Pagbanhaw sa Duha ka Saksi

1. Unsay giawhag sa kusgang manulonda nga buhaton ni Juan?

 SA DILI pa bug-os matapos ang ikaduhang kaalaotan, ang kusgang manulonda miawhag kang Juan sa pagsalmot sa laing matagnaong paghulagway, nga kini maylabot sa templo. (Pinadayag 9:12; 10:1) Ania ang gitaho ni Juan: “Ug gihatag kanako ang usa ka tangbo nga ingon sa olisi sa dihang giingnan niya ako: ‘Tindog ug sukda ang sangtuwaryo sa templo sa Diyos ug ang halaran ug kadtong nagasimba diha niini.’”—Pinadayag 11:1.

Ang Sangtuwaryo sa Templo

2. (a) Unsang sangtuwaryo sa templo ang magapabilin hangtod sa atong adlaw? (b) Kinsa ang Hataas nga Saserdote sa sangtuwaryo sa templo, ug unsa ang Labing Balaan niini?

² Ang templo nga gihisgotan dinhi dili usa ka literal nga templo sa Jerusalem, kay ang kataposang literal nga templo gilaglag man sa mga Romano niadtong 70 K.P. Hinunoa, gipadayag ni apostol Pablo nga bisan sa wala pa malaglag ang literal nga templo, mipatim-aw na ang laing sangtuwaryo sa templo nga magapabilin hangtod sa atong adlaw. Kadto ang dakong espirituwal nga templo nga gilandongan sa tabernakulo ug sa ulahi sa mga templo nga gitukod sa Jerusalem. Kini ang “matuod nga tolda, nga gipatindog ni Jehova, ug dili sa tawo,” ug ang Hataas nga Saserdote niini mao si Jesus, kinsa gihubit ni Pablo nga “naglingkod na sa tuong kamot sa trono sa Halangdon didto sa mga langit.” Ang Labing Balaan niini mao ang dapit sa langit mismo diin anaa ang presensiya ni Jehova.—Hebreohanon 8:1, 2; 9:11, 24.

3. Sa tabernakulo, unsa ang gihulagwayan sa (a) kortina nga nagbahin sa Labing Balaan gikan sa Balaan? (b) mga halad nga mananap? (c) halaran sa halad?

³ Si apostol Pablo nagpatin-aw nga ang kortina sa tabernakulo, nga nagbahin sa Labing Balaan gikan sa Balaan nga lawak, naghulagway sa unod ni Jesus. Sa dihang gihalad ni Jesus ang iyang kinabuhi, kining maong kortina nagisi ug nahimong duha ka bahin, nga nagpakita nga ang unod ni Jesus dili na babag sa iyang pagsulod ngadto sa presensiya ni Jehova sa langit. Pinasukad sa halad ni Jesus, ang iyang dinihogan nga luyoluyong mga saserdote nga mamatay nga matinumanon, sa nahaigong panahon, mosulod usab sa mga langit. (Mateo 27:50, 51; Hebreohanon 9:3; 10:19, 20) Gipadayag usab ni Pablo nga ang padayong mga paghalad ug mga mananap sa tabernakulo nagtumong sa usa ra ka paghalad ni Jesus sa iyang hingpit tawhanong kinabuhi. Ang halaran sa halad diha sa sawang naghulagway sa tagana ni Jehova, nga maoy sumala sa iyang kabubut-on, sa pagdawat sa halad ni Jesus para sa “daghan”—sa mga dinihogan ug, sa ulahi, sa ubang mga karnero—nga “matinuoron nga nagapangita kaniya alang sa ilang kaluwasan.”—Hebreohanon 9:28; 10:9, 10; Juan 10:16.

4. Unsay gisimbolohan sa (a) Balaang Dapit (b) sulod nga sawang?

⁴ Pinasukad niining impormasyon nga inspirado sa Diyos, makaingon kita nga ang Balaang Dapit sa tabernakulo nagsimbolo sa usa ka balaan nga kahimtang nga gipahimuslan pag-una ni Kristo ug unya sa dinihogan nga harianong mga saserdote nga 144,000 samtang sila ania pa sa yuta, sa dili pa mosulod agi sa “kortina.” (Hebreohanon 6:19, 20; 1 Pedro 2:9) Kini nagsimbolo gayod sa ilang pagkasinagop ingong espirituwal nga mga anak sa Diyos, maingon nga ang Diyos nag-ila kang Jesus ingong iyang Anak tapos sa pagbawtismo kang Jesus sa Jordan niadtong 29 K.P. (Lucas 3:22; Roma 8:15) Ug unsa na man ang sulod nga sawang, ang bugtong bahin sa tabernakulo nga makita sa dili-saserdote nga mga Israelinhon ug diin gihimo ang mga paghalad? Kini nagsimbolo sa hingpit nga baroganan sa tawong si Jesus nga naghimo kaniya nga kuwalipikado sa paghalad sa iyang kinabuhi alang  sa katawhan. Kini nagsimbolo usab sa matarong nga baroganan ingong mga balaan, nga gipasidungog pinasukad sa halad ni Jesus, nga gipahimuslan sa iyang dinihogang mga sumusunod samtang ania pa sa yuta. a—Roma 1:7; 5:1.

Pagsukod sa Sangtuwaryo sa Templo

5. Sa mga tagna sa Hebreohanong Kasulatan, unsa ang gipasabot sa (a) pagsukod sa Jerusalem? (b) pagsukod sa templo sa panan-awon ni Ezequiel?

⁵ Gisugo si Juan nga ‘sukdon ang sangtuwaryo sa templo sa Diyos ug ang halaran ug kadtong nagasimba diha niini.’ Unsa ang gipasabot niini? Sa mga tagna sa Hebreohanong Kasulatan, ang maong pagsukod nagtaganag usa ka garantiya nga ang hustisya ipatuman pinasukad sa hingpit nga mga sukdanan ni Jehova. Sa mga adlaw sa daotan nga Haring Manases, ang matagnaong pagsukod sa Jerusalem nagpamatuod sa dili-na-mausab nga paghukom sa kalaglagan nianang siyudara. (2 Hari 21:13; Lamentaciones 2:8) Apan sa dihang nakita sa ulahi ni Jeremias nga gisukod ang Jerusalem, kadto nagpamatuod nga ang siyudad pagatukoron pag-usab. (Jeremias 31:39; tan-awa usab ang Zacarias 2:2-8.) Mao man usab, ang mabug-oson ug detalyadong pagsukod sa templo sa panan-awon nga nasaksihan ni Ezequiel maoy usa ka garantiya alang sa Hudiyong mga binihag sa Babilonya nga ang matuod nga pagsimba ipasig-uli sa ilang yutang natawhan. Kadto usa usab ka pahinumdom nga, tungod sa ilang mga sayop, ang Israel sukad niadtong panahona kinahanglang makakab-ot sa balaang mga sukdanan sa Diyos.—Ezequiel 40:3, 4; 43:10.

6. Ilhanan sa unsa ang pagsugo kang Juan nga sukdon ang sangtuwaryo sa templo ug ang mga saserdote nga nagsimba didto? Ipatin-aw.

⁶ Busa, sa dihang si Juan gisugo nga sukdon ang sangtuwaryo sa templo ug kadtong mga saserdote nga nagsimba didto, kini usa ka ilhanan nga walay bisan unsang butang ang makapugong sa katumanan sa mga katuyoan ni Jehova mahitungod sa kahikayan sa templo ug niadtong nakig-uban niini, ug ang maong mga katuyoan nagkaduol na sa ilang sangkoanan. Karon nga ang tanang butang gibutang na ilalom sa mga tiil sa kusgang manulonda ni Jehova, panahon na nga “ang bukid sa balay ni Jehova lig-ong matukod ibabaw sa tumoy sa kabukiran.” (Isaias 2:2-4) Ang putli nga pagsimba ni Jehova kinahanglang mabayaw, tapos sa kasiglohan nga apostasya sa Kakristiyanohan. Panahon na usab nga kadtong matinumanong mga igsoon ni Jesus nga nangamatay na pagabanhawon ug mosulod sa “Balaan sa mga Balaan.” (Daniel 9:24; 1 Tesalonica 4:14-16; Pinadayag 6:11; 14:4) Ug ang natimbrehang mga nahibilin sa yuta sa “mga ulipon sa atong Diyos” kinahanglang pagasukdon sumala sa mga sukdanan sa Diyos aron mahimong takos sa ilang permanenteng dapit sa kahikayan sa templo ingong inanak-sa-espiritu nga mga anak sa Diyos. Ang Juan nga matang karon bug-os nga nasayod sa maong balaang mga sukdanan ug matinguhaon gayod nga makakab-ot niana.—Pinadayag 7:1-3; Mateo 13:41, 42; Efeso 1:13, 14; itandi ang Roma 11:20.

Ang Pagyatakyatak sa Sawang

7. (a) Nganong si Juan gidid-an sa pagsukod sa sawang? (b) Kanus-a giyatakyatakan ang balaang siyudad sulod sa 42 ka bulan? (c) Sa unsang paagi ang klero sa Kakristiyanohan napakyas sa paghupot sa matarong nga mga sukdanan ni Jehova sulod sa 42 ka bulan?

⁷ Nganong si Juan gidid-an sa pagsukod sa sawang? Siya nagtug-an kanato niining mga pulonga: “Apan bahin sa sawang nga anaa sa gawas sa sangtuwaryo sa templo, pasagdi kini ug ayaw kini sukda, tungod kay kini gihatag na sa kanasoran, ug ilang yatakyatakan ang balaang siyudad sulod sa kap-atag-duha ka bulan.” (Pinadayag 11:2) Ato nang nahisgotan nga ang sulod nga sawang naghulagway sa matarong nga baroganan sa inanak-sa-espiritu nga mga Kristohanon dinhi sa yuta. Sumala sa atong masabtan, kini nagtumong sa literal nga 42 ka bulan nga gikan sa Disyembre 1914 hangtod sa Hunyo 1918, sa dihang ang tanang nag-angkong mga Kristohanon grabeng gisulayan. Huptan ba nila ang matarong nga mga sukdanan ni Jehova sulod niadtong mga katuigang may gubat? Ang kadaghanan wala maghupot niana. Sa katibuk-an, giuna sa klero sa Kakristiyanohan ang nasyonalismo kay sa pagsunod sa balaod sa Diyos. Sa duruha ka kiliran sa gubat, nga gibugno ilabina diha sa Kakristiyanohan, gidani sa klero ang batan-ong mga lalaki sa pagpakiggubat pinaagi sa pagwali bahin niana. Minilyon ang nangamatay. Sa panahon nga gisugdan ang paghukom diha sa balay sa Diyos niadtong 1918, ang Tinipong Bansa nakigbahin na usab sa  pag-ulag dugo, ug ang klero sa tibuok nga Kakristiyanohan nahimong sad-an sa dugo nga nagtiyabaw gihapon alang sa langitnong pagpanimalos. (1 Pedro 4:17) Ang ilang pagkasinalikway nahimong permanente, dili na mabali.—Isaias 59:1-3, 7, 8; Jeremias 19:3, 4.

8. Panahon sa Gubat sa Kalibotan I, unsa ang naamgohan sa daghang Estudyante sa Bibliya, apan unsa ang wala pa nila masabti sa bug-os?

⁸ Apan komosta ang gamay nga pundok sa mga Estudyante sa Bibliya? Sila ba gisukod dihadiha sa 1914 sumala sa ilang pagsunod sa mga sukdanan sa Diyos? Wala. Sama sa nag-angkong mga Kristohanon sa Kakristiyanohan, sila kinahanglang sulayan usab. Sila ‘gipasagdan, gihatag sa kanasoran’ aron grabeng pagasulayan ug lutoson. Ang daghan kanila nakaamgo nga sila dili kinahanglang moasdang ug mopatay sa ilang isigkatawo, apan niadtong panahona wala pa nila masabti sa bug-os ang Kristohanong neyutralidad. (Miqueas 4:3; Juan 17:14, 16; 1 Juan 3:15) Tungod sa pagpit-os sa mga nasod, ang uban mikompromiso.

9. Unsa ang balaang siyudad nga giyatakyatakan sa mga nasod, ug dinhi sa yuta, kinsa ang naghawas niining siyudara?

⁹ Apan sa unsang paagi ang balaang siyudad giyatakyatakan niadtong mga nasora? Klaro nga kini wala magtumong sa Jerusalem nga gilaglag kapin nag 25 ka tuig una pa isulat ang Pinadayag. Hinunoa, ang balaang siyudad mao ang Bag-ong Jerusalem, nga gihubit sa ulahi sa Pinadayag, nga gihawasan karon sa yuta sa nahibilin nga dinihogang mga Kristohanon sa sulod nga sawang sa templo. Ngadtongadto, sila mahimo usab nga bahin sa balaang siyudad. Busa ang pagyatakyatak kanila susama ra sa pagyatakyatak sa siyudad mismo.—Pinadayag 21:2, 9-21.

Ang Duha ka Saksi

10. Unsa ang pagabuhaton sa matinumanong mga saksi ni Jehova bisag ginayatakyatakan?

¹⁰ Bisag ginayatakyatakan pa, kining maong mga maunongon nagpadayon nga matinumanong mga saksi ni Jehova. Busa, ang tagna nagpadayon: “‘Ug ipahinabo ko nga managna ang akong duha  ka saksi sulod sa usa ka libo duha ka gatos ug kan-uman ka adlaw nga magsul-ob ug sakong panapton.’ Sila gisimbolohan sa duha ka kahoyng olibo ug sa duha ka tangkawan ug nagabarog sa atubangan sa Ginoo sa yuta.”—Pinadayag 11:3, 4.

11. Unsa ang kahulogan nga ang matinumanon nga dinihogang mga Kristohanon managna nga magsul-ob ug “sakong panapton”?

¹¹ Kining matinumanon nga dinihogang mga Kristohanon nagkinahanglan sa hiyas sa pagkamalahutayon, kay kinahanglan silang managna nga magsul-ob ug “sakong panapton.” Unsay kahulogan niini? Sa mga panahon sa Bibliya ang sakong panapton sagad nagsimbolo sa pagbangotan. Ang pagsul-ob niini maoy usa ka ilhanan nga ang tawo anaa sa kasubo o kasakitan. (Genesis 37:34; Job 16:15, 16; Ezequiel 27:31) Ang sakong panapton nalangkit sa masulub-ong mga mensahe bahin sa kalaglagan o kasub-anan nga kinahanglang imantala sa mga manalagna sa Diyos. (Isaias 3:8, 24-26; Jeremias 48:37; 49:3) Ang pagsul-ob ug sakong panapton mahimong magpasabot sa pagkamapaubsanon o paghinulsol tungod sa pasidaan sa Diyos. (Jonas 3:5) Ang sakong panapton nga gisul-ob sa duha ka saksi daw nagpasabot sa ilang mapaubsanong pagkamalahutayon sa pagpahibalo sa mga paghukom ni Jehova. Sila maoy mga saksi nga nagmantala sa iyang adlaw sa pagpanimalos nga magpahinabo usab ug pagbangotan sa mga nasod.—Deuteronomio 32:41-43.

12. Nganong ang yugto sa panahon sa pagyatakyatak sa balaang siyudad mopatim-aw nga literal?

¹² Ang Juan nga matang kinahanglang magwali niining mensahea sulod sa gitino nga panahon: 1,260 ka adlaw, o 42 ka bulan, ang samang gidugayon sa panahon nga ang balaang siyudad pagayatakyatakan. Kining yugtoa sa panahon mopatim-aw nga literal, sanglit kini gipahayag sa duha ka magkalahi nga paagi, nga gipahayag una sa mga bulan ug unya sa mga adlaw. Dugang pa, sa pagsugod sa adlaw sa Ginoo, dihay usa ka tinong yugto sa panahon nga tulo ka tuig ug tunga sa dihang ang malisod nga mga kasinatian sa katawhan sa Diyos mitakdo sa mga hitabo nga gitagna dinhi—nga nagsugod sa Disyembre 1914 ug nagpadayon hangtod sa Hunyo 1918. (Pinadayag 1:10) Nagmantala sila sa mensahe nga nagsul-ob ug “sakong panapton” maylabot sa paghukom ni Jehova sa Kakristiyanohan ug sa kalibotan.

13. (a) Unsa ang gipasabot sa kamatuoran nga ang dinihogang mga Kristohanon gisimbolohan sa duha ka saksi? (b) Unsang tagna ni Zacarias ang mahinumdoman sa pagngalan ni Juan sa duha ka saksi nga ‘duha ka kahoyng olibo ug duha ka tangkawan’?

¹³ Ang kamatuoran nga sila gisimbolohan sa duha ka saksi nagpamatuod kanato nga ang ilang mensahe husto ug adunay maayong pasikaranan. (Itandi ang Deuteronomio 17:6; Juan 8:17, 18.) Si Juan nagngalan kanila nga ‘duha ka kahoyng olibo ug duha ka tangkawan,’ nga nag-ingon nga sila “nagabarog sa atubangan sa Ginoo sa yuta.” Kini dayag nga nagtumong sa tagna ni Zacarias, kinsa nakakita sa usa ka tangkawan nga may pito ka lampara ug duha ka kahoyng olibo. Ang mga kahoyng olibo gikaingon nga naghulagway sa “duha ka dinihogan,” nga mao si Gobernador Zorobabel ug ang Hataas nga Saserdoteng si Josue, “nga nagabarog tupad sa Ginoo sa tibuok yuta.”—Zacarias 4:1-3, 14.

14. (a) Unsay gipasabot sa panan-awon ni Zacarias sa duha ka kahoyng olibo ug sa tangkawan? (b) Unsa ang masinati sa dinihogang mga Kristohanon panahon sa unang gubat sa kalibotan?

¹⁴ Si Zacarias nagkinabuhi sa panahon sa pagtukod pag-usab sa templo, ug ang iyang panan-awon sa duha ka kahoyng olibo nagkahulogan nga si Zorobabel ug si Josue panalanginan sa espiritu ni Jehova sa pagpalig-on sa katawhan alang sa buluhaton. Ang panan-awon sa tangkawan nagpahinumdom kang Zacarias nga dili ‘tamayon ang adlaw sa gagmayng mga butang’ sanglit kay ang mga katuyoan ni Jehova mamatuman—“‘dili pinaagi sa kasundalohan, ni pinaagi sa gahom, kondili pinaagi sa akong espiritu,’ miingon si Jehova sa mga panon.” (Zacarias 4:6, 10; 8:9) Ang gamayng pundok sa mga Kristohanon nga nagpadayon sa pagdala sa kahayag sa kamatuoran ngadto sa katawhan sulod sa unang gubat sa kalibotan pagagamiton usab sa usa ka buluhaton sa pagtukod pag-usab. Sila usab mahimong tuboran sa pagdasig ug, bisan pag diyutay ra, sila makakat-on sa pagsalig sa kusog ni Jehova, nga dili magtamay sa adlaw sa gagmayng mga sinugdanan.

15. (a) Ang kamatuoran nga ang dinihogang mga Kristohanon gihubit ingong duha ka saksi magpahinumdom usab kanato sa unsa? Ipatin-aw. (b) Unsang matanga sa mga ilhanan awtorisado sa pagbuhat ang duha ka saksi?

¹⁵ Ang kamatuoran nga sila gihubit ingong duha ka saksi magpahinumdom usab kanato sa transpigurasyon. Nianang maong panan-awon,  tulo sa mga apostoles ni Jesus nakakita kaniya diha sa himaya sa Gingharian, nga inubanan ni Moises ug Elias. Kini naglandong sa paglingkod ni Jesus sa iyang mahimayaong trono niadtong 1914 sa pagtuman sa usa ka buluhaton nga gilandongan niadtong duha ka manalagna. (Mateo 17:1-3) Haom nga ang duha ka saksi nakita karon nga nagbuhat ug mga ilhanan nga nagpahinumdom niadtong kang Moises ug Elias. Pananglitan, si Juan nag-ingon mahitungod kanila: “Ug kon may buot modaot kanila, manggula ang kalayo gikan sa ilang mga baba ug molamoy sa ilang mga kaaway; ug kon may buot man gayod nga modaot kanila, niining paagiha siya pagapatyon. Sila adunay awtoridad sa pagtak-op sa langit aron dili moulan sulod sa mga adlaw sa ilang pagpanagna.”—Pinadayag 11:5, 6a.

16. (a) Sa unsang paagi ang ilhanan nga naglangkit sa kalayo magpahinumdom kanato sa panahon nga ang awtoridad ni Moises gikuwestiyon sa Israel? (b) Sa unsang paagi ang klero sa Kakristiyanohan nagsupak sa mga Estudyante sa Bibliya ug nagsamok kanila panahon sa unang gubat sa kalibotan, ug sa unsang paagi sila misukol?

¹⁶ Kini magpahinumdom kanato sa panahon nga ang awtoridad ni Moises gikuwestiyon sa Israel. Kanang manalagnaa militok ug kalayonhong mga pulong sa paghukom, ug si Jehova naglaglag sa mga rebelde, nga nag-ut-ot sa 250 kanila pinaagi sa literal nga kalayo gikan sa langit. (Numeros 16:1-7, 28-35) Sa susama, ang mga lider sa Kakristiyanohan nagsupak sa mga Estudyante sa Bibliya, nga nag-ingon nga kini sila wala gayod makagraduwar sa mga kolehiyong teolohikal. Apan ang mga saksi sa Diyos may mas taas nga mga kredensiyal ingong mga ministro: kadtong maaghop nga mga tawo nga misanong sa ilang Kasulatanhong mensahe. (2 Corinto 3:2, 3) Niadtong 1917 ang mga Estudyante sa Bibliya nagpatik sa The Finished Mystery, usa ka puwersadong komentaryo bahin sa Pinadayag ug sa Ezequiel. Kadto gisundan sa pagpanagtag sa 10,000,000 ka kopya sa upat-ka-panid nga tract nga The Bible Students Monthly uban sa linaing artikulo nga may ulohang “Ang Pagkapukan sa Babilonya—Kon Nganong Kinahanglang Mag-antos Karon ang Kakristiyanohan—ang Pangataposang Sangpotanan.” Sa Tinipong Bansa, gigamit sa naglagot nga klero ang kaguliyang sa gubat ingong pasangil aron idili ang pagpanagtag sa maong libro. Sa ubang mga nasod ang libro gituki. Bisan pa niana, ang mga alagad sa Diyos nagpadayon sa pagsukol pinaagig malantugion nga mga gula sa upat-ka-panid nga tract nga may ulohang Kingdom News. Samtang nagpadayon ang adlaw sa Ginoo, ang ubang mga publikasyon nagyagyag sa pagkapatay sa  espirituwal sa Kakristiyanohan.—Itandi ang Jeremias 5:14.

17. (a) Unsang mga hitabo sa mga adlaw ni Elias ang naglangkit sa usa ka hulaw ug sa kalayo? (b) Sa unsang paagi ang kalayo migula gikan sa mga baba sa duha ka saksi, ug unsang hulaw ang nalangkit?

¹⁷ Komosta man si Elias? Sa mga adlaw sa mga hari sa Israel, kining manalagnaa nagpahibalo nga moabot ang usa ka hulaw ingong pagpahayag sa kasuko ni Jehova sa mga Israelinhon nga nagsimba kang Baal. Kadto milungtad ug tulo ka tuig ug tunga. (1 Hari 17:1; 18:41-45; Lucas 4:25; Santiago 5:17) Sa ulahi, sa dihang ang dili-matinumanon nga si Haring Ahazias nagpadalag mga sundalo aron pugson si Elias sa pag-atubang sa hari, ang manalagna nagpakanaog ug kalayo gikan sa langit aron sa pag-ut-ot sa mga sundalo. Sa panahon lang nga ang usa ka komandante sa kasundalohan nagpakitag hustong pagtahod sa iyang katungdanan ingong usa ka manalagna nga si Elias misugot sa pag-uban kaniya ngadto sa hari. (2 Hari 1:5-16) Sa susamang paagi, tali sa 1914 ug 1918, ang dinihogang nahibilin maisogong nagpahayag sa espirituwal nga hulaw diha sa Kakristiyanohan ug nagpasidaan bahin sa kalayonhong paghukom sa ‘pag-abot sa dako ug makalilisang nga adlaw ni Jehova.’—Malaquias 4:1, 5; Amos 8:11.

18. (a) Unsang awtoridad ang gihatag sa duha ka saksi, ug sa unsang paagi kini susama niadtong gihatag kang Moises? (b) Sa unsang paagi ang duha ka saksi nagyagyag sa Kakristiyanohan?

¹⁸ Si Juan nagpadayon sa pagsulti mahitungod sa duha ka saksi: “Ug sila adunay awtoridad ibabaw sa mga tubig aron sa paghimo niini nga dugo ug sa paghampak sa yuta pinaagi sa tanang matang sa hampak bisan kapila sumala sa ilang gusto.” (Pinadayag 11:6b) Aron sa pagkombinsir kang Paraon nga pagawson ang Israel, gigamit ni Jehova si Moises aron ipadangat sa malupigong Ehipto ang mga hampak, lakip ang  paghimo sa tubig nga dugo. Kasiglohan sa ulahi, ang Filistehanon nga mga kaaway sa Israel nahinumdom gayod sa mga buhat ni Jehova batok sa Ehipto, mao nga sila misinggit: “Kinsay moluwas kanato gikan sa kamot niining halangdong Diyos? Kini mao ang Diyos nga nagbunal sa Ehipto sa tanang matang sa pagpamatay [“hampak,” Revised Standard Version] didto sa kamingawan.” (1 Samuel 4:8; Salmo 105:29) Si Moises naghulagway kang Jesus, kinsa may awtoridad sa pagpahayag sa mga paghukom sa Diyos sa relihiyosong mga lider sa iyang adlaw. (Mateo 23:13; 28:18; Buhat 3:22) Ug panahon sa unang gubat sa kalibotan ang mga igsoon ni Kristo, ang duha ka saksi, nagyagyag sa makapatay nga kalidad sa “mga tubig” nga gipainom sa Kakristiyanohan sa iyang mga panon.

Gipatay ang Duha ka Saksi

19. Sumala sa asoy sa Pinadayag, unsa ang nahitabo sa dihang ang duha ka saksi nahuman sa ilang pagpamatuod?

¹⁹ Grabe kaayo kining hampaka sa Kakristiyanohan nga tapos nakapanagna ang duha ka saksi sulod sa 42 ka bulan nga nagsul-ob ug sakong panapton, gigamit sa Kakristiyanohan ang iyang impluwensiya sa kalibotan sa ‘pagpatay’ kanila. Si Juan nagsulat: “Ug sa makahuman na sila sa ilang pagpamatuod, ang mapintas nga mananap nga mogula gikan sa kahiladman makiggubat kanila ug dag-on sila ug patyon sila. Ug ang ilang mga patayng lawas anha maghay-ad sa halapad nga dalan sa dakong siyudad nga sa espirituwal nga diwa gitawag ug Sodoma ug Ehipto, diin usab gilansang ang ilang Ginoo. Ug ang mga katawhan ug mga tribo ug mga pinulongan ug kanasoran motan-aw sa ilang mga patayng lawas sulod sa tulo ka adlaw ug tunga, ug dili nila tugotang ipahiluna ang ilang mga patayng lawas sa lubnganan. Ug kadtong nanagpuyo sa yuta magmaya tungod kanila ug magkalipay, ug sila magpadalag mga gasa sa usag usa, tungod kay gisakit niining duha ka manalagna kadtong nanagpuyo sa yuta.”—Pinadayag 11:7-10.

20. Unsa “ang mapintas nga mananap nga mogula gikan sa kahiladman”?

²⁰ Kini ang nahauna sa 37 ka paghisgot sa Pinadayag sa usa ka mapintas nga mananap. Sa haom nga panahon atong susihon nga detalyado kini ug ang uban pang mga mananap. Sa pagkakaron, igo na ang paghisgot nga “ang mapintas nga mananap nga mogula gikan sa kahiladman” maoy gidisenyo ni Satanas, usa ka aktibong politikanhong sistema sa mga butang. b—Itandi ang Pinadayag 13:1; Daniel 7:2, 3, 17.

21. (a) Sa unsang paagi gipahimuslan sa relihiyosong mga kaaway sa duha ka saksi ang kahimtang sa gubat? (b) Unsay gipasabot sa kamatuoran nga ang patayng mga lawas sa duha ka saksi gipasagdang wala malubong? (c) Sa unsang paagi sabton ang yugto nga tulo ka adlaw ug tunga? (Tan-awa ang potnot.)

²¹ Nalinga ang mga nasod sa unang gubat sa kalibotan gikan sa 1914 hangtod sa 1918. Kusog ang nasyonalistikanhong mga pagbati, ug gipahimuslan sa relihiyosong mga kaaway sa duha ka saksi ang kahimtang sa tingpamulak sa 1918. Ilang gimaniobra ang legal nga sistema sa Estado sa pagkaagi nga ang sinaligang mga ministro sa mga Estudyante sa Bibliya gipriso gumikan sa bakak nga mga sumbong sa pag-alsa  batok sa gobyerno. Ang matinumanon nga mga kaubang magbubuhat nakuratan pag-ayo. Halos nahunong ang kalihokan bahin sa Gingharian. Sama kadtog patay na ang buluhaton sa pagwali. Sa mga panahon sa Bibliya, makauulaw kaayo nga dili malubong sa handomanang lubnganan. (Salmo 79:1-3; 1 Hari 13:21, 22) Busa, nalangkit ang dakong kaulawan nga gipasagdang wala malubong ang duha ka saksi. Sa mainit nga klima sa Palestina, ang usa ka patayng lawas diha sa hawan nga dalan manimaho na gayod paglabay sa literal nga tulo ka adlaw ug tunga. c (Itandi ang Juan 11:39.) Busa kini nga detalye sa tagna nagpasabot sa kaulawan nga giantos gayod sa duha ka saksi. Kadtong gihisgotan sa itaas nga gipriso wala gani tugoti nga mapiyansahan samtang ang ilang kaso giapelar pa. Dugay silang naghay-ad sa publiko nga sila nahimong baho alang sa mga pumoluyo sa “dakong siyudad.” Apan unsa kining “dakong siyudad”?

22. (a) Unsa ang dakong siyudad? (b) Sa unsang paagi ang mga pamantalaan miduyog sa klero sa pagmaya tungod sa pagpahilom sa duha ka saksi? (Tan-awa ang kahon.)

²² Si Juan naghatag kanato ug pipila ka timailhan. Nag-ingon siya nga si Jesus gilansang didto. Busa kita maghunahuna dayon sa Jerusalem. Apan siya nag-ingon usab nga ang dakong siyudad ginganlag Sodoma ug Ehipto. Buweno, ang literal nga Jerusalem kas-a gitawag ug Sodoma tungod sa iyang mahugaw nga mga buhat. (Isaias 1:8-10; itandi ang Ezequiel 16:49, 53-58.) Ug ang Ehipto, ang unang gahom sa kalibotan, mopatim-aw usahay ingon nga hulagway niining sistema sa mga butang sa kalibotan. (Isaias 19:1, 19; Joel 3:19) Busa, kining dakong siyudad naghulagway sa usa ka mahugaw nga “Jerusalem” nga nag-angkon nga nagsimba sa Diyos apan nahimong mahugaw ug makasasala, sama sa Sodoma, ug usa ka bahin niining satanasnong sistema sa mga butang sa kalibotan, sama sa Ehipto. Kini naghulagway sa Kakristiyanohan, ang modernong katumbas sa dili-matinumanong Jerusalem, ang organisasyon  kansang mga membro may dako kaayong katarongan sa pagmaya sa dihang ilang napahunong ang makapatugawng pagwali sa duha ka saksi.

Nabanhaw!

23. (a) Unsay nahitabo sa duha ka saksi paglabay sa tulo ka adlaw ug tunga, ug unsay epekto niini diha sa ilang mga kaaway? (b) Kanus-a nakabaton ug modernong-adlaw nga katumanan ang Pinadayag 11:11, 12 ug ang tagna ni Ezequiel bahin sa paghuyop ni Jehova ug gininhawa diha sa usa ka walog sa uga nga mga bukog?

²³ Ang mga pamantalaan miduyog sa klero sa pagpanghimaraot sa katawhan sa Diyos, nga ang usa ka pamantalaan miingon: “Ang kataposan sa The Finished Mystery gikahatag na.” Apan pagkalayo niana sa kamatuoran! Wala magpabiling patay ang duha ka saksi. Atong mabasa: “Ug human sa tulo ka adlaw ug tunga ang espiritu sa kinabuhi gikan sa Diyos misulod kanila, ug sila nanindog, ug giabot ug dakong kahadlok kadtong nakakita kanila. Ug nadungog nila ang usa ka makusog nga tingog gikan sa langit nga nag-ingon kanila: ‘Saka kamo ngari.’ Ug sila misaka sa langit diha sa panganod, ug ang ilang mga kaaway nakakita kanila.” (Pinadayag 11:11, 12) Busa, sila may kasinatian nga susama nianang sa uga nga mga bukog sa walog nga giduaw ni Ezequiel diha sa panan-awon. Gihuypan ni Jehova ug gininhawa kadtong uga nga mga bukog, ug sila nabuhi, nga naghulagway sa pagkatawo pag-usab sa nasod sa Israel tapos sa 70 ka tuig nga pagkabinihag sa Babilonya. (Ezequiel 37:1-14) Kining duha ka tagna, sa Ezequiel ug sa Pinadayag, nakabaton sa ilang talagsaong modernong-adlaw nga katumanan niadtong 1919, sa dihang gipasig-uli ni Jehova ang iyang “patay” nga mga saksi sa aktibong pag-alagad.

24. Sa dihang nabuhi ang duha ka saksi, unsay epekto niini diha sa ilang relihiyosong mga maglulutos?

²⁴ Hilabihan ang kakugang niadtong mga maglulutos! Ang patayng mga lawas sa duha ka saksi kalit nga nabuhi ug naaktibo pag-usab. Pagkadakong kapakyasan ug kaulawan ang gibati niadtong mga klerigo, labi na kay ang Kristohanong mga ministro nga ilang gipabalhog sa prisohan gawasnon na usab, nga sa ulahi bug-os nga gihukmang walay sala. Lagmit mas grabe pa ang  kakugang sa dihang, sa Septiyembre 1919, ang mga Estudyante sa Bibliya nagpahigayon ug usa ka kombensiyon sa Cedar Point, Ohio, U.S.A. Didto si J. F. Rutherford, nga bag-o pang gipagawas sa prisohan, nagdasig sa mga kombensiyonista pinaagi sa iyang pakigpulong nga “Pagpahayag sa Gingharian,” nga gipasukad sa Pinadayag 15:2 ug Isaias 52:7. Kadtong sakop sa Juan nga matang misugod na usab sa “pagpanagna,” o sa pagwali sa publiko. Sila mas nagkalig-on, nga way-kahadlok nga nagyagyag sa pagkasalingkapaw sa Kakristiyanohan.

25. (a) Kanus-a giingnan ang duha ka saksi, “Saka kamo ngari,” ug sa unsang paagi nahitabo kana? (b) Unsang makapakugang nga epekto ang nahitabo diha sa dakong siyudad tungod sa pagkapasig-uli sa duha ka saksi?

²⁵ Gipaningkamotan gayod sa Kakristiyanohan nga masubli ang iyang kalamposan sa 1918. Iyang gigamit ang pagpanggubot sa panon sa katawhan, pagmaniobra sa sistema sa balaod, pagbilanggo, bisan mga pagpatay—nga kanang tanan napakyas! Pagkatapos sa 1919 ang espirituwal nga kahimtang sa duha ka saksi dili na niya matandog. Nianang tuiga si Jehova miingon kanila: “Saka kamo ngari,” ug sila misaka sa usa ka tinuboy nga espirituwal nga kahimtang diin ang ilang mga kaaway makakita kanila apan dili makatandog kanila. Gihubit ni Juan ang makapakugang nga epekto sa ilang pagkapasig-uli diha sa dakong siyudad: “Ug nianang taknaa nahitabo ang usa ka dakong linog, ug ang ikanapulo ka bahin sa siyudad napukan; ug pito ka libo ka tawo ang nangamatay sa linog, ug ang nahibilin nangalisang ug naghimaya sa Diyos sa langit.” (Pinadayag 11:13) Sa pagkamatuod dihay dagkong mga pagkatay-og sa natad sa relihiyon. Daw nauyog ang yuta nga gitumban sa mga lider sa establisado na nga mga iglesya samtang nagpadayon sa pagbuhat kining pundok sa nabanhaw nga mga Kristohanon. Ang ikanapulo ka bahin sa ilang siyudad, nga masambingayong 7,000 ka tawo, labihang naapektahan sa pagkaagi nga sila giingon nga gipamatay.

26. Kinsay gisimbolohan sa “ikanapulo ka bahin sa siyudad” ug sa “pito ka libo” sa Pinadayag 11:13? Ipatin-aw.

²⁶ Ang mga pulong “ikanapulo ka bahin sa siyudad” magpahinumdom kanato nga si Isaias mitagna mahitungod sa karaang Jerusalem nga ang ikanapulo ka bahin maluwas sa kalaglagan sa siyudad ingong usa ka balaang binhi. (Isaias 6:13) Sa susama, ang numerong 7,000 magpahinumdom kanato nga sa dihang si Elias mibati nga siya na lamang ang nagpabiling matinumanon sa Israel, si Jehova miingon kaniya nga, sa pagkamatuod, diha pay 7,000 nga wala moluhod kang Baal. (1 Hari 19:14, 18) Sa unang siglo, si apostol Pablo nag-ingon nga kining 7,000 naghulagway sa nahibilin sa mga Hudiyo nga misanong sa maayong balita mahitungod kang Kristo. (Roma 11:1-5) Kining mga tekstoha motabang kanato sa pagsabot nga ang “pito ka libo” ug ang “ikanapulo ka bahin sa siyudad” sa Pinadayag 11:13 mao kadtong kinsa misanong sa napasig-uling duha ka saksi ug mibiya sa makasasalang dakong siyudad. Sila namatay na, ingnon ta, sa Kakristiyanohan. Ang ilang mga ngalan gipanangtang gikan sa iyang mga talaan sa membro. Alang kaniya sila wala na maglungtad. d

27, 28. (a) Sa unsang paagi ‘ang nahibilin naghimaya sa Diyos sa langit’? (b) Sa unsa napugos sa pag-ila ang klero sa Kakristiyanohan?

²⁷ Apan sa unsang paagi ‘ang nahibilin [sa Kakristiyanohan] naghimaya sa Diyos sa langit’? Dayag nga dili pinaagi sa pagbiya sa ilang apostatang relihiyon ug pagkahimong mga alagad sa Diyos. Hinunoa, sama kini sa gipatin-aw sa Word Studies in the New Testament ni Vincent, sa paghisgot sa mga pulong “naghimaya sa Diyos sa langit.” Kini nag-ingon: “Ang prase nagpasabot dili sa pagkakombertir, ni sa paghinulsol, ni sa pagpasalamat, kondili sa pag-ila, nga mao ang iyang naandang diwa diha sa kasulatan. Itandi ang Jos. vii. 19 (Sept.). Juan ix. 24; Buh. xii. 23; Roma iv. 20.” Sa iyang kaulawan, ang Kakristiyanohan napugos sa pag-ila nga ang Diyos sa mga Estudyante sa Bibliya nagbuhat ug usa ka dakong buhat diha sa pagpasig-uli kanila ngadto sa Kristohanong kalihokan.

²⁸ Lagmit nga ang klero nag-ila lang niini diha sa hunahuna, o sa ilang kaugalingon. Dayag nga walay mausa kanila ang narekord nga sa publiko nag-ila sa Diyos sa duha ka saksi. Apan ang tagna ni Jehova pinaagi kang Juan motabang kanato sa pagsabot kon unsa ang anaa sa ilang mga kasingkasing ug sa pagkasayod sa makauulaw nga kakugang nga ilang nasinati niadtong 1919. Sukad nianang tuiga padayon, samtang ang “pito  ka libo” mibiya sa Kakristiyanohan bisan pa sa iyang dakong paningkamot sa paghupot sa iyang mga karnero, ang klero napugos sa pag-ila nga ang Diyos sa Juan nga matang mas kusganon kay sa ilang diyos. Sa ulahing mga tuig mas klaro nilang naamgohan kini, kay mas daghan pa sa ilang panon ang namiya, nga nagpahayag pag-usab sa mga pulong sa katawhan sa dihang si Elias nagmadaogon batok sa mga magsisimba ni Baal sa Bukid sa Carmelo: “Si Jehova mao ang matuod nga Diyos! Si Jehova mao ang matuod nga Diyos!”—1 Hari 18:39.

29. Unsay giingon ni Juan nga moabot na sa madali, ug unsang dugang mga pagtay-og ang naghulat sa Kakristiyanohan?

²⁹ Apan pamati! Si Juan nagsugilon kanato: “Ang ikaduhang kaalaotan milabay na. Tan-awa! Ang ikatulong kaalaotan moabot na sa madali.” (Pinadayag 11:14) Kon ang Kakristiyanohan natay-og tungod sa nahitabo sa pagkakaron, unsa ang iyang pagabuhaton sa dihang ipahibalo ang ikatulong kaalaotan, ang ikapitong manulonda mohuyop sa iyang trompeta, ug ang sagradong tinago sa Diyos sa kataposan matapos na?—Pinadayag 10:7.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Kahon sa panid 168]

Ang Pagmaya Diha sa Pinadayag 11:10

Sa iyang librong Preachers Present Arms, nga gipatik sa 1933, si Ray H. Abrams naghisgot sa grabeng pagsupak sa klero sa basahon sa mga Estudyante sa Bibliya nga The Finished Mystery. Iyang girepaso ang mga paningkamot sa klero sa pagwagtang sa mga Estudyante sa Bibliya ug sa ilang “makapalagot nga pagtuo.” Kini misangko ngadto sa kaso sa korte nga miresulta sa pagsentensiya kang J. F. Rutherford ug sa pito niya ka kauban ngadto sa daghang katuigan sa pagkapriso. Si Dr. Abrams midugang: “Ang pag-analisar sa tibuok nga kaso moresulta sa konklusyon nga mga iglesya ug ang klero ang nagpaluyo sa sinugdan sa kalihokan sa pagpapas sa mga Russellite. Sa Canada, sa Pebrero, 1918, ang mga ministro misugod sa usa ka sistematiko nga kampanya batok kanila ug sa ilang mga publikasyon, labi na sa The Finished Mystery. Sumala sa Winnipeg Tribune, . . . ang pagdili sa ilang basahon gituohan nga direktang gipahinabo sa ‘pag-impluwensiya sa klero.’”

Si Dr. Abrams nagpadayon: “Sa dihang ang balita sa kawhaan-ka-tuig nga mga sentensiya nakadangat sa mga editor sa relihiyosong mga pamantalaan, halos ang matag usa niining mga publikasyona, dagko ug gagmay, nalipay tungod sa nahitabo. Wala gayod ako makakaplag ug mga pulong sa simpatiya sa bisan usa sa naandang relihiyosong mga pamantalaan. ‘Dili kaduhaduhaan,’ miingon si Upton Sinclair, nga ‘ang paglutos . . . sa bahin maoy tungod kay sila gidumtan sa “naandang” relihiyosong mga pundok.’ Ang butang nga wala mahimo sa mga simbahan bisan pa sa ilang gihiusang mga paningkamot daw nahimo karon sa gobyerno alang kanila.” Human sa pagkutlo sa mayubitong mga komento sa pipila ka relihiyosong publikasyon, ang magsusulat mihisgot sa pagbali sa desisyon sa Korte sa Apelasyon ug mikomento: “Kining hukoma gidawat sa mga iglesya nga walay komento.”

[Hulagway sa panid 163]

Si Juan nagsukod sa espirituwal nga templo—ang mga sukdanan kinahanglang makab-ot sa dinihogang mga saserdote

[Mga hulagway sa panid 165]

Ang buluhaton sa pagtukod pag-usab ni Zorobabel ug ni Josue nagpasabot nga sa adlaw sa Ginoo ang gagmayng mga sinugdanan pagasundan ug dakong pag-uswag taliwala sa mga Saksi ni Jehova. Ang mga pasilidad sama nianang gipakita sa ibabaw, nga atua sa Brooklyn, New York, gipadak-an pa gayod aron matagan-an ang ilang mga panginahanglan

[Mga hulagway sa panid 166]

Ang pagpanagna ni Moises ug ni Elias naglandong sa kalayonhong mga mensahe sa paghukom nga gimantala sa duha ka saksi

[Mga hulagway sa panid 169]

Sama sa uga nga mga bukog sa Ezequiel kapitulo 37, ang duha ka saksi naaktibo pag-usab alang sa modernong-adlaw nga buluhaton sa pagwali