Kapitulo Bayente-kuwatro

Walay Tabang Gikan Niining Kalibotana

Isaias 31:1-9

1, 2. (a) Nganong nalisang ang mga molupyo sa Jerusalem? (b) Tungod sa daotang kahimtang sa Jerusalem, unsang mga pangutanaha ang angay?

 ANG mga molupyo sa Jerusalem nalisang—ug may maayong hinungdan! Ang Asirya, ang labing gamhanang imperyo niadtong panahona, nag-atake sa “tanang kinutaang mga siyudad sa Juda ug nagsakmit kanila.” Karon, ang militaryong galamiton sa Asirya nagahulga sa kaulohang siyudad sa Juda. (2 Hari 18:13, 17) Unsay buhaton ni Haring Ezequias ug sa ubang mga molupyo sa Jerusalem?

² Sanglit napukan na ang ubang mga siyudad sa iyang nasod, si Ezequias nahibalo nga ang Jerusalem dili makasugakod sa pagpakigbugno sa gamhanang militaryong puwersa sa Asirya. Dugang pa, ang mga Asiryanhon adunay walay-ingon nga dungog sa kapintasan ug kabangisan. Ang kasundalohan nianang nasora gikalisangan pag-ayo nga usahay ang mga kaaway mokalagiw nga dili gani makig-away! Tungod sa daotang kahimtang sa Jerusalem, asa ba makadangop ang mga molupyo niini alang sa tabang? Aduna bay kaikyasan gikan sa Asiryanhong kasundalohan? Ug sa unsang paagi nahibalhog sa maong kahimtang ang katawhan sa Diyos? Aron matubag kining mga pangutanaha, kinahanglang molingi kita ug tan-awon kon sa unsang paagi si Jehova nakiglabot sa iyang may-pakigsaad nga nasod sa nangaging katuigan.

Apostasya sa Israel

3, 4. (a) Kanus-a ug sa unsang paagi ang nasod sa Israel nabahin sa duha ka gingharian? (b) Unsang dili-maayong sinugdanan ang gihatag ni Jeroboam sa amihanang napulo-ka-tribong gingharian?

³ Sukad sa panahong mibiya ang Israel sa Ehipto hangtod sa pagkamatay sa anak ni David nga si Solomon—usa ka yugto sa kapig 500 ka tuig lamang—ang 12 ka tribo sa Israel nagkahiusa ingon nga usa ka nasod. Sa pagkamatay ni Solomon, si Jeroboam maoy  nangulo sa napulo ka amihanang mga tribo sa pagrebelde batok sa balay ni David, ug sukad niadto ang nasod nabahin sa duha ka gingharian. Kadto maoy sa tuig 997 W.K.P.

⁴ Si Jeroboam ang unang hari sa amihanang gingharian sa Israel, ug siya maoy nanguna sa iyang mga ginsakpan sa pagsubay sa dalan sa apostasya pinaagi sa pag-ilis sa Aaronikanhong pagkasaserdote ug uyon-sa-balaod nga pagsimba kang Jehova sa supak-sa-balaod nga pagkasaserdote ug sistema sa pagsimba ug baka. (1 Hari 12:25-33) Dulumtanan kadto kang Jehova. (Jeremias 32:30, 35) Tungod niini ug sa ubang mga hinungdan, iyang gitugotan ang Asirya sa pagbihag sa Israel. (2 Hari 15:29) Gisulayan ni Haring Oseas ang pagbunggo sa Asiryanhong yugo pinaagi sa pagpakigkunsabo sa Ehipto, apan ang laraw napakyas.—2 Hari 17:4.

Ang Israel Midangop sa Bakak nga Dalangpanan

5. Kang kinsa midangop ang Israel alang sa tabang?

⁵ Gusto ni Jehova nga ipasig-uli ang mga Israelinhon sa ilang maayong salabotan. a Busa iyang gipadala si propetang Isaias nga may mosunod nga pasidaan: “Alaot kadtong nanglugsong ngadto sa Ehipto alang sa tabang, kadtong nagsalig sa mga kabayo lamang, ug nagbutang sa ilang pagsalig diha sa mga karo nga iggugubat, tungod kay sila daghan, ug sa mga kabayong iggugubat, tungod kay sila kusgan kaayo, apan kinsa wala mosalig sa Balaang Usa sa Israel ug wala mangita kang Jehova.” (Isaias 31:1) Pagkamakapasubo! Ang Israel mas misalig pa sa mga kabayo ug sa mga karo nga iggugubat kay sa Diyos nga buhi, si Jehova. Alang sa unodnong kaisipan sa Israel, ang mga kabayo sa Ehipto maoy daghan kaayo ug kusgan. Seguradong ang Ehipto mahimong bililhong alyado batok sa Asiryanhong kasundalohan! Bisan pa niana, nasayran sa wala madugay sa mga Israelinhon nga kawang ang ilang unodnong pakig-alyansa sa Ehipto.

6. Nganong ang pagdangop sa Israel sa Ehipto nagpadayag sa kakulang ug pagtuo kang Jehova?

⁶ Tungod sa Balaodnong pakigsaad, ang mga molupyo sa Israel  ug Juda nakabaton ug relasyong napahinungod kang Jehova. (Exodo 24:3-8; 1 Cronicas 16:15-17) Pinaagi sa pagdangop sa Ehipto alang sa tabang, ang Israel nagpadayag sa kakulang ug pagtuo kang Jehova ug kawalay-pagtahod sa mga balaod nga maoy bahin niadtong balaang pakigsaad. Ngano? Kay nalakip sa mga kondisyon sa pakigsaad mao ang saad ni Jehova nga panalipdan ang iyang katawhan kon ilang ihatag ang linaing debosyon kaniya. (Levitico 26:3-8) Sa pagtuman sa maong saad, si Jehova sa masubsob maoy usa ka “kuta sa panahon sa kasakitan.” (Salmo 37:39; 2 Cronicas 14:2, 9-12; 17:3-5, 10) Dugang pa, pinaagi ni Moises, ang tigpataliwala sa Balaodnong pakigsaad, si Jehova nagsugo sa umaabot nga mga hari sa Israel nga dili magpadaghan ug mga kabayo alang sa ilang kaugalingon. (Deuteronomio 17:16) Ang pagsugot niining lagdaa magpakita nga kining mga haria nagsalig sa “Balaang Usa sa Israel” alang sa panalipod. Ikasubo, ang mga magmamando sa Israel wala makabaton sa maong matang sa pagtuo.

7. Unsay hikat-onan sa mga Kristohanon karon gikan sa kakulang ug pagtuo sa Israel?

⁷ Adunay pagtulon-an niini alang sa mga Kristohanon karon. Ang Israel nagsalig sa makitang pagpaluyo gikan sa Ehipto inay kay sa labi pang gamhanan nga pagpaluyo gikan ni Jehova. Susama karon, ang mga Kristohanon tingali matental sa pagbutang sa ilang pagsalig diha sa unodnong mga tinubdan sa kasegurohan—mga deposito sa bangko, ranggo diha sa katilingban, mga koneksiyon sa kalibotan—inay diha kang Jehova. Tinuod, pagaisipon nga ugdang sa Kristohanong mga ulo sa pamilya ang ilang responsabilidad sa pagtaganag materyal nga mga panginahanglan sa ilang mga pamilya. (1 Timoteo 5:8) Apan dili nila ibutang ang ilang pagsalig diha sa materyal nga mga butang. Ug sila nagbantay batok sa “tanang matang sa hakog nga kaibog.” (Lucas 12:13-21) Ang bugtong “luwas nga hataas nga dapit sa panahon sa kasakit” mao si Jehova nga Diyos.—Salmo 9:9; 54:7.

8, 9. (a) Bisan pag ang mga plano sa Israel tingali maayong estratehiya, unsa unyay sangpotanan, ug ngano? (b) Unsay kalainan tali sa mga saad sa tawo ug sa mga saad ni Jehova?

⁸ Si Isaias, sa pagkatinuod, nagtamay sa Israelinhong mga pangulo nga maoy nagplano sa pakigsabot sa Ehipto, nga nag-ingon:  “Siya maalamon usab ug magdala ug kadaotan, ug siya wala magbakwi sa iyang kaugalingong mga pulong; ug siya tinong motindog batok sa balay sa mga mamumuhat ug daotan ug batok sa tabang niadtong nagbuhat kon unsay makadaot.” (Isaias 31:2) Ang mga pangulo sa Israel tingali naghunahuna nga maalamon sila. Apan dili ba ang Maglalalang sa uniberso labaw nga maalamon? Ang laraw sa Israel nga magpatabang sa Ehipto daw maayong estratehiya. Bisan pa niana, ang pagporma sa maong politikanhong alyansa maoy espirituwal nga pagpanapaw sa panan-aw ni Jehova. (Ezequiel 23: 1-10) Ingong resulta, si Isaias nag-ingon nga si Jehova “magdala ug kadaotan.”

⁹ Ang mga saad sa tawo nailhan gayod nga dili kasaligan, ug ang panalipod sa tawo dili segurado. Si Jehova, sa laing bahin, dili kinahanglang “magbakwi sa iyang kaugalingong mga pulong.” Sa walay pakyas iyang tumanon kon unsay iyang isaad. Ang iyang pulong dili mobalik kaniya nga walay mga sangpotanan.—Isaias 55:10, 11; 14:24.

10. Unsay mahitabo sa Ehipto ug sa Israel?

¹⁰ Ang mga Ehiptohanon magpamatuod ba nga kasaligang panalipod alang sa Israel? Dili. Si Isaias nagsulti sa Israel: “Ang mga Ehiptohanon, hinuon, maoy yutan-ong mga tawo, ug dili Diyos; ug ang ilang mga kabayo maoy unod, ug dili espiritu. Ug si Jehova mismo magtuy-od sa iyang kamot, ug siya nga nagtanyag ug tabang mapandol, ug siya nga ginatabangan mapukan, ug sa samang higayon silang tanan modangat sa kataposan.” (Isaias 31:3) Ang magtatabang (Ehipto) ug ang gitabangan (Israel) mapandol, matumba, ug modangat sa ilang kalaglagan inigtuy-od ni Jehova sa iyang kamot aron ipatuman ang iyang paghukom pinaagi sa Asirya.

Pagkapukan sa Samaria

11. Unsang dungog sa mga sala ang natigom sa Israel, ug unsay misangpot?

¹¹ Tungod sa iyang kaluoy si Jehova masubsob nagpadalag mga manalagna aron dasigon ang Israel sa paghinulsol ug pagbalik sa maputling pagsimba. (2 Hari 17:13) Bisan pa niini, ang Israel midugang sa iyang sala nga pagsimbag baka pinaagi sa paghimo sa pagtagnatagna, imoral nga pagsimba kang Baal, ug sa paggamit ug sagradong mga haligi ug hataas nga mga dapit. Ang mga Israelinhon ‘nagpaagi pa sa ilang mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye sa kalayo,’ nga naghalad sa bunga sa ilang kaugalingong unod ngadto sa demonyong mga diyos. (2 Hari 17:14-17; Salmo 106:36-39; Amos 2:8) Aron taposon ang pagkadaotan sa Israel, si Jehova mihukom: “Ang Samaria ug ang iyang hari pahilomon gayod, sama sa usa ka gamayng sanga nga nabanggi sa ibabaw sa katubigan.” (Oseas 10:1, 7) Sa 742 W.K.P., ang Asiryanhong kasundalohan miatake sa Samaria, ang kaulohang siyudad sa Israel.  Human sa tulo-ka-tuig nga pag-atake, ang Samaria napukan, ug sa 740 W.K.P., nawagtang ang napulo-ka-tribong gingharian.

12. Unsang buluhaton ang gisugo ni Jehova karon, ug unsay mahitabo niadtong dili manumbaling sa pasidaan?

¹² Sa atong adlaw si Jehova nagsugo sa tibuok-kalibotang buluhaton sa pagsangyaw aron sa pagpasidaan sa “katawhan nga silang tanan sa bisan diin angay managhinulsol.” (Buhat 17:30; Mateo 24:14) Kadtong mosalikway sa paagi sa Diyos sa kaluwasan mahimong samag “usa ka gamayng sanga nga nabanggi,” nga nalaglag sama sa apostatang nasod sa Israel. Sa laing bahin, kadtong naglaom kang Jehova “magapanag-iya sa yuta, ug sila mopuyo niini sa walay kataposan.” (Salmo 37:29) Nan, pagkamaalamon nga likayan ang mga sayop sa karaang gingharian sa Israel! Ibutang nato ang bug-os natong pagsalig diha kang Jehova alang sa kaluwasan.

Gahom ni Jehova sa Pagluwas

13, 14. Unsang makahupayng mga pulong ang nabatonan ni Jehova alang sa Zion?

¹³ Nahimutang ug pipila ka kilometros gikan sa habagatang utlanan sa Israel mao ang Jerusalem, ang siyudad nga kaulohan sa Juda. Ang mga molupyo sa Jerusalem nahibalo gayod sa nahitabo sa Samaria. Karon sila mismo gihulga sa samang makahahadlok nga kaaway nga maoy naglaglag sa ilang amihanang silingan. Makakat-on ba sila gikan sa nahitabo sa Samaria?

¹⁴ Ang sunod nga mga pulong ni Isaias makahupay sa mga molupyo sa Jerusalem. Siya nagpasalig kanila nga gihigugma gihapon ni Jehova ang iyang katawhang may pakigsaad, nga nag-ingon: “Mao kini ang giingon ni Jehova kanako: ‘Maingon nga ang leyon, bisan ang lambungayan nga nating leyon, mongulob sa tukbonon niini, sa dihang tawgon ang katibuk-ang gidaghanon sa mga magbalantay sa karnero batok niini, ug bisan pa sa ilang tingog siya dili malisang ug bisan pa sa ilang kagubot siya dili moyuko; sa samang paagi si Jehova sa mga panon molugsong aron makiggubat tungod sa Bukid sa Zion ug tungod sa bungtod niini.’” (Isaias 31:4) Ingon sa usa ka nating leyon nga motindog ibabaw sa tukbonon niini, si Jehova masibotong manalipod sa iyang balaang siyudad, ang Zion. Walay pagpasigarbo, walay mabaharong  mga pulong, ni ubang kagubot pinaagi sa mga sundalong Asiryanhon ang makapatalikod ni Jehova sa iyang katuyoan.

15. Sa unsang paagi si Jehova nakiglabot sa mabination ug mahangawaong paagi sa mga molupyo sa Jerusalem?

¹⁵ Karon, matikdi ang mabination ug mahangawaong paagi nga  si Jehova makiglabot sa mga molupyo sa Jerusalem: “Sama sa mga langgam nga naglupad, si Jehova sa mga panon sa samang paagi manalipod sa Jerusalem. Sa pagpanalipod kaniya, siya usab tinong magluwas kaniya. Sa pagpalingkawas kaniya, iya gayod usab siyang paikyason.” (Isaias 31:5) Ang usa ka inayan kanunayng magbantay aron panalipdan ang iyang mga kuyabog. Uban sa mga pako nga binukhad siya maglupadlupad ibabaw sa iyang mga kuyabog, ug pinaagi sa mga matang mabinantayon siya mangitag bisan unsang ilhanan sa kapeligrohan. Kon ang usa ka manunukob mopaduol, siya mosakdop dayon sa pagdepensa sa iyang mga kuyabog. Sa susamang paagi, si Jehova mabinationg nag-atiman sa mga molupyo sa Jerusalem tungod sa misulong nga mga Asiryanhon.

“Balik Kamo”

16. (a) Unsang mahigugmaong paghangyo ang gihimo ni Jehova sa iyang katawhan? (b) Kanus-a ilabinang nadayag ang pag-alsa sa katawhan sa Juda? Isaysay.

¹⁶ Si Jehova karon nagpahinumdom sa iyang katawhan nga sila nakasala ug nagdasig kanila sa pagbiya sa ilang masalaypong mga dalan: “Balik kamo ngadto sa Usa nga batok kaniya ang mga anak sa Israel nagmaalsahon sa hilabihan gayod.” (Isaias 31:6) Ang napulo-ka-tribo nga gingharian sa Israel wala mag-inusara sa iyang pag-alsa. Ang katawhan sa Juda, “mga anak sa Israel” usab, “nagmaalsahon sa hilabihan gayod.” Kini ilabinang nadayag sa dihang, wala madugay human sa pagtiklop ni Isaias sa iyang matagnaong mensahe, ang anak ni Ezequias nga si Manases nahimong hari. Sumala sa talaan sa Bibliya, “Si Manases nagpadayon pagdaldal sa Juda ug sa mga molupyo sa Jerusalem sa pagbuhat nga labi pang daotan kay sa kanasoran nga gilaglag ni Jehova.” (2 Cronicas 33:9) Tiaw mo na! Gilaglag ni Jehova ang paganong mga nasod kay sila dulumtanan tungod sa ilang kahugawan, bisan pa niana ang mga molupyo sa Juda, nga may relasyon tungod sa pakigsaad kang Jehova, labi pang daotan kay sa katawhan niadtong mga nasora.

17. Sa unsang paagi ang mga kahimtang karon susama niadtong iya sa Juda ubos kang Manases?

¹⁷ Sa sinugdan sa ika-21ng siglo, ang mga kahimtang sa kalibotan  maoy susama sa daghang bahin niadtong sa Juda sa mga adlaw ni Manases. Ang kalibotan mausbawong nabahinbahin tungod sa relihiyoso, rasanhon, ug etnikong mga pagdumot. Ang makalilisang nga mga pagbuno, pagsakit, panglugos, ug ang giingong etnikong pagpanghinlo nagbiktimag minilyon. Sa walay duhaduha, ang katawhan ug mga nasod—ilabina ang mga nasod sa Kakristiyanohan—“nagmaalsahon sa hilabihan gayod.” Hinuon,  makatino kita nga dili itugot ni Jehova nga ang pagkadaotan magpadayon hangtod sa panahong walay tino. Ngano? Tungod sa nahitabo sa adlaw ni Isaias.

Jerusalem Giluwas

18. Unsang pasidaan ang gihatag ni Rabsake ngadto kang Ezequias?

¹⁸ Gipasidungog sa Asiryanhong mga hari ang kadaogan sa panggubatan ngadto sa ilang mga diyos. Ang librong Ancient Near Eastern Texts adunay mga sinulat bahin kang Asurbanipal, usa ka Asiryanhong hari nga nangangkong siya gigiyahan “ni Asur, Bel, Nebo, sa dagkong mga diyos, [iyang] mga ginoo, kinsa (kanunayng) nagmartsa sa [iyang] kiliran, [sa dihang iyang] gipildi ang (eksperyensiyado sa) gubat nga mga sundalo . . . diha sa dakong kaylap nga panagbugno.” Sa adlaw ni Isaias, si Rabsake, kinsa naghawas kang Haring Senakerib sa Asirya, nagpakitag susamang pagtuo sa pagkalambigit sa mga diyos sa tawhanong pakiggubat sa dihang siya nakigsulti kang Haring Ezequias. Gipasidan-an niya ang Hudiyong hari batok sa pagsalig kang Jehova alang sa kaluwasan ug gipunting nga ang mga diyos sa ubang mga nasod walay katakos nga manalipod sa ilang katawhan batok sa gamhanang galamiton sa pakiggubat sa Asirya.—2 Hari 18:33-35.

19. Unsay sanong ni Ezequias sa mga pagtamay ni Rabsake?

¹⁹ Unsay sanong ni Haring Ezequias? Ang asoy sa Bibliya nag-ingon: “Sa pagkadungog gayod ni Haring Ezequias, iya gilayong gigisi ang iyang mga besti ug siya nagsul-ob ug sakong panapton ug misulod sa balay ni Jehova.” (2 Hari 19:1) Naila ni Ezequias nga adunay Usa lamang nga makatabang kaniya niining makuyawng kahimtang. Siya nagpaubos ug nagsalig kang Jehova alang sa pagtultol.

20. Sa unsang paagi si Jehova molihok alang sa mga molupyo sa Juda, ug unsay angay nilang hikat-onan gikan niini?

²⁰ Gihatag ni Jehova ang gitinguhang pagtultol. Pinaagi ni propetang Isaias, siya nag-ingon: “Nianang adlawa isalikway sa matag usa kanila ang iyang walay-pulos nga mga diyos nga plata ug ang iyang walay-bili nga mga diyos nga bulawan, nga gihimo sa inyong mga kamot alang sa inyong kaugalingon ingong usa ka  sala.” (Isaias 31:7) Sa dihang si Jehova makig-away dapig sa iyang katawhan, ang mga diyos ni Senakerib mabutyag kon unsa gayod kini sila—walay-pulos. Kini usa ka pagtulon-an nga kinahanglang pamatian sa mga molupyo sa Juda. Bisan pa sa pagkamatinumanon ni Haring Ezequias, ang yuta sa Juda, sama sa Israel, napunog mga diyosdiyos. (Isaias 2:5-8) Alang sa mga molupyo sa Juda, ang pagpasig-uli sa ilang relasyon uban kang Jehova magkinahanglan sa paghinulsol sa ilang mga sala ug pagsalikway ‘sa matag usa kanila sa iyang walay-pulos nga mga diyos.’—Tan-awa ang Exodo 34:14.

21. Sa unsang paagi matagnaong gibatbat ni Isaias ang mga buhat sa pagpanglaglag ni Jehova batok sa Asiryanhon?

²¹ Karon si Isaias matagnaong nagbatbat sa mga buhat sa pagpanglaglag ni Jehova batok sa makahahadlok nga kaaway sa Juda: “Ang Asiryanhon mapukan gayod pinaagi sa espada, nga dili iyaha sa tawo; ug usa ka espada, nga dili iyaha sa yutan-ong tawo, ang molamoy kaniya. Ug siya mokalagiw gayod tungod sa espada, ug ang iyang kaugalingong mga batan-ong lalaki mahimong alang unya sa pinugos nga trabaho mismo.” (Isaias 31:8) Inig-abot sa pagharongay, ang mga molupyo sa Jerusalem dili gani makahulbot sa ilang mga espada gikan sa ilang mga sakoban. Ang maayong mga laki sa kasundalohan sa Asirya pagalamyon, dili pinaagi sa mga espada sa mga tawo, kondili pinaagi sa espada ni Jehova. Bahin sa Asiryanhong si Haring Senakerib, “siya mokalagiw gayod tungod sa espada.” Sa pagkamatay sa 185,000 sa iyang mga manggugubat diha sa kamot sa manulonda ni Jehova, siya mipauli. Sa ulahi, samtang nagyukbo ngadto sa iyang diyos nga si Nisroch, sa lipot siya gipatay sa iyang mga anak lalaki mismo.— 2 Hari 19:35-37.

22. Unsay hikat-onan sa mga Kristohanon karon gikan sa mga panghitabo nga naglangkit kang Ezequias ug sa Asiryanhong kasundalohan?

²² Walay usa, lakip si Ezequias, ang nakahibalo daan kon unsaon ni Jehova pagluwas ang Jerusalem gikan sa Asiryanhong kasundalohan. Bisan pa niana, ang paagi ni Ezequias sa pag-atubang sa krisis naghatag ug usa ka maayong panig-ingnan alang  niadtong moatubang ug mga pagsulay karon. (2 Corinto 4:16-18) Tungod sa makalilisang nga dungog sa mga Asiryanhon nga naghulga sa Jerusalem, si Ezequias hisabtang nahadlok. (2 Hari 19:3) Bisan pa niana, siya may pagtuo kang Jehova, ug iyang gitinguha ang Iyang pagtultol, dili ang sa tawo. Dako gayod nga panalangin alang sa Jerusalem nga iyang gihimo kadto! Ang mahadlokon-sa-Diyos nga mga Kristohanon karon mahimong makasinati usab ug hilabihang kabalaka sa dihang mailalom sa kapit-osan. Sa daghang kahimtang, ang kahadlok hisabtan. Bisan pa niana, kon atong ‘itugyan kang Jehova ang tanan natong kabalaka,’ siya moatiman kanato. (1 Pedro 5:7) Siya motabang kanato sa paghanaw sa atong kahadlok ug molig-on kanato aron pagsagubang sa kahimtang nga nagpahinabo sa kapit-osan.

23. Sa unsang paagi si Senakerib, dili si Ezequias, ang mibati ug kahadlok?

²³ Sa kataposan, si Senakerib, dili si Ezequias, ang mibati ug kahadlok. Kinsay iyang kadangpan? Si Isaias nagtagna: “‘Ang iyang dakong bato mahanaw gumikan sa lunlon kalisang, ug tungod sa timaan ang iyang mga prinsipe mangalisang gayod,’ mao ang giingon ni Jehova, kansang kahayag anaa sa Zion ug kansang hudno anaa sa Jerusalem.” (Isaias 31:9) Ang mga diyos ni Senakerib—ang iyang “dakong bato,” ang dangpanan nga iyang gisaligan—nagpakyas kaniya. Sila ‘nahanaw gumikan sa lunlon kalisang,’ ingnon ta. Dugang pa, bisan ang mga prinsipe ni Senakerib wala makatabang. Giabot usab silag kalisang.

24. Unsang tin-awng mensahe ang hikat-onan gikan sa nahitabo sa Asiryanhon?

²⁴ Kining bahina sa tagna ni Isaias naghatag ug tin-awng mensahe alang ni bisan kinsa nga mahimong magsusupak sa Diyos. Walay hinagiban, walay gahom, walay galamiton ang makapakyas sa mga katuyoan ni Jehova. (Isaias 41:11, 12) Sa samang panahon, kadtong nangangkon nga nag-alagad sa Diyos apan motalikod kaniya aron pagtinguhag kasegurohan diha sa unodnong mga butang makaagom ug kahigawad. Si bisan kinsa nga “wala mosalig sa Balaang Usa sa Israel” makakita nga si Jehova “magdala ug kadaotan.” (Isaias 31:1, 2) Tinuod, ang bugtong matuod ug malungtarong dangpanan mao si Jehova nga Diyos.—Salmo 37:5.

[Footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Hulagway sa panid 319]

Kadtong mosalig sa materyal nga mga butang mahigawad

[Hulagway sa panid 322]

Ingon sa usa ka leyon nga magabantay sa tukbonon niini, si Jehova manalipod sa iyang balaang siyudad

[Mga hulagway sa panid 324]

Ang kalibotan nabahinbahin tungod sa relihiyoso, rasanhon, ug etnikong mga pagdumot

 [Hulagway sa panid 326]

Si Ezequias miadto sa balay ni Jehova alang sa tabang