Bakak nga Relihiyon—Nakita Nang Daan ang Makapahinuklog nga Kataposan Niini
Kapitulo Otso
Bakak nga Relihiyon—Nakita Nang Daan ang Makapahinuklog nga Kataposan Niini
1, 2. (a) Alang sa pipila nganong daw dili mahitabo nga adunay kinadak-ang kausaban sa relihiyosong kahimtang sa kalibotan sa dili na madugay? (b) Sa unsang paagi nahibalo kita nga ang mga pulong sa Isaias kapitulo 47 mapadapat pa sa umaabot? (c) Nganong ang “Dakong Babilonya” usa ka angay nga ngalan sa katibuk-ang bakak nga relihiyon?
“NAHIBALIK ang Relihiyon.” Kana ang mensaheng gimantala sa usa ka artikulo sa The New York Times Magazine. Ang artikulo nagpasabot nga ang mga kasingkasing ug mga kaisipan sa milyonmilyong tawo daw kontrolado gihapon sa relihiyon. Busa mahimong lisod ang pagtuo nga ang kinadak-ang kausaban sa relihiyosong kahimtang sa kalibotan hapit nang mahitabo. Apan ang maong kausaban gipaila sa ika-47ng kapitulo sa Isaias.
2 Ang mga pulong ni Isaias natuman 2,500 ka tuig kanhi. Bisan pa niana, ang mga pulong nga nahisulat sa Isaias 47:8 gikutlo sa basahong Pinadayag ug gipaila nga ikapadapat sa umaabot. Diha niana gitagna sa Bibliya ang kalaglagan sa samag-bigaon nga organisasyon nga gitawag ug “Dakong Babilonya”—ang tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon. (Pinadayag 16:19) Ang ngalang “Babilonya” nahiangay alang sa bakak nga mga relihiyon sa kalibotan, sanglit ang bakak nga relihiyon nagsugod didto sa karaang Babilonya. Gikan didto kini mikaylap sa upat ka suok sa yuta. (Genesis 11:1-9) Ang relihiyosong mga doktrina nga nagsugod sa Babilonya, sama sa imortalidad sa kalag, impiyernong-kalayo, ug ang pagsimba sa trinidad nga mga diyos, gituohan sa halos tanang relihiyon, lakip ang Kakristiyanohan. a Ang tagna ni Isaias nagahatag ba ug espirituwal nga kalamdagan bahin sa palaaboton sa relihiyon?
Babilonya Gipaubos sa Abog
3. Batbata ang pagkadako sa Babilonyanhong Gahom sa Kalibotan.
3 Patalinghogi kining makapatandog nga balaang pahayag: “Kanaog ug lingkod sa abog, Oh ulay nga anak nga babaye sa Babilonya. Lingkod sa yuta diin walay trono, Oh anak nga babaye sa mga Caldeanhon. Kay ikaw dili na makasinati pag-usab nga ang mga tawo motawag kanimo nga hindikan ug pinog-linihokan.” (Isaias 47:1) Sa daghang katuigan ang Babilonya naentrono isip gamhanang nasod sa kalibotan. Siya nahimong “ang dayandayan sa mga gingharian”—usa ka malamboong relihiyoso, komersiyal, ug militaryo nga sentro. (Isaias 13:19) Sa kinapungkayan sa Babilonya ang iyang imperyo nakaabot hangtod sa utlanan sa Ehipto sa habagatan. Ug sa gipildi niya ang Jerusalem niadtong 607 W.K.P., mipatim-aw nga ang Diyos mismo dili makapahunong sa iyang mga pagpamukan! Busa, siya nag-isip sa iyang kaugalingon nga usa ka “ulay nga anak nga babaye,” nga dili na gayod pagasulongon sa langyawng manunulong. b
4. Unsay masinati sa Babilonya?
4 Bisan pa niana, kining mapahitas-ong “ulay” papahawaon gikan sa iyang trono isip dili-kaduhaduhaang gahom sa kalibotan ug ‘palingkoron sa abog’ sa kaulawan. (Isaias 26:5) Dili na siya isipon nga “hindikan ug pinog-linihokan,” nga sama sa usa ka pinangga nga rayna. Busa si Jehova nagsugo: “Pagkuhag galingan nga demano ug paggaling ug harina. Tangtanga ang imong pandong. Huboa ang saya. Ipadayag ang bitiis. Tabok sa mga suba.” (Isaias 47:2) Human sa pag-ulipon sa tibuok nasod sa Juda, ang Babilonya karon pagatratahon nga usa ka ulipon mismo! Ang mga Medianhon ug ang mga Persianhon, kinsa nagtangtang kaniya gikan sa iyang gamhanang katungdanan, magpugos kaniya sa pagbuhat sa makauulaw nga trabaho alang kanila.
5. (a) Sa unsang paagi ang Babilonya mahuboan sa iyang ‘pandong ug saya’? (b) Unsay mahimong ipasabot sa sugo nga siya ‘motabok sa mga suba’?
5 Busa ang Babilonya mahuboan sa iyang ‘pandong ug saya,’ nga mawad-an sa tanang timaan sa iyang kanhing kabantogan ug kahalangdon. “Tabok sa mga suba,” maoy isugo sa iyang mga tighatag ug tahas. Ang pipila ka Babilonyanhon tingali aktuwal nga sugoon nga trabahoon ang hagong trabaho sa gawas sa balay. O ang tagna mahimong magpasabot nga ang pipila literal nga guyoron nga motabok sa mga suba samtang dad-on sila sa pagkadestiyero. Sa bisan unsang kahimtang, ang Babilonya dili na makapanaw sa halangdong paagi sama sa rayna nga itabok sa sapa nga naglingkod sa silya o nagsakayg karwahe. Hinunoa, mahisama siya sa ulipon nga kinahanglang magsalikway sa kaligdong, nga ipataas ang iyang saya ug ipadayag ang iyang mga bitiis aron makatabok sa suba. Pagkamakauulaw!
6. (a) Sa unsang diwa madayag ang pagkahubo sa Babilonya? (b) Sa unsang paagi ang Diyos ‘dili motagbo nga maluloton kang bisan kinsang tawo’? (Tan-awa ang potnot.)
6 Si Jehova nagpadayon sa iyang pagbugalbugal: “Angay mong ipadayag ang imong kahubo. Ang imong kaulawan angay usab nga makita. Manimalos ako, ug dili ako motagbo nga maluloton kang bisan kinsang tawo.” (Isaias 47:3) c Oo, ang Babilonya makaagom sa kaulawan ug pagkadaot sa dungog. Ang pagkadaotan ug kapintasan nga iyang gibuhat batok sa katawhan sa Diyos iyagyag sa dayag. Walay tawo nga makapugong sa panimalos sa Diyos!
7. (a) Unsay sanong unya sa Hudiyong mga destiyero sa balita bahin sa pagkapukan sa Babilonya? (b) Sa unsang paagi lukaton ni Jehova ang iyang katawhan?
7 Human hupting binihag sa gamhanang Babilonya sulod sa 70 ka tuig, ang katawhan sa Diyos maglipay sa tuman tungod sa pagkapukan niini. Sila mopatugbaw: “Adunay Usa nga naglukat kanato. Si Jehova sa mga panon ang iyang ngalan, ang Balaang Usa sa Israel.” (Isaias 47:4) Ilalom sa Moisesnong Balaod, kon ang usa ka Israelinhon mabaligya sa pagkaulipon aron makabayad sa iyang mga utang, ang usa ka manlulukat (usa nga kadugo) makapalit kaniya, o makalukat kaniya, gikan sa pagkaulipon. (Levitico 25:47-54) Sanglit ang mga Hudiyo nabaligya man sa pagkaulipon sa Babilonya, kinahanglan nga lukaton, o pagawson sila. Alang sa mga ulipon, ang pagkabihag kasagarang magpasabot sa pag-ilis lamang ug mga agalon. Apan dasigon ni Jehova ang nagapukan nga si Haring Ciro nga pagawason ang mga Hudiyo gikan sa kaulipnan. Ang Ehipto, Etiopia, ug Seba igahatag kang Ciro ingon nga usa ka “lukat” puli sa mga Hudiyo. (Isaias 43:3) Nahiangay, ang Manunubos sa Israel gitawag nga “si Jehova sa mga panon.” Ang daw gamhanang puwersa militar sa Babilonya walay bili kon itandi sa dili-makitang mga panon sa manulonda ni Jehova.
Ang Balos sa Kapintasan
8. Sa unsang diwa ang Babilonya ‘moadto sa kangitngit’?
8 Si Jehova nagpadayon sa iyang matagnaong paghukom sa Babilonya: “Lingkod nga hilom ug adto sa kangitngit, Oh anak nga babaye sa mga Caldeanhon; kay ikaw dili na makasinati pag-usab nga ang katawhan motawag kanimo nga Agalong Babaye sa mga Gingharian.” (Isaias 47:5) Aduna lamang unyay kangitngit ug kangiob alang sa Babilonya. Dili na siya mogahom sa ubang mga gingharian ingon nga mapintas nga agalong babaye.—Isaias 14:4.
9. Nganong si Jehova nasuko sa mga Hudiyo?
9 Sa unang bahin nganong tugotan ang Babilonya sa pagdaot sa katawhan sa Diyos? Si Jehova nagpatin-aw: “Ako nasuko sa akong katawhan. Akong gipasipalahan ang akong panulondon, ug akong gitugyan sila sa imong kamot.” (Isaias 47:6a) Si Jehova adunay balidong katarongan nga masuko sa mga Hudiyo. Sa nangagi, siya nagpasidaan kanila nga ang pagkamasupakon sa iyang Balaod mosangpot sa pagpalagpot kanila gikan sa yuta. (Deuteronomio 28:64) Sa dihang sila nahulog sa pagsimbag diyosdiyos ug sa seksuwal nga imoralidad, si Jehova mahigugmaong nagpadala sa mga manalagna aron tabangan sila nga mapasig-uli sa maputling pagsimba. Apan “nagpadayon sila sa pagbugalbugal sa mga mensahero sa matuod nga Diyos ug nagtamay sa iyang mga pulong ug nagyagayaga sa iyang mga manalagna, hangtod nga ang kaaligutgot ni Jehova midangat batok sa iyang katawhan, hangtod nga wala nay pagkaayo.” (2 Cronicas 36:16) Busa gitugotan sa Diyos ang iyang panulondon, ang Juda, nga pasipalahan sa dihang gisulong sa Babilonya ang yuta ug ang Iyang balaang templo gipanamastamasan.—Salmo 79:1; Ezequiel 24:21.
10, 11. Nganong si Jehova nasuko sa Babilonya, bisan pag iyang kabubut-on nga bihagon niini ang iyang katawhan?
10 Tungod niana, dili ba ang Babilonya nagtuman lamang sa kabubut-on sa Diyos sa dihang iyang giulipon ang mga Hudiyo? Dili, kay ang Diyos nag-ingon: “Wala ka magpakitag kaluoy kanila. Sa tawo nga tigulang imong gihimong mabug-at kaayo ang imong yugo. Ug ikaw nagsigeg ingon: ‘Ako maoy Agalong Babaye hangtod sa panahong walay tino, hangtod sa kahangtoran.’ Wala nimo ibutang kining mga butanga sa imong kasingkasing; wala nimo hinumdomi ang kataposan sa maong butang.” (Isaias 47:6b, 7) Ang Diyos wala magsugo sa Babilonya nga magmapintason nga hinobra, nga dili magpakitag kaluoy “bisan sa mga tigulang.” (Lamentaciones 4:16; 5:12) Ni iyang giaghat sila nga sa kamapintason magkalipay sa pagbugalbugal sa ilang Hudiyong mga binihag.—Salmo 137:3.
11 Ang Babilonya napakyas sa pagsabot nga ang iyang paggahom sa mga Hudiyo maoy temporaryo. Wala niya tagda ang mga pasidaan ni Isaias nga, sa nahaigong panahon, si Jehova magpagawas sa iyang katawhan. Siya naggawi nga samag siya may katungod nga mogahom sa mga Hudiyo ug magpabiling agalon sa walay kataposan sa iyang basalyong mga nasod. Napakyas siya sa pagpamati sa mensahe nga ang iyang malupigong pagmando aduna unyay “kataposan”!
Pagkapukan sa Babilonya Gitagna
12. Nganong ang Babilonya gitawag nga “babayeng mahiligon sa kalipay”?
12 Si Jehova nagpahayag: “Karon pamati niini, ikaw nga babayeng mahiligon sa kalipay, ang usa nga naglingkod sa kasegurohan, ang usa nga nag-ingon diha sa iyang kasingkasing: ‘Ako mao, ug wala nay lain. Dili ako molingkod ingong babayeng balo, ug dili ako makasinati sa pagkamawad-ag mga anak.’” (Isaias 47:8) Ang dungog sa Babilonya sa pagpangitag kalipayan maoy ilado. Ang historyano sa ikalimang siglo nga si Herodotus nagsugid bahin sa “labing makauulaw nga batasan” sa mga Babilonyanhon, nga mao, ang tanang babaye giobligar nga mamampam ingon nga pagsimba sa ilang diyosa sa gugma. Ang karaang historyano nga si Curtius susamang miingon: “Walay makalabaw sa kahugawan sa mga batasan sa siyudad; walay mabug-osong kahiwian ang makatanyag ug labaw nga pangaghat ug mga pangdani sa hingaping kahilayan.”
13. Sa unsang paagi ang pagkahilig sa Babilonya sa pagpangitag kalipayan magpadali sa iyang pagkapukan?
13 Ang pagkahilig sa Babilonya sa pagpangitag kalipayan magpadali sa iyang pagkapukan. Sa adlaw una pa sa iyang pagkapukan, ang iyang hari ug ang iyang mga kadagkoan nagkombira, nga nag-inom hangtod sa pagkahubog. Busa, sila wala magtagad sa Medo-Persianhong mga kasundalohan nga nanulong sa siyudad. (Daniel 5:1-4) Kay “naglingkod sa kasegurohan,” ang Babilonya naghunahuna nga ang iyang daw dili-maguba nga mga paril ug depensang trinsera manalipod kaniya gikan sa pagsulong. Gisultihan niya ang iyang kaugalingon nga “wala nay lain” nga makaokupar sa iyang dapit sa kinalabwang gahom. Siya wala maghunahuna nga siya mahimong usa ka “balo,” nga mawad-an sa iyang magmamando sa imperyo ingon man sa iyang “mga anak,” o mga molupyo. Bisan pa niana, walay paril ang makapanalipod kaniya gikan sa mapanimalosnong bukton ni Jehova nga Diyos! Si Jehova mosulti sa ulahi: “Bisan pa kon ang Babilonya mosaka ngadto sa kalangitan ug bisan pa kon himoon niya nga dili-maduol ang kataas sa iyang gahom, gikan kanako ang mga maglalaglag moadto kaniya.”—Jeremias 51:53.
14. Sa unsang mga paagi ang Babilonya makaagom sa “pagkamawad-ag mga anak ug pagkabalo”?
14 Unsay mosangpot sa Babilonya? Si Jehova nagpadayon: “Apan kanimo kining duha ka butang moabot sa kalit, sa usa ka adlaw: pagkamawad-ag mga anak ug pagkabalo. Sa kabug-osan kini moabot gayod kanimo, tungod sa kadagaya sa imong mga pamarang, tungod sa bug-os nga gahom sa imong mga panglamat—sa hilabihan.” (Isaias 47:9) Oo, ang pagkalabaw sa Babilonya ingong gahom sa kalibotan modangat sa kalit nga kataposan. Sa karaang kayutaan sa Silangan, ang pagkahimong balo ug pagkamawad-an ug mga anak mao ang labing makapaguol nga mga kasinatian nga maagoman sa usa ka babaye. Wala kita mahibalo kon pilay “mga anak” ang nawala sa Babilonya sa gabii sa iyang pagkapukan. d Hinuon, sa gitakdang panahon ang maong siyudad bug-os nga biyaan. (Jeremias 51:29) Makaagom usab siya sa pagkabalo sa pagkaaging ang iyang mga hari papahawaon sa trono.
15. Gawas pa sa kapintasan sa Babilonya ngadto sa mga Hudiyo, tungod sa unsang dugang nga hinungdan nga si Jehova nasuko kaniya?
15 Hinunoa, ang pagdagmal sa Babilonya sa mga Hudiyo dili lamang maoy hinungdan sa kasuko ni Jehova. ‘Ang kadagaya sa iyang mga pamarang’ nakahaling usab sa iyang kasuko. Ang Balaod sa Diyos sa Israel nagpahayag nga daotan ang buhat sa espiritismo; ang Babilonya, hinunoa, masibotong nakiglangkit sa okulto. (Deuteronomio 18:10-12; Ezequiel 21:21) Ang librong Social Life Among the Assyrians and Babylonians nag-ingon nga ang mga Babilonyanhon “nagkinabuhi sa kanunayng kahadlok sa kapid-ang mga demonyo nga ilang gituohang nag-alirong kanila.”
Pagsalig sa Pagkadaotan
16, 17. (a) Sa unsang paagi ang Babilonya ‘nagsalig sa iyang pagkadaotan’? (b) Nganong dili mapugngan ang kalaglagan sa Babilonya?
16 Ang mga mananag-an sa kapalaran sa Babilonya magluwas ba kaniya? Si Jehova nagtubag: “Ikaw nagpadayon sa pagsalig sa imong pagkadaotan. Ikaw nag-ingon: ‘Walay nakakita kanako.’ Ang imong kaalam ug ang imong kahibalo—kini mao ang nagpalayo kanimo; ug ikaw nagpadayon sa pag-ingon diha sa imong kasingkasing: ‘Ako mao, ug wala nay lain.’” (Isaias 47:10) Giisip sa Babilonya nga pinaagi sa iyang sekular ug relihiyosong kaalam, iyang militaryong gahom, ug iyang malinglahong kapintasan, makapadayon siya sa paghupot sa iyang posisyon ingong gahom sa kalibotan. Gibati niya nga walay usa nga ‘makakita’ kaniya, nga mao, maningil kaniya tungod sa iyang daotang mga buhat. Ni siya makasabot nga may kaindig sa unahan. “Ako mao, ug wala nay lain,” siya nag-ingon sa iyang kaugalingon.
17 Bisan pa niana, pinaagi sa lain pa sa iyang mga manalagna, si Jehova nagpasidaan: “Si bisan kinsang tawo makatago ba sa mga dapit nga tagoanan ug ako dili makakita kaniya?” (Jeremias 23:24; Hebreohanon 4:13) Busa si Jehova nagpahayag: “Kanimo ang katalagman moabot gayod; ikaw walay mahibaloan nga panagang batok niini. Ug kanimo modangat ang kagul-anan; dili ka makalikay niini. Ug kanimo adunay mokalit pag-abot nga usa ka kadaot nga wala nimo dahoma.” (Isaias 47:11) Ni ang mga diyos sa Babilonya o ang “panagang” nga gihimo sa iyang mga espiritista makapugong sa umaabot nga katalagman—nga walay ingon nga iyang nasinati sukad!
Pakyas ang mga Magtatambag sa Babilonya
18, 19. Sa unsang paagi ang pagsalig sa Babilonya sa iyang mga magtatambag mahimong kadaotan?
18 Uban ang masakit nga kantalita, si Jehova nagsugo: “Karon, barog uban sa imong mga panglamat ug uban sa kadagaya sa imong mga pamarang, nga imong gihagoan sukad sa imong pagkabatan-on; niana ikaw tingali makapahimulos, niana ikaw tingali makapalisang sa mga tawo.” (Isaias 47:12) Ang Babilonya gihagit nga ‘mobarog,’ o mopadayon nga wala magbag-o, sa iyang pagsalig sa salamangka. Kon buot sabton, ingon nga usa ka nasod iyang gihagoan ang kaugmaran sa mga arte labot sa okulto sukad sa iyang “pagkabatan-on.”
19 Apan gibugalbugalan siya ni Jehova, nga nag-ingon: “Ikaw gipul-an sa kadaghan sa imong mga magtatambag. Karon, pabaroga sila ug ipaluwas ka, ang mga magsisimba sa kalangitan, ang mga tighangad sa kabituonan, silang naghatag ug kahibalo panahon sa bag-ong mga bulan mahitungod sa mga butang nga modangat kanimo.” (Isaias 47:13) e Atubangon sa Babilonya ang bug-os nga kapakyasan sa iyang mga magtatambag. Tinuod, nahimo na ang kasiglohang pagpaniid sa kabituonan sa pag-ugmad sa Babilonyanhong astrolohiya. Apan sa gabii sa iyang pagkapukan, ang makaluluoy nga kapakyasan sa iyang mga astrologo magyagyag sa pagtagnatagna ingong walay kapuslanan.—Daniel 5:7, 8.
20. Unsa unya ang dulnganan sa mga magtatambag sa Babilonya?
20 Si Jehova nagtapos niining bahina sa tagna sa pag-ingon: “Tan-awa! Sila nahisama sa dagami. Ang kalayo tinong magsunog kanila. Dili nila maluwas ang ilang kalag gikan sa gahom sa kalayo. Walay pagbaga sa mga uling aron mapainitan sa katawhan ang ilang kaugalingon, walay siga sa kalayo nga sa atubangan niini makalingkod. Sila tinong maingon niana alang kanimo, nga uban kanila ikaw nagbudlay ingong imong mga maglalamat sukad sa imong pagkabatan-on. Sila mahisalaag gayod, ang matag usa ngadto sa iyang kaugalingong dapit. Walay usa nga moluwas kanimo.” (Isaias 47:14, 15) Oo, ang kalayonhong mga panahon hapit nang modangat niining bakak nga mga magtatambag. Kini maoy, dili kalayong may igong kainit nga makapainit sa ilang kaugalingon, kondili makalaglag, makapaut-ot nga kalayo nga moyagyag sa bakak nga mga magtatambag ingong way-pulos nga dagami. Nan, dili katingalahan nga ang mga magtatambag sa Babilonya mokalagiw sa kalisang! Kay nawala na ang kataposang suportar sa Babilonya, wala nay moluwas kaniya. Dawaton niya ang dulnganan mismo nga iyang gipaagom sa Jerusalem.—Jeremias 11:12.
21. Sa unsang paagi ug kanus-a natuman ang matagnaong mga pulong ni Isaias?
21 Sa tuig 539 W.K.P., kining inspiradong mga pulong nagsugod sa pagkatuman. Ang mga kasundalohan sa mga Medianhon ug mga Persianhon ilalom sa pagpangulo ni Ciro nagbihag sa siyudad, nga nagpatay sa presenteng hari niini, si Belsazar. (Daniel 5:1-4, 30) Sa usa ka gabii ang Babilonya napukan gikan sa iyang posisyon sa pagkamagmamando sa kalibotan. Sa ingon natapos ang kasiglohan sa Semitikong pagkalabaw, ug niadtong higayona ang kalibotan nailalom sa Aryan nga pagmando. Ang Babilonya nagsugod sa kasiglohan-nga-gidugayong pag-us-os. Pagkaikaupat nga siglo K.P., kini mao na lamay “tinapok sa mga bato.” (Jeremias 51:37) Ang tagna ni Isaias sa ingon bug-os nga natuman.
Modernong-Adlaw nga Babilonya
22. Unsang pagtulon-an bahin sa garbo ang gitudlo kanato sa pagkapukan sa Babilonya?
22 Ang tagna ni Isaias naghatag ug daghang pamalandongon. Sa usa ka bahin, kini nagpasiugda sa mga kapeligrohan sa garbo ug pagkamapahitas-on. Ang pagkapukan sa magarbohong Babilonya nag-ilustrar sa proverbio sa Bibliya: “Ang garbo nagauna sa pagkahagsa, ug ang mapahitas-ong espiritu nagauna sa pagkapukan.” (Proverbio 16:18) Ang garbo usahay mopatigbabaw sa atong dili-hingpit nga mga kinaiya, apan ‘ang pagkamoburot sa pagpagarbo’ mahimong motultol sa ‘pagkahulog sa pakaulaw ug sa lit-ag sa Yawa.’ (1 Timoteo 3:6, 7) Nan, maayo nga atong sundon ang tambag ni Santiago: “Ipaubos ninyo ang inyong kaugalingon sa mga mata ni Jehova, ug kamo iyang pagabayawon.”—Santiago 4:10.
23. Ang tagna ni Isaias motabang kanato sa pagbaton sa unsang pagsalig?
23 Kining matagnaong mga pulong makatabang usab kanato nga mosalig kang Jehova, kinsa labi pang gamhanan kay sa tanan niyang mga magsusupak. (Salmo 24:8; 34:7; 50:15; 91:14, 15) Kini makapahupay nga pahinumdom niining lisod nga mga adlaw. Ang pagsalig kang Jehova mopalig-on sa atong determinasyon nga magpabiling walay-ikasaway sa iyang mga mata, kay nahibalo nga ‘ang kaugmaon sa [walay-ikasaway] nga tawo maoy malinawon.’ (Salmo 37:37, 38) Kanunayng maalamon nga mosalig kang Jehova ug dili mosalig sa atong kaugalingong mga katakos sa atubangan sa “malipatlipatong kaugdahan” ni Satanas.—Efeso 6:10-13, potnot.
24, 25. (a) Nganong ang astrolohiya dili makataronganon, bisan pa niana nganong daghan ang modangop niini? (b) Unsay pipila ka katarongan nganong ang mga Kristohanon molikay sa patuotuo?
24 Mamatikdan, gipasidan-an kita batok sa mga buhat sa espiritismo, ilabina ang astrolohiya. (Galacia 5:20, 21) Sa dihang napukan ang Babilonya, ang astrolohiya wala mawad-i sa gahom niini ibabaw sa katawhan. Makaiikag, ang basahong Great Cities of the Ancient World nag-ingon nga ang mga hugpong sa kabituonan nga gihan-ay sa mga Babilonyanhon “nabalhin” gikan sa ilang karaang mga posisyon, “nga naghimong kataw-anan sa bug-os nga ideya [sa astrolohiya].” Bisan pa niana, ang astrolohiya nagpadayon sa paglambo, ug daghang mantalaan adunay mga lindog nga nagtaganag mga horoskopyo sa ilang mga magbabasa.
25 Unsay nagpahinabo sa mga tawo—daghan kanila edukado kaayo—nga mokonsulta sa mga bituon o mohimo sa ubang dili-makataronganon, matuotuohon nga mga buhat? Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Ang mga patuotuo lagmit mahimong bahin sa kinabuhi samtang ang mga tawo nahadlok sa usag usa ug naghambin ug mga kawalay-kasegurohan bahin sa umaabot.” Ang kahadlok ug kawalay-kasegurohan mahimong motukmod sa mga tawo nga mahimong matuotuohon. Bisan pa niana, ang mga Kristohanon naglikay sa patuotuo. Sila dili mahadlok sa tawo—si Jehova mao ang ilang tigpaluyo. (Salmo 6:4-10) Ug sila dili kay wala makaseguro bahin sa umaabot; sila nahibalo sa gipadayag nga mga katuyoan ni Jehova ug wala magduhaduha nga “ang laraw ni Jehova mobarog hangtod sa panahong walay tino.” (Salmo 33:11) Ang pagpahiuyon sa atong mga kinabuhi sa laraw ni Jehova mopasalig sa malipayon, malungtarong kaugmaon.
26. Sa unsang paagi napamatud-ang “walay pulos ang mga pangatarongan sa mga tawong maalamon”?
26 Sa katuigang dili pa dugay ang pipila naningkamot sa pagsabot sa umaabot diha sa mas “siyentipikanhon” nga mga paagi. Aduna pa ganiy usa ka natad sa pagtuon nga gitawag ug futurology, nga gibatbat ingong “usa ka pagtuon mahitungod sa umaabot nga mga posibilidad nga gipasukad sa presenteng mga kahimtang.” Pananglitan, niadtong 1972 ang usa ka pundok sa mga edukador ug mga negosyante nga nailhang Club of Rome mitagna nga sa pagka-1992 ang tanang pondo sa bulawan, mercury, zinc, ug petrolyo sa kalibotan mahurot na. Aw, ang kalibotan nag-atubang ug makalilisang nga mga suliran sukad sa 1972, apan ang maong panagna sayop sa tanang bahin. Ang yuta aduna gihapoy mga pondo nga bulawan, mercury, zinc, ug petrolyo. Sa pagkatinuod, ang tawo naghago sa pagsulay sa pagtagna sa umaabot, apan ang iyang mga panaghap sa kanunay dili kasaligan. Tinuod gayod, “walay pulos ang mga pangatarongan sa mga tawong maalamon”!—1 Corinto 3:20.
Ang Umaabot nga Kalaglagan sa Dakong Babilonya
27. Kanus-a ug sa unsang paagi ang Dakong Babilonya nakaagom sa pagkapukan nga sama sa pagkapukan sa Babilonya sa 539 W.K.P.?
27 Ang modernong-adlawng mga relihiyon nagpatunhay sa daghan sa mga doktrina sa karaang Babilonya. Busa, ang tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon tukma nga ginganlang Dakong Babilonya. (Pinadayag 17:5) Ang maong internasyonal nga relihiyosong kahugpongan nakasinati nag pagkapukan nga susama sa iya sa karaang Babilonya sa 539 W.K.P. (Pinadayag 14:8; 18:2) Sa 1919 ang nahibilin sa mga igsoon ni Kristo migula gikan sa espirituwal nga pagkabihag ug nagsalikway sa relihiyosong impluwensiya sa Kakristiyanohan, nga usa ka gamhanang bahin sa Dakong Babilonya. Sukad niadto ang Kakristiyanohan nawad-ag dakong impluwensiya ibabaw sa daghang nasod diin kini sa nangagi lig-on.
28. Unsang panghambog ang gipahayag sa Dakong Babilonya, apan unsay nagpaabot kaniya?
28 Ang maong pagkapukan, hinunoa, mao lamay pasiuna sa pangataposang kalaglagan sa bakak nga relihiyon. Makaiikag, ang tagna sa Pinadayag bahin sa kalaglagan sa Dakong Babilonya magpahinumdom kanato sa matagnaong mga pulong nga nahisulat sa Isaias 47:8, 9. Sama sa karaang Babilonya, ang modernong-adlawng Dakong Babilonya nag-ingon: “Naglingkod ako nga rayna, ug dili ako balo, ug dili gayod ako makatilawg pagbangotan.” Apan “sa usa ka adlaw moabot ang iyang mga hampak, kamatayon ug pagbangotan ug gutom, ug pagaugdawon siya sa kalayo, kay kusgan man si Jehova nga Diyos nga maoy naghukom kaniya.” Busa ang matagnaong mga pulong nga natala sa Isaias kapitulo 47 nagpabilin nga usa ka pasidaan niadtong nakig-uban pa sa bakak nga relihiyon. Aron makalikay sila nga makaambit sa iyang kalaglagan, ipasunod nila ang inspiradong sugo: “Gumula kamo kaniya”!—Pinadayag 18:4, 7, 8.
[Mga footnote]
a Alang sa detalyadong impormasyon bahin sa kaugmaran sa bakak nga relihiyosong mga doktrina, tan-awa ang basahong Pagpangita sa Katawhan sa Diyos, nga gipatik sa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Sa Hebreohanon ang “ulay nga anak nga babaye sa Babilonya” maoy idioma nga nagpunting sa Babilonya o sa mga molupyo sa Babilonya. Siya “ulay” tungod kay siya wala pa magun-ob sa usa ka magpupukan sukad nga nahimo siyang usa ka gahom sa kalibotan.
c Ang Hebreohanong pamulong nga gihubad nga “Dili ako motagbo nga maluloton kang bisan kinsang tawo” gibatbat sa mga eskolar ingon nga “pamulong nga lisod kaayo” nga hubaron. Ang Bag-ong Kalibotang Hubad nagsukip sa pulong nga “maluloton” aron ihatag ang ideya nga ang mga tagagawas dili tugotan nga motabang sa Babilonya. Ang usa ka hubad sa Jewish Publication Society naghubad sa maong mga pulong: “Dili ko itugot . . . nga may tawo nga magpataliwala.”
d Ang librong Nabonidus and Belshazzar, ni Raymond Philip Dougherty, nag-ingon nga bisan pag ang Nabonidus Chronicle nagpatuo nga ang mga manunulong sa Babilonya misulod nga “walay pakig-away,” ang Gregong historyano nga si Xenophon nagpaila nga mahimong may dakong pag-ulag dugo.
e Ang pipila naghubad sa Hebreohanong pamulong nga gihubad ug “mga magsisimba sa kalangitan” ingong “mga tigbahin sa kalangitan.” Kini nagtumong sa batasan sa pagbahin sa kalangitan ngadto sa mga seksiyon alang sa horoskopyo.
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
[Mga hulagway sa panid 111]
Ang nagapangita-sa-kalipayan nga Babilonya igapaubos sa abog
[Hulagway sa panid 114]
Ang mga astrologo sa Babilonya dili makatagna sa iyang pagkapukan
[Hulagway sa panid 116]
Usa ka Babilonyanhong kalendaryo sa astrolohiya, unang milenyo W.K.P.
[Mga hulagway sa panid 119]
Ang modernong-adlawng Babilonya hapit nang mahanaw
