Kapitulo Singko

Gitagna sa Matuod nga Diyos ang Pagpagawas

Isaias 44:1-28

1, 2. (a) Unsang mga pangutana ang gipatungha ni Jehova? (b) Sa unsang paagi pamatud-an ni Jehova nga siya lamang ang matuod nga Diyos?

 ‘KINSA ang matuod nga Diyos?’ Kining pangutanaha gisukna latas sa kasiglohan. Nan, pagkakatingalahan nga diha sa basahon ni Isaias, si Jehova mismo ang nagpatungha sa pangutana! Siya nagdapit sa mga tawo sa pagpalandong: ‘Si Jehova ba ang bugtong matuod nga Diyos? O adunay lain nga makalalis sa iyang posisyon?’ Human sa pagsugod sa panaghisgot, gitagana ni Jehova ang makataronganong mga sukdanan sa paghusay sa isyu bahin sa pagka-Diyos. Ang pangatarongang gipresentar moagak sa matinud-anon-ug-kasingkasing nga mga tawo ngadto sa di-ikasalikway nga panghinapos.

² Sa mga adlaw ni Isaias, ang mga imahen kaylap nga gisimba. Sa prangka ug tin-awng paghisgot nga nahitala sa kapitulo 44 sa matagnaong basahon ni Isaias, gipakita kon unsa ka kawang ang pagsimbag imahen! Bisan pa niana, ang kaugalingong katawhan sa Diyos nahulog sa lit-ag sa pagsimbag mga diyosdiyos. Busa, sumala sa makita sa nangaging mga kapitulo sa Isaias, ang mga Israelinhon takos nga pahamtangan ug bug-at nga disiplina. Hinuon, sa mahigugmaong paagi gipasaligan ni Jehova ang nasod nga bisan pag ang mga Babilonyanhon tugotan niya sa pagbihag sa iyang katawhan, iyang luwason sila sa iyang gitakdang panahon. Ang pagkatuman sa mga tagna sa pagpagawas gikan sa pagkabihag ug pagpasig-uli sa maputling pagsimba sa walay duhaduha magpamatuod nga si Jehova lamang ang matuod nga Diyos, sa kaulawan sa tanang nagsimba sa way-kinabuhing mga diyos sa mga nasod.

3. Sa unsang paagi ang matagnaong mga pulong ni Isaias makatabang sa mga Kristohanon karong adlawa?

 ³ Ang mga tagna niining bahina sa Isaias ug ang ilang pagkatuman sa karaang mga panahon nagpalig-on sa pagtuo sa mga Kristohanon karong adlawa. Dugang pa, ang matagnaong mga pulong ni Isaias adunay katumanan sa atong adlaw ug bisan sa umaabot. Ug ang maong mga panghitabo naglangkit sa usa ka tigpagawas ug usa ka pagpagawas nga labaw pa kay sa mga panghitabo nga gitagna alang sa karaang katawhan sa Diyos.

Paglaom Alang Niadtong mga Iya ni Jehova

4. Sa unsang paagi si Jehova nagdasig sa Israel?

⁴ Ang kapitulo 44 nagsugod nga positibo uban ang usa ka pahinumdom nga ang Israel gipili sa Diyos, nga gibulag gikan sa naglibot nga mga nasod aron mahimong iyang alagad. Ang tagna nag-ingon: “Karon pamati, Oh Jacob nga akong alagad, ug ikaw, Oh Israel, nga akong gipili. Mao kini ang giingon ni Jehova, ang imong Magbubuhat ug ang imong Mag-uumol, nga nagpadayon sa pagtabang kanimo bisan gikan sa tiyan, ‘Ayaw kahadlok, Oh akong alagad nga Jacob, ug ikaw, Jesurun, nga akong gipili.’” (Isaias 44:1, 2) Giatiman ni Jehova ang Israel gikan sa tiyan sa iyang inahan, ingnon ta, sukad gayod ang Israel nahimong usa ka nasod human makagula sa Ehipto. Gitawag niya ang iyang katawhan sa tingob ingong “Jesurun,” nga nagkahulogang “Usa nga Matul-id,” usa ka titulo nga nagpahayag sa pagmahal ug pagkamabination. Ang ngalan maoy pahinumdom usab nga ang mga Israelinhon kinahanglang magpabiling matul-id, nga sa daghang higayon sila napakyas sa paghimo sa ingon.

5, 6. Unsang makapahayahay nga mga tagana ang gitagana ni Jehova alang sa Israel, ug may unsang sangpotanan?

⁵ Pagkakahimut-anan ug makapahayahay ang sunod nga mga pulong ni Jehova! Siya nag-ingon: “Buboan ko ug tubig ang giuhaw, ug nagdagayday nga mga sapa ang mala nga dapit.  Igabubo ko ang akong espiritu sa imong binhi, ug ang akong panalangin sa imong mga kaliwat. Ug sila mosubol gayod samag taliwala sa lunhawng balili, samag mga alamo sa daplin sa mga kanal sa tubig.” (Isaias 44:3, 4) Bisan sa mainit, uga nga banikanhan, ang mga pundok sa kakahoyan mahimong molambo sa daplin sa mga tuboran sa tubig. Sa dihang itagana ni Jehova ang iyang nagahatag-ug-kinabuhing mga tubig sa kamatuoran ug ibubo ang iyang balaang espiritu, ang Israel molambo pag-ayo, nga sama sa kakahoyan ubay sa mga kanal sa irigasyon. (Salmo 1:3; Jeremias 17:7, 8) Si Jehova mohatag ug kusog sa iyang katawhan aron sa pagtuman sa ilang papel ingong mga saksi sa iyang pagka-Diyos.

⁶ Usa ka sangpotanan niining pagbubo sa balaang espiritu mao unya ang napalig-on nga apresasyon sa pipila ka indibiduwal bahin sa relasyon sa Israel uban kang Jehova. Busa, mabasa nato: “Kining usa moingon: ‘Ako iya ni Jehova.’ Ug kanang usa motawag sa iyang kaugalingon sa ngalan ni Jacob, ug ang lain mosulat diha sa iyang kamot: ‘Iya ni Jehova.’ Ug pinaagi sa ngalan sa Israel ang usa magbansag sa iyang kaugalingon.” (Isaias 44:5) Oo, aduna unyay dungog sa pagdala sa ngalan ni Jehova, tungod kay makita unya nga siya lamang ang matuod nga Diyos.

Usa ka Hagit Ngadto sa mga Diyos

7, 8. Sa unsang paagi si Jehova naghagit sa mga diyos sa mga nasod?

⁷ Ubos sa Moisesnong Balaod, ang usa ka manlulukat—kasagarang usa ka lalaki nga labing suod nga paryente—makapalit sa usa ka tawo gikan sa pagkaulipon. (Levitico 25:47-54; Ruth 2:20) Si Jehova nagpaila karon sa iyang kaugalingon ingong Manlulukat sa Israel—ang usa nga magalukat sa nasod, sa kaulawan sa Babilonya ug sa tanan niyang mga diyos. (Jeremias 50:34) Ginaatubang niya ang bakak nga mga diyos ug ilang mga magsisimba, nga nag-ingon: “Mao kini ang giingon ni Jehova, ang Hari sa Israel ug ang iyang Manlulukat, si Jehova sa mga panon, ‘Ako ang una ug ako ang ulahi, ug gawas kanako wala nay Diyos. Ug kinsa ba ang sama kanako? Papahayaga siya, aron iyang ikasaysay  kini ug ikapakita kini kanako. Sukad sa panahong gitudlo ko ang katawhan dugay na kanhi, ang mga butang nga moabot ug ang mga butang nga mosulod isugid nila. Ayaw kamo kalisang, ug ayaw kakurat. Sukad niadtong panahona wala ba nako ipahinabo sa matag usa nga makadungog ug makapahayag niini? Ug kamo mao ang akong mga saksi. Aduna bay Diyos gawas kanako? Wala, walay Bato. Walay usa nga akong nailhan.’”—Isaias 44:6-8.

⁸ Si Jehova naghagit sa mga diyos sa pagpresentar sa ilang ebidensiya. Makatawag ba sila sa dili matuod nga mga butang nga samag matuod, nga makatagna sa tukma kaayo sa umaabot nga mga panghitabo nga samag nagakahitabo na kini? Ang ‘una ug ang ulahi,’ kinsa naglungtad sa wala pa mahunahunai ang tanang bakak nga mga diyos ug magalungtad gihapon sa dihang dugay na silang mahikalimtan, maoy makahimo niana. Ang iyang katawhan dili kinahanglang mahadlok sa pagpamatuod niining kamatuorana, sanglit ilang nabatonan ang pagpaluyo ni Jehova, kinsa malig-on ug di-matarog sama sa usa ka dako kaayong bato!—Deuteronomio 32:4; 2 Samuel 22:31, 32.

Ang Pagkakawang sa Pagsimbag Imahen

9. Sayop ba alang sa mga Israelinhon ang paggamag bisan unsang matang sa hulagway sa usa ka buhing butang? Ipatin-aw.

⁹ Ang hagit ni Jehova ngadto sa bakak nga mga diyos magpahinumdom sa ikaduha sa Napulo ka Sugo. Ang maong sugo tin-awng nag-ingon: “Dili ka magbuhat alang kanimo ug usa ka linilok nga larawan o usa ka dagway nga sama sa bisan unsa nga anaa sa kalangitan sa itaas o anaa sa yuta sa ubos o anaa sa mga tubig ilalom sa yuta. Dili ka magyukbo kanila ni maaghat sa pag-alagad kanila.” (Exodo 20:4, 5) Siyempre, ang maong pagdili wala magpasabot nga ang mga Israelinhon dili angayng mogamag pang-adornong mga hulagway sa mga butang. Si Jehova mismo nagsugo nga ang mga hulagway sa mga tanom, mga hayop, ug mga kerubin ibutang sa tabernakulo. (Exodo 25:18; 26:31) Bisan pa niana, kini sila dili kay pakabalaanon, o pagasimbahon. Walay usa ang angayng mag-ampo o maghimog  mga paghalad ngadto nianang mga hulagwaya. Ang inspirado sa Diyos nga sugo nagdili sa paggamag bisan unsang matang sa imahen aron gamiton ingong butang nga pagasimbahon. Ang pagsimbag mga imahen o pagyukbo kanila sa pagkamasimbahon maoy pagsimbag diyosdiyos.—1 Juan 5:21.

10, 11. Nganong giisip ni Jehova nga ang mga imahen makauulaw?

¹⁰ Si Isaias karon nagbatbat sa kawalay-kapuslanan sa way-kinabuhing mga imahen ug sa kaulawan nga nagpaabot niadtong nagbuhat kanila: “Ang mga mag-uumol sa linilok nga larawan silang tanan dili tinuod, ug ang ilang mga minahal mismo mawalay-kapuslanan; ug ingong ilang mga saksi sila walay nakitang bisan unsa ug walay nahibaloang bisan unsa, aron sila mangaulaw. Kinsay naghimo sa usa ka diyos o naghulma sa usa lamang ka inumol nga larawan? Kini wala gayod magpulos. Tan-awa! Ang tanan niyang mga kauban mangaulaw, ug ang mga artesano maoy gikan sa yutan-ong mga tawo. Silang tanan managtapok. Sila mobarog nga walay paglihok. Sila panguyawan. Sila mangaulaw sa samang higayon.”—Isaias 44:9-11.

¹¹ Nganong giisip sa Diyos ang maong mga imahen ingon nga makauulaw kaayo? Una, imposible ang paghulagway sa tukmang paagi sa Labing Gamhanan pinaagig materyal nga mga butang. (Buhat 17:29) Dugang pa, ang pagsimba sa usa ka butang nga gilalang inay sa Maglalalang maoy usa ka pagpakaulaw sa pagka-Diyos ni Jehova. Ug dili ba tinuod nga kini makapaubos sa tawo, kinsa gilalang “sa dagway sa Diyos”?—Genesis 1:27; Roma 1:23, 25.

12, 13. Nganong ang tawo dili mahanasong makabuhat ug bisan unsang imahen nga angayng pagasimbahon?

¹² Ang pisikal nga butang ba sa usa ka paagi mahimong balaan tungod lamang kay kini mahanasong gibuhat ingong butang nga pagasimbahon? Si Isaias nagpahinumdom kanato nga ang paggamag usa ka imahen maoy tawhanon lamang nga pagkugi. Ang mga galamiton ug mga teknik sa usa ka magbubuhat ug imahen sama lamang nianang gigamit sa ubang artesano: “Kon bahin sa maglililok sa puthaw pinaagi sa panglilok, siya nagkapuliki niini uban sa mga baga; ug pinaagi sa mga martilyo siya  nag-umol niini, ug siya padayong nagkapuliki niini pinaagi sa iyang kusgang bukton. Labot pa, gigutom siya, ug mao nga walay kusog. Wala siya makainom ug tubig; mao nga siya gikapoy. Kon bahin sa maglililok sa kahoy, siya miunat sa pising igsusukod; siya nagbadlis niini pinaagi sa pulang tisas; siya nagbuhat niini pinaagig tigib; ug pinaagi sa kompas siya nagpadayon sa pagbadlis niini, ug sa inanay siya naghimo niini nga larawan sa usa ka tawo, sama sa katahom sa tawo, aron palingkoron sa usa ka balay.”—Isaias 44:12, 13.

¹³ Ang matuod nga Diyos nagbuhat sa tanang buhing mga linalang niining yutaa, lakip ang tawo. Ang may-sentido nga kinabuhi maoy kahibulongang pamatuod sa pagka-Diyos ni Jehova, apan siyempre, ang tanang butang nga gilalang ni Jehova maoy ubos kaniya. Posible ba nga ang tawo makabuhat ug mas maayo kay niana? Makabuhat ba siyag butang nga labaw kay kaniya—labaw kaayo nga kini angay sa iyang pagkamahinalaron? Sa dihang ang usa ka tawo magagamag usa ka imahen, siya kapoyon, gutomon, ug uhawon. Kini maoy tawhanong mga limitasyon, apan labing menos kana magpakita nga ang tawo buhi. Ang imahen nga iyang buhaton tingali samag tawo ang hitsura. Basin matahom pa kini. Apan kini walay kinabuhi. Ang mga imahen dili gayod balaan. Dugang pa, walay kinulit nga imahen ang sukad “nahulog gikan sa langit,” nga samag ang tinubdan niini dili gikan sa may-kamatayon nga tawo.—Buhat 19:35.

14. Sa unsang paagi ang mga magbubuhat ug imahen bug-os nga nagdepende kang Jehova?

¹⁴ Dayon si Isaias nagpakita nga ang mga magbubuhat ug imahen bug-os nga nagdepende sa kinaiyanhong mga proseso ug materyales nga gilalang ni Jehova: “Adunay usa kansang buhat maoy pagputol ug mga sedro; ug siya nagkuhag usa ka matang sa kahoy, usa ka nagbuntaog nga kahoy, ug siya nagpalig-on niini alang sa iyang kaugalingon taliwala sa kakahoyan sa lasang. Iyang gitanom ang kahoyng lawrel, ug ang ulan nagpadako niini. Ug alang sa tawo kini nahimong igsusugnod. Busa siya nagkuhag bahin niini aron iyang mapainitan ang iyang kaugalingon.  Sa pagkatinuod siya naghaling ug kalayo ug nagluto ug tinapay. Siya usab nagbuhat ug usa ka diyos nga iyang mayukboan. Siya naghimo niana nga usa ka linilok nga larawan, ug siya mihapa niana. Ang katunga niini gisunog niya sa kalayo. Diha sa katunga niini siya nagsugba sa unod nga iyang kaonon, ug siya nabusog. Siya usab nagdangka sa iyang kaugalingon ug nag-ingon: ‘Aha! Napainitan ko na ang akong kaugalingon. Nakita ko na ang siga sa kalayo.’ Apan ang nahibilin niana gihimo niya nga usa ka diyos, nga iyang linilok nga larawan. Siya mihapa niana ug miyukbo ug nag-ampo niana ug nag-ingon: ‘Luwasa ako, kay ikaw mao ang akong diyos.’”—Isaias 44:14-17.

15. Unsang bug-os nga kawalay pagsabot ang gipakita sa usa ka magbubuhat ug mga imahen?

¹⁵ Ang wala-masunog nga kahoyng igsusugnod makaluwas ba kang bisan kinsa? Siyempre dili. Ang matuod nga Diyos lamang ang makahimo sa pagluwas. Naunsa ba nga ginasimba sa mga tawo ang way-kinabuhing mga butang? Si Isaias nagpakitang ang tinuod nga suliran anaa sa kasingkasing sa usa ka tawo: “Sila wala mahibalo, ni sila nakasabot, tungod kay ang ilang mga mata gibulitan aron dili makakita, ang ilang kasingkasing aron dili makabaton ug hait nga salabotan. Ug walay nagpahinumdom sa iyang kasingkasing o may kahibalo o pagsabot, nga nag-ingon: ‘Ang katunga niini akong gisunog sa kalayo, ug sa mga baga niini ako usab nagluto ug tinapay; ako nagsugba ug unod ug mikaon. Apan ang nahibilin niini himoon ko ba nga usa lamang ka dulumtanang butang? Mohapa ba ako sa usa ka napaugang kahoy?’ Siya nagkaon sa abo. Ang iyang kasingkasing nga nalimbongan nagpahisalaag kaniya. Ug siya wala magluwas sa iyang kalag, ni siya nag-ingon: ‘Wala bay kabakakan sa akong tuong kamot?’” (Isaias 44:18-20) Oo, ang paghunahuna nga ang pagsimbag diyosdiyos makahatag ug kaayohan sa espirituwal nahisama sa pagkaon ug abo inay sa sustansiyadong pagkaon.

16. Sa unsang paagi nagsugod ang pagsimbag diyosdiyos, ug unsay magpahinabo niini?

¹⁶ Ang pagsimbag diyosdiyos nagsugod gayod sa mga langit sa  dihang ang gamhanan nga espiritung linalang nga nahimong Satanas naibog sa pagsimba nga angay lamang kang Jehova. Kusog kaayo ang tinguha ni Satanas nga kana nakapabulag kaniya gikan sa Diyos. Kadto mao gayod ang sinugdan sa pagsimbag diyosdiyos, sanglit si apostol Pablo miingon nga ang pagkaibog maoy sama sa pagsimbag diyosdiyos. (Isaias 14:12-14; Ezequiel 28:13-15, 17; Colosas 3:5) Si Satanas naghaylo sa unang tawhanong magtiayon sa paghambin ug mahakogong mga hunahuna. Naibog si Eva sa butang nga gitanyag ni Satanas kaniya: “Ang inyong mga mata mangabuka ug kamo mahisama sa Diyos, nga mahibalo sa maayo ug sa daotan.” Si Jesus miingon nga ang pagkaibog nagagikan sa kasingkasing. (Genesis 3:5; Marcos 7:20-23) Ang pagsimbag diyosdiyos mahitabo sa dihang ang mga kasingkasing madaot. Nan, pagkahinungdanon nga kitang tanan ‘mag-amping sa atong mga kasingkasing,’ nga dili gayod tugotan si bisan kinsa o bisan unsa nga mookupar sa angay nga dapit ni Jehova diha niana!—Proverbio 4:23; Santiago 1:14.

Si Jehova Nagpukaw sa mga Kasingkasing

17. Unsay angayng ibutang sa Israel sa kasingkasing?

¹⁷ Dayon giawhag ni Jehova ang mga Israelinhon sa paghinumdom nga sila anaa sa bulahan, responsableng posisyon. Sila maoy iyang mga saksi! Siya nag-ingon: “Hinumdomi kining mga butanga, Oh Jacob, ug ikaw, Oh Israel, tungod kay ikaw akong alagad. Ako nag-umol kanimo. Ikaw usa ka alagad nga akoa. Oh Israel, sa akong bahin ikaw dili hikalimtan. Akong papason ang imong mga kalapasan ingon sa panganod, ug ang imong mga sala ingon sa bagang panganod. Balik kanako, kay ako maglukat kanimo. Hugyaw sa kalipay, kamong kalangitan, kay si Jehova milihok na! Singgit sa kadaogan, kamong kinaubsang bahin sa yuta! Magmaya, kamong kabukiran, uban ang hugyaw sa kalipay, ikaw lasang ug kamong tanang kakahoyan niini! Kay si Jehova naglukat kang Jacob, ug iyang gipakita sa Israel ang iyang katahom.”—Isaias 44:21-23.

18. (a) Nganong ang Israel adunay katarongan sa pagkalipay? (b) Sa unsang paagi ang mga alagad ni Jehova makasundog sa iyang panig-ingnan sa kaluoy karong adlawa?

 ¹⁸ Ang Israel wala mag-umol kang Jehova. Siya dili ginamag-tawo nga diyos. Hinunoa, si Jehova nag-umol sa Israel aron mahimong iyang piniling alagad. Ug iyang pamatud-an ang iyang pagka-Diyos sa makausa pa sa dihang iyang luwason ang nasod. Siya nagpakigsulti sa iyang katawhan sa mabinationg paagi, nga nagpasalig kanila nga kon sila maghinulsol, pagatabonan niya sa bug-os ang ilang mga sala, nga magatago sa ilang mga kalapasan nga samag luyo sa di-malagbasan nga mga panganod. Pagkadakong katarongan nga magkalipay ang Israel! Ang panig-ingnan ni Jehova nagdasig sa iyang modernong-adlawng mga alagad sa pagsundog sa iyang kaluoy. Sila makahimo niana pinaagi sa pagtinguha sa pagtabang sa mga masalaypon—nga maningkamot sa pagpalig-on pag-usab kanila sa espirituwal kon mahimo.—Galacia 6:1, 2.

Ang Kinalabwang Pagsulay sa Pagka-Diyos

19, 20. (a) Sa unsang paagi gidala ni Jehova ang iyang kaso sa kinalabwang punto? (b) Unsang makapalipayng mga butang ang gitagna ni Jehova alang sa iyang katawhan, ug kinsa ba ang iyang gamiton aron sa pagpahinabo niining mga butanga?

¹⁹ Karon ipahayag nga labing puwersado ni Jehova ang iyang legal nga argumento. Hapit na niyang ipahayag ang iyang tubag sa labing lisod nga pagsulay sa pagka-Diyos—ang katakos sa pagtagna nga tukma sa umaabot. Usa ka eskolar sa Bibliya nagtawag sa sunod nga lima ka bersikulo sa Isaias kapitulo 44 nga “kinalabwan nga balak sa Diyos sa Israel,” ang usa ug bugtong Maglalalang, ang bugtong Tigpadayag sa ugma-damlag ug paglaom sa Israel alang sa kagawasan. Ang pahayag inanayng miuswag ngadto sa maukyabon nga kinalabwang punto pinaagi sa pagpahibalo sa ngalan sa tawo nga magpahigawas sa nasod gikan sa Babilonya.

²⁰ “Mao kini ang giingon ni Jehova, ang imong Manlulukat ug ang Mag-uumol kanimo gikan sa tiyan: ‘Ako, si Jehova, nagbuhat sa tanang butang, nga nagbuklad sa kalangitan, nga nagpahimutang sa yuta. Kinsa bay uban kanako? Akong gipakyas  ang mga ilhanan sa mga tigsultig walay-pulos, ug ako ang Usa nga naghimo sa mga mananag-an nga molihok nga binuangbuang; ang Usa nga nagpasibog sa mga tawong maalamon, ug ang Usa nga nagahimo sa ilang kahibalo nga kabuangan; ang Usa nga nagpatuman sa pulong sa iyang alagad, ug ang Usa nga bug-os nagbuhat sa laraw sa iyang mga mensahero; ang Usa nga nag-ingon labot sa Jerusalem, “Siya pagapuy-an,” ug labot sa mga siyudad sa Juda, “Sila pagatukoron pag-usab, ug ang iyang biniyaan nga mga dapit akong patindogon”; ang Usa nga nag-ingon sa halawom nga katubigan, “Mahubas ka; ug ang tanan mong kasubaan akong pamalhon”; ang Usa nga nag-ingon labot kang Ciro, “Siya mao ang akong magbalantay, ug ang tanan nga akong kahimut-an iyang bug-os nga buhaton”; bisan sa akong mga pulong labot sa Jerusalem, “Siya pagatukoron pag-usab,” ug labot sa templo, “Mapahimutang ang imong patukoranan.”’”—Isaias 44:24-28.

21. Unsang garantiya ang gihatag sa mga pulong ni Jehova?

²¹ Oo, si Jehova dili lamang may katakos sa pagtagna sa umaabot nga mga panghitabo kondili may gahom usab sa pagtuman sa iyang gipadayag nga katuyoan sa katibuk-an niini. Ang maong pahayag magsilbing tinubdan sa paglaom alang sa Israel. Usa kini ka garantiya nga bisan pag ang Babilonyanhong mga kasundalohan maghimong awaaw sa yuta, ang Jerusalem ug ang iyang sakop nga mga siyudad mobarog pag-usab ug ang matuod nga pagsimba matukod pag-usab didto. Apan sa unsang paagi?

22. Batbata kon sa unsang paagi ang Suba sa Eufrates nahubsan.

²² Ang dili-inspiradong mga mananagna kasagarang dili mangahas nga magmaespesipiko sa ilang mga panagna tungod sa kahadlok nga mapamatud-an silang sayop sa paglabay sa panahon. Sa kasukwahi, pinaagi ni Isaias, gipadayag ni Jehova ang ngalan mismo sa tawo nga iyang pagagamiton aron ipagawas ang iyang katawhan gikan sa pagkabihag aron sila makapauli ug makatukod pag-usab sa Jerusalem ug sa templo. Ang iyang ngalan maoy Ciro, ug siya nailhang si Ciro nga Bantogan sa Persia. Gihatag usab ni Jehova ang mga detalye bahin sa estratehiya nga  gamiton ni Ciro aron sa paglusot sa nagbuntaog ug makutihong sistema sa depensa sa Babilonya. Ang Babilonya gipanalipdan pinaagi sa taas nga mga paril ug mga kanal sa tubig nga naglagbas ug naglibot sa siyudad. Gamiton nga mapuslanon ni Ciro ang pangunang elemento nianang maong sistema—ang Suba sa Eufrates. Sumala sa karaang mga historyano nga si Herodotus ug Xenophon, sa usa ka dapit sa ibabaw sa suba layo sa Babilonya, gipatipas ni Ciro ang mga tubig sa Eufrates hangtod nga ang tubig sa suba miubos nga igo nga maubog sa paglabang sa iyang mga sundalo. Kon bahin sa katakos niini sa pagpanalipod sa Babilonya, ang dakong Eufrates nahubsan.

23. Unsang talaan ang naglungtad bahin sa pagkatuman sa tagna nga si Ciro magpagawas sa Israel?

²³ Unsa na man ang saad nga pagawson ni Ciro ang katawhan sa Diyos ug tinoon niya nga ang Jerusalem ug ang templo matukod pag-usab? Si Ciro mismo, sa opisyal nga deklarasyon nga gitipigan diha sa Bibliya, nagpahayag: “Mao kini ang giingon ni Ciro nga hari sa Persia, ‘Ang tanang gingharian sa yuta gihatag kanako ni Jehova nga Diyos sa mga langit, ug siya nagsugo kanako sa pagtukod kaniya ug usa ka balay sa Jerusalem, nga anaa sa Juda. Bisan kinsa nga anaa sa inyong taliwala sa tibuok niyang katawhan, hinaot ang iyang Diyos magauban kaniya. Busa paadtoa siya sa Jerusalem, nga anaa sa Juda, ug ipatukod pag-usab ang balay ni Jehova nga Diyos sa Israel—siya ang matuod nga Diyos—nga diha sa Jerusalem.’” (Esdras 1:2, 3) Ang pulong ni Jehova pinaagi ni Isaias natuman sa bug-os!

Si Isaias, si Ciro, ug mga Kristohanon Karong Adlawa

24. Unsa ang relasyon tali sa paggula sa sugo ni Artajerjes nga ‘ipasig-uli ug tukoron pag-usab ang Jerusalem’ ug sa pag-abot sa Mesiyas?

²⁴ Ang ika-44 nga kapitulo sa Isaias nagtuboy kang Jehova ingon nga bugtong matuod nga Diyos ug ang Manluluwas sa iyang karaang katawhan. Dugang pa, ang tagna adunay halalom nga kahulogan alang kanatong tanan karong adlawa. Ang mando ni Ciro nga tukoron pag-usab ang templo sa Jerusalem, nga gihatag sa 538/537 W.K.P., nakapasugod sa mga panghitabong misangko sa pagkatuman sa laing talagsaong tagna. Ang mando  ni Ciro gisundan sa iya sa usa ka ulahing magmamando, si Artajerjes, kinsa nagmando nga ang siyudad sa Jerusalem tukoron pag-usab. Ang basahon ni Daniel nagpadayag nga “sukad sa paggula sa sugo sa pagpasig-uli ug pagtukod pag-usab sa Jerusalem [sa 455 W.K.P.] hangtod sa Mesiyas nga Pangulo,” adunay 69 ka ‘mga semana’ nga may 7 ka tuig ang matag usa. (Daniel 9:24, 25) Natuman usab kining tagnaa. Tukma sa eskedyul sa tuig 29 K.P., 483 ka tuig human sa pagpatuman sa mando ni Artajerjes sa Yutang Saad, si Jesus gibawtismohan ug nagsugod sa iyang yutan-ong ministeryo. a

25. Unsay gipunting sa pagkapukan sa Babilonya diha sa mga kamot ni Ciro sa modernong kapanahonan?

 ²⁵ Ang pagpagawas sa maunongong mga Hudiyo gikan sa pagkadestiyero, nakapaposible sa pagkapukan sa Babilonya, nga maoy naglandong sa pagkagawas sa dinihogang mga Kristohanon gikan sa espirituwal nga pagkadestiyero niadtong 1919. Ang maong pagpagawas maoy ebidensiya nga ang laing Babilonya, nga gibatbat ingon nga bigaon, ang Dakong Babilonya—usa ka simbolo sa tanang bakak nga relihiyon sa kalibotan nga giisip sa tingob—nakaagom sa pagkapukan. Sumala sa gitala sa basahon sa Pinadayag, si apostol Juan nakakita nang daan sa pagkapukan niini. (Pinadayag 14:8) Siya usab nakakita nang daan sa kalit nga kalaglagan niini. Ang kabatbatan ni Juan sa pagkalaglag nianang punog-diyosdiyos nga imperyo sa kalibotan sa pipila ka paagi maoy susama sa kabatbatan ni Isaias sa malamposong pagpukan ni Ciro sa karaang siyudad sa Babilonya. Maingon nga ang mapanalipdanong mga kanal sa tubig sa Babilonya napakyas sa pagluwas niana gikan kang Ciro, ang ‘mga tubig’ sa mga tawo usab nga nagsuportar ug nagpanalipod sa Dakong Babilonya ‘mahubsan’ sa dili pa siya sa pagkamakataronganon laglagon.—Pinadayag 16:12. b

26. Sa unsang paagi ang tagna ni Isaias ug ang katumanan niini magpalig-on sa atong pagtuo?

²⁶ Gikan sa atong panglantaw, kapig duha ug tunga ka milenyo human sa pagpahayag ni Isaias sa iyang tagna, atong makita nga ang Diyos sa pagkamatuod “bug-os nagbuhat sa laraw sa iyang mga mensahero.” (Isaias 44:26) Ang katumanan sa tagna ni Isaias sa ingon maoy usa ka talagsaong panig-ingnan sa pagkakasaligan sa tanang tagna diha sa Balaang Kasulatan.

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

 [Hulagway sa panid 63]

Makaluwas ba kang bisan kinsa ang usa ka wala-masunog nga kahoyng igsusugnod?

 [Hulagway sa panid 75]

Si Ciro nagtuman sa tagna pinaagi sa pagpatipas sa mga tubig sa Eufrates