Kapitulo Bayente-otso

Kahayag Alang sa mga Nasod

Isaias 66:15-24

1, 2.Nganong kinahanglanon ang kahayag, ug unsang matanga sa kangitngit ang nagtabon sa yuta karong adlawa?

 SI Jehova mao ang Tuboran sa kahayag, “ang Maghahatag sa adlaw sa paghatag ug kahayag sa maadlaw, sa mga lagda sa bulan ug sa mga bituon sa paghatag ug kahayag sa magabii.” (Jeremias 31:35) Pinasikad lang niini, siya angay nga ilhong Tuboran sa kinabuhi, sanglit ang kahayag nagpasabot man sa kinabuhi. Kon dili makanunayong digoon ang yuta sa kainit ug sa kahayag sa adlaw, ang kinabuhi sumala sa atong nasayran dili posible. Dili unta mapuy-an ang atong planeta.

² Busa, labi pa natong kabalak-an nga si Jehova, nga nagtumong sa atong adlaw, mitagnag usa ka panahon sa kangitngit, dili sa kahayag. Ubos sa pagdasig, si Isaias misulat: “Tan-awa! ang kangitngit mismo motabon sa yuta, ug ang bagang kangiob sa nasodnong mga pundok.” (Isaias 60:2) Siyempre, kining mga pulonga naghisgot sa espirituwal, dili pisikal, nga kangitngit, apan dili angayng sayonsayonon ang kaseryoso niini. Sa kataposan dili na posible ang kinabuhi alang niadtong walay espirituwal nga kahayag, sama ra nianang nahikawan ug kahayag sa adlaw.

3. Niining mangitngit nga mga panahon, asa kita makadangop alang sa kahayag?

³ Niining mangitngit nga mga panahon, dili mahimong kita dili manumbaling sa espirituwal nga kahayag nga gitagana ni Jehova kanato. Kinahanglang kita mosalig sa Pulong sa Diyos sa paglamdag sa atong dalan, nga mobasa sa Bibliya matag adlaw kon maarangan. (Salmo 119:105) Ang Kristohanong mga tigom mohatag kanatog kahigayonan sa pagdinasigay sa usag usa aron magpabilin diha sa “dalan sa mga matarong.” (Proverbio 4:18; Hebreohanon 10:23-25) Ang kalig-on nga atong makuha gikan sa makugihong  pagtuon sa Bibliya ug sa maayong Kristohanong panag-uban motabang kanato sa paglikay nga malamoy sa kangitngit niining “kataposang mga adlaw,” nga mosangko sa dakong “adlaw sa kasuko ni Jehova.” (2 Timoteo 3:1; Sofonias 2:3) Kanang adlawa moabot sa madali! Segurado kining moabot sama nga ang susamang adlaw miabot diha sa mga molupyo sa karaang Jerusalem.

Si Jehova “Makigbangi”

4, 5. (a) Sa unsang paagi si Jehova miabot batok sa Jerusalem? (b) Nganong makahinapos kita nga diyutay lamang ang naluwas sa pagkalaglag sa Jerusalem sa 607 W.K.P.? (Tan-awa ang potnot.)

⁴ Sa kataposang mga bersikulo sa makapaukyab nga tagna ni Isaias, si Jehova tatawng nagbatbat sa mga panghitabo nga mosangko sa adlaw sa iyang kasuko. Mabasa nato: “Si Jehova moabot ingon gayod sa usa ka kalayo, ug ang iyang mga karo samag unos, aron baslan ang iyang kasuko uban sa bug-os nga kaaligutgot ug ang iyang pagbadlong uban sa mga siga sa kalayo. Kay ingon sa kalayo si Jehova sa pagkatinuod makigbangi, oo, uban sa iyang espada, batok sa tanang unod; ug ang mga pinatay ni Jehova daghan gayod unya.”—Isaias 66:15, 16.

⁵ Kanang mga pulonga makatabang gayod sa mga katalirongan ni Isaias sa pag-amgo sa kaseryoso sa ilang kahimtang. Ang panahon nagsingabot sa dihang ang mga Babilonyanhon, ingong mga tiglaglag ni Jehova, moabot batok sa Jerusalem, nga ang ilang mga karo magaukay sa mga panganod sa abog samag unos. Pagkamakahahadlok unya kana nga talan-awon! Si Jehova mogamit sa mga manunulong aron pagtuman sa iyang kaugalingong kalayonhon nga mga paghukom batok sa tanang dili-matinumanong Hudiyong “unod.” Kini mahisama unya nga si Jehova mismo ang nakig-away batok sa iyang katawhan. Ang iyang “bug-os nga kaaligutgot” dili motalikod. Daghang Hudiyo ang mapukan ingong “mga pinatay ni Jehova.” Sa 607 W.K.P., kining tagnaa natuman. a

6. Unsang salawayong mga buhat ang nahitabo sa Juda?

 ⁶ Makataronganon ba nga si Jehova ‘nakigbangi’ batok sa iyang katawhan? Sa pagkatinuod! Sa daghang higayon sa atong paghisgot sa basahon ni Isaias, nasabtan nato nga ang mga Hudiyo, bisan pag napahinungod kono kang Jehova, natuphan sa bakak nga pagsimba—ug si Jehova nakakita sa ilang mga buhat. Masabtan usab nato kini sa mosunod nga mga pulong sa tagna: “‘Kadtong nagbalaan sa ilang kaugalingon ug naghinlo sa ilang kaugalingon alang sa mga tanaman luyo sa usa nga anaa sa taliwala, nga nagkaon sa unod sa baboy ug sa makaluod nga butang, bisan sa tigluksong ilaga, silang tanan sa tingob modangat sa ilang kataposan,’ mao ang giingon ni Jehova.” (Isaias 66:17) Kadto bang mga Hudiyo “nagbalaan sa ilang kaugalingon ug naghinlo sa ilang kaugalingon” aron mangandam alang sa maputling pagsimba? Tin-aw nga wala. Hinunoa, sila nagbuhat sa paganong mga rituwal sa pagpaputli diha sa espesyal nga mga tanaman. Human niana, sila sa kadalo nagkaon sa unod sa baboy ug sa ubang mga linalang nga giisip nga mahugaw ilalom sa Moisesnong Balaod.—Levitico 11:7, 21-23.

7. Sa unsang paagi ang Kakristiyanohan nahisama sa tigsimbag diyosdiyos nga Juda?

⁷ Pagkangil-ad nga kahimtang alang sa usa ka nasod nga diha sa relasyong may pakigsaad uban sa bugtong matuod nga Diyos! Apan palandonga: Ang susamang mangil-ad nga kahimtang naglungtad karong adlawa taliwala sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan. Kini sila susamang nag-angkon nga nag-alagad sa Diyos, ug daghan sa ilang mga pangulo nagpakaaron-ingnon nga balaan. Bisan pa niana, gihugawan nila ang ilang kaugalingon sa paganong mga pagtulon-an ug mga tradisyon, nga nagpamatuod nga sila anaa sa espirituwal nga kangitngit. Pagkabaga sa maong kangitngit!—Mateo 6:23; Juan 3:19, 20.

‘Sila Motan-aw sa Akong Himaya’

8. (a) Unsay mahitabo sa Juda ug sa Kakristiyanohan? (b) Sa unsang diwa ang kanasoran ‘motan-aw sa himaya ni Jehova’?

⁸ Namatikdan ba ni Jehova ang salawayong mga buhat ug bakak nga mga pagtulon-an sa Kakristiyanohan? Basaha ang mosunod  nga mga pulong ni Jehova, sumala sa gitala ni Isaias, ug tan-awa kon unsay imong ihinapos: “Mahitungod sa ilang mga buhat ug sa ilang mga hunahuna, ako moanha aron sa pagtigom sa tanang kanasoran ug mga pinulongan; ug sila manganhi gayod ug motan-aw sa akong himaya.” (Isaias 66:18) Si Jehova nahibalo ug andam sa paghukom dili lamang sa mga buhat kondili sa mga hunahuna usab niadtong nag-angkon nga iyang mga alagad. Ang Juda nag-angkon nga nagtuo kang Jehova, apan ang iyang idolatrosong mga buhat ug ang paganong mga tulumanon nanghimakak sa maong pangangkon. Kawang nga ang mga lungsoranon niini “nagputli” sa ilang kaugalingon sumala sa paganong mga rituwal. Ang nasod pagalaglagon, ug inigkahitabo niana, kini bug-os nga makita sa iyang nagsimbag-diyosdiyos nga mga silingan. Kini sila ‘motan-aw sa himaya ni Jehova’ sa pagkaaging sila makasaksi sa mga panghitabo ug mapugos sa pag-admitir nga ang pulong ni Jehova natuman. Sa unsang paagi kining tanan mapadapat sa Kakristiyanohan? Sa dihang maagoman niini ang kalaglagan, daghan sa iyang kanhing mga higala ug mga kasosyo sa negosyo mapugos sa pagtindog sa daplin ug pagtan-aw nga walay-mahimo samtang mangatuman ang pulong ni Jehova.—Jeremias 25:31-33; Pinadayag 17:15-18; 18:9-19.

9. Unsang maayong balita ang gipahayag ni Jehova?

⁹ Ang pagkalaglag ba sa Jerusalem sa 607 W.K.P. nagpasabot nga si Jehova wala na unyay mga saksi sa yuta? Wala. Ang inilang mga maghuhupot sa integridad, sama kang Daniel ug sa iyang tulo ka kauban, mopadayon sa pag-alagad kang Jehova bisan ingong mga destiyero sa Babilonya. (Daniel 1:6, 7) Oo, ang kutay sa matinumanong mga saksi ni Jehova magpabiling dili mabugto, ug sa pagkatapos sa 70 ka tuig, ang matinumanong mga lalaki ug mga babaye mobiya sa Babilonya ug mobalik sa Juda aron ipasig-uli ang maputling pagsimba didto. Kana ang sunod gipaila ni Jehova: “Akong ipahimutang ang usa ka ilhanan sa ilang taliwala, ug akong ipadala ang pipila niadtong nakaikyas ngadto sa kanasoran, sa Tarsis, sa Pul, ug sa Lud, kadtong nagapamana, sa Tubal ug sa Javan, sa halayong kapuloan, nga wala makadungog  ug taho bahin kanako o makakita sa akong himaya; ug sila tinong mosaysay bahin sa akong himaya taliwala sa kanasoran.”—Isaias 66:19.

10. (a) Sa unsang diwa ang matinumanong mga Hudiyo nga napagawas gikan sa Babilonya nagsilbing usa ka ilhanan? (b) Kinsa karong adlawa ang nagsilbing usa ka ilhanan?

¹⁰ Ang panon sa matinumanong mga lalaki ug mga babaye nga namalik sa Jerusalem sa 537 W.K.P. magsilbing usa ka makapahinganghang ilhanan, ebidensiya nga si Jehova nagluwas sa iyang katawhan. Kinsay makahunahuna nga may adlaw rang ang binihag nga mga Hudiyo makagawas aron ipadayon ang maputling pagsimba diha sa templo ni Jehova? Sa susamang paagi sa unang siglo, ang mga tawong nagsilbi “ingon sa mga ilhanan ug ingon sa mga milagro” maoy dinihogang mga Kristohanon, nga nganha kanila nanghugop ang mga maaghop nga buot moalagad kang Jehova. (Isaias 8:18; Hebreohanon 2:13) Karong adlawa ang dinihogang mga Kristohanon, kay nagmauswagon diha sa ilang napasig-uling yuta, nagsilbing usa ka makapahinganghang ilhanan sa yuta. (Isaias 66:8) Sila maoy buhing ebidensiya sa gahom sa espiritu ni Jehova, nga magadani sa mga maaghop kansang mga kasingkasing nagtukmod kanila sa pag-alagad kang Jehova.

11. (a) Human sa pagkapasig-uli, sa unsang paagi kadtong sakop sa kanasoran makakat-on bahin kang Jehova? (b) Sa unsang paagi ang Zacarias 8:23 unang natuman?

¹¹ Apan, human sa pagkapasig-uli sa 537 W.K.P., sa unsang paagi ang mga tawo sa kanasoran nga wala makadungog ug taho bahin kang Jehova makaila kaniya? Aw, dili tanang matinumanong mga Hudiyo mobalik ngadto sa Jerusalem sa pagkatapos sa pagkabihag sa Babilonya. Ang pipila, sama kang Daniel, magpabilin ra sa Babilonya. Ang uban mangatibulaag ngadto sa upat ka suok sa yuta. Sa ikalimang siglo W.K.P., dihay mga Hudiyo nga nagpuyo sa tibuok Imperyo sa Persia. (Ester 1:1; 3:8) Walay duhaduhang ang pipila kanila nagsulti sa ilang paganong mga silingan bahin kang Jehova, kay daghan nga gikan nianang mga nasora nahimong Hudiyohanong mga proselita. Lagmit nga kanay nahitabo sa Etiopianhong eunuko, nga giwalihan sa Kristohanong  tinun-an nga si Felipe sa unang siglo. (Buhat 8:26-40) Kining tanan nahitabo ingong unang katumanan sa mga pulong sa manalagnang si Zacarias: “Mahitabo unya niadtong mga adlawa nga napulo ka tawo gikan sa tanang pinulongan sa mga nasod mokupot, oo, sila gayod mokupot sa sidsid sa tawo nga usa ka Hudiyo, nga magaingon: ‘Mouban kami kaninyo, kay kami nakadungog nga ang Diyos nagauban kaninyo.’” (Zacarias 8:23) Tinuod gayod, si Jehova nagpadalag kahayag ngadto sa mga nasod!—Salmo 43:3.

Pagdalag “Gasa Ngadto Kang Jehova”

12, 13. Sa unsang paagi ang “mga igsoon” dad-on ngadto sa Jerusalem sugod sa 537 W.K.P.?

¹² Human sa pagkatukod pag-usab sa Jerusalem, ang mga Hudiyo nga nangatibulaag nga halayo sa ilang yutang-natawhan molantaw sa siyudad uban sa napasig-uling mga saserdote niini ingong sentro sa maputling pagsimba. Daghan kanila ang mopanaw ug lagyong mga distansiya aron motambong sa tinuig nga mga pista didto. Ubos sa pagdasig, si Isaias nagsulat: “‘Ilang dad-on gayod ang tanan nimong mga igsoon gikan sa tanang kanasoran ingong gasa ngadto kang Jehova, nga magsakay sa mga kabayo ug sa mga karo ug sa mga karomatang inatopan ug sa mga mula ug sa tulin nga mga bayeng kamelyo, ngadto sa akong balaan nga bukid, ang Jerusalem,’ miingon si Jehova, ‘ingon sa dihang ang mga anak sa Israel magdala sa gasa diha sa usa ka mahinlo nga sudlanan ngadto sa balay ni Jehova. Ug gikan kanila usab ako mokuhag pipila aron himoong mga saserdote, aron himoong mga Levihanon.’”—Isaias 66:20, 21.

¹³ Ang pipila niadtong “mga igsoon gikan sa tanang kanasoran” presente niadto sa adlaw sa Pentekostes sa dihang gibubo ang balaang espiritu diha sa mga tinun-an ni Jesus. Ang talaan mabasa: “May nagpuyo sa Jerusalem nga mga Hudiyo, masimbahong mga tawo, gikan sa matag nasod nga ilalom sa langit.” (Buhat 2:5) Sila nangadto sa Jerusalem aron sa pagsimba sumala sa Hudiyohanong kostumbre, apan sa nakadungog sila sa maayong balita  mahitungod kang Jesu-Kristo, daghan ang nagpasundayag ug pagtuo kaniya ug nabawtismohan.

14, 15. (a) Sa unsang paagi ang dinihogang mga Kristohanon nagtigom ug dugang pa sa ilang espirituwal nga “mga igsoon” human sa Gubat sa Kalibotan I, ug sa unsang paagi kini sila gidala ngadto kang Jehova ingong “gasa diha sa usa ka mahinlo nga sudlanan”? (b) Sa unsang paagi si Jehova ‘nagkuhag pipila aron himoong mga saserdote’? (c) Kinsa ang pipila ka dinihogang mga Kristohanon nga nalangkit sa pagtigom sa ilang espirituwal nga mga igsoon? (Tan-awa ang kahon niini nga panid.)

¹⁴ Kini bang tagnaa adunay modernong-adlaw nga katumanan? Oo, sa tinuoray. Human sa Gubat sa Kalibotan I, ang dinihogang mga alagad ni Jehova nakasabot gikan sa Kasulatan nga ang Gingharian sa Diyos gitukod sa langit sa 1914. Pinaagig mainampingong pagtuon sa Bibliya, ilang nahibaloan nga pagatigomon ang dugang pang mga manununod sa Gingharian, o “mga igsoon.” Ang way-kahadlok nga mga ministro mipanaw ngadto sa “kinalay-ang dapit sa yuta,” nga misakay sa tanang matang sa sakyanan, aron sa pagpangita sa umaabot nga mga membro sa  dinihogang nahibilin, nga kadaghanan kanila migula sa mga iglesya sa Kakristiyanohan. Sa dihang kini sila nakit-an na, sila gidala ingong gasa ngadto kang Jehova.—Buhat 1:8.

¹⁵ Ang mga dinihogan nga natigom sa unang katuigan wala magdahom nga sila dawaton ni Jehova nga diha sa samang kahimtang sa wala pa sila makahibalo sa kamatuoran sa Bibliya. Sila mihimog mga lakang aron paghinlo sa ilang kaugalingon gikan sa espirituwal ug moral nga mga kahugawan aron ikatanyag sila ingong “gasa diha sa usa ka mahinlo nga sudlanan,” o ingon sa gipahayag ni apostol Pablo, “usa ka putli nga ulay ngadto kang Kristo.” (2 Corinto 11:2) Dugang pa sa pagsalikway sa doktrinal nga kasaypanan, ang mga dinihogan kinahanglang makakat-on kon unsaon pagpabiling bug-os neyutral sa politikanhong mga kahikayan niining kalibotana. Sa 1931, sa dihang ang iyang mga alagad nahinloan sa angayng gidak-on, sa kamaluluy-on si Jehova mihatag kanila sa pribilehiyo sa pagdala sa iyang ngalan ingong mga Saksi ni Jehova. (Isaias 43:10-12) Apan, sa unsang paagi si Jehova ‘nagkuhag pipila aron himoong mga saserdote’? Ingong usa ka grupo, kining mga dinihogan nahimong bahin sa “usa ka harianong pagkasaserdote, usa ka balaang nasod,” nga nagtanyag ug mga halad sa pagdayeg ngadto sa Diyos.—1 Pedro 2:9; Isaias 54:1; Hebreohanon 13:15.

Ang Pagtigom Nagpadayon

16, 17. Kinsa ang “inyong kaliwat” human sa Gubat sa Kalibotan I?

¹⁶ Ang bug-os nga gidaghanon nianang “harianong pagkasaserdote” maoy 144,000, ug sa ngadtongadto, ang pagtigom kanila nakompleto. (Pinadayag 7:1-8; 14:1) Kadto ba ang kataposan sa buluhaton sa pagpanigom? Dili. Ang tagna ni Isaias nagpadayon: “‘Ingon nga ang bag-ong mga langit ug ang bag-ong yuta nga akong ginahimo nagapabilin sa akong atubangan,’ mao ang giingon ni Jehova, ‘sa ingon usab ang inyong kaliwat ug ang inyong ngalan magapabilin.’” (Isaias 66:22) Ingong unang katumanan nianang mga pulonga, ang mga Hudiyo nga namalik gikan sa pagkabihag sa Babilonya mosugod sa pagpatunghag mga anak. Busa, ang napasig-uli nga Hudiyong mga nahibilin,  “ang bag-ong yuta,” ilalom sa bag-ong Hudiyohanong pagdumala, “ang bag-ong mga langit,” lig-ong matukod. Bisan pa niana, ang tagna nakabaton ug labing talagsaong katumanan sa atong adlaw.

¹⁷ Ang “kaliwat” nga ipatungha sa nasod sa espirituwal nga mga igsoon mao ang “dakong panon,” kinsa adunay paglaom sa kinabuhing walay kataposan diha sa yuta. Sila nanggula “gikan sa tanang kanasoran ug mga tribo ug katawhan ug mga pinulongan,” ug sila nagbarog “atubangan sa trono ug atubangan sa Kordero.” Kini sila ‘naglaba sa ilang tag-as nga mga besti ug gipaputi kini sa dugo sa Kordero.’ (Pinadayag 7:9-14; 22:17) Karong adlawa ang “dakong panon” mitalikod gikan sa espirituwal nga kangitngit ug nanganha sa kahayag nga gitagana ni Jehova. Sila nagpasundayag ug pagtuo kang Jesu-Kristo, ug sama sa ilang dinihogang  mga igsoong lalaki ug mga babaye, sila naningkamot nga magpabiling mahinlo sa espirituwal ug moral. Isip usa ka grupo sila nagpadayon sa pag-alagad ilalom sa pagtultol ni Kristo ug “magapabilin” sa walay kataposan!—Salmo 37:11, 29.

18. (a) Sa unsang paagi ang mga membro sa dakong panon milihok nga sama sa ilang dinihogang mga igsoon? (b) Sa unsang paagi ang mga dinihogan ug ang ilang mga kauban nagsimba kang Jehova “sukad sa bag-ong bulan ngadto sa laing bag-ong bulan ug sukad sa igpapahulay ngadto sa laing igpapahulay”?

¹⁸ Kining kugihang mga lalaki ug mga babaye nga may yutan-ong paglaom nahibalo nga bisan tuod hinungdanon ang pagpabiling mahinlo sa moral ug sa espirituwal, labaw pa ang nalangkit sa pagpahimuot kang Jehova. Ang buluhaton sa pagpanigom bug-os nga nagpadayon, ug buot nilang makigbahin niini. Ang basahong Pinadayag nagtagna mahitungod kanila: “Sila anaa sa atubangan sa trono sa Diyos; ug sila nagahatag kaniya ug sagradong pag-alagad adlaw ug gabii diha sa iyang templo.” (Pinadayag 7:15) Kanang mga pulonga magpahinumdom kanato sa ikaduha-sa-kataposang bersikulo sa tagna ni Isaias: “‘Mahitabo gayod nga sukad sa bag-ong bulan ngadto sa laing bag-ong bulan ug sukad sa igpapahulay ngadto sa laing igpapahulay ang tanang unod moanhi aron sa pagyukbo sa akong atubangan,’ nag-ingon si Jehova.” (Isaias 66:23) Kini nagakahitabo karong adlawa. “Sukad sa bag-ong bulan ngadto sa laing bag-ong bulan ug sukad sa igpapahulay ngadto sa laing igpapahulay”—nga mao, sa regular nga paagi, matag semana sa matag bulan—ang dinihogang mga Kristohanon ug ang ilang mga kauban, ang dakong panon, magtigom aron sa pagsimba kang Jehova. Ginabuhat nila kini, apil sa ubang mga butang, pinaagi sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom ug pagpakigbahin sa publikong ministeryo. Usa ka ba nianang regular nga ‘moanhi ug moyukbo sa atubangan ni Jehova’? Ang katawhan ni Jehova nagkalipay pag-ayo sa pagbuhat niini, ug kadtong sakop sa dakong panon nagpaabot sa panahon nga ang “tanang unod”—tanang buhing mga tawo—moalagad kang Jehova “sukad sa bag-ong bulan ngadto sa laing bag-ong bulan ug sukad sa igpapahulay ngadto sa laing igpapahulay” hangtod sa kahangtoran.

 Ang Bug-os nga Kalaglagan sa mga Kaaway sa Diyos

19, 20. Ang Gehenna sa mga panahon sa Bibliya nagsilbi sa unsang katuyoan, ug unsay gisimbolohan niini?

¹⁹ Usa ka bersikulo ang nahibilin sa atong pagtuon sa tagna ni Isaias. Ang basahon natapos niining mga pulonga: “Sila gayod manggula ug motan-aw sa mga patayng lawas sa mga tawo nga naglapas batok kanako; kay ang mga ulod mismo ibabaw nila dili mamatay ug ang ilang kalayo dili mapalong, ug sila mahimong mga inayran sa tanang unod.” (Isaias 66:24) Si Jesu-Kristo lagmit naghunahuna niining tagnaa sa gidasig niya ang iyang mga tinun-an nga yanohon ang ilang mga kinabuhi ug unahon ang intereses sa Gingharian. Matod niya: “Kon ang imong mata makapapandol kanimo, isalibay kini; mas maayo pa alang kanimo nga mosulod nga usay-mata ngadto sa gingharian sa Diyos kay sa duhay-mata nga itambog ngadto sa Gehenna, diin ang ilang mga ulod dili mamatay ug ang kalayo dili mapalong.”—Marcos 9:47, 48; Mateo 5:29, 30; 6:33.

²⁰ Unsa ba kining dapita nga gitawag ug Gehenna? Kasiglohan kanhi, ang Hudiyong eskolar nga si David Kimhi misulat: “Kini maoy usa ka dapit . . . nga sikbit sa Jerusalem, ug kini usa ka dulumtanang dapit, ug ilabay nila didto ang mahugawng mga butang ug mga patayng lawas. May walay-pagkapalong nga kalayo didto aron sunogon ang mahugawng mga butang ug ang mga bukog sa patayng mga lawas. Busa, ang hukom sa mga daotan gitawag sa masambingayong paagi nga Gehinnom.” Kon, sumala sa gipaila niining Hudiyong eskolar, ang Gehenna gigamit nga hiposanan sa basura ug sa mga patayng lawas niadtong giisip nga dili angayng ilubong, ang kalayo maoy usa ka haom nga paagi sa pagwagtang sa maong basura. Ang wala maut-ot sa kalayo, ut-oton sa mga ulod. Pagkahaom nga hulagway sa bug-os nga kalaglagan sa tanang kaaway sa Diyos! b

21. Alang kang kinsa nga ang basahon ni Isaias natapos uban ang makapalipayng sangpotanan, ug ngano?

²¹ Tungod sa maong paghisgot sa mga patayng lawas, kalayo, ug mga ulod, dili ba tinuod nga ang makapaukyab nga tagna ni  Isaias gitapos sa mangilngig nga paagi? Ang dayag nga mga kaaway sa Diyos sa walay duhaduha maghunahuna niana. Apan alang sa mga higala sa Diyos, ang kabatbatan ni Isaias sa walay-kataposang kalaglagan sa mga daotan labing makapalipay. Gikinahanglan sa katawhan ni Jehova ang maong pasalig nga ang ilang mga kaaway dili na gayod makapamentaha. Ang maong mga kaaway, kinsa nagpahinabo sa hilabihang kasakitan sa mga magsisimba sa Diyos ug nagdalag dako kaayong pakaulaw sa iyang ngalan, pagalaglagon sa walay kataposan. Unya, “ang kasakit dili motungha sa ikaduhang higayon.”—Nahum 1:9.

22, 23. (a) Ipatin-aw ang pipila sa mga paagi nga ikaw nakabatog kaayohan gikan sa imong pagtuon sa basahon ni Isaias. (b) Kay nakatuon na sa basahon ni Isaias, unsay imong hukom, ug unsa ang imong paglaom?

²² Samtang taposon nato ang atong pagtuon sa basahon ni Isaias, tinong giila nato nga kining basahona sa Bibliya dili kay walay kahulogan. Sa kasukwahi, kini adunay mensahe alang kanato karong adlawa. Samtang hinumdoman nato ang mangiob nga kapanahonan nga gikinabuhian ni Isaias, makita nato ang mga kaamgiran sa maong yugto ug sa atong adlaw. Ang politikanhong kagubot, relihiyosong kasalingkapaw, kahiwian sa hudisyal nga sistema, ug pagdaogdaog sa matinumanon ug sa kabos nagtimaan sa panahon ni Isaias, ug kini mao usab ang timaan sa atong panahon. Ang matinumanong mga Hudiyo sa ikaunom nga siglo W.K.P. nagmapasalamaton gayod sa tagna ni Isaias, ug karong adlawa kita nahupayan samtang gitun-an nato kini.

²³ Niining lisod nga mga panahon sa dihang ang kangitngit nagtabon sa yuta ug ang bagang kangiob sa nasodnong mga pundok, kitang tanan idlot nga mapasalamaton nga si Jehova, pinaagi ni Isaias, nagtaganag kahayag alang sa tibuok katawhan! Ang maong espirituwal nga kahayag nagpasabot gayod sa kinabuhing walay kataposan alang sa tanan nga nagdawat niini sa bug-os kasingkasing, walay sapayan sa ilang nasodnong sinugdanan o etnikong kagikan. (Buhat 10:34, 35) Nan, hinaot nga kita magpadayon sa paglakaw diha sa kahayag sa Pulong sa Diyos, nga magabasa niini sa matag adlaw, magapalandong niini, ug magamahal sa mensahe niini. Kini maoy alang sa atong kaugalingong dumalayong panalangin ug kadayeganan sa balaang ngalan ni Jehova!

[Mga footnote]

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Kahon sa panid 409]

Dinihogang mga Gasa Alang Kang Jehova Gikan sa Tanang Nasod

Sa 1920, si Juan Muñiz mibiya sa Tinipong Bansa aron moadto sa Espanya ug dayon mibiyahe paingon sa Argentina, diin iyang giorganisar ang mga kongregasyon sa mga dinihogan. Sukad sa 1923, ang kahayag sa kamatuoran misidlak diha sa mga tawong matinud-anon ug kasingkasing sa Kasadpang Aprika sa dihang ang misyonaryong si William R. Brown (sagad gitawag ug Bible Brown) migikan aron isangyaw ang mensahe sa Gingharian sa mga dapit sama sa Sierra Leone, Ghana, Liberia, The Gambia, ug Nigeria. Nianang tuiga mismo ang Canadianong si George Young miadto sa Brazil ug unya mibiyahe paingon sa Argentina, Costa Rica, Panama, Venezuela, ug bisan sa Unyon Sobyet. Sa halos susamang panahon, si Edwin Skinner milawig gikan sa Inglaterra ngadto sa India, diin siya nagbudlay sa daghang tuig diha sa buluhaton sa pagpangani.

[Hulagway sa panid 411]

Ang pipila ka Hudiyo sa Pentekostes maoy ‘mga igsoon nga gidala gikan sa tanang kanasoran’

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 413]