Aduna Bay Katuyoan ang Kinabuhi?
Bahin 1
Aduna Bay Katuyoan ang Kinabuhi?
1. Unsay sagad isukna bahin sa katuyoan sa kinabuhi, ug unsay komento sa usa ka tawo bahin niini?
Sa madugay o sa madali, halos ang tanan mahibulong kon unsa ang katuyoan sa kinabuhi. Mao ba ang pagkugi sa trabaho aron moarang-arang ang atong mga kahimtang sa pagpuyo, pagbuhi sa atong mga pamilya, pagkamatay tingali human sa 70 o 80 ka tuig, ug dayon pagkahanaw hangtod sa kahangtoran? Usa ka batan-ong mibati niining paagiha miingon nga walay laing katuyoan ang kinabuhi kay sa “mabuhi, magbaton ug mga anak, magmalipayon ug dayon mamatay.” Apan tinuod ba kana? Ug ang kamatayon bay motapos sa tanan?
2, 3. Nganong ang pagbaton ug materyal nga bahandi dili pa igo nga katuyoan sa kinabuhi?
2 Daghan sa Silangan ug Kasadpang kayutaan mobati nga ang pangunang katuyoan sa kinabuhi mao ang pagbatog materyal nga bahandi. Nagtuo sila nga kini mahimong mosangpot sa malipayon, makahuloganong kinabuhi. Apan komosta ang mga tawong nakabaton nag materyal nga bahandi? Ang Canadianong magsusulat nga si Harry Bruce miingon: “Ang katingalahang gidaghanon sa mga tawong dato mopatuo nga dili sila malipayon.” Midugang siya: “Ang mga surbi nagpaila nga ang tumang kadili-malaomon nakatakboy sa Amerika del Norte . . . May si bisan kinsa ba nga malipayon niining kalibotana? Kon mao, unsa ang sekreto sa kalipay?”
3 Ang kaniadto presidente sa T.B. nga si Jimmy Carter mipahayag: “Nasayran namo nga ang pagpanag-iyag mga butang ug pagpahimulos sa mga butang dili makatagbaw sa atong pangandoy alang sa kahulogan. . . . Ang pagtigom ug materyal nga mga manggad dili makatagbaw sa kahaw-ang sa mga kinabuhi nga walay pagsalig o katuyoan.” Ug laing politikanhong pangulo miingon: “Sa ubay-ubay nang katuigan karon ako naghimog mabug-osong pagpangita sa mga kamatuoran mahitungod sa akong kaugalingon ug sa akong kinabuhi; daghan pang ubang mga tawo nga kaila nako ang naghimo sa sama. Labi pang daghang tawo kay sukad masukad ang nagasukna, ‘Kinsa ba kita? Unsa ba ang atong katuyoan?’”
Mga Kahimtang Mas Lisod
4. Nganong ang pipila nagduhaduha nga ang kinabuhi adunay katuyoan?
4 Daghan ang magduhaduha nga ang kinabuhi adunay katuyoan sa dihang sila makakita nga labawng nagakalisod ang mga kahimtang sa pagkinabuhi. Sa tibuok kalibotan kapin sa usa ka bilyong katawhan ang grabe ka masakiton o kulang ug pagkaon, nga miresulta sa kamatayon sa mga napulo ka milyong bata kada tuig sa Aprika lamang. Ang populasyon sa yuta, nga duolan sa 6 ka bilyon, padayong nagdaghan sa kapig 90 ka milyon sa usa ka tuig, kapin sa 90 porsiento niana nga pagtubo diha sa nagakaugmad nga kanasoran. Kining kanunay-nagdaghan nga populasyon mopadako sa panginahanglan sa pagkaon, balay, ug industriya, nga dugang magpahinabog kadaot sa yuta, tubig, ug hangin gumikan sa mga maghuhugaw sa industriya ug uban pa.
5. Unsay nagakahitabo sa kakahoyan sa yuta?
5 Ang basahong World Military and Social Expenditures 1991 nagtaho: “Kada tuig ang luna sa lasang nga katumbas sa tibuok yuta sa [Gran Britanya] gipuril. Sa gikusgon karon (sa pagkaingin) kita makawagtang, sa pagkatuig 2000, ug 65 porsiento sa kalasangan sa umogong mga sona sa tropiko.” Nianang mga dapita, sumala sa usa ka ahensiya sa HK, 10 ka kahoy ang giputol sa matag 1 nga gitanom; sa Aprika ang proporsiyon maoy kapig 20 sa 1. Busa ang mga luna sa desyerto modako, ug kada tuig ang luna nga samag gidak-on sa Belgium ang mawala tungod kay gigamit nga uma.
6, 7. Unsa ang pipila sa mga sulirang wala masulbad sa tawhanong mga pangulo, busa unsang mga pangutana ang kinahanglang matubag?
6 Unya usab, kining ika-20ng siglo may upat ka pilong gidaghanon sa mga namatay gumikan sa gubat kay sa tingbon ang miaging upat ka siglo. Sa bisan diin, adunay pag-usbaw sa krimen, ilabina ang mabangisong krimen. Ang panagbulag sa pamilya, pag-abusar sa droga, AIDS, mga sakit nga gipasa sa pakigsekso, ug ubang negatibong mga hinungdan labi pang nagapalisod usab sa kinabuhi. Ug ang mga pangulo sa kalibotan wala makahatag ug mga kasulbaran alang sa daghang suliran nga nagsakit sa tawhanong banay. Busa, hisabtan nganong ang mga tawo nangutana, Unsa ang katuyoan sa kinabuhi?
7 Sa unsang paagi kanang pangutanaha gitubag sa mga eskolar ug mga relihiyosong pangulo? Tapos niining tanang kasiglohan, nakahatag ba silag makapatagbawng tubag?
Kon Unsay Ilang Gipamulong
8, 9. (a) Unsay giingon sa usa ka Insek nga eskolar bahin sa katuyoan sa kinabuhi? (b) Unsay gipahayag sa usa ka naluwas sa kampo sa kamatayon sa Nazi?
8 Ang eskolar sa Confucianismo nga si Tu Wei-Ming miingon: “Ang pangunang kahulogan sa kinabuhi makita diha sa atong kasagaran, tawhanong paglungtad.” Sumala niining panglantawa, ang mga tawo magpadayon sa pagkatawo, pagpakigbisog aron mabuhi, ug pagkamatay. Diyutay ra ang paglaom nianang panglantawa. Ug ngani tinuod ba kini?
9 Si Elie Wiesel, usa ka naluwas sa mga kampo sa kamatayon sa Nazi sa Gubat sa Kalibotan II, miingon: “‘Nganong ania kita dinhi?’ mao ang labing hinungdanong pangutana nga kinahanglang atubangon sa usa ka tawo. . . . Nagtuo ako nga ang kinabuhi adunay kahulogan bisan pa sa way-kahulogang kamatayon nga akong nakita.” Apan siya wala makasulti kon unsa ang kahulogan sa kinabuhi.
10, 11. (a) Giunsa pagpakita sa usa ka editor nga ang tawo wala makabaton sa mga tubag? (b) Nganong ang panglantaw sa usa ka siyentipiko sa ebolusyon dili makapatagbaw?
10 Ang editor nga si Vermont Royster mipahayag: “Sa pagpalandong sa tawo mismo, . . . sa iyang dapit niining unibersoha, diyutay ra ang atong pag-uswag kay sa sinugdanan sa panahon. Kita nabinlan gihapon sa mga pangutanang kon kinsa kita ug kon nganong kita mao ug kon asa kita padulong.”
11 Ang siyentipiko sa ebolusyon nga si Stephen Jay Gould miingon: “Kita tingali mangandoy ug ‘mas hamiling’ tubag—apan wala.” Alang sa maong mga ebolusyonista, ang kinabuhi maoy usa ka pakigbisog aron mabuhi ang labing takos, nga ang kamatayon maoy motapos sa tanan. Wala usab ing paglaom nianang panglantawa. Ug, sa makausa pa, tinuod ba kini?
12, 13. Unsa ang mga panglantaw sa mga pangulo sa iglesya, ug kana ba sila mas makapatagbaw kay sa iya sa sekular nga mga maniniid?
12 Daghang relihiyosong pangulo nag-ingon nga ang katuyoan sa kinabuhi mao ang pagkinabuhi ug maayong kinabuhi aron nga panahon sa kamatayon ang kalag sa usa ka tawo makaadto sa langit ug makapabilin didto hangtod sa kahangtoran. Ang kapilian nga gitanyag alang sa mga tawong daotan mao ang way-kataposang pagsakit sa impiyernong-kalayo. Ugaling, sumala niining pagtuoha, sa yuta magpadayon ang dugang nga samang dili-makapatagbawng kinabuhi nga naglungtad sa tibuok kasaysayan. Apan kon katuyoan sa Diyos nga ang mga tawo magpuyo sa langit sama sa mga manulonda, nganong wala man niya sila lalanga sa ingong paagi sa sinugdan, sama sa paglalang niya sa mga manulonda?
13 Bisan ang mga klerigo nalisdan sa maong mga panglantaw. Si Dr. W. R. Inge, kanhi dekano sa St. Paul’s Cathedral sa London, kas-a miingon: “Sa tibuok kong kinabuhi ako nanlimbasog sa pagkaplag sa katuyoan sa kinabuhi. Nasulayan ko ang pagsulbad sa tulo ka suliran nga alang kanako kanunay nga paninugdan: ang suliran sa kawalay-kahangtoran; ang suliran sa tawhanong pagkatawo; ug ang suliran sa pagkadaotan. Napakyas ako. Wala akoy nasulbad bisan usa kanila.”
Ang Epekto
14, 15. Unsay epekto sa nagkasumpaking mga panglantaw diha sa daghang tawo?
14 Unsa ang epekto sa daghan kaayong lainlaing mga ideya sa mga eskolar ug mga relihiyosong pangulo bahin sa pangutana sa katuyoan sa kinabuhi? Daghan ang motubag sama sa gitubag sa usa ka tigulang nga lalaki nga miingon: “Ako nangutana kon nganong ania ako dinhi sa halos tibuok kong kinabuhi. Kon aduna may katuyoan, ako wala nay pagtagad.”
15 Ang daghan nga nakapaniid sa daghang panglantaw taliwala sa mga relihiyon sa kalibotan mihinapos nga sa pagkatinuod dili hinungdanon kon unsay pagtuo sa usa. Gibati nila nga ang relihiyon mao lamay kalingawan sa hunahuna, butang nga mohatag ug diyutayng kalinaw sa hunahuna ug kahupayan aron ang usa makasugakod sa mga suliran sa kinabuhi. Ang uban mobating ang relihiyon mao lamay patuotuo. Gibati nila nga ang kasiglohan sa relihiyosong pangagpas wala makatubag sa pangutana bahin sa katuyoan sa kinabuhi, ni kini nakapaarang-arang sa kinabuhi sa kasagarang katawhan. Sa pagkatinuod, ang kasaysayan nagpadayag nga ang mga relihiyon niining kalibotana sagad nakapugong sa pag-uswag sa katawhan ug mao ang hinungdan sa mga dinumtanay ug mga gubat.
16. Unsa ka hinungdanon ang pagkaplag sa katuyoan sa kinabuhi?
16 Bisan pa, hinungdanon ba ang pagkaplag sa kamatuoran bahin sa katuyoan sa kinabuhi? Ang propesyonal sa maayong pangisip nga si Viktor Frankl mitubag: “Ang paningkamot sa pagkaplag ug kahulogan sa kinabuhi sa usa mao ang pangunang gahom sa panukmod diha sa tawo. . . . Walay bisan unsa sa kalibotan, ako mangahas sa pag-ingon, nga epektibo kaayong makatabang sa usa sa paglabang bisan sa labing daotang mga kahimtang, kay sa kahibalo nga adunay kahulogan ang kinabuhi sa usa.”
17. Unsang mga pangutana ang kinahanglang atong isukna karon?
17 Sanglit ang tawhanong mga pilosopiya ug mga relihiyon wala makahatag ug makapatagbawng tubag sa kon unsa ang katuyoan sa kinabuhi, asa man kita makaadto sa pagsuta kon unsa kini? Aduna bay tinubdan sa labawng kinaadman nga makatug-an kanato sa kamatuoran bahin niini?
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
[Hulagway sa panid 4]
“Kada tuig ang luna sa lasang nga katumbas sa tibuok yuta sa [Gran Britanya] gipuril”
[Hulagway sa panid 5]
“Ako nangutana kon nganong ania ako dinhi sa halos tibuok kong kinabuhi”
