Kinsay Makatug-an Kanato?
Bahin 2
Kinsay Makatug-an Kanato?
1, 2. Unsa ang labing maayong paagi sa pagsuta sa katuyoan sa usa ka butang nga gidesinyo?
1 Kinsay makatug-an kanato kon unsa gayod ang katuyoan sa kinabuhi? Aw, kon moduaw kag usa ka tigdesinyog makina ug makakita kaniyang naggamag usa ka makuting makina nga wala nimo hiilhi, sa unsang paagi masuta nimo kon alang sa unsa kana? Ang labing maayong paagi mao nga imong suknaon ang tigdesinyo.
2 Nan, unsay ikasulti sa labing matahom nga desinyo nga atong makita alirong nato sa yuta, sama sa anaa sa tanang buhing mga butang, hangtod sa kinagamyang buhing selula? Bisan ang labi pang gagmayng mga molekula ug mga atomo sulod sa selula kahibulongan nga pagkadesinyo ug husay. Unsay ikasulti, usab, bahin sa utok sa tawo nga kahibulongang pagkadesinyo? Ug unsa na man ang atong sistema solar, ug ang atong galaksiyang Milky Way, ug ang uniberso? Dili ba kining tanan nga kahibulongang mga desinyo nagkinahanglan ug Tigdesinyo? Seguradong makatug-an siya kanato kon nganong iyang gidesinyo ang maong mga butang.
Ang Kinabuhi Sulagma Bang Misugod?
3, 4. Unsay posibilidad nga ang kinabuhi mitunghang sulagma?
3 Ang The Encyclopedia Americana nagmatikod sa “talagsaon kaayong sukod sa kakuti ug sa organisasyon diha sa buhing mga linalang” ug mipahayag: “Ang pagsusig maayo sa kabulakan, mga insekto, o mga hayop nga may suso nagpakita sa halos di-katuohang tukmang kahikayan sa mga bahin niini.” Ang Britanikong astronomo nga si Sir Bernard Lovell, sa pagtumong sa kemikal nga komposisyon sa buhing mga organismo, misulat: “Ang kalagmitan sa . . . sulagmang hitabo nga mosangpot sa pagkaporma sa usa sa kinagamyang mga molekulang protena maoy hilabihan ka gamay. . . . Kini sero gayod.”
4 Sa susama, ang astronomong si Fred Hoyle miingon: “Ang tibuok nga gambalay sa naandang biolohiya nagtuo gihapon nga ang kinabuhi mitunghang sulagma. Apan samtang ang mga biokemiko nagdiskobreg dugang ug dugang bahin sa katingalahang kakuti sa kinabuhi, dayag nga ang purohang kana nagsugod nga aksidente maoy gamay kaayo nga bug-os kanang ikasalikway. Ang kinabuhi dili mahimong mitunghang sulagma.”
5-7. Sa unsang paagi ang biolohiya sa molekula nagpamatuod nga ang buhing mga butang dili makatunghang sulagma?
5 Ang biolohiya sa molekula, usa sa mas bag-o pang mga natad sa siyensiya, mao ang pagtuon sa buhing mga butang diha sa kahimtang sa mga gene, mga molekula, ug mga atomo. Ang biologo sa molekula nga si Michael Denton mikomento bahin sa kon unsay iyang nakaplagan: “Ang kakuti sa labing yanong nailhang matang sa selula maoy dako kaayo nga imposible ang pagtuo nga kanang butanga kalit nga nagama pinaagi sa usa ka matang sa katingad-an, imposible kaayo, nga hitabo.” “Apan dili lamang ang kakuti sa buhing mga sistema ang mahagiton kaayo, anaa usab ang di-katuohang kamamugnaon nga kasagarang dayag kaayo diha sa ilang desinyo.” “Maoy diha sa kahimtang sa pagkamolekula nga . . . labing ilado ang kabatid sa biolohikanhong desinyo ug kahingpitan sa mga tumong nga nakab-ot.”
6 Si Denton dugang mipahayag: “Bisan asa kita motan-aw, bisan unsang giladmon kita motan-aw, makaplagan nato ang kaambong ug kamamugnaon sa bug-os kinalabwang matang, nga makapahuyang kaayo sa ideya sa pagkasulagma. Katuohan ba gayod nga ang sulagmang mga proseso makagama sa usa ka katinuoran, nga ang labing gamayng elemento niana—usa ka mapuslanong protena o gene—maoy kuti nga saylo sa atong mga katakos sa pagmugna, usa ka katinuoran nga kaatbang gayod sa sulagma, nga molabaw sa tanang diwa sa bisan unsang nagama pinaagi sa intelihensiya sa tawo?” Siya mipahayag usab: “Tali sa usa ka buhing selula ug sa labing hapsay kaayo dili-biolohikanhong sistema, sama sa kristal o tipik sa niyebe, adunay usa ka bung-aw nga ingon ka dako ug kabug-os sumala sa mahunahunaan.” Ug usa ka propesor sa pisika, si Chet Raymo, mipahayag: “Ako dulot nakadayeg . . . Ang matag molekula morag milagrosong gimugna alang sa iyang buluhaton.”
7 Ang biologo sa molekula nga si Denton mihinapos nga “kadtong sa kagahian nagpasiugda gihapon nga kining tanang bag-ong kamatuoran mao ang resulta sa bug-os nga sulagma” nagtuo sa usa ka kasugiran. Sa pagkatinuod, siya nagtawag sa Darwinianhong pagtuo nga ang buhing mga butang mitunghang sulagma “ang dakong kasugiran bahin sa kalibotan sa ikakawhaang siglo.”
Desinyo Nagkinahanglan ug Tigdesinyo
8, 9. Ihatag ang usa ka ilustrasyon nga nagpakitang ang tanang gidesinyo adunay tigdesinyo.
8 Ang posibilidad nga ang dili-buhing materyal mabuhing sulagma, pinaagi sa usa ka wala-planohang aksidente, halayo kaayo nga kana imposible. Dili, ang tanang buhing mga butang sa yuta nga labing maayong pagkadesinyo dili mahimong mitunghang aksidente, sanglit ang tanang butang nga gidesinyo kinahanglang adunay tigdesinyo. Ug may nasayran ka bang mga eksepsion? Wala. Ug kon mas kuti ang desinyo, kinahanglang mas takos ang tigdesinyo.
9 Kita makailustrar usab sa butang niining paagiha: Sa dihang kita makakitag usa ka dibuho, dawaton nato kana ingong ebidensiya nga naglungtad ang usa ka pintor. Sa dihang mobasa kitag usa ka libro, dawaton nato nga naglungtad ang usa ka magsusulat. Sa dihang makakita kitag balay, dawaton nato nga naglungtad ang usa ka magtutukod. Sa dihang makakita kitag suga sa trapiko, kita nasayod nga naglungtad ang pundok sa magbabalaod. Kanang tanang butang gigama nga may katuyoan niadtong naggama kanila. Ug bisan pag dili tingali nato hisabtan ang tanan bahin sa mga tawong nagdesinyo kanila, kita dili magduhaduha nga naglungtad kanang mga tawhana.
10. Unsang ebidensiya sa usa ka Supremong Tigdesinyo ang makita?
10 Sa susama, ang ebidensiya sa paglungtad sa usa ka Labawng Tigdesinyo makita diha sa desinyo, kahusay, ug kakuti sa buhing mga butang sa yuta. Silang tanan nagdala sa mga timaan sa usa ka Labawng Intelihensiya. Matuod usab kini sa desinyo, kahusay, ug kakuti sa uniberso uban sa iyang binilyong mga galaksiya, nga ang matag usa adunay binilyong kabituonan. Ug ang tanang langitnong mga butang kontrolado sa tukmang mga balaod, sama niadtong alang sa lihok o mosyon, kainit, kahayag, tingog, elektromagnetismo, ug grabidad. Aduna bay mga balaod kon walay magbabalaod? Ang siyentipiko sa roket nga si Dr. Wernher von Braun mipahayag: “Ang kinaiyanhong mga balaod sa uniberso maoy tukma kaayo nga kami wala maglisod sa paggamag salakwanang aron molupad ngadto sa bulan ug maorasan ang paglupad uban sa katukma sa usa ka tipik sa segundo. Kinahanglan nga may nagbutang niining mga balaora.”
11. Nganong dili nato isalikway ang paglungtad sa Supremong Tigdesinyo tungod lang kay dili kita makakita kaniya?
11 Tinuod, dili kita makakita sa Labawng Tigdesinyo ug Magbabalaod pinaagi sa atong literal nga mga mata. Apan isalikway ba nato ang paglungtad sa mga butang sama sa grabidad, magnetismo, elektrisidad, o mga balod sa radyo tungod lang kay dili kita makakita kanila? Dili, dili nato isalikway, tungod kay makapaniid kita sa mga epekto nila. Nan nganong isalikway nato ang paglungtad sa Labawng Tigdesinyo ug Magbabalaod tungod lang kay kita dili makakita kaniya, samtang kita makakita man sa mga resulta sa iyang katingalahang binuhatan?
12, 13. Unsay giingon sa ebidensiya mahitungod sa paglungtad sa Maglalalang?
12 Si Paul Davies, usa ka propesor sa pisika, mihinapos nga ang paglungtad sa tawo dili lamang sulagma. Siya nag-ingon: “Kita gituyo gayod nga maania dinhi.” Ug siya nag-ingon bahin sa uniberso: “Pinaagi sa akong siyentipikanhong buhat, ako nakatuo nga lig-on ug lig-on pa nga ang pisikal nga uniberso gigama uban ang kamamugnaon nga katingalahan kaayo nga ako dili makadawat nga kini kinaiyanhon lamang. Kinahanglan, sa akong hunahuna, adunay mas halalom nga katin-awan.”
13 Busa, ang ebidensiya nagtug-an kanato nga ang uniberso, ang yuta, ug buhing mga butang sa yuta dili mahimong mitungha lamang nga sulagma. Silang tanan naghatag ug way-timik nga pamatuod sa intelihente kaayo, gamhanang Maglalalang.
Kon Unsay Gipamulong sa Bibliya
14. Unsay gihinapos sa Bibliya mahitungod sa Maglalalang?
14 Ang Bibliya, ang labing karaang basahon sa tawo, may samang panghinapos. Pananglitan, sa basahong Hebreohanon sa Bibliya, nga gisulat ni apostol Pablo, kita giingnan: “Sa tinuoray, ang matag balay may nagtukod, apan ang nagtukod sa tanang butang mao ang Diyos.” (Hebreohanon 3:4) Ang kataposang basahon sa Bibliya, nga gisulat ni apostol Juan, miingon usab: “Takos ka, Jehova, bisan ang among Diyos, nga modawat sa himaya ug sa kadungganan ug sa gahom, tungod kay gilalang mo ang tanang butang, ug tungod sa imong kabubut-on sila naglungtad ug nalalang.”—Pinadayag 4:11.
15. Sa unsang paagi masabtan nato ang pipila sa mga hiyas sa Diyos?
15 Ang Bibliya nagpakita nga bisan tuod ang Diyos dili makita, ang matang sa iyang pagka-Diyos masabtan pinaagi sa butang nga iyang nabuhat. Kini nag-ingon: “Ang dili-makitang mga hiyas [sa Maglalalang], nga buot ingnon ang iyang walay-kataposang gahom ug pagkadiyos, nakita, sukad gayod sa sinugdanan sa kalibotan, sa mata sa pangatarongan, diha sa mga butang iyang nabuhat.”—Roma 1:20, The New English Bible.
16. Nganong angay kitang malipay nga ang mga tawo dili makakita sa Diyos?
16 Busa ang Bibliya nagdala kanato gikan sa epekto ngadto sa nagpahinabo. Ang epekto—ang katingalahang mga butang nga nagama—maoy ebidensiya sa intelihente, gamhanang Nagpahinabo: ang Diyos. Gawas pa, kita makapasalamat nga siya dili makita, sanglit ingong Maglalalang sa tibuok uniberso, siya sa walay duhaduha adunay gahom nga dako sa labihan nga ang mga tawong unod ug dugo dili makadahom nga makakita kaniya ug mabuhi pa. Ug kana gayod ang giingon sa Bibliya: “Walay tawo ang makakita [sa Diyos] ug mabuhi pa.”—Exodo 33:20.
17, 18. Nganong ang ideya bahin sa usa ka Maglalalang hinungdanon gayod alang kanato?
17 Ang ideya sa Dakong Tigdesinyo, sa Supremong Persona—ang Diyos—angay nga hinungdanon kaayo alang kanato. Kon kita gibuhat sa usa ka Maglalalang, nan seguradong siya adunay katarongan, katuyoan, sa paglalang kanato. Kon kita nalalang nga may katuyoan sa kinabuhi, nan adunay katarongan sa paglaom nga ang mga butang moarang-arang alang kanato sa umaabot. Kay kon dili pa, kita mabuhi lamang ug mamatay nga walay paglaom. Busa hinungdanon kaayo nga atong sutaon ang katuyoan sa Diyos alang kanato. Dayon kita makapili kon kaha buot nato nga magkinabuhing nahiuyon niini o dili.
18 Unya usab, ang Bibliya nag-ingon nga ang Maglalalang maoy usa ka mahigugmaong Diyos nga matinagdanon kaayo kanato. Si apostol Pedro mipahayag: “Siya matinagdanon kaninyo.” (1 Pedro 5:7; tan-awa usab ang Juan 3:16 ug 1 Juan 4:8, 16.) Usa ka paagi nga makasabot kita unsa ka dako ang pagtagad sa Diyos maoy pinaagi sa pagpalandong sa kahibulongang paagi sa iyang pagbuhat kanato, sa pangutok ug sa lawasnon.
“Kahibulongang Pagkabuhat”
19. Unsang kamatuoran ang gidala sa atong pagtagad sa salmistang si David?
19 Diha sa Bibliya ang salmistang si David miangkon: “Sa makalilisang nga paagi ako kahibulongang pagkabuhat.” (Salmo 139:14) Seguradong kana ang kamatuoran, kay ang utok ug lawas sa tawo kahibulongang pagkadesinyo sa Supremong Tigdesinyo.
20. Giunsa pagbatbat sa usa ka ensiklopedia ang utok sa tawo?
20 Pananglitan, ang imong utok labi pang kuti kay sa bisan unsang kompiyutir. Ang The New Encyclopædia Britannica miingon: “Ang pagpasag impormasyon sulod sa sistema nerbiyos labawng kuti kay sa kinadagkoang mga sentrong buhatan sa telepono; sa pagsulbad ug problema ang utok sa tawo labaw kaayo ug katakos kay sa labing gamhanang mga kompiyutir.”
21. Sa dihang makita nato kon unsay ginabuhat sa utok, unsay atong ihinapos?
21 Ginatos ka milyong mga kasayoran ug mga hulagway sa kaisipan ang nakapondo sa imong utok, apan kana dili lamang pondohanan ug mga kasayoran. Pinaagi niana makakat-on ka kon unsaon pagtihol, paglutog tinapay, pagsultig langyawng mga pinulongan, paggamit ug kompiyutir, o pagpalupad ug ayroplano. Makahanduraw ka kon sama sa unsa ang usa ka bakasyon o kon unsa ka lami ang usa ka prutas. Makatugkad ka ug makagamag mga butang. Ikaw makaplano usab, makapabili, makahigugma, ug makalangkit sa imong mga hunahuna uban sa kagahapon, karon, ug sa umaabot. Sanglit kitang mga tawo dili makadesinyo sa usa ka butang nga sama ka katingalahan sa utok sa tawo, nan ang Usang nagdesinyo niana dayag nagbaton sa kinaadman ug katakos nga labaw kaayo kay sa iya ni bisan kinsang tawo.
22. Unsay giangkon sa mga siyentipiko mahitungod sa utok sa tawo?
22 Mahitungod sa utok, ang mga siyentipiko miangkon: “Kon sa unsang paagi kining mga obraha gituman sa maong makinarya nga labing maayong pagkadesinyo, hapsay ug kuti sa hilabihan maoy hanap. . . . Ang mga tawo tingali dili gayod makasulbad sa tanang tinagsa ka gumonhap nga gipadayag sa utok.” (Scientific American) Ug ang propesor sa pisika nga si Raymo miingon: “Sa pagsultig tinuod, dili pa daghan ang atong nahibaloan kon sa unsang paagi ang utok sa tawo mopondog impormasyon, o sa unsang paagi makaarang kini sa pagpukaw sa mga panumdoman kon gusto. . . . Moabot ug usa ka gatos ka bilyong selula sa nerbiyos ang anaa sa utok sa tawo. Ang matag selula may pakigkomunikar, pinaagi sa samag-kahoyng han-ay sa mga synapse, uban sa libolibong ubang mga selula. Ang posibilidad sa panaglambiggit maoy hilabihan ka kuti.”
23, 24. Nganli ang pila ka parte sa lawas nga kahibulongan nga pagkadesinyo, ug unsay gikomento sa usa ka enhinyero?
23 Ang imong mga mata labawng tukma ug makapasibo kay sa bisan unsang kamera; ngani, kana sila bug-os nga awtomatiko, mopokus-sa-kaugalingon, de-kolor molihok-hulagway nga mga kamera. Ang imong mga dalunggan makatiktik sa nagkadaiyang mga paningog ug mohatag nimog salabotan sa direksiyon ug panimbang. Ang imong kasingkasing maoy usa ka bomba nga may mga katakos nga wala masuhid sa labing hawod nga mga enhinyero. Talagsaon usab mao ang ubang bahin sa lawas: ang imong ilong, dila, ug mga kamot, maingon usab sa imong mga sistema sa sirkulasyon sa dugo ug paghilis, sa pagngalan ug pipila.
24 Sa ingon, ang usa ka enhinyero nga gisuweldohan aron sa pagdesinyo ug paggamag usa ka dakong kompiyutir nangatarongan: “Kon ang akong kompiyutir nagkinahanglag tigdesinyo, unsa ka labi pa nga nagkinahanglan kanang kuti pisio-kemikal-biolohikanhong makina nga mao ang akong tawhanong lawas—nga sa baylo mao lamay gamitoy kaayong bahin sa halos way-kinutbanang kalibotan?”
25, 26. Unsay arang ikatug-an kanato sa Dakong Tigdesinyo?
25 Maingon nga ang mga tawo adunay katuyoan diha sa hunahuna sa dihang mogama silag mga ayroplano, mga kompiyutir, mga bisikleta, ug ubang mga kasangkapan, ang Tigdesinyo usab sa utok ug lawas sa mga tawo may katuyoan gayod sa pagdesinyo kanato. Ug ang maong Tigdesinyo kinahanglang may kinaadman nga labaw kay sa iya sa mga tawo, sanglit walay mausa nga makasuhid sa iyang mga desinyo. Nan, makataronganong siya ang Usang makatug-an kanato kon nganong iya kitang gidesinyo, kon nganong iya kitang gibutang sa yuta, ug kon asa kita padulong.
26 Sa dihang atong hisayran kanang mga butanga, nan ang kahibulongang utok ug lawas nga gihatag sa Diyos kanato magamit alang sa pagtuman sa atong katuyoan sa kinabuhi. Apan asa nato hisayri ang bahin sa iyang mga katuyoan? Diin ba niya gihatag kanato ang maong impormasyon?
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
[Hulagway sa panid 7]
Ang labing maayong paagi sa pagsuta nganong ang usa ka butang nadesinyo mao ang pagsukna sa tigdesinyo
[Hulagway sa panid 8]
Ang kakuti ug desinyo sa buhing mga butang makita diha sa molekulang DNA
[Hulagway sa panid 9]
“Sa pagsulbad ug problema ang utok sa tawo labaw kaayo ug katakos kay sa labing gamhanang mga kompiyutir”
