Bahin 3

Talagsaong Tinubdan sa Labawng Kinaadman

1, 2. Nganong angayng tukion nato ang Bibliya?

¹ Ang Bibliya mao ba ang talaan nianang labawng kinaadman? Makahatag ba kini kanato ug matinud-anong mga tubag sa hinungdanong mga pangutana maylabot sa katuyoan sa kinabuhi?

² Tinuod nga ang Bibliya angay nga pagatukion nato. Ang usa ka katarongan mao nga kini ang labing talagsaong basahong nahan-ay sukad, nga lahi kaayo sa bisan unsang ubang basahon. Tagda ang mosunod nga mga kasayoran.

Labing Karaan, Labing Kaylap nga Napanagtag nga Basahon

3, 4. Unsa ka karaan ang Bibliya?

³ Ang Bibliya mao ang labing karaang basahon nga nasulat sukad, nga ang mga bahin niini gibalay mga 3,500 ka tuig kanhi. Kini maoy kasiglohan nga labi pang karaan kay sa bisan unsang ubang basahong giisip nga sagrado. Ang una sa 66 ka basahon nga anaa niini nasulat mga usa ka libo ka tuig nga una kang Buddha ug kang Confucius ug mga duha ka libo ka tuig nga una kang Muhammad.

⁴ Ang kasaysayang nasulat diha sa Bibliya mobalik ngadto sa sinugdanan sa tawhanong banay ug mosaysay sa unsang paagi kita nahiabot dinhi sa yuta. Kini modala pa gani kanato balik sa panahon sa wala pa malalang ang mga tawo, nga nagahatag kanatog mga kasayoran mahitungod sa pagkaumol sa yuta.

5. Pilay naglungtad nga karaang mga manuskrito sa Bibliya, kon itandi sa karaang sekular nga mga sinulat?

⁵ Ang ubang relihiyosong mga basahon, ug mga basahon usab nga dili relihiyoso, may nahibilin nga pila na lang ka kopya sa ilang daang mga manuskrito. Mga 11,000 ka sinulat-sa-kamot nga mga kopya sa Bibliya o mga bahin niini ang naglungtad diha sa Hebreohanon ug sa Grego, nga ang pipila niini may petsa nga duol pa sa panahon sa unang pagsulat. Kini nakalahutay bisan pag ang labing grabeng pag-atake nga mahanduraw gisulayan batok sa Bibliya.

6. Unsa ka kaylap ang pagpanagtag sa Bibliya?

⁶ Lain pa, ang Bibliya hangtod karon mao ang labing kaylap napanagtag nga basahon sa kasaysayan. Duolag tulo ka bilyong Bibliya o mga bahin niini ang napanagtag diha sa mga duha ka libong pinulongan. Giingong 98 porsiento sa tawhanong banay mahimong makabaton ug Bibliya diha sa ilang kaugalingong pinulongan. Walay laing basahon ang haduol nianang sirkulasyona.

7. Unsay ikasulti bahin sa katukma sa Bibliya?

⁷ Dugang pa, walay laing karaang basahon ang ikatandi sa Bibliya bahin sa katukma. Ang mga siyentipiko, mga historyano, mga arkeologo, mga geograpo, mga ekspertog pinulongan, ug uban pa nagpadayon sa pagpamatuod sa mga asoy sa Bibliya.

Siyentipikanhong Katukma

8. Unsa ka tukma ang Bibliya sa mga butang maylabot sa siyensiya?

⁸ Pananglitan, bisan pag ang Bibliya wala isulat isip tun-anang basahon sa siyensiya, nahiuyon kini sa tinuod nga siyensiya kon maghisgot ug siyentipikanhong mga butang. Apan ang ubang karaang mga basahong giisip nga sagrado nasudlan ug siyentipikanhong mga kasugiran, mga sayop, ug bug-os nga kabakakan. Matikdi ang upat lang ka pananglitan sa siyentipikanhong katukma sa Bibliya:

9, 10. Inay ibanaag ang dili-siyentipikanhong mga hunahuna sa iyang panahon, unsay giingon sa Bibliya bahin sa tukod sa yuta?

⁹ Kon sa unsang paagi ang yuta nagpabilin sa wanang. Sa karaang mga panahon sa dihang gisulat ang Bibliya, may daghang pangagpas kon sa unsang paagi ang yuta nagpabilin sa wanang. Nagtuo ang pipila nga ang yuta gitukdan ug upat ka elepanteng nagtindog ibabaw sa usa ka dakong pawikan. Si Aristotle, nga usa ka Gregong pilosopo ug siyentipiko sa ikaupat nga siglo W.K.P., nagtudlo nga ang yuta wala gayod magbitay sa way-sulod nga wanang. Hinunoa, siya nagtudlo nga ang mga butang sa langit nahitisok sa gahi, sihag nga mga linginong butang, nga ang matag linginong butang nasulod sa laing linginong butang. Gituohan nga ang yuta anaa sa kinasuloran sa linginong butang, ug ang linginong butang nga anaa sa gawas maoy naghupot sa mga bituon.

¹⁰ Bisan pa, inay ibanaag ang hinanduraw, dili-siyentipikanhong mga hunahuna nga naglungtad panahon sa pagsulat niini, ang Bibliya yanong nagpahayag (sa mga tuig 1473 W.K.P.): “[Ang Diyos] nagabitay sa yuta sa wala.” (Job 26:7) Sa orihinal nga Hebreohanon, ang pulong alang sa “wala” nga gigamit dinhi nagkahulogang “dili bisan unsang butang,” ug kini lang ang panahong makita kini diha sa Bibliya. Ang hulagway nga gipadayag niini sa usa ka yuta nga gilibotan sa way-sulod nga wanang giila sa mga eskolar ingong talagsaong abanteng panglantaw sa iyang panahon. Ang The Theological Wordbook of the Old Testament nag-ingon: “Ang Job 26:​7 madanihong naghulagway sa nailhan niadto nga kalibotan ingong nagbitay sa wanang, sa ingon nagdahom sa umaabot nga diskobre sa siyensiya.”

11, 12. Kanus-a hisabti sa mga tawo ang kamatuoran sa Job 26:7?

¹¹ Ang tukmang pahayag sa Bibliya abanteg kapin sa 1,100 ka tuig kang Aristotle. Bisan pa niana, ang mga hunahuna ni Aristotle gipadayon sa pagtudlo ingong kamatuoran sulod sa mga 2,000 ka tuig human sa iyang kamatayon! Sa kataposan, niadtong 1687 K.P., gimantala ni Sir Isaac Newton ang iyang mga kaplag nga ang yuta nagpabilin sa wanang maylabot sa ubang mga butang sa langit pinaagi sa managsamang pagkabig sa usag-usa, nga mao, ang grabidad. Apan kadto duolan ug 3,200 ka tuig human ang Bibliya makapahayag uban sa hamiling kayano nga ang yuta nagabitay “sa wala.”

¹² Oo, duolag 3,500 ka tuig kanhi, ang Bibliya tukmang nag-ingon nga ang yuta walay makitang tukod, usa ka kamatuoran nga nahiuyon sa bag-o pang nasabtang mga balaod sa grabidad ug sa lihok o mosyon. “Kon giunsa pagkasayod ni Job sa kamatuoran,” matud sa usa ka eskolar, “maoy pangutana nga dili daling masulbad niadtong dili motuo sa pagkadinasig sa Balaang Kasulatan.”

13. Unsay pag-isip sa mga tawo bahin sa porma sa yuta kasiglohan kanhi, apan unsay nakapausab sa ilang hunahuna?

¹³ Ang porma sa yuta. Ang The Encyclopedia Americana miingon: “Ang kinasayohan nga nasayrang hulagway nga nabatonan sa mga tawo sa yuta mao nga kana lapad, gahing plataporma sa tunga sa uniberso. . . . Ang ideya sa linginong yuta dili kaylap nga gidawat hangtod sa Renaissance.” Ang pila ka sayong mga tiglawig nahadlok gani nga basin sila makalawig hangtod mahulog sa ngilit sa lapad nga yuta. Apan unya ang pagpailaila sa compass ug sa ubang mga kauswagan nakapaposible sa tagdugayng mga biyahe sa dagat. Ang maong “mga biyahe sa pangdiskobre,” misaysay ang laing ensiklopedia, “nagpakita nga ang kalibotan lingin, dili lapad sumala sa gituohan sa kadaghanang tawo.”

14. Giunsa pagbatbat sa Bibliya ang porma sa yuta, ug kanus-a?

¹⁴ Bisan pa, dugay na una pa niadtong mga biyahea, mga 2,700 ka tuig kanhi, ang Bibliya nag-ingon: “Adunay Usa nga nagapuyo ibabaw sa lingin sa yuta.” (Isaias 40:22) Ang Hebreohanong pulong nga gihubad dinhing “lingin” mahimong magkahulogan usab nga “linginon,” sumala sa giingon sa lainlaing mga basahong reperensiya. Busa, ang ubang hubad sa Bibliya nag-ingon, “ang globo sa yuta” (Douay Version) ug, “ang lingin nga yuta.”​—Moffatt.

15. Nganong ang Bibliya wala maimpluwensiyahi sa dili-siyentipikanhong mga hunahuna bahin sa yuta?

¹⁵ Sa ingon, ang Bibliya wala maimpluwensiyahi sa dili-siyentipikanhong mga hunahuna nga kaylap niadto bahin sa tukod sa yuta ug sa porma niini. Yano ang hinungdan: Ang Awtor sa Bibliya mao ang Awtor sa uniberso. Gilalang niya ang yuta, mao nga siya nahibalo gayod kon unsay gibitayan niini ug kon unsay porma niini. Busa, sa diha nga gidasig niya ang pagsulat sa Bibliya, gitino niya nga walay dili-siyentipikanhong mga hunahuna ang nasukip niana, bisan pa tingalig ang uban nagtuo niana niadtong panahona.

16. Sa unsang paagi ang pagkagama sa buhing mga butang nahiuyon sa gipamulong sa Bibliya?

¹⁶ Ang pagkagama sa buhing mga butang. “Si Jehova nga Diyos nag-umol sa tawo gikan sa abog sa yuta,” nagpahayag ang Genesis 2:7. Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Ang tanang kemikal nga mga elemento nga naglangkob sa buhing mga butang anaa usab sa dili-buhing materya.” Busa ang tanang pangunang mga kemikal nga naglangkob sa buhing mga organismo, apil ang tawo, makaplagan usab sa yuta mismo. Nahiuyon kini sa pamulong sa Bibliya nga nagpaila sa materyal nga gigamit sa Diyos sa paglalang sa mga tawo ug sa tanang ubang buhing mga butang.

17. Unsa ang kamatuoran kon sa unsang paagi milungtad ang buhing mga butang?

¹⁷ “Sumala sa ilang mga matang.” Ang Bibliya nag-ingon nga gilalang sa Diyos ang unang tawhanong paris ug niana ang tanang ubang mga tawo maoy gikan kanila. (Genesis 1:​26-28; 3:20) Kini nag-ingon nga ang ubang buhing mga butang, sama sa mga isda, mga langgam, ug mga hayop nga may suso, mao usab, nga mosanay “sumala sa ilang mga matang.” (Genesis 1:​11, 12, 21, 24, 25) Kini gayod ang nakaplagan sa mga siyentipiko diha sa kalalangan, nga ang buhing butang naggikan sa ginikanan nga samag matang. Wala ing eksepsion. Mahitungod niini ang pisiko nga si Raymo miingon: “Ang kinabuhi mohimog kinabuhi; mahitabo kini sa tanang panahon diha sa matag selula. Apan sa unsang paagi ang dili-buhi mihimog kinabuhi? Usa kini sa kinadagkoang mga pangutana nga wala matubag sa biolohiya, ug sa pagkakaron ang mga biologo makahatag lamang ug pinatakang mga panaghap. Sa usa ka paagi ang dili-buhing materyal nakaorganisar sa kaugalingon sa buhing paagi. . . . Ang awtor sa Genesis husto diayng nakapahayag niini.”

Makasaysayanhong Katukma

18. Unsay giingon sa usa ka abogado mahitungod sa makasaysayanhong katukma sa Bibliya?

¹⁸ Ang Bibliya nasudlan sa labing tukmang karaang kasaysayan kay sa bisan unsang basahong naglungtad. Ang librong A Lawyer Examines the Bible nagpasiugda sa makasaysayanhong katukma niini niining paagiha: “Samtang ang mga sugilanon sa panaghigugmaay, mga leyenda ug bakak nga pagsaksi mag-amping sa pagbutang sa mga hitabo nga giasoy sa usa ka layong dapit ug sa dili-tinong panahon, sa ingon magalapas sa unang mga lagda nga nasayran namong mga abogado maoy bahin sa maayong depensa, nga ‘ang deklarasyon kinahanglang mohatag sa oras ug dapit,’ ang mga asoy sa Bibliya naghatag kanato sa petsa ug dapit sa mga butang nga giasoy nga tuman ka tukma.”

19. Unsay komento sa usa ka reperensiyang basahon bahin sa makasaysayanhong mga detalye sa Bibliya?

¹⁹ Ang The New Bible Dictionary mikomento: “[Ang magsusulat sa mga Buhat] naghan-ay sa iyang asoy diha sa gambalay sa kontemporaryong kasaysayan; ang iyang mga panid punog mga pagtumong sa mga mahistrado sa siyudad, mga gobernador sa probinsiya, mga haring protektado, ug ang susama, ug ang maong mga pagtumong sa matag panahon napamatud-ang husto gayod alang sa dapit ug panahon nga giergohan.”

20, 21. Unsay giingon sa usa ka eskolar sa Bibliya bahin sa kasaysayan sa Bibliya?

²⁰ Sa pagsulat diha sa The Union Bible Companion, si S. Austin Allibone miingon: “Si Sir Isaac Newton . . . ilado usab ingong usa ka tigsaway sa karaang mga sinulat, ug nagsusing maampingon kaayo sa Balaang Kasulatan. Unsa ang iyang hukom niining puntoha? ‘Ako nakakaplag,’ matud niya, ‘ug mas daghang seguradong mga timaan sa pagkakasaligan diha sa Bag-ong Testamento kay sa bisan unsang [sekular] nga kasaysayan.’ Si Dr. Johnson nag-ingon nga kita daghan ug ebidensiya nga si Jesu-Kristo namatay sa Kalbaryo, sumala sa gipahayag sa Ebanghelyo, kay sa nabatonan nato nga si Julio Cesar namatay sa Kapitolyo.  Sa pagkatinuod, kita may daghan pa kaayong ebidensiya.”

²¹ Kining basahona midugang: “Pangutan-a si bisan kinsa nga nangangkong nagduhaduha sa kamatuoran sa kasaysayan sa Ebanghelyo kon unsang katarongan ang nabatonan niya aron motuo nga si Cesar namatay sa Kapitolyo, o nga si Emperador Karlomagno nakoronahang Emperador sa Kasadpan pinaagi ni Papa Leo III. niadtong 800? . . . Sa unsang paagi nasayod ka nga ang tawo sama ni Carlos I. [sa Inglaterra] tinuod nagkinabuhi, ug napunggotan, ug nga si Oliver Cromwell nahimong magmamando nga kapuli niya? . . . Si Sir Isaac Newton gipasidunggan sa pagdiskobre sa balaod sa grabitasyon . . . Nagtuo kita sa tanang pagpatuo nga bag-o pang gihimo mahitungod niining mga tawhana; ug kana tungod kay kita adunay makasaysayanhong ebidensiya sa kamatuoran niana nila. . . . Kon, sa pagpatungha sa pamatuod nga sama niini, may dili gihapon motuo, sila atong pasagdan ingong buangon nga masupilon o labihan ka ignorante.”

22. Nganong ang pipila dili modawat sa pagkakasaligan sa Bibliya?

²² Unya kining basahona mihinapos: “Nan, unsay atong isulti mahitungod niadtong si kinsa, bisan pa sa daghang ebidensiya nga karon gipatungha sa pagkakasaligan sa Balaang Kasulatan, mangangkong sila wala makombinsir? . . . Seguradong kita may katarongan sa paghinapos nga kasingkasing inay ulo ang may sala;​—nga sila dili buot motuo nianang butang magpaubos sa ilang garbo, ug magpugos nila sa pagkinabuhig lahing mga kinabuhi.”

Sulodnong Panag-uyon ug Pagkaprangka

23, 24. Nganong ang sulodnong panag-uyon sa Bibliya talagsaon kaayo?

²³ Hunahunaa nga ang usa ka basahon gisugdan pagsulat panahon sa Romanhong Empiryo, gipadayon hangtod sa Edad Media, ug nahuman niining ika-20ng siglo, nga daghang lainlaing mga magsusulat ang mitampo. Unsang resulta ang imong dahomon kon ang mga panarbaho sa mga magsusulat nagkadaiya sama sa mga sundalo, mga hari, mga saserdote, mga mangingisda, mga tigbuhig kahayopan, ug mga doktor? Dahomon mo ba nga ang basahon may panag-uyon ug walay-panagbangi? ‘Dili!’ tingali moingon ka. Aw, ang Bibliya gisulat ubos sa maong mga kahimtang. Bisan pa niana, kini sa katibuk-an may panag-uyon, dili lamang sa katibuk-ang mga ideya kondili sa gagmayng mga detalye usab.

²⁴ Ang Bibliya maoy kahugpongan sa 66 ka basahon nga nasulat latas sa yugtong 1,600 ka tuig pinaagi sa mga 40 ka lainlaing mga magsusulat, sugod sa 1513 W.K.P. ug natapos sa 98 K.P. Ang mga magsusulat naggikan sa lainlaing mga kahimtang sa kinabuhi, ug daghan ang walay kontak o pakiglabot sa ubang magsusulat. Bisan pa niana, ang basahong misangpot nagsubay sa usa ka sentral, nagkalambigit nga tema sa katibuk-an, nga morag gipatungha sa usa ka kaisipan. Ug kaatbang sa pagtuo sa pipila, ang Bibliya dili produkto sa sibilisasyon sa Kasadpan, apan gisulat kini sa mga taga-Silangan.

25. Ang pagkamatinud-anon ug pagkaprangka sa Bibliya nagpaluyo sa unsang pangangkon sa mga magsusulat sa Bibliya?

²⁵ Samtang ang kinabag-an sa karaang mga magsusulat nagtaho lamang sa ilang mga kalamposan ug maayong mga hiyas, ang mga magsusulat sa Bibliya dayag nag-angkon sa ilang mga sayop, ingon man sa mga kapakyasan sa ilang mga hari ug mga pangulo. Ang Numeros 20:​1-13 ug Deuteronomio 32:​50-52 nagtala sa mga kapakyasan ni Moises, ug siya ang misulat nianang mga basahona. Ang Jonas 1:​1-3 ug Jon 4:​1 naglista sa mga kapakyasan ni Jonas, nga maoy misulat sa maong mga asoy. Ang Mateo 17:​18-20; 18:​1-6; 20:​20-28; ug Mat 26:​56 nagtala sa dili-maayong mga hiyas nga gipakita sa mga tinun-an ni Jesus. Busa, ang kamatinud-anon ug pagkaprangka sa mga magsusulat sa Bibliya nagpaluyo sa ilang pangangkon nga dinasig sa Diyos.

Labing Linaing Kinaiyahan Niini

26, 27. Nganong ang Bibliya tukma kaayo sa siyentipikanhon ug ubang mga butang?

²⁶ Ang Bibliya mismo nagpadayag kon ngano nga kini tukma kaayo sa siyentipikanhon, makasaysayanhon, ug ubang mga butang ug nganong kini may panag-uyon ug matinud-anon kaayo. Kini nagpadayag nga ang Supremong Persona, ang Diyos nga labing gamhanan, ang Maglalalang nga nagmugna sa uniberso, mao ang Awtor sa Bibliya. Gigamit lamang niya ang tawhanong mga magsusulat sa Bibliya ingong iyang mga tagsulat, nga nagpalihok kanila pinaagi sa iyang gamhanang aktibong puwersa sa pagsulat kon unsay iyang gidasig nga ipasulat kanila.

²⁷ Sa Bibliya si apostol Pablo mipahayag: “Ang tibuok Kasulatan dinasig sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagbadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, aron ang tawo sa Diyos mahimong bug-os may katakos, hingpit nga masangkapan alang sa tanang maayong buhat.” Ug si apostol Pablo miingon usab: “Sa diha nga inyong gidawat ang pulong sa Diyos, nga inyong nadungog gikan kanamo, inyo kanang gidawat, dili ingong pulong sa mga tawo, kondili, sumala sa pagkamatuod mao kini, ingong pulong sa Diyos.”​—2 Timoteo 3:​16, 17; 1 Tesalonica 2:13.

28. Nan, diin man gikan ang Bibliya?

²⁸ Busa, ang Bibliya maoy gikan sa hunahuna sa usa ka Awtor​—ang Diyos. Ug tungod sa iyang dako kaayong gahom, yanong butang ang pagtino nga ang integridad o kawalay-sayop sa nahisulat natipigan hangtod sa atong adlaw. Mahitungod niini usa ka iladong awtoridad sa mga manuskrito sa Bibliya, si Sir Frederic Kenyon, niadtong 1940, miingon: “Ang kataposang pasikaranan sa bisan unsang pagduhaduha nga ang Kasulatan natipigan pag-ayo sumala sa ilang pagkasulat nahanaw na karon.”

29. Sa unsang paagi ikailustrar ang katakos sa Diyos sa pagpakigkomunikar?

²⁹ Ang mga tawo adunay katakos sa pagpadalag mga signal sa radyo ug telebisyon nganhi sa yuta gikan sa libolibong milya sa wanang, bisan gikan sa bulan. Ang mga sakyanang nagsusi sa wanang nagpadala balik sa yuta sa pisikal nga impormasyon ug mga hulagway gikan sa mga planeta nga ginatos ka milyong milya ang gilay-on. Seguradong ang Maglalalang sa tawo, ang Maglalalang sa mga balod sa radyo, labing menos makahimo niana. Sa pagkatinuod, yanong butang nga siya mogamit sa iyang kinalabwang gahom sa pagpadalag mga pulong ug mga hulagway nganha sa mga hunahuna niadtong iyang gipili sa pagsulat sa Bibliya.

30. Buot ba sa Diyos nga masayran sa mga tawo kon unsa ang iyang katuyoan alang kanila?

³⁰ Dugang pa, adunay daghang butang bahin sa yuta ug sa kinabuhi ibabaw niini nga mohatag ebidensiya bahin sa kaikag sa Diyos sa katawhan. Busa, hisabtan nga buot niyang motabang sa mga tawo sa pagsuta kon kinsa siya ug kon unsa ang iyang katuyoan alang kanila pinaagi sa pagpahayag nga tin-aw niining mga butanga diha sa usa ka basahon​—usa ka permanenteng kasulatan.

31. Nganong ang dinasig nga mensahe nga gisulat labaw pang maayo kay sa impormasyong ipasa nga binaba?

³¹ Tagda, usab, ang pagkalabaw sa usa ka basahon nga gimugna sa Diyos, kon itandi sa impormasyon nga gibilin sa mga tawo nga binaba lamang. Ang binaba dili kasaligan, kay ang mga tawo magpahayag sa laing paagi sa mensahe, ug latas sa usa ka yugto sa panahon, ang kahulogan niini mabaliskad. Ilang ipasa ang impormasyon pinaagi sa gipahayag nga pulong sumala sa ilang kaugalingong punto de vista. Apan ang dinasig-sa-Diyos, permanenteng sinulat nga talaan lagmit gayod nga walay mga sayop. Gawas pa, ang usa ka basahon makopya ug mahubad aron ang katawhang nagabasa ug lainlaing mga pinulongan makapahimulos gikan niini. Busa dili ba makataronganon nga gigamit sa atong Maglalalang ang maong paagi sa paghatag ug impormasyon? Sa tinuod, kini dili lang makataronganon, sanglit ang Maglalalang nag-ingon nga mao kini ang iyang gibuhat.

Tagna nga Natuman

32-34. Unsay nabatonan sa Bibliya nga wala mabatoni sa laing basahon?

³² Dugang pa, ang Bibliya nagdala sa timaan sa balaang pagkadinasig sa talagsaon kaayong paagi: Kini usa ka basahon sa mga tagna nga nangatuman na ug nagpadayon sa pagkatuman nga way-sipyat.

³³ Pananglitan, ang pagkagun-ob sa karaang Tiro, ang pagkapukan sa Babilonya, ang pagtukod pag-usab sa Jerusalem, ug ang paghari ug pagkapukan sa mga hari sa Medo-Persia ug Gresya gitagnang detalyado kaayo diha sa Bibliya. Ang mga tagna tukma kaayo nga misulay ang pila ka tigsaway, nga kawang, sa pag-ingon nga kini nasulat human sa pagkahitabo sa mga hitabo.​—Isaias 13:​17-19; 44:​27–​45:​1; Ezekiel 26:​3-6; Daniel 8:​1-7, 20-22.

³⁴ Ang mga tagna nga gihatag ni Jesus mahitungod sa pagkalaglag sa Jerusalem niadtong 70 K.P. tukmang natuman. (Lucas 19:​41-44; 21:​20, 21) Ug ang mga tagna mahitungod sa “kataposang mga adlaw” nga gihatag ni Jesus ug ni apostol Pablo nagakatuman nga detalyado sa atong panahon mismo.​—2 Timoteo 3:​1-5, 13; Mateo 24; Marcos 13; Lucas 21.

35. Nganong ang tagna sa Bibliya magagikan lamang sa Maglalalang?

³⁵ Walay tawhanong hunahuna, bisan unsa ka intelihente, ang makatagnang tukma kaayo sa umaabot nga mga hitabo. Ang hunahuna lamang sa gamhanan-sa-tanan ug maalamon-sa-tanang Maglalalang sa uniberso ang makatagna, sumala sa atong mabasa sa 2 Pedro 1:​20, 21: “Walay tagna sa Kasulatan ang nagagikan sa kinaugalingong paghubad. Kay ang tagna wala motungha sa bisan unsang panahon sa pagbuot sa tawo, apan ang mga tawo namulong gikan sa Diyos samtang giagak sila sa balaang espiritu.”

Kini Mohatag sa Tubag

36. Unsay gitug-an sa Bibliya kanato?

³⁶ Busa, sa daghang paagi, ang Bibliya nagbaton sa ebidensiya sa pagkadinasig nga Pulong sa Supremong Persona. Tungod niana, kini nagtug-an kanato kon nganong ang mga tawo ania sa yuta, kon nganong adunay hilabihang pag-antos, kon asa kita padulong, ug kon sa unsang paagi ang mga kahimtang mabag-o nga mahimong maayo. Nagpadayag kini kanato nga adunay usa ka supremong Diyos nga milalang sa mga tawo ug niining yutaa alang sa usa ka katuyoan ug ang iyang katuyoan matuman. (Isaias 14:24) Ang Bibliya nagpadayag usab kanato kon unsa ang tinuod nga relihiyon ug sa unsang paagi kana atong makaplagan. Busa, kini mao ang bugtong tinubdan sa labawng kinaadman nga makatug-an kanato sa kamatuoran mahitungod sa tanang hinungdanong mga pangutana bahin sa kinabuhi.​—Salmo 146:​3; Proverbio 3:​5; Isaias 2:​2-4.

37. Unsay kinahanglang ipangutana bahin sa Kakristiyanohan?

³⁷ Bisan pag adunay dagayang pamatuod sa pagkakasaligan ug pagkamatinud-anon sa Bibliya, ang tanan bang nagsulti nga sila nagadawat niini nagsunod sa mga pagtulon-an niini? Pananglitan, tagda ang kanasoran nga nangangkon nga nagatuman sa Kristiyanidad, nga mao, ang Kakristiyanohan. Sa daghang kasiglohan sila nakabaton sa Bibliya. Apan ang ilang panghunahuna ug mga buhat tinuod bang nagpabanaag sa labawng kinaadman sa Diyos?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

 [Mga hulagway sa panid 11]

Si Sir Isaac Newton nagtuo nga ang yuta nagpabilin sa wanang maylabot sa ubang butang sa langit pinaagi sa grabidad

Ang hulagway nga gipadayag sa Bibliya bahin sa usa ka yuta nga gilibotan sa way-sulod nga wanang giila sa mga eskolar ingong talagsaong abanteng panglantaw sa iyang panahon

 [Hulagway sa panid 12]

Ang pila ka unang mga tiglawig nahadlok gani nga molawig hangtod mahulog sa ngilit sa lapad nga yuta

 [Hulagway sa panid 13]

Adunay labawng ebidensiya nga si Jesu-Kristo naglungtad kay kang Julio Cesar, Emperador Karlomagno, Oliver Cromwell, o Papa Leo III

 [Hulagway sa panid 15]

Ang katumanan sa mga tagna nga gihatag ni Jesus mahitungod sa pagkagun-ob sa Jerusalem niadtong 70 K.P. gipamatud-an sa Arko ni Tito sa Roma