1, 2. Unsang matang sa paglawig ang giatubang ni Pablo, ug unsa kahay pipila ka butang nga iyang gikabalak-an?

 DILI malimtan ni Pablo ang mga pulong ni Festo, kay dako kadtog epekto kaniya sa umaabot. “Sa Cesar ka moadto,” matod pa ni Gobernador Festo. Si Pablo nabilanggo ug duha na ka tuig, ug panahon sa ilang taas nga paglawig paingon sa Roma, mausab na ang mga talan-awon sa iyang palibot. (Buh. 25:12) Apan lab-as pa sa hunahuna ni Pablo ang iyang mga biyahe sa dagat sa nangagi ug dili kadto kanunayng hayahay. Sanglit ang katuyoan sa maong biyahe mao ang pag-atubang niya sa Cesar, lagmit nakapabalaka to niya.

² Daghang beses nga si Pablo ‘nakasinatig kapeligrohan sa dagat,’ ug tulo ka beses siyang naluwas sa pagkalunod. Gani, dihay panahon nga usa ka gabii ug usa ka adlaw siya sa lawod. (2 Cor. 11:25, 26) Gawas pa, kini nga paglawig lahi sa iyang miaging mga panaw ingong usa ka misyonaryo nga may kagawasan. Si Pablo mopanaw ingong usa ka binilanggo latas sa kapig 3,000 ka kilometro gikan sa Cesarea paingon sa Roma. Wala kahay daotang mahitabo kaniya sa maong biyahe? Kon ugaling makaabot siya sa Roma nga luwas, didto na kaha siya pagahukmag kamatayon? Hinumdomi, ang maghukom unya kaniya mao ang labing gamhanang nasod sa kalibotan ni Satanas niadtong panahona.

3. Unsay determinasyon ni Pablo, ug unsay atong hisgotan niining kapituloha?

³ Human sa imong mga nabasa bahin kang Pablo, naghunahuna ba ka nga nawad-an siyag paglaom tungod sa posibleng mahitabo kaniya? Wala gayod siya mawad-ig paglaom! Siya nahibalo nga may mga kalisdanan sa unahan, apan wala siyay alamag kon unsa kana. Busa nganong mawad-an man siyag kalipay sa ministeryo tungod sa sobrang kabalaka sa mga butang nga dili niya kontrolado? (Mat. 6:27, 34) Nahibalo si Pablo nga kabubut-on ni Jehova nga iyang pahimuslan ang tanang kahigayonan sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos, bisan atubangan sa mga magmamando. (Buh. 9:15) Determinado siyang motuman niana bisag unsa pay mahitabo. Mao ba usab kanay atong determinasyon? Busa hisgotan nato ang makasaysayanhong paglawig ni Pablo ug pamalandongon ang praktikal nga kapadapatan sa iyang panig-ingnan.

4. Unsang matanga sa barko ang gisakyan ni Pablo, ug kinsay iyang mga kauban?

⁴ Si Pablo ug ang pipila ka binilanggo gisalig ngadto sa usa ka opisyal sa Romanong kasundalohan nga si Julio, kinsa midesisyon nga isakay sila sa usa ka barkong dekarga nga midunggo sa Cesarea. Ang barko gikan pa sa Adramito, usa ka pantalan sa kasadpang baybayon sa Asia Minor, tabok sa siyudad sa Mitilene sa isla sa Lesbos. Kini molawig paamihanan ug dayon pakasadpan, ug kapila moeskala sa pagdiskarga ug pagkargag mga kargamento. Ang maong mga barko wala idisenyo para sa mga pasahero, labi na sa mga binilanggo. (Tan-awa ang kahon nga “ Mga Ruta sa mga Barkong Dekarga.”) Maayo na lang kay taliwala sa mga kriminal, si Pablo may kaubang mga Kristohanon nga si Aristarko ug Lucas. Siyempre, si Lucas mao ang nagsulat niini nga asoy. Wala kita mahibalo kon kining duha ka maunongong mga kauban ni Pablo namilete o kaha gipauban isip iyang mga tig-alagad.—Buh. 27:1, 2.

5. Unsang panag-ubanay ang napahimuslan ni Pablo sa Sidon, ug unsay atong makat-onan niana?

⁵ Human sa usa ka adlaw nga paglawig paamihanan sa gilay-on nga mga 110 ka kilometro, ang barko midunggo sa Sidon, sa baybayon sa Sirya. Dayag nga wala trataha ni Julio si Pablo ingong ordinaryong kriminal, lagmit kay si Pablo maoy Romanong lungsoranon ug wala pa mahukmi nga sad-an. (Buh. 22:27, 28; 26:31, 32) Gitugotan niya nga siya mokawas ug makigkita sa iyang mga isigka-Kristohanon. Lagmit nalipay gayod ang mga igsoon sa pag-atiman sa apostol human siya mabilanggo sa taastaas nga panahon! Makahunahuna ka bag mga kahigayonan nga ikaw mahimong makaabiabi ug tungod niana mapalig-on usab ka?—Buh. 27:3.

6-8. Unsa ang mga panghitabo sa panaw ni Pablo gikan sa Sidon ngadto sa Nido, ug unsang mga kahigayonan sa pagsangyaw ang lagmit iya gayong gipahimuslan?

⁶ Ang barko migikan sa Sidon, unya mipadayon sa amihanan agi sa Cilicia, duol sa Tarso, ang siyudad nga gidak-an ni Pablo. Wala na hisgoti ni Lucas kon diin pa sila midunggo, apan iyang gilakip ang makapakulba nga detalye  nga ‘sungsongon ang hangin.’ (Buh. 27:4, 5) Bisan pa niana, atong mahanduraw nga gipahimuslan gayod ni Pablo ang tanang kahigayonan sa pagsangyaw sa maayong balita. Seguradong gisangyawan niya ang kaubang mga binilanggo ug ubang mga pasahero, lakip ang mga tripulante ug sundalo, ingon man ang mga tawo didto sa mga pantalan nga ilang gidunggoan. Gipahimuslan ba usab nato karon ang mga kahigayonan sa pagsangyaw?

⁷ Ngadtongadto, midunggo ang barko sa Mira, usa ka pantalan sa habagatang baybayon sa Asia Minor. Didto si Pablo ug iyang mga kauban misakayg laing barko paingon sa Roma, ang kataposan nilang destinasyon. (Buh. 27:6) Niadtong panahona, ang Ehipto mao ang tigsuplay ug trigo sa Roma, ug ang ilang mga barko tigdunggo sa Mira. Gipasakay ni Julio sa maong matang sa barko ang mga sundalo ug mga binilanggo. Lagmit kadtong barkoha mas dako kay sa una nilang gisakyan. Sakay niadto ang mga kargamentong trigo ug ang 276 ka tawo—mga tripulante, sundalo, binilanggo, ug lagmit ubang pasahero paingon sa Roma. Tin-aw nga tungod sa ilang pagbalhin ug laing barko, mas daghag nahimamat si Pablo, ug seguradong iyang gipahimuslan ang maong kahigayonan sa pagsangyaw kanila.

⁸ Ang sunod nilang gidunggoan mao ang Nido, sa habagatan-kasadpang bahin sa Asia Minor. Kon pabor sa hangin, usa ra ka adlaw ang paglawig paingon didto. Apan si Lucas nag-ingon: “Human sa hinay nga paglawig sulod sa ubay-ubayng mga adlaw nga naglisod, nakaabot ra gyod mi sa Nido.” (Buh. 27:7a) Naglisod sila sa paglawig tungod sa dili maayong panahon. (Tan-awa ang kahon nga “ Ang Sungsongon nga Hangin sa Mediteranyo.”) Handurawa ang mga pasahero samtang gisungsong sa barko ang kusog nga hangin ug dagkong mga balod.

9, 10. Unsang lisod nga mga kahimtang ang ilang naagoman duol sa Creta?

⁹ Naghunahuna ang kapitan sa barko nga mopakasadpan sila gikan sa Nido, apan ang nakasaksi sa panghitabo nga si Lucas miingon nga “dili mi makaderetso tungod sa hangin.” (Buh. 27:7b) Samtang inanayng nagpalayo ang barko sa baybayon, kini wala na makapahimulos sa sulog, ug unya giduso kini sa kusog nga hangin gikan sa amihanan-kasadpan pahabagatan, nga tingali tulin pa gayod kaayo. Ang isla sa Cipro mao ang nagsalipod sa barko batok sa sungsongon nga hangin sa sayosayong bahin sa ilang panaw, apan niadtong tungora ang isla sa Creta na usab ang nagsalipod kanila. Medyo milurang na ang hangin sa pag-agi nila sa dagkong pangpang sa Salmone sa sidlakang tumoy sa Creta. Ngano? Kay ang barko diha na sa habagatang kiliran sa isla, busa nasalipdan na silag diyutay sa kusog nga hangin. Daw naibtag tunok ang mga pasahero niadtong tungora! Apan samtang naglawig ang barko, nabati gayod sa mga tripulante nga ang tingtugnaw nagsingabot na, mao nga sila nabalaka.

¹⁰ Tukma ang giingon ni Lucas: “Namaybay mig lawig [sa Creta] nga naglisod hangtod nakaabot mi sa dapit nga gitawag ug Maayong mga Dunggoanan.” Bisan pag nasalipdan gikan sa kusog nga hangin, lisod ang pagkontrolar sa barko. Apan sa kataposan, nakakaplag silag dapit nga kahulogan sa angkla diha sa usa ka gamayng luok nga gituohang duol sa pagkurbada sa baybayon paamihanan. Unsa ka  dugay silang nagpondo didto? Si Lucas miingon nga kadto “taastaas nga panahon,” apan hapit na ang tingtugnaw ug mas delikado ang paglawig sa Septiyembre o Oktubre.—Buh. 27:8, 9.

11. Unsay gitambag ni Pablo sa iyang kaubang mga pasahero, apan unsay nahimong desisyon?

¹¹ Mahimong nagpakitambag ang pipila ka pasahero kang Pablo tungod sa iyang kasinatian sa paglawig sa Mediteranyo. Siya misugyot nga dili sila mopadayon sa paglawig. Kon sila mopadayon, moresulta nig “kadaot ug makapameligro kini,” ug basig mangamatay pa gani sila. Apan ang timonil ug ang tag-iya sa barko buot mopadayon sa paglawig, kay tingali nagdali sila nga makakitag mas luwas nga dapit. Ilang gikombinsir si Julio, ug gibati sa kadaghanan nga kinahanglan silang maninguha nga makaabot sa Fenice, ang dunggoanan nga didto pa sa unahan. Lagmit kadto mas dako ug mas maayo nga dunggoanan diin sila magpalabay sa tingtugnaw. Busa sa dihang hinay nga mihuyop ang habagat, ang barko milarga.—Buh. 27:10-13.

12. Human makabiya sa Creta, unsay gisagubang nila nga kapeligrohan, ug unsay gihimo sa mga tripulante aron dili sila malunod?

¹² Dayon nahitabo ang ilang gikahadlokan: mihuros ang “kusog kaayong unos” gikan sa amihanan-sidlakan. Sa sinugdan, nagpasalipod sila sa “gamayng isla nga gitawag ug Cauda” nga mga 65 ka kilometro gikan sa Maayong mga Dunggoanan. Apan nameligro gihapon silang mapadpad pahabagatan ug masangyad sa baybayon sa Aprika. Aron malikayan kana, nagkabuang ang mga tripulante sa pagpasaka sa bote nga giguyod sa barko. Nagkalisod intawon sila kay lagmit puno kadtog tubig. Dayon nanlimbasog sila nga gakotan ug pisi o kadena ang lawas sa dakong barko aron dili mabungkag ang mga tabla niini. Ug giariya nila ang layag, ug gipaningkamotan nga ang barko makalawig nunot sa hangin aron makasugakod sa bagyo. Pagkamakalilisang nga kasinatian! Apan kulang pa ang ilang gihimo, kay ang barko ‘gikusokuso pag-ayo sa kusog nga bagyo.’ Sa ikatulong adlaw, ilang gisalibay ang ubang mga pisi sa barko aron kini dili malunod.—Buh. 27:14-19.

13. Unsay kahimtang sa mga pasahero sa barkong gisakyan ni Pablo panahon sa bagyo?

¹³ Seguradong nalisang ang kadaghanan, apan si Pablo ug ang iyang mga kauban nagmasaligon nga sila makalingkawas ra. Ang Ginoo nagpasalig na sa miagi kang Pablo nga siya makapamatuod sa Roma, ug ang usa ka anghel sa ulahi nagkompirmar niadtong saara. (Buh. 19:21; 23:11) Apan wala molurang ang kusog nga bagyo sulod sa duha ka semana. Tungod sa ulan ug bagang panganod nga nagsalipod sa adlaw ug mga bituon, dili na makita sa timonil kon diin na sila ug kon asa sila paingon. Di na gani sila makakaon. Ug kinsa pay makahunahunag kaon nga puwerteng tugnawa, nagbunok ang ulan, gidagat pa sila, ug nahadlok sila pag-ayo nga malunod!

14, 15. (a) Sa iyang pagpakigsulti sa iyang mga kauban sa barko, nganong gipahinumdoman sila ni Pablo sa iyang gipasidaan? (b) Unsay atong makat-onan sa mensahe sa paglaom nga gihatag ni Pablo?

¹⁴ Dayon mitindog si Pablo. Iyang gipahinumdoman sila sa iyang gipasidaan apan wala siya moingon, ‘Nag-ingon bitaw ko ninyo.’ Hinuon, ang mga nagakahitabo nagpamatuod nga maayo untag naminaw sila sa iyang gisulti. Dayon siya miingon: “Sultihan mo nako nga dili mahadlok, kay walay usa kaninyo ang mamatay, ang barko lang ang maguba.” (Buh. 27:21, 22) Nahupayan gayod kadtong mga nakadungog kaniya!  Seguradong nalipay usab si Pablo nga si Jehova naghatag kaniyag mensahe sa paglaom nga ipaambit sa mga tawo didto sa barko. Angay usab natong hinumdoman nga si Jehova nahingawa sa tanang tawo. Bililhon kaniya ang matag tawo. Si apostol Pedro misulat: “Dili . . . gusto [ni Jehova] nga naay malaglag kondili gusto niya nga ang tanan maghinulsol.” (2 Ped. 3:9) Busa dinalian gayod nga kita maningkamot sa pagpaambit sa mensahe sa paglaom ngadto sa daghang tawo kutob sa maarangan! Ang kinabuhi sa mga tawo, nga bililhon kang Jehova, nameligro gayod.

¹⁵ Lagmit gisangyawan ni Pablo ang mga tawo didto sa barko bahin sa ‘paglaom nga gisaad sa Diyos.’ (Buh. 26:6; Col. 1:5) Kay lagmit malunod na ang barko niadtong tungora, si Pablo nagpalig-on ug nagpasalig kanila nga sila dili mangamatay. Siya miingon: “Niining gabhiona ang Diyos nga akong gisimba . . . nagpadalag anghel ug kini mibarog tapad kanako ug miingon: ‘Ayawg kahadlok, Pablo. Kinahanglang moatubang ka sa Cesar, ug tan-awa! luwason ka sa Diyos ug ang mga naglawig uban kanimo.’” Giawhag sila ni Pablo: “Busa ayaw mog kahadlok, kay nagtuo ko nga buhaton gyod sa Diyos ang gisulti kanako. Hinuon, mapadpad ta sa usa ka isla.”—Buh. 27:23-26.

16, 17. (a) Unsang kahigayonan sa pag-ampo ang gipahimuslan ni Pablo, ug unsay epekto niana? (b) Sa unsang paagi natuman ang pasidaan ni Pablo?

¹⁶ Human sa makahahadlok nga duha ka semana ug ang barko gipadpad nag  mga 870 ka kilometro, ang mga tripulante nakamatikod ug kausaban, kay lagmit nakadungog silag dinaguok sa mga balod nga napusgay sa baybayon. Busa gitunton nila ang mga angkla gikan sa ulin aron sila dili maanod ug ikapunting ang dulong sa barko ngadto sa baybayon aron makadunggo. Buot na nilang biyaan ang barko niadtong tungora, apan gipugngan sila sa mga sundalo. Giingnan ni Pablo ang opisyal sa kasundalohan ug ang mga sundalo: “Gawas kon kining mga tawhana magpabilin sa barko, kamo dili gyod maluwas.” Sanglit ang barko wala na kaayo magtuyatuya, giagda ni Pablo ang tanan nga mokaon, ug sila gipasaligan nga sila makalingkawas gayod. Dayon siya “nagpasalamat sa Diyos atubangan kanilang tanan.” (Buh. 27:31, 35) Sa iyang pag-ampo isip pasalamat, siya nagpakitag panig-ingnan alang kang Lucas, Aristarko, ug sa mga Kristohanon karon. Ang imo bang mga pag-ampo diha sa publiko makapalig-on ug makapahupay sa uban?

¹⁷ Human sa pag-ampo ni Pablo, “silang tanan nadasig ug nangaon.” (Buh. 27:36) Ilang gipangsalibay sa dagat ang kargamentong trigo aron mogaan pa ang barko samtang nagkaduol kini sa baybayon. Sa pagkaadlaw na, gipamutol sa mga tripulante ang mga angkla, giluagan ang mga higot sa mga bugsay nga panimon sa ulin, ug giisa ang gamay nga pangunahang layag sa dulong aron sayon ang pagmaniobra sa barko sa dihang ilang gipasangyad kini. Dayon ang dulong sa barko miungot, tingali sa balas o lapok, ug ang ulin nagupok tungod sa paghapak sa dagkong mga balod. Buot nang patyon sa pipila ka sundalo ang mga binilanggo aron walay makaikyas, apan gipugngan sila ni Julio. Iyang giingnan ang tanan sa paglangoy o kaha pag-utaw-utaw hangtod sa baybayon. Ang gitagna ni Pablo natuman—naluwas ang tanang 276 ka tawo. Oo, “ang tanan luwas nga nakaabot sa baybayon.” Apan unsa kadtong dapita?—Buh. 27:44.

18-20. Sa unsang paagi ang mga taga-Malta nagpakita ug “talagsaong kaayo,” ug unsang milagro ang gihimo sa Diyos pinaagi ni Pablo?

¹⁸ Ang mga naluwas nadagsa diay didto sa isla sa Malta, habagatan sa Sicilia.  (Tan-awa ang kahon nga “ Asa ang Malta?”) Ang mga tawo nga langyawg sinultihan sa isla nagpakita kanilag “talagsaong kaayo.” (Buh. 28:2) Nagdaob sila alang sa nabasa ug nangurog sa katugnaw nga mga estranghero nga nahidagsa sa ilang isla. Ang kalayo sa daob nakapainit sa ilang lawas bisan pa sa katugnaw ug ulan. Tungod usab sa pagdaob, dihay nahitabong milagro.

¹⁹ Kay buot ni Pablo nga makatabang, siya namunit ug pipila ka kahoy nga iyang gibutang sa daob. Samtang nagbuhat niana, ang usa ka lala nga bitin kalit nga migula ug mipaak kaniya nga miukob sa iyang kamot. Abi sa mga taga-Malta nga kadto maoy silot gikan sa mga diyos. a

²⁰ Ang mga tawong lumad nga nakakita nga gipaak si Pablo naghunahuna nga siya “manghubag.” Ang orihinal nga pulong niini maoy “usa ka termino sa medisina,” sumala pa sa usa ka reperensiya. Dili ikatingala nga mao kanay gigamit ni “Lucas, ang minahal nga doktor.” (Buh. 28:6; Col. 4:14) Apan igo rang gisawilik ni Pablo ang lala nga bitin ug siya wala maunsa.

21. (a) Unsang mga pananglitan sa tukmang mga termino ang atong mabasa diha sa asoy ni Lucas? (b) Unsang mga milagro ang gihimo ni Pablo, ug unsay epekto niadto sa mga tawo sa Malta?

²¹ Nagpuyo didto ang adunahan ug yutaan nga si Publio. Mahimong siya ang pangunang opisyal sa Romanong kasundalohan sa Malta. Siya gihubit ni Lucas ingong “pangulo sa isla,” nga naggamit sa eksaktong titulo nga nakaplagan diha sa duha ka sinulat sa pinulongan sa Malta. Iyang giabiabi si Pablo ug ang iyang mga kauban sulod sa tulo ka adlaw. Apan nasakit ang amahan ni Publio. Sa makausa pa, gihubit ni Lucas ang iyang sakit sa tukmang paagi. Siya misulat nga ang amahan ni Publio “naghigda kay gihilantan ug nagkalibag dugo,” nga naghubit sa tukmang kahimtang sa usa nga nag-antos nianang sakita. Miampo si Pablo ug gipatong ang iyang mga kamot diha sa lalaki, ug siya naayo. Kay nahingangha pag-ayo sa maong milagro, ang lumad nga mga tawo nagdala sa ilang mga masakiton aron mamaayo, ug sila nagdalag mga gasa alang sa mga panginahanglan ni Pablo ug sa iyang mga kauban.—Buh. 28:7-10.

22. (a) Nganong nakadayeg ang usa ka propesor sa asoy ni Lucas bahin sa paglawig paingon sa Roma? (b) Unsay atong hisgotan sa sunod nga kapitulo?

²² Ang asoy sa usa ka bahin sa panaw ni Pablo nga atong nahisgotan maoy tukma gayod. Usa ka propesor miingon: “Ang asoy ni Lucas . . . maoy usa sa labing tin-aw nga mga paghubit nga nasulat sa tibuok Bibliya. Tukma kaayo ang mga detalye bahin sa pamaagi sa paglawig sa unang siglo, ingon man ang paghubit sa mga kahimtang sa panahon sa sidlakang Mediteranyo” maong makaingon kita nga lagmit gibase kini sa usa ka diary o talaadlawan. Mahimong gisulat ni Lucas ang maong mga nota samtang siya nakig-uban sa apostol diha sa ilang panaw. Kon mao, daghan usab siyag ikasulat sa sunod nga bahin sa maong panaw. Unsay mahitabo kang Pablo sa pag-abot nila sa Roma? Atong tan-awon.