1. Nganong buot natong makakat-on bahin sa mga manulonda?

ARON makaila sa usa ka tawo, kasagaran nga gikinahanglan ang gamay nga kahibalo bahin sa iyang pamilya. Sa susama, aron makaila kang Jehova nga Diyos, kinahanglang mas masinati kita sa iyang langitnong pamilya nga gilangkoban sa mga manulonda. Gitawag sa Bibliya ang mga manulonda nga “mga anak sa Diyos.” (Job 38:7) Busa, unsay ilang responsabilidad diha sa katuyoan sa Diyos? Unsay ilang papel sa miaging kasaysayan sa tawo? Maapektahan ba gayod sa mga manulonda ang imong kinabuhi? Kon mao, sa unsang paagi?

2. Diin gikan ang mga manulonda, ug pilay ilang gidaghanon?

² Ang Bibliya naghisgot gatosan ka beses sa mga manulonda. Atong hisgotan ang pipila niana aron mas mahibalo kita bahin sa mga manulonda. Diin gikan ang mga manulonda? Ang Colosas 1:16 nag-ingon: “Pinaagi kaniya [Jesu-Kristo] gilalang ang tanang ubang butang sa langit ug sa yuta.” Busa, ang tanang espiritung mga linalang nga gitawag ug mga manulonda gitagsatagsa paglalang ni Jehova nga Diyos pinaagi sa iyang panganay nga Anak. Pilay gidaghanon sa mga manulonda? Gipaila sa Bibliya nga gilalang ang ginatos ka milyong manulonda, ug silang tanan gamhanan.—Salmo 103:20. *

3. Unsay ginatug-an kanato sa Job 38:4-7 bahin sa mga manulonda?

 ³ Ang Pulong sa Diyos, ang Bibliya, nagtug-an kanato nga sa dihang gitukod ang yuta, “ang tanang anak sa Diyos misinggit sa pagdayeg.” (Job 38:4-7) Busa ang mga manulonda dugay na kaayong naglungtad sa wala pa malalang ang mga tawo, nga una pa gani sa paglalang sa yuta. Ang maong teksto sa Bibliya nagpakita usab nga ang mga manulonda adunay mga pagbati, kay kini nag-ingon nga sila “nagdungan sa paghugyaw sa kalipay.” Matikdi nga ang “tanang anak sa Diyos” nagdungan sa paghugyaw. Niadtong panahona, ang tanang manulonda maoy bahin sa nahiusang pamilya nga nag-alagad kang Jehova nga Diyos.

4. Sa unsang paagi gipakita sa Bibliya nga ang matinumanong mga manulonda adunay kaikag sa mga kalihokan sa mga tawo?

⁴ Sukad gayod nga ilang nasaksihan ang paglalang sa unang mga tawo, ang matinumanong espiritung mga linalang nagpakitag dakong kaikag sa nagkadako nga tawhanong pamilya ug sa pagkatuman sa katuyoan sa Diyos. (Proverbio 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12) Ugaling lang, paglabay sa panahon, nakita sa mga manulonda nga ang kadaghanang tawo wala na moalagad sa ilang mahigugmaong Maglalalang. Walay duhaduha nga kadto nakapasubo sa matinumanong mga manulonda. Sa laing bahin, sa dihang bisan usa lang ka tawo ang mobalik kang Jehova, “may kalipay taliwala sa mga manulonda.” (Lucas 15:10) Sanglit ang mga manulonda adunay dakong kabalaka sa kaayohan sa mga nag-alagad sa Diyos, dili ikatingala nga si Jehova balikbalik nga migamit sa mga manulonda aron sa pagpalig-on ug pagpanalipod sa iyang matinumanong mga alagad sa yuta. (Hebreohanon 1:7, 14) Tagda ang pipila ka pananglitan.

5. Unsang mga pananglitan bahin sa pagpaluyo sa mga manulonda ang atong makaplagan diha sa Bibliya?

⁵ Duha ka manulonda ang mitabang sa tawong matarong nga si Lot ug sa iyang mga anak nga babaye aron maluwas sa dihang gilaglag ang daotang mga siyudad sa Sodoma ug Gomora pinaagi sa paggiya kanila pagawas niadtong dapita. (Genesis 19:15, 16) Kasiglohan sa ulahi, ang manalagnang si Daniel gitambog sa usa ka gahong sa mga leyon, apan siya nakalingkawas sa kadaot ug miingon: “Ang akong Diyos nagpadala sa iyang manulonda  ug nagtak-om sa baba sa mga leyon.” (Daniel 6:22) Sa unang siglo K.P., usa ka manulonda nagpagawas kang apostol Pedro gikan sa bilanggoan. (Buhat 12:6-11) Dugang pa, ang mga manulonda nagpalig-on kang Jesus sa sinugdanan sa iyang ministeryo sa yuta. (Marcos 1:13) Ug sa dayon nang mamatay si Jesus, usa ka manulonda mipakita kang Jesus ug “nagpalig-on kaniya.” (Lucas 22:43) Ang maong pagpaluyo sa mga manulonda nakapalig-on gayod kang Jesus niadtong hinungdanon kaayong mga yugto sa iyang kinabuhi!

6. (a) Sa unsang paagi ang mga manulonda nagapanalipod sa katawhan sa Diyos karong adlawa? (b) Unsang mga pangutana ang atong hisgotan karon?

⁶ Karong adlawa, ang mga manulonda dili na magpakita sa katawhan sa Diyos sa yuta. Bisan pag ang mga tawo dili makakita sa mga manulonda, ang gamhanang mga manulonda sa Diyos nagapanalipod gihapon sa iyang katawhan, ilabina gikan sa bisan unsang butang nga makadaot sa espirituwalidad. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang manulonda ni Jehova nagkampo libot niadtong nangahadlok kaniya, ug siya nagluwas kanila.” (Salmo 34:7) Nganong kanang mga pulonga makapalig-on kaayo kanato? Tungod kay adunay peligroso ug daotang espiritung mga linalang nga buot molaglag kanato! Kinsa ba sila? Diin sila gikan? Sa unsang paagi sila nagasulay pagdaot kanato? Aron masayran ang mga tubag, atong hisgotan kadiyot kon unsay nahitabo sa sinugdanan sa kasaysayan sa tawo.

7. Sa unsang gidak-on milampos si Satanas sa pagpatalikod sa mga tawo gikan sa Diyos?

⁷ Sumala sa atong nakat-onan sa Kapitulo 3 niining basahona, usa sa mga manulonda nakaugmad ug tinguha sa pagmando sa uban ug busa misupak sa Diyos. Sa ulahi kining manulondaa nailhang si Satanas nga Yawa. (Pinadayag 12:9) Sulod sa 16 ka siglo human sa iyang paglimbong kang Eva, si Satanas milampos sa pagpatalikod sa halos tanang tawo gikan sa Diyos gawas lang sa pipila ka matinumanong tawo, sama kang Abel, Enoc, ug Noe.—Hebreohanon 11:4, 5, 7.

8. (a) Sa unsang paagi nahimong mga demonyo ang pipila ka manulonda? (b) Aron maluwas sa Lunop sa adlaw ni Noe, unsay gibuhat sa mga demonyo?

⁸ Sa panahon ni Noe, ang ubang mga manulonda mirebelde  batok kang Jehova. Sila mibiya sa ilang dapit diha sa langitnong pamilya sa Diyos, nanaog nganhi sa yuta, ug nagsul-ob sa unodnong mga lawas. Ngano? Atong mabasa sa Genesis 6:2: “Ang mga anak sa matuod nga Diyos nakamatikod sa mga anak nga babaye sa mga tawo, nga sila maanyag; ug sila nagkuhag mga asawa alang sa ilang kaugalingon, nga mao, ang tanan nga ilang napili.” Apan wala itugot ni Jehova nga Diyos nga magpadayon ang gibuhat sa maong mga manulonda ug ang misangpot nga pagkadaotan sa katawhan. Iyang gipahinabo ang lunop sa tibuok yuta nga maoy mibanlas sa tanang daotang mga tawo ug nagluwas lamang sa iyang matinumanong mga alagad. (Genesis 7:17, 23) Busa, ang rebelyosong mga manulonda o mga demonyo napugos paghukas sa ilang unodnong mga lawas ug mibalik sa langit ingong espiritung  mga linalang. Sila misuportar sa Yawa, mao nga siya nahimong “magmamando sa mga demonyo.”—Mateo 9:34.

9. (a) Unsay nahitabo sa mga demonyo sa dihang sila mibalik sa langit? (b) Unsay atong pagahisgotan may kalabotan sa mga demonyo?

⁹ Sa dihang mibalik sa langit ang dili-masinugtanong mga manulonda, sila giisip nga mga sinalikway, sama sa ilang magmamando, si Satanas. (2 Pedro 2:4) Bisan pag sila dili na makasul-ob ug tawhanong mga lawas karon, sila aduna gihapoy daotan kaayong impluwensiya sa mga tawo. Sa pagkatinuod, sa tabang niining maong mga demonyo, si Satanas “nagpahisalaag sa tibuok gipuy-ang yuta.” (Pinadayag 12:9; 1 Juan 5:19) Sa unsang paagi? Sa panguna, ang mga demonyo nagagamit ug mga metodo nga gilaraw sa pagpahisalaag sa mga tawo. (2 Corinto 2:11) Atong hisgotan ang pipila niining maong mga metodo.

10. Unsay espiritismo?

¹⁰ Aron sa pagpahisalaag sa mga tawo, gamiton sa mga demonyo ang espiritismo. Ang buhat sa espiritismo maoy pagpakiglangkit sa mga demonyo, sa direkta nga paagi ug pinaagi sa tawhanong espiritista. Gidili sa Bibliya ang espiritismo ug kini nagpasidaan kanato sa pagpalayo sa tanang butang nga nalangkit niini. (Galacia 5:19-21) Gigamit sa mga demonyo ang espiritismo sama nga ang mga mamimingwit mogamit ug paon. Ang mamimingwit mogamit ug nagkalainlaing paon aron mabingwit ang nagkalainlaing matang sa isda. Sa susamang paagi, ang daotang mga espiritu mogamit ug nagkalainlaing matang sa espiritismo aron ilang maimpluwensiyahan ang tanang matang sa katawhan.

11. Unsay pagpanag-an, ug nganong angay natong likayan kini?

¹¹ Usa ka matang sa paon nga gigamit sa mga demonyo mao ang pagpanag-an. Unsay pagpanag-an? Kini maoy pagpaningkamot sa pagkahibalo sa kaugmaon o sa butang nga wala mahibaloi. Ang pipila ka matang sa pagpanag-an mao ang astrolohiya, pagbasa sa tarot nga mga baraha, pagtan-aw sa bolang kristal, panghimalad, ug ang pagpangitag misteryosong mga tilimad-on o mga ilhanan diha sa mga damgo. Bisan pag gihunahuna sa daghang tawo nga ang pagpanag-an dili makadaot, gipakita sa Bibliya nga ang  mga manghihimalad ug daotang mga espiritu nagtinabangay. Pananglitan, ang Buhat 16:16-18 naghisgot sa “usa ka demonyo sa pagpanag-an” nga nakapaarang sa usa ka babaye “sa pagpanag-an.” Apan siya nawad-an sa maong katakos sa dihang gipagula ang demonyo gikan kaniya.

12. Nganong peligroso ang pagsulay nga makigsulti sa mga patay?

¹² Ang laing paagi nga ang mga demonyo magpahisalaag sa mga tawo maoy pinaagi sa pagdasig kanila sa pagpangutana bahin sa mga patay. Ang mga tawong nagbangotan tungod sa pagkamatay sa usa ka minahal kasagarang malimbongan pinaagi sa sayop nga mga ideya bahin sa mga namatay. Ang usa ka espiritista tingali mohatag ug espesyal nga impormasyon o mosulti sa tingog nga daw iya sa namatay nga tawo. Ingong resulta, daghang tawo mapatuo nga ang mga patay maoy buhi pa ug ang pagpakigsulti kanila makatabang sa mga buhi aron makaantos sa ilang kasub-anan. Apan ang maong “paghupay” dili gayod tinuod ug peligroso pa. Ngano? Tungod kay ang mga demonyo makasundog sa tingog sa namatay nga tawo ug makahatag ug impormasyon bahin sa namatay nga tawo ngadto sa espiritista. (1 Samuel 28:3-19) Dugang  pa, sumala sa atong nakat-onan sa Kapitulo 6, ang mga patay wala na maglungtad. (Salmo 115:17) Busa “bisan kinsa nga nagapakigsayod sa mga patay” gipahisalaag sa daotang mga espiritu ug nagsupak sa kabubut-on sa Diyos. (Deuteronomio 18:10, 11; Isaias 8:19) Busa, pagbantay aron makalikay ka niining peligrosong paon nga gigamit sa mga demonyo.

13. Unsay naarangan sa paghimo sa daghan nga kaniadto nahadlok sa mga demonyo?

¹³ Ang daotang mga espiritu dili lamang magpahisalaag sa mga tawo kondili manghadlok usab kanila. Karong adlawa, si Satanas ug ang iyang mga demonyo nahibalo nga sila aduna na lamay “hamubong panahon” nga nahibilin una pa sila gaposon, ug sila karon labi pang mapintason kay sukad masukad. (Pinadayag 12:12, 17) Bisan pa niana, ang libolibong tawo nga kaniadto sa matag adlaw nahadlok sa daotang mga espiritu nakalingkawas na sa maong kahadlok. Sa unsang paagi nakalingkawas sila? Unsay mahimo sa usa ka tawo bisan pag nalanggikit na siya sa espiritismo?

14. Sama sa mga Kristohanon sa Efeso sa unang siglo, sa unsang paagi makahunong kita sa pagpakiglangkit sa daotang mga espiritu?

¹⁴ Ang Bibliya nagtug-an kanato kon unsaon pagsukol sa daotang mga espiritu ug sa paghunong sa pagpakiglangkit kanila. Tagda ang panig-ingnan sa mga Kristohanon sa unang siglo sa siyudad sa Efeso. Ang pipila kanila nagbuhat sa espiritismo sa wala pa mahimong mga Kristohanon. Sa dihang sila mihukom sa pagbulag sa espiritismo, unsay ilang gihimo? Ang Bibliya nag-ingon: “Ubay-ubay niadtong nanaggamit ug mga kalaki sa salamangka nagtapok sa ilang mga basahon ug nagsunog niini atubangan sa tanan.” (Buhat 19:19) Pinaagi sa pagsunog sa ilang mga basahon bahin sa salamangka, kadtong bag-ong mga Kristohanon naghatag ug panig-ingnan alang niadtong buot mosukol sa daotang mga espiritu karon. Kinahanglang wagtangon sa mga tawong buot moalagad kang Jehova ang tanang butang nga nalangkit sa espiritismo. Naglakip kana sa mga basahon, magasin, pelikula, poster, ug rekording sa musika nga nagdasig sa pagbuhat sa espiritismo ug naghimo nianang maorag madanihon ug maukyabon. Angayng wagtangon usab ang mga anting-anting o ang gitangkil  nga ubang mga butang isip panagang sa kadaotan.—1 Corinto 10:21.

15. Aron makasukol sa daotang mga puwersang espirituhanon, unsa pay kinahanglan natong buhaton?

¹⁵ Pipila ka tuig human sunoga sa mga Kristohanon sa Efeso ang ilang mga basahon bahin sa salamangka, si apostol Pablo misulat kanila: “Kita adunay pakigdumog . . . batok sa daotang mga puwersa nga espirituhanon.” (Efeso 6:12) Ang mga demonyo wala pa mosurender. Naningkamot gihapon sila nga makabentaha. Busa, unsa pay kinahanglang buhaton niadtong mga Kristohanon? “Labaw sa tanang butang,” matod ni Pablo, “dad-a ang dakong taming sa pagtuo, nga pinaagi niini kamo makapalong sa tanang nagdilaab nga mga udyong sa daotan [si Satanas].” (Efeso 6:16) Kon mas lig-on ang atong taming sa pagtuo, mas makasukol kita sa daotang mga puwersang espirituhanon.—Mateo 17:20.

16. Sa unsang paagi mapalig-on nato ang atong pagtuo?

¹⁶ Nan, sa unsang paagi mapalig-on nato ang atong pagtuo? Pinaagi sa pagtuon sa Bibliya. Ang kalig-on sa usa ka paril nagdepende pag-ayo sa kalig-on sa pundasyon niini. Sa samang paagi, ang kalig-on sa atong pagtuo nagdepende pag-ayo sa kalig-on sa pasikaranan niini, nga mao ang tukmang kahibalo sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Kon atong basahon ug tun-an kada adlaw ang Bibliya, ang atong pagtuo molig-on. Samag lig-ong paril, ang maong pagtuo magapanalipod kanato gikan sa impluwensiya sa daotang mga espiritu.—1 Juan 5:5.

17. Unsang tikang ang kinahanglanon aron makasukol sa daotang mga espiritu?

¹⁷ Unsang laing tikang ang kinahanglang himoon niadtong mga Kristohanon sa Efeso? Sila nagkinahanglag dugang panalipod tungod kay sila nagpuyo sa usa ka siyudad nga napunog demonismo. Busa giingnan sila ni Pablo: “Uban ang tanang matang sa pag-ampo ug pangamuyo magpadayon . . . sa pag-ampo sa tanang higayon pinaagi sa espiritu.” (Efeso 6:18) Sanglit kita usab nagpuyo sa kalibotan nga napunog demonismo, gikinahanglan ang tim-os nga pag-ampo kang Jehova alang sa iyang panalipod aron makasukol sa daotang mga espiritu. Hinuon, kinahanglang gamiton nato ang ngalan ni Jehova diha sa atong mga pag-ampo. (Proverbio 18:10) Busa, kinahanglang kanunay kitang mag-ampo  sa Diyos aron ‘luwason kita gikan sa usa nga daotan,’ si Satanas nga Yawa. (Mateo 6:13) Tubagon ni Jehova ang maong tim-os nga mga pag-ampo.—Salmo 145:19.

18, 19. (a) Nganong makapaneguro kita nga modaog diha sa atong pagpakigdumog batok sa daotang espiritung mga linalang? (b) Unsang pangutana ang tubagon sa sunod kapitulo?

¹⁸ Ang daotang mga espiritu maoy peligroso, apan dili kita angayng mahadlok kanila kon atong suklan ang Yawa ug makigsuod sa Diyos pinaagi sa pagbuhat sa Iyang kabubut-on. (Santiago 4:7, 8) Limitado ra ang gahom sa daotang mga espiritu. Sila gisilotan sa adlaw ni Noe, ug tinong maagoman nila ang kataposang paghukom sa umaabot. (Judas 6) Hinumdomi, usab, nga ang gamhanang mga manulonda ni Jehova magapanalipod kanato. (2 Hari 6:15-17) Gusto kaayo sa maong mga manulonda nga kita molampos sa pagsukol sa daotang mga espiritu. Ang matarong nga mga manulonda maorag nagadasig kanato sa pagpadayon sa pagsukol. Busa magpabilin kitang suod kang Jehova ug sa iyang pamilya sa matinumanong espiritung mga linalang. Hinaot nga atong likayan usab ang tanang matang sa espiritismo ug kanunayng ipadapat ang tambag sa Pulong sa Diyos. (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9) Unya makapaneguro kita nga modaog diha sa atong pagpakigdumog batok sa daotang espiritung mga linalang.

¹⁹ Apan nganong gitugotan man sa Diyos ang daotang mga espiritu ug ang pagkadaotan nga nagpahinabog grabeng pag-antos sa katawhan? Kanang pangutanaha tubagon sa sunod kapitulo.