1, 2. (a) Unsa ang natural nga reaksiyon sa inahan dihang mohilak ang iyang anak? (b) Unsang pagbati ang mas puwersado pa kay sa kaluoy sa usa ka inahan?

 SA TUNGANG gabii, usa ka bata mihilak. Dihadiha, ang inahan mimata. Ang iyang katulog dili na hinanok sama sa nangagi—sukad ipanganak ang iyang bata. Nakaila na siya sa nagkadaiyang hinilakan sa iyang bata nga bag-o pang gipanganak. Busa, siya sagad makaila na kon ang iyang bata angay bang patutyon, kugoson, o atimanon sa laing paagi. Apan bisag unsa pay hinungdan sa paghilak sa bata, ang inahan mobangon aron atimanon siya. Tungod sa iyang gugma, siya magtagad sa mga panginahanglan sa iyang anak.

² Ang kaluoy sa inahan alang sa iyang anak maoy apil sa labing malumong pagbati nga nasayran sa mga tawo. Pero dunay pagbati nga mas puwersado pa—ang dakong kaluoy sa atong Diyos, si Jehova. Ang paghisgot niining dalayegong hiyas makatabang kanato nga mas masuod kang Jehova. Nan, atong hisgotan kon unsa ang kaluoy ug kon sa unsang paagi ang atong Diyos nagpakita niini.

3. Unsa ang kahulogan sa Hebreohanong verb nga gihubad ug “kaluy-an”?

³ Sa Bibliya, daghang pulong sa Hebreohanon ug Grego ang gigamit sa pagpasiugda sa ideya sa dakong kaluoy. Pananglitan, tagda ang Hebreohanong verb nga ra·chamʹ, nga kadaghang gihubad nga “kaluy-an.” Usa ka reperensiya nagpatin-aw nga ang verb nga ra·chamʹ  “nagpadayag sa lalom ug dako nga kaluoy, sama sa atong bation dihang makita nato ang atong gimahal nga nag-antos o nagkinahanglan sa atong tabang.” Kining Hebreohanong termino, nga gipadapat ni Jehova sa iyang kaugalingon, nalangkit sa pulong alang sa “tagoangkan” ug mahimo pong hubaron nga “kaluoy nga bation sa usa ka inahan.” a—Exodo 33:19; Jeremias 33:26.

4, 5. Sa unsang paagi ang Bibliya naggamit sa pagbati sa usa ka inahan alang sa iyang anak aron tudloan kita bahin sa kaluoy ni Jehova?

⁴ Ang Bibliya naggamit sa pagbati sa usa ka inahan alang sa iyang anak aron tudloan kita bahin sa kahulogan sa kaluoy ni Jehova. Sa Isaias 49:15, atong mabasa: “Malimot ba ang usa ka inahan sa iyang masuso o dili ba siya maluoy [ra·chamʹ] sa bata nga gikan sa iyang tagoangkan? Bisag kini nga mga babaye makalimot, ako dili gayod makalimot kanimo.” Ang maong makapatandog nga mga pulong nagpasiugda sa giladmon sa kaluoy ni Jehova alang sa iyang katawhan. Sa unsang paagi?

⁵ Lisod handurawon nga ang usa ka inahan malimot sa pagpakaon ug pag-atiman sa iyang nagtutoy nga anak. Kon buot sabton, ang bata wala gayoy mahimo; adlaw ug gabii ang bata nagkinahanglan sa pagtagad ug pagmahal sa inahan niini. Apan ikasubo nga dunay mga inahan nga nagpasagad sa ilang mga anak, ilabina niining ‘kuyaw nga mga panahon’ nga daghan ang walay “pagmahal sa isigkatawo.” (2 Timoteo 3:1, 3) Apan si Jehova nagpahayag: “Ako dili gayod makalimot kanimo.” Ang dakong kaluoy ni Jehova alang sa iyang mga alagad  dili mapakyas. Kini mas puwersado pa kay sa labing malumong kinaiyanhong pagbati nga atong mahunahunaan—ang kaluoy nga kasagarang bation sa usa ka inahan alang sa iyang anak. Dili katingad-an nga usa ka komentarista miingon bahin sa Isaias 49:15: “Kon dili man kini ang labing puwersado, kini maoy usa sa labing puwersado nga ekspresyon sa gugma sa Diyos diha sa Daang Tugon.”

6. Unsay pag-isip sa daghang dili hingpit nga mga tawo bahin sa dakong kaluoy, apan unsay gipasalig kanato ni Jehova?

⁶ Ang dakong kaluoy usa ba ka ilhanan sa kahuyangan? Ang daghang dili hingpit nga mga tawo nag-isip niana. Pananglitan, ang Romanong pilosopo nga si Seneca, nga katalirongan ni Jesus ug inilang utokan nga tawo sa Roma, nagtudlo nga “ang kaluoy maoy kahuyangan sa hunahuna.” Si Seneca nagpasiugda sa Stoicismo, usa ka pilosopiyang nagtudlo sa pagkakalmado nga walay pagbati. Ang tawong maalamon makatabang niadtong anaa sa kalisdanan, matod ni Seneca, apan angayng dili siya mobatig kaluoy, kay makawala kana sa iyang malinawong pagbati. Kana nga panglantaw sa kinabuhi nga kaugalingon ray gihunahuna dili makapakitag kinasingkasing nga kaluoy. Apan si Jehova dili gayod ingon niana! Sa iyang Pulong, si Jehova nagpasalig kanato nga siya “mabination kaayo ug maluluy-on.” (Santiago 5:11) Sumala sa atong masabtan, ang kaluoy dili usa ka kahuyangan kondili usa ka puwersado ug bililhong hiyas. Atong susihon kon sa unsang paagi si Jehova, samag usa ka mahigugmaong ginikanan, nagpadayag niana.

7, 8. Sa unsang paagi ang mga Israelinhon nag-antos sa karaang Ehipto, ug unsay reaksiyon ni Jehova sa ilang pag-antos?

⁷ Ang kaluoy ni Jehova tin-awng madayag sa paagi sa iyang pagtagad sa nasod sa Israel. Human mamatay si Jose, milyonmilyong Israelinhon ang naulipon sa karaang Ehipto, diin sila grabeng gidaogdaog. “Gilisodlisod [sa mga Ehiptohanon] ang kinabuhi sa mga Israelinhon pinaagig bug-at nga mga trabaho: ilang gipugos sila sa paghimog mga pangpalitada ug mga tisa nga yutang kulonon ug sa paghimo sa uban pang buluhaton.” (Exodo 1:11, 14) Sa ilang kalisdanan, ang mga Israelinhon mituaw kang Jehova alang sa tabang. Sa unsang paagi mitubag ang maluluy-on kaayong Diyos?

⁸ Natandog ang kasingkasing ni Jehova. Siya miingon: “Nakita gayod nako ang pag-antos sa akong katawhan nga naa sa Ehipto, ug nadungog nako ang ilang pagpangayog tabang tungod niadtong nagpugos kanila sa pagtrabaho; nahibalo gyod ko sa ilang mga kasakit.” (Exodo 3:7) Dihang makita ni Jehova ang pag-antos sa iyang katawhan o madungog ang ilang mga pagtuaw, imposible nga dili siya mobatig kaluoy kanila. Sumala sa atong nasabtan sa Kapitulo 24 niini nga publikasyon, si Jehova maoy usa ka Diyos nga may empatiya. Ug ang empatiya—ang katakos nga mobati sa kasakit sa uban—suod nga nalangkit sa kaluoy. Apan si Jehova wala lamang mibati ug kaluoy sa iyang katawhan; siya natandog ug milihok alang sa ilang kaayohan. Ang Isaias 63:9 nag-ingon: “Tungod sa iyang gugma ug kaluoy iya silang gilukat.” Pinaagi sa “dako kaayong gahom,” si Jehova nagluwas sa mga Israelinhon gikan sa Ehipto. (Deuteronomio 4:34) Human niadto, iyang gitagan-an  silag milagrosong pagkaon ug gihatod sila ngadto sa usa ka mabungahong yuta.

9, 10. (a) Nganong si Jehova balikbalik nga nagluwas sa mga Israelinhon dihang sila nagpuyo na sa Yutang Saad? (b) Sa panahon ni Jepte, si Jehova nagluwas sa mga Israelinhon gikan sa unsang pagdaogdaog, ug unsay nagpalihok kaniya sa pagbuhat niana?

⁹ Ang kaluoy ni Jehova wala matapos dinha. Sa dihang nagpuyo na sa Yutang Saad, ang Israel balikbalik nga wala magmatinumanon ug ingong resulta nag-antos. Apan ang katawhan makaamgo ug motuaw kang Jehova. Balikbalik niyang giluwas sila. Ngano? “Kay siya naluoy sa iyang katawhan.”—2 Cronicas 36:15; Maghuhukom 2:11-16.

¹⁰ Tagda kon unsay nahitabo sa panahon ni Jepte. Sanglit ang mga Israelinhon misimba sa bakak nga mga diyos, gitugotan ni Jehova nga sila daogdaogon sa mga Ammonhanon sulod sa 18 ka tuig. Sa kataposan, ang mga Israelinhon naghinulsol. Ang Bibliya nag-ingon: “Giwagtang nila ang mga diyos sa mga nasod nga ilang gisimba ug nag-alagad sila kang Jehova, mao nga dili na niya maantos ang kalisdanan sa Israel.” b (Maghuhukom 10:6-16) Sa dihang ang iyang katawhan tinuod nga naghinulsol, si Jehova dili na makaagwanta sa pagtan-aw nga sila nag-antos. Busa gigamit sa maluluy-on kaayong Diyos si Jepte aron luwason ang mga Israelinhon gikan sa ilang mga kaaway.—Maghuhukom 11:30-33.

11. Unsay atong makat-onan sa pagpakiglabot ni Jehova sa mga Israelinhon bahin sa kaluoy?

¹¹ Unsay atong makat-onan sa pagpakiglabot ni Jehova  sa nasod sa Israel bahin sa dakong kaluoy? Ang usa ka importanteng butang nga atong makat-onan mao nga ang pagpakitag kaluoy labaw pa kay sa pagbatig kaguol tungod sa kalisdanan nga nasinatian sa mga tawo. Hinumdomi ang pananglitan sa usa ka inahan kansang kaluoy mopalihok kaniya sa pagsanong sa paghilak sa iyang anak. Sa susama, si Jehova dili kay walay pagtagad sa mga pagtuaw sa iyang katawhan. Ang iyang dakong kaluoy mopalihok kaniya sa pagtabang kanila. Dugang pa, ang pagpakiglabot ni Jehova sa mga Israelinhon nagtudlo kanato nga ang kaluoy dili gayod usa ka kahuyangan, kay kining malumong hiyas mopalihok kaniya sa paghimog puwersadong aksiyon alang sa iyang katawhan. Apan si Jehova magpakita bag kaluoy ngadto lamang sa iyang mga alagad isip usa ka grupo?

12. Sa unsang paagi ang Balaod nagpakita sa kaluoy ni Jehova sa matag indibiduwal?

¹² Ang Balaod nga gihatag sa Diyos ngadto sa nasod sa Israel nagpakita sa iyang kaluoy sa matag indibiduwal. Pananglitan, tagda ang iyang pagkamahunahunaon sa mga pobre. Si Jehova nahibalo nga ang usa ka Israelinhon tingali kalit nga mahimong pobre tungod sa wala damhang mga kahimtang. Sa unsang paagi nila trataron ang mga pobre? Si Jehova estriktong nagsugo sa mga Israelinhon: “Ayaw pagahia ang imong kasingkasing o ayaw kumkoma ang imong kamot batok sa imong igsoong pobre. Kinahanglang mahinatagon ka kaniya, ug dili ka mohatag nga pinugos, kay pinaagi niini panalanginan ka ni Jehova nga imong Diyos sa tanan nimong buluhaton ug ginahimo.” (Deuteronomio 15:7, 10) Si Jehova nagsugo pod sa mga Israelinhon nga  dili anihon ang mga daplin sa ilang mga uma o puniton ang mga salin. Ang maong mga hagdawonon maoy alang sa mga pobre. (Levitico 23:22; Ruth 2:2-7) Sa dihang ang nasod nagsunod niining mahigugmaong mga balaod alang sa mga pobre, ang nanginahanglang mga tawo sa Israel dili gayod magpakilimos alang sa pagkaon. Dili ba kana nagpakita sa dakong kaluoy ni Jehova?

13, 14. (a) Sa unsang paagi ang mga pulong ni David nagpasalig kanato nga si Jehova naghunahuna pag-ayo sa matag usa kanato? (b) Iilustrar kon sa unsang paagi si Jehova duol niadtong “dugmok ug kasingkasing” o “naluya ang buot.”

¹³ Karon usab, ang atong mahigugmaong Diyos naghunahuna pag-ayo sa matag usa kanato. Makapaneguro kita nga siya nahibalo gayod sa bisan unsang pag-antos nga tingali atong naagoman. Ang salmista nga si David misulat: “Ang mga mata ni Jehova anaa sa mga matarong, ug ang iyang mga dalunggan namati sa ilang pagtuaw alang sa tabang. Si Jehova duol niadtong mga dugmok ug kasingkasing; iyang luwason kadtong mga naluya ang buot.” (Salmo 34:15, 18) Ang usa ka eskolar sa Bibliya nag-ingon nga ang mga pulong “dugmok ug kasingkasing” ug “naluya ang buot” nagtumong niadtong naguol pag-ayo tungod sa ilang pagkadili-hingpit ug niadtong mibati nga wa silay pulos. Ang maong mga tawo basin mobati nga si Jehova layo ug sila dili gayod hinungdanon aron iyang tagdon. Apan dili kana tinuod. Ang mga pulong ni David nagpasalig kanato nga si Jehova dili mobiya niadtong mibati nga wa silay pulos. Ang atong maluluy-ong Diyos nahibalo nga nianang mga panahona, mas gikinahanglan nato siya ug anaa siya sa duol.

 ¹⁴ Tagda ang usa ka kasinatian. Ang usa ka inahan sa United States midali pagdala sa iyang dos anyos nga batang lalaki sa ospital kay naglisod ug ginhawa. Human masusi ang bata, gisultihan sa mga doktor ang inahan nga ang bata kinahanglang magpabilin sa ospital sa tibuok gabii. Asa nagpalabay sa kagabhion ang inahan? Sa bangko nga tapad gayod sa katre sa iyang anak! Masakiton ang iyang gamayng bata, ug kinahanglan nga duol siya kaniya. Tino nga kita makadahom ug labaw pa gikan sa atong mahigugmaong langitnong Amahan! Kon buot sabton, kita gibuhat sumala sa iyang larawan. (Genesis 1:26) Ang makapatandog nga mga pulong sa Salmo 34:18 nagtudlo kanato nga sa dihang kita “dugmok ug kasingkasing” o “naluya ang buot,” si Jehova, samag mahigugmaong ginikanan, anaa sa “duol”—nga kanunayng nagpakitag kaluoy ug andam motabang.

15. Sa unsang mga paagi si Jehova motabang sa matag usa kanato?

¹⁵ Nan, sa unsang paagi si Jehova motabang sa matag usa kanato? Dili sa tanang higayon nga wagtangon niya ang hinungdan sa atong pag-antos. Apan si Jehova naghimog daghang tagana alang niadtong motuaw kaniya alang sa tabang. Ang iyang Pulong, ang Bibliya, naghatag ug praktikal nga tambag nga makatabang nato. Diha sa kongregasyon, si Jehova nagtaganag mga ansiyano, kinsa naningkamot sa pagsundog sa iyang kaluoy aron tabangan ang mga igsoon. (Santiago 5:14, 15) Ingong “Tigpatalinghog sa pag-ampo,” siya mohatag ug “balaang espiritu niadtong nagapangayo kaniya.” (Salmo 65:2; Lucas 11:13) Ang maong espiritu maghatag kanato ug “gahom nga labaw sa kasarangan” aron makalahutay ta hangtod nga ang Gingharian sa Diyos magwagtang sa tanang makapaguol nga mga problema.  (2 Corinto 4:7) Dili ba kita mapasalamaton alang niining tanang tagana? Dili nato kalimtan nga kana maoy mga ekspresyon sa dakong kaluoy ni Jehova.

16. Unsa ang kinadak-ang pananglitan sa kaluoy ni Jehova, ug sa unsang paagi kini makaapektar sa matag usa kanato?

¹⁶ Hinuon, ang kinadak-ang pananglitan sa kaluoy ni Jehova mao ang iyang paghatag sa Usa nga iyang gimahal pag-ayo ingong usa ka lukat alang kanato. Gihimo kini ni Jehova tungod sa iyang gugma kanato, ug kini nagbukas sa dalan alang sa atong kaluwasan. Hinumdomi, ang lukat mapadapat kanato sa personal. Busa husto gayod si Zacarias, ang amahan ni Juan nga Tigbawtismo, dihang siya mitagna nga ang maong tagana magpakita sa “dakong kaluoy sa atong Diyos.”—Lucas 1:78.

17-19. (a) Sa unsang paagi gipakita sa Bibliya nga ang kaluoy ni Jehova dunay kinutbanan? (b) Nganong naupos ang kaluoy ni Jehova alang sa iyang katawhan?

¹⁷ Maghunahuna ba kita nga ang dakong kaluoy ni Jehova walay kinutbanan? Sa kasukwahi, ang Bibliya tin-awng nagpakita nga ang mga tawong mosupak sa iyang matarong nga mga paagi dili pakitaan ni Jehova ug kaluoy. (Hebreohanon 10:28) Aron masabtan kon nganong iya kanang himoon, hinumdomi ang pananglitan sa nasod sa Israel.

¹⁸ Bisan pag si Jehova balikbalik nga nagluwas sa mga Israelinhon gikan sa ilang mga kaaway, ang iyang kaluoy sa kadugayan nakaabot sa kinutbanan niini. Ang maong gahig ulo nga katawhan nagsimbag diyosdiyos, nga nagdala pa gani sa ilang dulumtanang mga diyosdiyos  diha mismo sa templo ni Jehova! (Ezequiel 5:11; 8:17, 18) Dugang pa, ang Bibliya nag-ingon: “Padayon nilang gibugalbugalan ang mga mensahero sa matuod nga Diyos, ug ilang gitamay ang iyang mga pulong ug giyagayagaan ang iyang mga propeta, hangtod nga wala na silay paglaom nga maulian; unya gipahamtang ni Jehova kanila ang iyang dakong kasuko.” (2 Cronicas 36:16) Ang mga Israelinhon nakaabot sa punto nga wala nay rason nga pakitaan silag kaluoy, ug gipukaw nila ang matarong nga kasuko ni Jehova. Unsay resulta?

¹⁹ Si Jehova wala na mobatig kaluoy sa iyang katawhan. Siya miingon: “Dili ko magpakitag simpatiya o maguol o maluoy kanila; walay makapugong kanako sa paglaglag kanila.” (Jeremias 13:14) Busa ang Jerusalem ug ang templo niini gilaglag, ug ang mga Israelinhon gidalang binihag sa Babilonya. Pagkamakapasubo sa dihang ang makasasalang mga tawo mahimong rebelyoso kaayo nga maupos na ang kaluoy sa Diyos!—Lamentaciones 2:21.

20, 21. (a) Unsay mahitabo sa dihang ang kaluoy sa Diyos moabot sa kinutbanan niini sa atong panahon? (b) Unsang mahigugmaong gasa ni Jehova ang hisgotan sa sunod nga kapitulo?

²⁰ Komosta man sa atong panahon? Si Jehova wala mausab. Tungod sa kaluoy, iyang gisugo ang iyang mga Saksi sa pagsangyaw sa “maayong balita sa Gingharian” sa tibuok yuta. (Mateo 24:14) Sa dihang mosanong ang mga tawong matarong ug kasingkasing, si Jehova motabang kanila sa pagsabot sa mensahe sa Gingharian. (Buhat 16:14) Apan kining buluhatona dili magpadayon sa walay kataposan. Dili gayod maluluy-on si Jehova kon tugotan niya nga magpadayon hangtod sa hangtod kining daotang kalibotan uban sa tanang kalisod ug pag-antos  niini. Sa dihang ang kaluoy sa Diyos makaabot sa kinutbanan niini, si Jehova moabot aron ipahamtang ang paghukom niini nga sistema sa mga butang. Bisan sa maong panahon, siya molihok tungod sa kaluoy—kaluoy alang sa iyang “balaang ngalan” ug alang sa iyang matinumanong mga alagad. (Ezequiel 36:20-23) Papason ni Jehova ang pagkadaotan ug molungtad ang matarong nga bag-ong kalibotan. Mahitungod sa mga daotan, si Jehova nag-ingon: “Ang akong mata dili masubo; dili usab ko magpakitag kaluoy. Panimaslan nako sila sumala sa ilang mga dalan.”—Ezequiel 9:10.

²¹ Samtang wala pa moabot ang maong panahon, si Jehova naluoy sa katawhan, bisan kadtong mga tawo nga nameligrong malaglag. Ang makasasalang mga tawo nga sinserong maghinulsol makapahimulos sa usa sa labing mahigugmaong gasa ni Jehova—ang kapasayloan. Sa sunod nga kapitulo, atong hisgotan ang pipila sa nindot nga mga ilustrasyon sa Bibliya nga nagpakita sa bug-os nga pagpasaylo ni Jehova.