1, 2. Unsay giingon sa Bibliya bahin sa kahimtang sa katawhan, ug unsa lamang ang solusyon?

 “ANG tanang kalalangan duyog nga nag-agulo ug naa sa kasakit hangtod karon.” (Roma 8:22) Pinaagi nianang mga pulonga gipakita ni apostol Pablo ang makaluluoyng kahimtang nga atong nasinatian. Gikan sa tawhanong panglantaw, morag dili mahanaw ang pag-antos, sala, ug kamatayon. Apan dili sama sa tawo, si Jehova walay limitasyon. (Numeros 23:19) Ang Diyos sa hustisya naghatag kanatog solusyon sa atong kasakitan. Gitawag kinig lukat.

² Ang lukat maoy labing talagsaong gasa ni Jehova alang sa tawo. Makapaposible kini nga kita maluwas gikan sa sala ug kamatayon. (Efeso 1:7) Kini ang basehanan sa paglaom nga mabuhi sa walay kataposan, sa langit man o sa paraisong yuta. (Lucas 23:43; Juan 3:16; 1 Pedro 1:4) Apan unsa ba gayod ang lukat? Sa unsang paagi gitudloan kita niini bahin sa kinalabwang hustisya ni Jehova?

3. (a) Nganong gikinahanglan man ang lukat? (b) Nganong ang mga anak ni Adan wala tugoti sa Diyos nga mabuhi hangtod sa hangtod?

³ Gikinahanglan ang lukat tungod sa sala ni Adan. Tungod sa iyang pagsupak sa Diyos, napasa ni Adan sa tanan niyang anak ang sakit, kasubo, kasakit, ug kamatayon. (Genesis 2:17; Roma 8:20) Dili puwedeng balewalaon sa Diyos ang nahitabo. Kon gitugotan niya ang mga anak ni Adan nga mabuhi hangtod sa hangtod bisan pa sa ilang pagkamakasasala, samag gisalikway niya ang iyang kaugalingong balaod: “Ang bayad sa sala maoy kamatayon.”  (Roma 6:23) Ug kon wala sunda ni Jehova ang iyang mga sukdanan sa hustisya, ang kagubot ug pagkadaotan mokaylap sa tibuok uniberso!

4, 5. (a) Sa unsang paagi si Satanas nagpasipala sa Diyos, ug nganong si Jehova obligado sa pagtubag sa maong mga hagit? (b) Unsang pagbutangbutang ang gihimo ni Satanas sa maunongong mga alagad ni Jehova?

⁴ Sumala sa atong nakita sa Kapitulo 12, ang pagrebelde sa Eden nagpatunghag dagko pang mga isyu. Gidaot pag-ayo ni Satanas ang maayong ngalan sa Diyos. Sa pagkatinuod, siya nag-akusar kang Jehova nga bakakon kono ug pintas nga diktador nga naghikaw ug kagawasan sa iyang mga linalang. (Genesis 3:1-5) Kay morag napakyas ang katuyoan sa Diyos nga pun-on ang yuta sa matarong nga mga tawo, si Satanas nag-akusar usab nga ang Diyos napakyas. (Genesis 1:28; Isaias 55:10, 11) Kon gipasagdan pa ni Jehova nga ang maong mga hagit dili matubag, daghan sa iyang intelihenteng mga linalang ang mawad-an tingalig pagsalig nga siya ang kinamaayohang Magmamando.

⁵ Gipasipalahan usab ni Satanas ang maunongong mga alagad ni Jehova, nga nagbutangbutang kanila nga sila nag-alagad Kaniya tungod lamang sa mahakogong mga motibo. Pero kon mag-antos sila, walay usa ang magpabiling matinumanon sa Diyos. (Job 1:9-11) Ang pagpamatuod nga sayop ang mga akusasyon ni Satanas mas importante pa kay sa pagluwas sa katawhan sa ilang lisod nga kahimtang. Busa midesisyon si Jehova nga tubagon ang mapasipalahong mga akusasyon ni Satanas. Apan sa unsang paagi husayon sa Diyos ang maong mga isyu ug luwason usab ang katawhan?

6. Unsay pipila ka ekspresyon nga gigamit sa Bibliya aron ipakita ang paagi sa Diyos sa pagluwas sa katawhan?

⁶ Ang solusyon ni Jehova maoy labing maluluy-on ug  patas kaayo—nga walay tawo ang nakahunahuna sukad. Apan kini simple kaayo. Sa nagkadaiyang paagi gitawag kini nga pagpalit, pagpasig-uli, bili sa pagtubos, halad pasig-uli, ug pagtabon sa sala. (Salmo 49:8, footnote; Daniel 9:24; Galacia 3:13; Colosas 1:20; Hebreohanon 2:17) Apan ang ekspresyon nga labing maayong makahubit niini mao ang gigamit ni Jesus mismo. Siya miingon: “[Ang Anak sa tawo] mianhi, dili aron alagaran, kondili aron sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kinabuhi ingong lukat [Grego, lyʹtron] baylo sa daghan.”—Mateo 20:28.

7, 8. (a) Unsay kahulogan sa pulong “lukat” diha sa Kasulatan? (b) Unsay nagpakita nga ang lukat nagpasabot ug katumbas sa usa ka butang?

⁷ Unsa ang lukat? Ang Gregong pulong nga gigamit dinhi naggikan sa usa ka verb nga nagkahulogang “pagbuhi, pagpagawas.” Kining pulonga gigamit sa paghubit sa kuwarta nga ibayad baylo sa pagpagawas sa mga binihag panahon sa gubat. Busa ang lukat puwedeng magpasabot sa usa ka butang nga gibayad aron paliton pag-usab ang usa ka butang. Sa Hebreohanong Kasulatan, ang pulong alang sa “lukat” (koʹpher) naggikan sa usa ka verb nga nagkahulogang “pagtabon.” Kini makatabang kanato sa pagsabot nga ang paglukat nagkahulogan usab nga pagtabon sa mga sala.

⁸ Mahinungdanon, ang Theological Dictionary of the New Testament naghisgot nga kining pulonga (koʹpher) “nagkahulogan kanunay sa usa ka katumbas,” o pagkatakdo. Sa ato pa, aron malukat o matabonan ang sala, ang usa ka bili kinahanglang ibayad nga bug-os motakdo o bug-os motabon sa kadaot nga gipahinabo sa sala. Busa ang Balaod sa Diyos sa Israel nag-ingon: “Kinabuhi para sa kinabuhi, mata para sa mata, ngipon para sa ngipon, kamot para sa kamot, tiil para sa tiil.”—Deuteronomio 19:21.

9. Nganong ang mga tawo nga may pagtuo nagtanyag ug mga halad nga hayop, ug unsay pag-isip ni Jehova sa maong mga halad?

 ⁹ Sukad sa panahon ni Abel, ang mga tawo nga may pagtuo nagtanyag ug mga halad nga hayop ngadto sa Diyos. Sa pagbuhat niadto, ilang giila nga sila makasasala ug kinahanglang lukaton, ug ilang gipakita ang ilang pagtuo diha sa gisaad sa Diyos nga kagawasan pinaagi sa iyang “kaliwat.” (Genesis 3:15; 4:1-4; Levitico 17:11; Hebreohanon 11:4) Si Jehova miuyon sa maong mga halad ug mihatag sa maong mga magsisimba ug maayong baroganan. Pero ang ilang mga halad nga hayop dili makatabon sa ilang sala, kay ang mga hayop ubos man nga matang kay sa mga tawo. (Salmo 8:4-8) Busa ang Bibliya nag-ingon: “Ang dugo sa mga torong baka ug mga kanding dili makawagtang sa mga sala.” (Hebreohanon 10:1-4) Ang maong mga halad mahulagwayon lamang o nagsimbolo sa matuod nga halad lukat nga maoy umaabot pa.

10. (a) Kang kinsa motugbang ang manlulukat, ug ngano? (b) Nganong usa lamang ka tawhanong halad ang gikinahanglan?

¹⁰ “Diha kang Adan ang tanan nangamatay,” matod ni apostol Pablo. (1 Corinto 15:22) Busa usa ka tawo nga eksaktong katugbang sa hingpit nga si Adan ang kinahanglang mamatay ingong lukat. (Roma 5:14) Walay laing matang sa linalang ang makabalanse sa timbangan sa hustisya. Usa lamang ka hingpit nga tawo, nga dili ilalom sa Adanikong silot sa kamatayon, ang makatanyag ug “katugbang nga lukat para sa tanan”—nga hingpit nga katugbang ni Adan. (1 Timoteo 2:6) Dili kinahanglang ihalad ang minilyong hingpit nga mga tawo aron itugbang sa matag dili hingpit nga kaliwat ni Adan. Si apostol Pablo nag-ingon: “Ang sala misulod sa kalibotan pinaagi sa usa ka tawo [Adan] ug ang kamatayon pinaagi sa sala.” (Roma 5:12) Ug “kay ang kamatayon pinaagi man sa usa ka tawo,” gihikay  sa Diyos ang paglukat sa katawhan “pinaagi usab sa usa ka tawo.” (1 Corinto 15:21) Sa unsang paagi?

11. (a) Sa unsang paagi ang manlulukat ‘makatilaw ug kamatayon para sa tanang tawo’? (b) Nganong si Adan ug Eva dili makapahimulos sa lukat? (Tan-awa ang footnote.)

¹¹ Gihikay ni Jehova nga adunay usa ka hingpit nga tawo nga kinabubut-ong mohalad sa iyang kinabuhi. Sumala sa Roma 6:23, “ang bayad sa sala maoy kamatayon.” Sa paghalad sa iyang kinabuhi, ang manlulukat ‘makatilaw ug kamatayon para sa tanang tawo.’ Sa laing pagkasulti, iyang bayran ang kantidad sa sala ni Adan. (Hebreohanon 2:9; 2 Corinto 5:21; 1 Pedro 2:24) Kini adunay nindot kaayo nga mga kaayohan. Pinaagi sa pagkanselar sa silot nga kamatayon diha sa masinugtanong mga kaliwat ni Adan, ang lukat magwagtang sa malaglagong gahom sa sala diha mismo sa tinubdan niini. a—Roma 5:16.

12. Iilustrar kon sa unsang paagi ang pagbayad sa usa ka utang makahatag ug kaayohan sa daghang tawo.

¹² Ingong ilustrasyon: Handurawa nga nagpuyo ka sa usa ka lungsod diin kadaghanan sa mga molupyo nagtrabaho sa usa ka dakong pabrika. Ikaw ug ang imong mga silingan gisuweldohan ug dako alang sa inyong kahago ug hamugaway ang inyong kinabuhi. Kana mao ang kahimtang, hangtod sa adlaw nga gisirado ang pabrika. Ang hinungdan? Ang manedyer sa pabrika nahimong limbongan, nga nakapabangkrap sa negosyo. Kay kalit nawad-ag trabaho, ikaw ug ang imong mga silingan dili na makabayad sa inyong mga utang. Ang mga magtiayon, anak, ug tigpautang nag-antos tungod sa pagkalimbongan sa usa  ka tawo. Aduna bay solusyon? Oo! Usa ka datong tawo ang mihukom sa pagtabang. Siya nakasabot sa pagkabililhon sa kompaniya. Siya naluoy usab sa daghang trabahante ug sa ilang mga pamilya. Busa iyang gihikay nga bayran ang utang sa kompaniya ug buksan pag-usab ang pabrika. Ang pagkapapas sa maong utang naghatag ug kahupayan sa daghang trabahante ug sa ilang mga pamilya ug sa mga tigpautang. Sa susama, ang pagkapapas sa utang ni Adan nakahatag ug kaayohan sa minilyong tawo.

13, 14. (a) Giunsa pagtagana ni Jehova ang lukat alang sa katawhan? (b) Kang kinsa gibayad ang lukat, ug unsay gitudlo niini kanato bahin kang Jehova?

¹³ Si Jehova lamang ang makatagana sa “Kordero . . . nga magpapas sa sala sa kalibotan.” (Juan 1:29) Apan ang Diyos wala lang magpadala ni bisan kinsang anghel sa pagluwas sa katawhan. Hinunoa, iyang gipadala ang Usa nga makahatag ug pangataposan, mahukmanong tubag sa akusasyon ni Satanas batok sa mga alagad ni Jehova. Oo, gihimo ni Jehova ang kinalabwang sakripisyo sa pagpadala sa iyang bugtong nga Anak, “ang labaw niyang gikalipayan.” (Proverbio 8:30) Sa kinabubut-on, “gihaw-asan [sa Anak sa Diyos] ang iyang kaugalingon,” sa ato pa, iyang gisakripisyo ang tanan niyang nabatonan sa didto pa siya sa langit. (Filipos 2:7) Sa milagrosong paagi, gibalhin ni Jehova ang kinabuhi sa iyang panganay nga langitnong Anak ngadto sa tagoangkan sa usa ka Hudiyong ulay nga ginganlag Maria. (Lucas 1:27, 35) Ingong tawo, siya nganlang Jesus. Apan sa legal nga paagi, siya matawag nga ikaduhang Adan, kay siya hingpit nga katugbang ni Adan. (1 Corinto 15:45, 47) Sa ingon si Jesus makahalad sa iyang kaugalingon ingong lukat sa makasasalang katawhan.

¹⁴ Kang kinsa ibayad ang maong lukat? Ang Salmo 49:7 espesipikong nag-ingon nga ang lukat ibayad ngadto “sa  Diyos.” Apan dili ba si Jehova man ang naghikay sa lukat? Oo, apan dili kini sama sa pagkuhag kuwarta gikan sa usa ka bulsa ug pagbutang niana sa laing bulsa. Ang lukat dili materyal nga pagbayloay, kondili usa ka legal nga transaksiyon. Pinaagi sa paghikay nga mabayran ang lukat, bisan sa labihan ka dakong kapildihan alang sa iyang kaugalingon, gilig-on ni Jehova ang iyang dili matarog nga pagsunod sa iyang hingpit nga hustisya.—Genesis 22:7, 8, 11-13; Hebreohanon 11:17; Santiago 1:17.

15. Nganong gikinahanglan nga si Jesus mag-antos ug mamatay?

¹⁵ Sa sayong bahin sa 33 C.E., si Jesu-Kristo andam nga mag-antos aron mabayran ang lukat. Iyang gitugotan nga siya dakpon tungod sa bakak nga mga akusasyon, hukmang sad-an, ug ilansang sa estaka sa pagsakit. Gikinahanglan ba gayod nga si Jesus grabeng mag-antos? Oo, kay ang isyu sa integridad sa mga alagad sa Diyos kinahanglang mahusay. Makapainteres nga wala itugot sa Diyos nga ang batang si Jesus mapatay ni Herodes. (Mateo 2:13-18) Apan sa dihang si Jesus hingkod na, siya nakaagwanta sa mga pag-atake ni Satanas uban ang bug-os nga pagsabot sa mga isyu. b Pinaagi sa pagpabiling “maunongon, inosente, wala mahugawi, bulag sa mga makasasala” bisan pa sa pagmaltratar kaniya, si Jesus nagpamatuod sa bug-os nga paagi nga si Jehova adunay mga alagad nga magpabiling matinumanon ilalom sa pagsulay. (Hebreohanon 7:26) Busa  sa dayon na siyang mamatay, si Jesus mituaw: “Natuman na!”—Juan 19:30.

16, 17. (a) Giunsa ni Jesus pagpadayon ang iyang buhat sa paglukat? (b) Nganong gikinahanglan nga si Jesus moatubang “sa Diyos para kanato”?

¹⁶ Kinahanglang taposon una ni Jesus ang iyang buhat sa paglukat. Sa ikatulong adlaw human sa kamatayon ni Jesus, si Jehova nagbanhaw kaniya. (Buhat 3:15; 10:40) Pinaagi sa maong talagsaong buhat, si Jehova wala lang magganti sa iyang Anak tungod sa iyang matinumanong pag-alagad kondili naghatag kaniyag higayon sa pagtapos sa iyang buhat sa paglukat ingong Hataas nga Saserdote sa Diyos. (Roma 1:4; 1 Corinto 15:3-8) Si apostol Pablo nag-ingon: “Pag-anhi sa Kristo, ingong hataas nga saserdote . . . , siya misulod sa balaang dapit kausa alang sa tanang panahon. Iyang gidala, dili ang dugo sa mga kanding ug sa mga toreyong baka, kondili ang iya mismong dugo, ug iya tang giluwas hangtod sa hangtod. Kay ang Kristo wala mosulod sa balaang dapit nga hinimo sa kamot sa tawo, nga larawan lang sa tinuod nga balaang dapit, kondili sa langit mismo, mao nga siya karon nakig-atubang sa Diyos para kanato.”—Hebreohanon 9:11, 12, 24.

¹⁷ Ang Kristo dili makadala sa iyang literal nga dugo ngadto sa langit. (1 Corinto 15:50) Hinunoa, iyang gidala kon unsay gisimbolohan sa maong dugo: ang legal nga bili sa iyang gihalad nga hingpit nga tawhanong kinabuhi. Unya, atubangan sa Diyos, pormal niyang gitanyag ang bili sa maong kinabuhi ingong lukat baylo sa makasasalang katawhan. Gidawat ba ni Jehova ang maong halad? Oo, ug kini nadayag sa Pentekostes 33 C.E., sa dihang ang balaang espiritu gibubo sa mga 120 ka tinun-an sa Jerusalem.  (Buhat 2:1-4) Bisan pag makapahingangha ang maong hitabo, kadto maoy sinugdanan lang sa kahibulongang mga kaayohan tungod sa lukat.

18, 19. (a) Unsang duha ka grupo sa mga indibiduwal ang makabaton ug kaayohan gikan sa pagpasig-uli nga gipaposible sa dugo sa Kristo? (b) Alang sa mga sakop sa “dakong panon,” unsa ang pipila sa mga kaayohan sa lukat karon ug sa umaabot?

¹⁸ Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Colosas, si Pablo nagpatin-aw nga pinaagi sa halad lukat sa Kristo, gipaposible pag-usab sa Diyos nga ang mga tawo makabatog suod nga relasyon Kaniya. Gipatin-aw usab ni Pablo nga ang maong pagpasig-uli naglangkit sa duha ka magkalaing mga grupo sa mga indibiduwal, ang “mga butang sa langit” ug “mga butang sa yuta.” (Colosas 1:19, 20; Efeso 1:10) Ang unang grupo gilangkoban sa 144,000 ka Kristohanon nga gihatagan sa paglaom nga mag-alagad ingong langitnong mga saserdote ug magmando ingong mga hari ibabaw sa yuta uban kang Kristo Jesus. (Pinadayag 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Pinaagi kanila, ang mga kaayohan sa lukat anam-anam nga ipadapat diha sa masinugtanong katawhan sulod sa 1,000 ka tuig.—1 Corinto 15:24-26; Pinadayag 20:6; 21:3, 4.

¹⁹ Ang “mga butang sa yuta” nagtumong sa mga indibiduwal nga naglaom nga mabuhi hangtod sa hangtod sa Paraisong Yuta. Ang Pinadayag 7:9-17 naghubit kanila ingong “usa ka dakong panon” nga makalabang buhi sa umaabot nga “dakong kasakitan.” Apan dili sila kinahanglang mohulat hangtod sa maong panahon aron makatagamtam sa mga kaayohan sa lukat. Ila nang “gilabhan ang ilang tag-as nga besti ug gipaputi kini sa dugo sa Kordero.” Kay sila nagpakitag pagtuo sa lukat, sila nakabaton karon ug espirituwal nga mga kaayohan gikan sa maong mahigugmaong kahikayan. Sila gipahayag nga matarong ingong mga higala sa Diyos! (Santiago 2:23) Ingong resulta sa halad ni  Jesus, sila ‘makaduol sa trono sa dili hitupngang pagkamaayo nga may kagawasan sa pagsulti.’ (Hebreohanon 4:14-16) Sa dihang sila makasala, sila makadawat ug kapasayloan. (Efeso 1:7) Bisan pa sa pagkadili-hingpit, sila nagtagamtam ug hinlong konsensiya. (Hebreohanon 9:9; 10:22; 1 Pedro 3:21) Busa dili sila kinahanglang maghulat sa umaabot aron mahimong higala sa Diyos, kay kini ila nang natagamtam karon! (2 Corinto 5:19, 20) Panahon sa Milenyo, sila inanay nga ‘ipagawas gikan sa pagkaulipon sa pagkadunot’ ug sa kataposan “makabaton sa mahimayaong kagawasan sa mga anak sa Diyos.”—Roma 8:21.

20. Unsay imong bation dihang mamalandong ka sa lukat?

²⁰ “Salamat sa Diyos pinaagi kang Jesu-Kristo” tungod sa lukat! (Roma 7:25) Ang lukat simple nga prinsipyo, pero kini makapahingangha kanato. (Roma 11:33) Ug dihang mamalandong ta bahin sa lukat, matandog ang atong kasingkasing ug kini mas makapasuod kanato sa Diyos sa hustisya. Sama sa salmista, kita adunay bug-os nga katarongan sa pagdayeg kang Jehova ingong Diyos nga ‘nahigugma sa pagkamatarong ug hustisya.’—Salmo 33:5.