1-3. Nganong nausab ang gibati sa mga Hudiyo sa Babilonya? (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa kapitulo.)

 NAUSAB gyod ang gibati sa mga Hudiyo sa Babilonya! Sulod sa mga lima ka tuig, gitagna ni Ezequiel nga malaglag ang Jerusalem, apan wala gyod motuo ang katawhan. Bisag unsa pa ang ilhanan nga iyang gimostra, ilustrasyon nga iyang gisulti, ug mensahe nga iyang gipahayag, ang mga destiyero, o binihag, wala motuo nga tugotan ni Jehova nga malaglag ang Jerusalem. Bisan sa dihang nahibaloan nila nga ang siyudad gilikosan na sa kasundalohan sa Babilonya, nagtuo gihapon sila nga maluwas ang mga molupyo niini.

² Apan karon, duha ka tuig human magsugod ang paglikos, dihay nakaikyas gikan sa Jerusalem nga miabot sa Babilonya, nga nagdala sa balita: “Ang siyudad gipukan!” Nahugno gyod ang mga destiyero. Dili sila makatuo nga ang ilang gimahal nga siyudad, ang balaang templo, ang gipakamahal nga yuta​—nahanaw na! Ang ilang dugay na nga paglaom nahugno.​—Ezeq. 21:7; 33:21.

³ Apan niining panahon sa kawalay-paglaom, si Ezequiel nakadawat ug gamhanang panan-awon sa paglaom. Unsay mensahe sa maong panan-awon alang sa nahugno nga mga destiyero? Unsay kahulogan  niini alang sa katawhan sa Diyos karon, ug sa unsang paagi ang matag usa kanato makabenepisyo niini? Aron masayran kana, susihon nato kon unsay gipadayag ni Jehova kang Ezequiel.

4. Unsay namatikdan ni Ezequiel sa panan-awon nga iyang nadawat?

⁴ Basaha ang Ezequiel 37:1-10. Sa panan-awon, si Ezequiel gipahimutang sa patag nga punog bukog. Aron bation gyod ni propetang Ezequiel ang panan-awon, “gipalibot” siya ni Jehova niining nakatag pag-ayo nga mga bukog. Samtang naglakaw si Ezequiel sa patag, duha ka butang ang ilabina niyang namatikdan sa mga bukog: ang gidaghanon ug ang kahimtang niini. Siya miingon: “Dihay daghan kaayong bukog . . . ug sila uga kaayo.”

5. Unsang duha ka sugo ang gihatag ni Jehova kang Ezequiel, ug unsay nahitabo human kini buhata ni Ezequiel?

⁵ Dayon si Jehova mihatag kang Ezequiel ug duha ka sugo nga magpahinabo sa pagsugod sa anam-anam nga pagpasig-uli. Kini ang unang sugo: “Panagna bahin niining mga bukoga,” nga ingnan sila nga “mabuhi.” (Ezeq. 37:4-6) Pagtagna gyod ni Ezequiel, “dihay kabanha, dihay kinagilkil, ug ang mga bukog nagsumpaysumpay,” ug unya mitungha diha sa mga bukog ang “mga ugat ug unod, ug ang panit mitabon kanila.” (Ezeq. 37:7, 8) Kini ang ikaduhang sugo: “Panagna sa hangin,” nga ingnan kini nga ‘huypan’ ang mga lawas. Pagtagna ni Ezequiel, “ang gininhawa misulod kanila, ug sila nabuhi ug nanindog, usa ka dako kaayong kasundalohan.”​—Ezeq. 37:9, 10.

6. Unsay giingon ni Jehova nga nakatabang kang Ezequiel nga masabtan ang panan-awon?

⁶ Sunod, gipadayag ni Jehova kang Ezequiel ang kahulogan sa panan-awon: “Kining mga bukoga mao ang tibuok panimalay ni Israel.” Sa pagkatinuod, dihang nahibaloan sa mga destiyero nga nalaglag ang Jerusalem, sila mibati nga daw mga patay. Busa sila miingon sa grabeng kaguol: “Ang among mga bukog uga, ug ang among paglaom nahanaw. Kami bug-os nga nabulag.” (Ezeq. 37:11; Jer. 34:20) Ingong sanong niana, gipadayag ni Jehova nga kining dulom nga panan-awon sa mga bukog, sa pagkatinuod, dunay nindot kaayong mensahe sa paglaom alang sa Israel.

7. Unsay gipadayag ni Jehova kang Ezequiel, nga narekord sa Ezequiel 37:12-14, ug unsay gipasalig niini sa Iyang nadestiyerong katawhan?

⁷ Basaha ang Ezequiel 37:12-14. Pinaagi niini nga panan-awon, gipasaligan ni Jehova ang mga destiyero nga sila iyang buhion, dad-og balik sa ilang yuta, ug papuy-on didto. Dugang pa, gitawag sila pag-usab ni Jehova nga “akong katawhan.” Nadasig gyod niini ang naluya nga mga destiyero! Nganong makaseguro sila nga kining saad sa pagpasig-uli matuman? Kay si Jehova mismo ang nagsaad niini. Siya miingon: “Ako, si Jehova, ang nagsulti ug gihimo nako kini.”

8. (a) Sa unsang paagi samag patay ang kahimtang kaniadto sa “tibuok panimalay ni Israel”? (b) Sa unsang paagi gipakita sa Ezequiel 37:9 ang hinungdan sa simbolikong kamatayon sa Israel? (Tan-awa ang footnote.)

⁸ Sa unsang paagi nasinatian sa karaang nasod sa Israel ang katumanan sa makapasubong bahin niini nga panan-awon? Halos naputol na ang relasyon sa Israel kang Jehova niadtong 740 B.C.E.  dihang napukan ug nadestiyero ang 10 ka tribo nga gingharian. Paglabayg mga 130 ka tuig, dihang nadestiyero sab ang katawhan sa Juda, ang “tibuok panimalay ni Israel” nabihag. (Ezeq. 37:11) Sa simbolikong paagi, ang katibuk-an sa mga destiyero daw patay sama sa mga bukog nga nakita ni Ezequiel sa panan-awon. * Hinumdomi sab nga ang nakita ni Ezequiel dili lang basta mga bukog kondili “uga kaayo” nga mga bukog, nga nagpakita nga ang ilang samag patay nga kahimtang nagpadayon sa taas nga panahon. Ug sa pagkatinuod, kon tapoon ang sa Israel ug Juda, kini mikabat ug kapig 200 ka tuig, gikan sa 740 hangtod sa 537 B.C.E.​—Jer. 50:33.

9. Unsay mga nasinatian sa “Israel sa Diyos” nga parehas sa nasinatian sa karaang nasod sa Israel?

⁹ Ang mga tagna sa pagpasig-uli sa Israel, sama nianang gisulti ni Ezequiel, dunay mas dakong katumanan. (Buh. 3:21) Sama nga ang karaang nasod sa Israel “gipatay” ug nagpabiling patay sa simbolikong paagi sa taas nga panahon, ang “Israel sa Diyos,” ang dinihogang Kristohanong kongregasyon, gipatay sab sa simbolikong paagi ug nakasinatig samag patay nga pagkabihag sa taas nga panahon. (Gal. 6:16) Gani, ang pagkabihag sa dinihogang kongregasyon sa katibuk-an nagpadayon sa taas kaayong panahon, mao nga ang ilang espirituwal nga kahimtang ikatandi nianang sa mga bukog nga “uga kaayo.” (Ezeq. 37:2) Sama sa gipatin-aw sa miaging kapitulo, ang pagkabihag sa dinihogang Kristohanong kongregasyon nagsugod sa ikaduhang siglo C.E. ug nagpadayon sa daghang siglo, sama sa gipaila ni Jesus sa iyang ilustrasyon sa Gingharian bahin sa mga trigo ug mga bunglayon.​—Mat. 13:24-30.

10. (a) Unsang hitabo bahin sa katawhan sa Diyos ang gitagna sa Ezequiel 37:7, 8? (b) Unsay lagmit anam-anam nga nakapabalik sa pagtuo sa mahinadlokon sa Diyos nga mga destiyero?

¹⁰ Sa karaang panahon, gitagna ni Jehova nga ang iyang katawhan anam-anam nga ipasig-uli sa kinabuhi. (Ezeq. 37:7, 8) Busa unsay pipila ka butang nga anam-anam nga nakapabalik sa pagtuo sa mahinadlokon sa Diyos nga mga destiyero nga matuman ang ilang paglaom nga makabalik sa Israel? Ang usa nga naghatag ug paglaom lagmit mao ang mga tagna sa mas karaang mga propeta. Pananglitan, si Isaias mitagna nga dunay nanghibilin, “usa ka balaang binhi,” nga mobalik sa ilang yuta. (Isa. 6:13; Job 14:7-9) Gawas pa niana, ang daghang tagna sa pagpasig-uli nga gisulat ni Ezequiel nakapabuhi sa maong paglaom. Dugang pa, kay tua sa Babilonya ang matinumanong mga lalaki sama ni propetang Daniel​—ug tungod sab sa katingalahang pagkapukan sa siyudad sa Babilonya niadtong 539 B.C.E.​—lagmit nalig-on ang paglaom sa mga destiyero nga sila makabalik.

11, 12. (a) Sa unsang paagi anam-anam nga gipasig-uli ang “Israel sa Diyos”? (Tan-awa sab ang kahong “Putling Pagsimba​—Anam-anam nga Gipasig-uli.”) (b) Unsang pangutana ang motungha tungod sa giingon sa Ezequiel 37:10?

¹¹ Unsang susamang anam-anam nga pagpasig-uli ang nahitabo sa “Israel sa Diyos,” ang dinihogang Kristohanong kongregasyon? Paglabay sa daghang siglo nianang taas nga yugto sa samag patay nga pagkabihag, “dihay kabanha, dihay kinagilkil” nga nadungog dihang may mga tawong mahinadlokon sa Diyos nga mibarog alang sa matuod nga pagsimba. Pananglitan, sa ika-16 nga siglo, gihubad ni William Tyndale ang Bibliya sa Iningles. Ang mga klero sa Romano Katoliko nasuko nga ang Bibliya mabasa na sa ordinaryong mga tawo. Si Tyndale gipatay. Bisan pa niana, ang ubang isog nga mga tawo  padayong naghubad sa Bibliya sa uban pang pinulongan, ug ang espirituwal nga kahayag anam-anam nga midan-ag sa ngitngit nga kalibotan.

¹² Sa ulahi, dihang madasigong gisugdan ni Charles T. Russell ug sa iyang mga kauban ang pagpasig-uli sa mga kamatuoran sa Bibliya, nahisama kadto nga ang “mga ugat ug unod” mitungha diha sa mga bukog. Ang Zion’s Watch Tower ug ang ubang publikasyon nakatabang sa interesadong mga tawo nga madiskobrehan ang mga kamatuoran sa Bibliya, nga nakapalihok nila sa pagduyog sa dinihogang mga alagad sa Diyos. Sa sayong bahin sa mga katuigang 1900, ang dinihogang katawhan sa Diyos nadasig pa gyod tungod sa mga himan nga sama sa “Photo-Drama of Creation” ug sa librong The Finished Mystery. Wala madugay human niana, miabot na ang panahon nga ‘patindogon’ sa Diyos ang iyang katawhan. (Ezeq. 37:10) Kanus-a ug sa unsang paagi kana nahitabo? Ang mga hitabo sa karaang Babilonya makatabang nato sa pagtubag niana.

13. (a) Sugod sa 537 B.C.E., sa unsang paagi natuman ang giingon sa Ezequiel 37:10, 14? (b) Unsang mga teksto ang nagpakita nga ang ubang sakop sa 10 ka tribo nga gingharian namalik sa Israel?

¹³ Sugod sa 537 B.C.E., nakita sa mga Hudiyo sa Babilonya ang katumanan sa panan-awon. Sa unsang paagi? Gibuhi sila ni Jehova ug ‘gipatindog’ pinaagi sa pagluwas kanila sa pagkabihag ug pagpabalik  kanila sa Israel. Dihay 42,360 ka Israelinhon ug mga 7,000 nga dili Israelinhon nga mibiya sa Babilonya aron tukoron pag-usab ang Jerusalem ug ang templo niini ug mopuyo sa Israel. (Esd. 1:1-4; 2:64, 65; Ezeq. 37:14) Unya, mga 70 ka tuig sa ulahi, mga 1,750 ka destiyero ang mibalik sa Jerusalem uban ni Esdras. (Esd. 8:1-20) Busa, tanantanan, kapig 44,000 ka Hudiyo ang namalik​—usa gyod ka ‘dakong kasundalohan.’ (Ezeq. 37:10) Dugang pa, gipakita sa Pulong sa Diyos nga ang mga sakop sa 10 ka tribo nga gingharian, nga kaliwat niadtong gipangdestiyero sa mga Asiryanhon sa ikawalong siglo B.C.E., namalik sab sa Israel aron motabang sa pagtukod pag-usab sa templo.​—1 Cron. 9:3; Esd. 6:17; Jer. 33:7; Ezeq. 36:10.

14. (a) Sa unsang paagi ang giingon sa Ezequiel 37:24 nakatabang nato nga mahibaloan kon kanus-a nahitabo ang labawng katumanan sa tagna? (b) Unsay nahitabo sa 1919? (Tan-awa sab ang kahong “‘Uga nga mga Bukog’ ug ‘Duha ka Saksi’​—Sa Unsang Paagi Kini Konektado?”)

¹⁴ Unsa ang mas dakong katumanan niini nga bahin sa tagna ni Ezequiel? Sumala sa gipadayag ni Jehova kang Ezequiel sa tagna nga konektado niini, ang labawng katumanan niini nga tagna sa pagpasig-uli mahitabo pipila ka panahon human magsugod pagmando ingong Hari ang Dakong David, si Jesu-Kristo. * (Ezeq. 37:24) Ug tuod man, niadtong 1919, gipalihok ni Jehova ang iyang espiritu diha sa iyang katawhan. Ingong resulta, sila ‘nabuhi’ ug gipagawas sa pagkabihag sa Bantogang Babilonya. (Isa. 66:8) Human niana, gitugotan sila ni Jehova nga mopuyo sa ilang “yuta,” ang espirituwal  nga paraiso. Apan sa unsang paagi ang katawhan ni Jehova sa modernong panahon nahimong ‘dakong kasundalohan’?

15, 16. (a) Sa unsang paagi ang katawhan ni Jehova sa modernong panahon nahimong ‘dakong kasundalohan’? (b) Sa unsang paagi kini nga tagna makatabang nato sa pagsagubang sa lisod nga mga kahimtang sa kinabuhi? (Tan-awa ang kahong “Tabang Aron Kita Makatindog Pag-usab.”)

¹⁵ Wala madugay human itudlo sa Kristo ang matinumanong ulipon niadtong 1919, nagsugod pagkatuman diha sa mga alagad sa Diyos ang gitagna ni Zacarias, usa ka propeta nga nag-alagad sa namalik nga mga destiyero. Siya nagtagna: “Daghang katawhan ug gamhanang nasod ang mangadto sa Jerusalem aron pangitaon si Jehova.” Gihulagway sa propeta kadtong nangita kang Jehova ingong “10 ka tawo gikan sa tanang pinulongan sa mga nasod.” Ang maong mga tawo mogunit pag-ayo sa “usa ka Hudiyo,” ang espirituwal nga Israel, ug moingon: “Gusto ming mouban ninyo, kay nakadungog mi nga ang Diyos nagauban kaninyo.”​—Zac. 8:20-23.

¹⁶ Karon, kadtong bahin sa espirituwal nga Israel (ang dinihogang nanghibilin) ug, sa mas lapad nga diwa, ang “10 ka tawo” (ang ubang mga karnero) naglangkob sa “dako kaayong kasundalohan” nga minilyon ang gidaghanon. (Ezeq. 37:10) Ingong sundalo sa Kristo niining nagkadakong kasundalohan, kita nagsunod pag-ayo sa atong Hari, si Jesus, paingon sa mga panalangin nga naa sa unahan.​—Sal. 37:29; Ezeq. 37:24; Filip. 2:25; 1 Tes. 4:16, 17.

17. Unsay atong hisgotan sa sunod nga kapitulo?

¹⁷ Tungod sa pagpasig-uli sa putling pagsimba, ang katawhan sa Diyos dunay importanteng responsibilidad. Unsa man? Aron matubag kana, atong susihon pag-usab ang asaynment nga nadawat ni Ezequiel gikan kang Jehova sa wala pa malaglag ang Jerusalem. Ato kanang himoon sa sunod nga kapitulo.